Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 24

Ɛbahola Wɔadwu Wɔ Sunsum Nu Bodane Ne Mɔ Anwo

Ɛbahola Wɔadwu Wɔ Sunsum Nu Bodane Ne Mɔ Anwo

“Bɛmmamaa yɛkpo aze wɔ kpalɛyɛlɛ nu, ɔluakɛ saa yeanyɛ yɛ ɛvɛlɛ a, yɛbanyia zolɛ nvasoɛ wɔ mekɛ kpalɛ nu.”​—GAL. 6:9.

EDWƐNE 84 Yɛyɛ Dɔɔnwo

MƆƆ YƐBAZUKOA a

1. Ngyegyelɛ boni a yɛ nuhua dɔɔnwo ɛyia a?

 WƆVA sunsum nu bodane bie wɔzie ɛ nye zo ɛlɛ noko ɛnee ɔnla aze kɛ ɛbadwu nwo ɔ? b Saa bie ɛdo wɔ a, ɛnee tɛ ɛ ngomekye ɔ. Kɛ neazo la, ɛnee Philip kulo kɛ ɔyɛ asɔne kpalɛ na ɔyɛ ye dahuu, noko ɛnee ɔnla aze kɛ ɔbanyia mekɛ yeayɛ zɔ. Ɛnee Erika bodane a le kɛ ɔbadwu daselɛlilɛ ayia bo ndɛ; noko dahuu ɔka amozi. Tomáš bɔle mɔdenle fane dɔɔnwo kɛ ɔkenga Baebolo ne amuala. Ɔhanle kɛ: “Ɛnee me nye ɛnlie Baebolo ɛgengalɛ nwo fee. Mensesale ye fane nsa, noko biala, mekɔdwu Lɛvitikɔso a ɛnee megyakyi megua ɛkɛ.”

2. Saa yɛtɛdwule yɛ bodane bie anwo a, duzu ati a ɔnle kɛ yɛ sa nu to a?

2 Saa ɛlɛ bodane bie mɔɔ ɛtɛdwule nwo kɛkala a, yɛsɛlɛ wɔ mmamaa ɛ sa nu to. Saa yɛbadwu bodane ngyikyi nwo bɔbɔ a, fane dɔɔnwo ne ala ɔhyia mekɛ nee gyima ɛsesebɛ. Mekɛ ala mɔɔ ɛkulo kɛ ɛdwu wɔ bodane ne anwo la, ɔkile kɛ ɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne hyia wɔ na ɛkulo kɛ ɛyɛ biala mɔɔ ɛbahola la ɛmaa ye. Gyihova anye sɔ wɔ mɔdenlebɔlɛ ne. Nɔhalɛ nu, ɔ nye ɛnla kɛ ɛbayɛ ninyɛne mɔɔ bo ɛ nwo zo la. (Edw. 103:14; Maeka 6:8) Ɔti ɔwɔ kɛ wɔ bodane ne yɛ mɔɔ wɔ tɛnlabelɛ ne bamaa wɔahola wɔadwu nwolɛ la. Saa ɛyɛ ye zɔ ɛwie a, duzu a ɛbahola wɔayɛ amaa wɔadwu nwo a? Maa yɛnlea nzuzulɛ bie mɔ.

NYIA ƐHULOLƐ KPOLE

Sɛlɛ Gyihova kɛ ɔmaa ɛnyia ɛhulolɛ kpole (Nea ɛdendɛkpunli 3-4)

3. Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛnyia ɛhulolɛ kpole a?

3 Ɔwɔ kɛ yɛnyia ɛhulolɛ kpole amaa yɛahola yɛadwu yɛ bodane ne mɔ anwo. Saa awie nyia ɛhulolɛ kpole a, ɔmaa ɔyɛ gyima ɛsesebɛ kɛ ɔbadwu ye bodane nwo. Yɛbahola yɛava ɛhulolɛ mɔɔ awie banyia la yɛatoto anwoma mɔɔ bɔ ɛlɛne mɔɔ avela gyi zo ɔfa ye ɔkɔ ɛleka mɔɔ ɔlɛkɔ la anwo. Saa anwoma ne kɔ zo bɔ a, ɛlɛnekavolɛ ne badwu ɛleka mɔɔ ɔlɛkɔ la. Saa anwoma ne ɛlɛbɔ kpole a, bie bɔbɔ a ɔnrɛhyɛ na yeadwu. Zɔhane ala a saa yɛnyia ɛhulolɛ kpole a, ɔbamaa yɛadwu yɛ bodane ne mɔ anwo a. Adiema David mɔɔ wɔ El Salvador la hanle kɛ: “Saa ɛnyia ɛhulolɛ ne a, ɔmaa ɛbɔ ɛ nwo mɔdenle kpalɛ. Ɛmmaa debie biala ɛnzi wɔ adenle.” Ɔti duzu a ɛbahola wɔayɛ amaa wɔanyia ɛhulolɛ kpole a?

4. Duzu a yɛbahola yɛayɛ nwolɛ asɔne a? (Felepaema 2:13) (Eza nea nvoninli ne.)

4 Sɛlɛ Gyihova kɛ ɔmaa ɛnyia ɛhulolɛ kpole. Gyihova bahola alua ye sunsum ne azo aboa wɔ yeamaa wɔadwu wɔ bodane nwo. (Kenga Felepaema 2:13.) Ɔyɛ a yɛfa bodane bie yɛsie yɛ nye zo ɔluakɛ yɛze kɛ ɔwɔ kɛ yɛyɛ zɔ, na yemɔ noko le debie kpalɛ. Noko bie a yɛnlɛ ɛhulolɛ ne mɔɔ bamaa yɛadwu nwo a. Ɛhye bie a dole adiema raalɛ Norina mɔɔ wɔ Uganda la a. Ɔvale ɔyɛle ye bodane kɛ ɔbayɛ Baebolo ɛzukoalɛ, noko ɛnee ɔnlɛ ɛhulolɛ ne mɔɔ bamaa yeadwu nwo a ɔluakɛ ɔdele nganeɛ kɛ ɔnze kilehile kpalɛ. Duzu a boale ye a? Ɔhanle kɛ: “Menzɛlɛle Gyihova kenle ko biala kɛ ɔboa me ɔmaa menyia ɛhulolɛ kpole kɛ mebayɛ Baebolo ɛzukoalɛ. Ɛhye ati, menzukoale kɛzi mebahilehile kpalɛ la. Yeangyɛ, menwunle kɛ ɛhulolɛ mɔɔ melɛ la ɛyɛ kpole. Wɔ zɔhane ɛvolɛ ne ala anu, membɔle ɔ bo kɛ me nee menli nwiɔ sukoa Baebolo ne.”

5. Duzu a yɛdwenledwenle nwo a ɔbamaa yɛanyia ɛhulolɛ kpole a?

5 Dwenledwenle mɔɔ Gyihova ɛyɛ ɛmaa wɔ la anwo. (Edw. 143:5) Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo dwenledwenlenle ɛlolɛ kpole mɔɔ Gyihova lale ye ali hilele ye la anwo na ɛhye maanle ɔnyianle ɛhulolɛ kpole kɛ ɔbayɛ gyima ɛsesebɛ yeamaa Gyihova. (1 Kɔl. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Zɔhane ala a saa ɛdwenledwenle mɔɔ Gyihova ɛyɛ ɛmaa wɔ la anwo a, ɔbamaa wɔanyia ɛhulolɛ kpole kɛ ɛbadwu wɔ bodane nwo a. (Edw. 116:12) Nea mɔɔ boale adiema raalɛ bie mɔɔ wɔ Honduras la ɔmaanle ɔholale ɔyɛle dahuu adekpakyelɛnli la. Ɔhanle kɛ: “Mendwenlenle kɛzi Gyihova kulo me kpalɛ la anwo. Yeva me yeraboka ye menli ne anwo. Ɔnea me yɛɛ ɔbɔ me nwo bane. Ninyɛne ɛhye mɔ maa ɛlɔlɛ mɔɔ melɛ memaa ye la yɛ kpole na menyia ɛhulolɛ kpole kɛ mebadwu me bodane nwo.”

6. Duzu bieko a baboa yɛ yeamaa yɛanyia ɛhulolɛ kpole a?

6 Fa wɔ adwenle sie nvasoɛ mɔɔ ɛbanyia la azo. Nea mɔɔ boale Erika mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la ɔmaanle ɔlile ye mekɛ zo la. Ɔhanle kɛ: “Menwunle kɛ, kɛ mɔɔ ɛnee mengɔ daselɛlilɛ ayia bo ndɛ la ati, ɛnee ninyɛne dɔɔnwo kpa me ti. Noko saa medwu ɛkɛ ne ndɛ a, ɔmaa mekola mebiza mediema ne mɔ ahye na me nee bɛ bɔ adawu. Eza mete nzuzulɛ kpalɛ mɔɔ baboa me yeamaa me nye alie me ɛzonlenlɛ gyima ne anwo na meanyia anyuhɔlɛ la.” Erika dwenlenle nvasoɛ mɔɔ ɔdi mekɛ zo a ɔbanyia la anwo, na yemɔ maanle ɔdwule ye bodane nwo. Nvasoɛ boni mɔ a ɛdawɔ noko ɛbahola wɔadwenle nwo a? Saa wɔ bodane a le kɛ ɛbagenga Baebolo ne anzɛɛ ɛbayɛ asɔne a, dwenle kɛzi ɔbamia ɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne anu la anwo. (Edw. 145:18, 19) Saa ɛkulo kɛ ɛnyia Kilisiene subane bie noko a, dwenle kɛzi ɔbamaa ɛ nee awie mɔ anyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ la anwo. (Kɔl. 3:14) Duzu ati a ɛngɛlɛ deɛmɔti ɛkulo kɛ ɛdwu wɔ bodane ne anwo la ɛ? Anrɛɛ ta nea mɔɔ ɛhɛlɛle la anu. Tomáš mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ: “Saa menwu deɛmɔti ɔwɔ kɛ medwu bodane bie anwo la a, ɔmaa memia me nwo.”

7. Duzu a boale Julio nee ɔ ye ɔmaanle bɛdwule bɛ bodane nwo a?

7 Ɛ nee menli mɔɔ baboa wɔ bɛamaa wɔanyia ɛhulolɛ kpole la ɛdu. (Mrɛ. 13:20) Nea mɔɔ boale Julio nee ɔ ye ɔmaanle bɛholale bɛdɛlɛle bɛ ɛzonlenlɛ gyima ne anu la. Julio hanle kɛ: “Yɛkpale agɔnwolɛma mɔɔ bamaa yɛ anwosesebɛ la, na ɛnee yɛ nee bɛ suzu yɛ bodane ne anwo. Ɛnee bɛ nuhua dɔɔnwo ɛdwu bodane zɔhane mɔ bie anwo dɛba, ɔti bɛmaanle yɛ nzuzulɛ mɔɔ baboa yɛ la. Ɛnee eza bɛbiza yɛ kɛzi ninyɛne ɛlɛkɔ ye la, na bɛmaa yɛ anwosesebɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛhyia nwo la.”

SAA YƐNLƐ ƐHULOLƐ NE A

Bɔ mɔdenle kɛ ɛbadwu wɔ bodane nwo (Nea ɛdendɛkpunli 8)

8. Saa yɛtɛnyianle ɛhulolɛ ne a yɛnyɛ yɛ bodane bie anwo ɛhwee a, duzu a bahola azi a? (Eza nea nvoninli ne.)

8 Noko yɛ muala, ɔdwu mekɛ ne bie a yɛnlɛ ɛhulolɛ kɛ yɛyɛ debie. Asoo ɛhye kile kɛ yɛnrɛhola yɛnrɛyɛ yɛ bodane ne anwo ɛhwee ɔ? Kyɛkyɛ. Maa yɛyɛ ndonwo: Anwoma bahola abɔ ɛlɛne mɔɔ avela gyi zo la yeahɔ ɛleka mɔɔ ɔlɛkɔ la. Noko ɔdwu mekɛ ne bie a anwoma ne bɔ kpole, yɛɛ bie a ɔmbɔ kpole, yɛɛ ɔyɛ a ɔmbɔ fee. Asoo ɛhye kile kɛ ɛlɛnekavolɛ ne ɛnrɛhola ɛnrɛdoa ye adendulɛ ne azo ɔ? Kyɛkyɛ. Kɛ neazo la; milahyinli bɔ ɛlɛne bie mɔ anwo yɛɛ bie mɔ noko lɛ ɛdahoma. Ɛlɛnekavolɛ ne bahola ava ninyɛne ɛhye mɔ bie adoa ye adendulɛ ne azo. Yɛbahola yɛava ɛhulolɛ mɔɔ yɛlɛ la yɛatoto anwoma ne anwo; ɔyɛ a yɛlɛ ɛhulolɛ kpole yɛɛ ɔyɛ a zolɛ te. Na ɔdwu mekɛ ne bie a, yɛnlɛ ɛhulolɛ fee kɛ yɛbayɛ yɛ bodane ne mɔ anwo gyima. Ɔti saa yɛka kɛ yɛkendɛ na yɛnyia ɛhulolɛ ne a yɛayɛ yɛ bodane ne anwo gyima a, yemɔ bie a yɛnrɛdwu nwolɛ ɛlɛ. Noko kɛ mɔɔ ɛlɛnekavolɛ ne dua ndenle ngakyile zo dwu ɛleka mɔɔ ɔlɛkɔ la, yɛdayɛ noko yɛbahola yɛayɛ yɛ bodane ne anwo gyima wɔ mekɛ bɔbɔ mɔɔ yɛnlɛ ɛhulolɛ ne la. Ɔbahyia kɛ yɛmia yɛ nye bɔbɔ ɛdeɛ, noko saa yɛdwu nwo a, yɛ nye balie. Kolaa na yɛanlea mɔɔ yɛbahola yɛayɛ la, maa yɛzuzu kpuya bie mɔɔ bahola ara yɛ adwenle nu la anwo.

9. Asoo nvonleɛ wɔ nwo kɛ yɛbabɔ mɔdenle kɛ yɛbadwu yɛ bodane ne anwo wɔ mekɛ mɔɔ yɛnlɛ ɛhulolɛ kɛ yɛbayɛ ye zɔ la ɔ? Kilehile nu.

9 Gyihova kulo kɛ yɛfi yɛ ɛhulolɛ nu yɛfa anyelielɛ yɛsonle ye. (Edw. 100:2; 2 Kɔl. 9:7) Ɔti, asoo ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbadwu yɛ bodane bie anwo wɔ mekɛ mɔɔ yɛnlɛ ɛhulolɛ kɛ yɛbayɛ zɔ la ɔ? Suzu ɛzoanvolɛ Pɔɔlo neazo ne anwo. Ɔhanle kɛ: ‘Metete me nwo nane ne kpalɛ na meyɛ ye kɛ akɛlɛ.’ (1 Kɔl. 9:25-27, ɔbdw) Pɔɔlo mianle ɔ nye yɛle mɔɔ le kpalɛ la wɔ mekɛ bɔbɔ mɔɔ ɛnee ɔnlɛ ɛhulolɛ kɛ ɔbayɛ zɔ la. Asoo Gyihova liele Pɔɔlo ɛzonlenlɛ ne dole nu? Ɛhɛe! Na Gyihova yilale ye wɔ ye mɔdenlebɔlɛ ne anwo.​—2 Tim. 4:7, 8.

10. Saa yɛnlɛ ɛhulolɛ ne bɔbɔ na yɛbɔ mɔdenle yɛdwu yɛ bodane nwo a, duzu nvasoɛ a yɛbanyia a?

10 Zɔhane ala a saa Gyihova nwu kɛ yɛlɛbɔ mɔdenle yɛadwu yɛ bodane nwo wɔ mekɛ bɔbɔ mɔɔ yɛnlɛ ɛhulolɛ kɛ yɛbayɛ zɔ la a, ɔ nye die a. Ɔ nye die ɔluakɛ ɔze kɛ tɛ kɛ yɛ nye die zɔhane deɛ ne anwo la ati a dahuu yɛyɛ a, emomu, ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa ɔdaye Gyihova la ati a yɛlɛyɛ a. Gyihova bayila yɛ wɔ yɛ mɔdenlebɔlɛ nwo kɛ mɔɔ ɔyilale Pɔɔlo la. (Edw. 126:5) Na mekɛ mɔɔ yɛlɛnwu kɛzi Gyihova ɛlɛyila yɛ la, bie bɔbɔ a ɔbamaa yɛabɔ ɔ bo yɛanyia ɛhulolɛ ne. Adiema raalɛ Lucyna mɔɔ vi Poland la hanle kɛ: “Ɔdwu mekɛ ne bie a mengulo kɛ mekɔ daselɛlilɛ, titili saa mevɛ a. Noko anyelielɛ mɔɔ mekɔ daselɛlilɛ a menyia la le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ yɛ nwanwane.” Ɔti maa yɛnlea mɔɔ saa yɛnlɛ ɛhulolɛ ne a yɛbahola yɛayɛ la.

11. Kɛzi Gyihova baboa yɛ yeamaa yɛahola yɛahomo yɛ nwo zo kpalɛ ɛ?

11 Sɛlɛ bɛnwozohomonlɛ. Bɛnwozohomonlɛ kile kɛ ɛkola ɛkomo wɔ nganeɛdelɛ nee wɔ nyɛleɛ zo. Fane dɔɔnwo ne ala, adwenle mɔɔ wɔ edwɛkɛkpɔkɛ zɔhane anu la a le kɛ yɛbazɔ yɛ nwo amaa yɛanyɛ mɔɔ le ɛtane la. Noko eza yɛhyia bɛnwozohomonlɛ amaa yɛahola yɛayɛ debie mɔɔ le kpalɛ la, titili saa deɛ ne ɛyɛlɛ yɛ se anzɛɛ yɛnlɛ ɛhulolɛ kɛ yɛbayɛ a. Kakye kɛ bɛnwozohomonlɛ le sunsum ne ma ne foa, ɔti sɛlɛ Gyihova kɛ ɔva ye sunsum nwuanzanwuanza ne ɔmaa wɔ amaa yeaboa wɔ yeamaa wɔanyia zɔhane subane ne mɔɔ hyia la. (Luku 11:13; Gal. 5:22, 23) David mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛzi asɔneyɛlɛ boale ye la. Ɛnee ɔkulo kɛ ɔyɛ ɔ ti anwo debiezukoalɛ dahuu. Ɔhanle kɛ: “Menzɛlɛle Gyihova kɛ ɔboa me ɔmaa menyia bɛnwozohomonlɛ. Ɔlua ye moalɛ zo, mengolale menyɛle debiezukoalɛ kpalɛ nwo ngyehyɛleɛ na menzukoale debie dahuu.”

12. Kɛzi ngyinlazo mɔɔ wɔ Nolobɔvo 11:4 la fale sunsum nu bodane nwo ɛ?

12 Mmakendɛ tɛnlabelɛ kpalɛ. Wɔ ewiade ɛhye anu, wɔannea a yɛnrɛnyia tɛnlabelɛ kpalɛ ɛlɛ. Saa yɛka kɛ yɛkendɛ tɛnlabelɛ kpalɛ a, bie a yɛnrɛdwu yɛ bodane nwo ɛlɛ. (Kenga Nolobɔvo 11:4.) Adiema nrenyia Dayniel hanle kɛ: “Tɛnlabelɛ kpalɛ ɛnle ɛleka biala. Ɔti saa yɛbɔ ɔ bo a yɛɛ ɔbayɛ tɛnlabelɛ kpalɛ yeamaa yɛ a.” Adiema Paul mɔɔ wɔ Uganda la noko hanle debie bieko mɔɔ ɔti ɔnle kɛ yɛyɛ tusie la: “Saa yɛlɛyia tɛnlabelɛ mɔɔ ɛnle kpalɛ bɔbɔ la na yɛbɔ ɔ bo a, yɛbamaa Gyihova anyia debie agyinla zo ayila yɛ.”​—Mal. 3:10.

13. Saa yɛfa bodane ngyikyi yɛbɔ ɔ bo a, kɛzi ɔbaboa yɛ ɛ?

13 Bɔ ɔ bo ngyikyi. Saa ɔzɔho kɛ ɔyɛ se kɛ yɛbadwu yɛ bodane nwo a, bie a ɔnrɛmaa yɛnrɛnyia ɛhulolɛ ne. Saa zɔhane a ɔde wɔ wɔ afoa nu a, asoo ɛbahola wɔayɛ ye ngyikyingyikyi ɔ? Saa wɔ bodane a le kɛ ɛbanyia subane bie a, duzu ati a ɛmbɔ ɔ bo ɛnla ye ali ngyikyingyikyi a? Saa wɔ bodane a le kɛ ɛbagenga Baebolo ne amuala a, ɛbahola wɔayɛ ngyehyɛleɛ wɔava mekɛ nzinrenzinra wɔagenga ɔ? Ɛnee ɔnla aze ɔmmaa Tomáš mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la kɛ ɔbagenga Baebolo ne amuala wɔ ɛvolɛ ko anu. Ɔhanle kɛ: “Kɛmɔ ɛnee mekulo kɛ mekenga dɔɔnwo kenle ko biala la ati, ɛnee ɔmaa mefa ɛgengalɛ ne menriandi. Ɔti menzile kpɔkɛ kɛ mebabɔ ɔ bo bieko, mekɛ ɛhye ɛdeɛ, menyɛle me adwenle kɛ, kenle ko biala mebagenga ngyehyɛnu ekyi bie na meadwenledwenle nwo. Ɛhye maanle me nye liele me Baebolo ɛgengalɛ ne anwo.” Mɔɔ Tomáš anye ɛlɛdie ye Baebolo ɛgengalɛ ne anwo la, akee ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔfa mekɛ ne bie yeaboka nwo. Awieleɛ bɔkɔɔ ne, ɔgengale Baebolo ne amuala ɔwiele. c

MMAMAA NINYƐNE MƆƆ KOLA SI WƆ ADENLE LA MAA Ɛ SA NU TO

14. Ninyɛne boni mɔ a bahola azi yɛ adenle a?

14 Noko ɔnva nwo kɛzi yɛlɛ ɛhulolɛ ne anzɛɛ kɛzi yɛbamia yɛ nwo biala la, ninyɛne bie mɔ bahola azi yɛ adenle. Kɛ neazo la, “edwɛkɛ mɔɔ bɛ nye ɛnla la” bahola alie mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛfa yɛyɛ yɛ bodane ne anwo gyima la. (Nol. 9:11) Bie a yɛbayia ngyegyelɛ mɔɔ bamaa yɛ sa nu ado na yɛ anwosesebɛ zo ade a. (Mrɛ. 24:10) Yɛ sinlidɔlɛ ne bahola amaa yɛayɛ debie mɔɔ ɔnrɛmaa yɛnrɛdwu yɛ bodane ne anwo la. (Wlo. 7:23) Anzɛɛ bie a ɛvɛlɛ baha yɛ. (Mat. 26:43) Saa debie si yɛ adenle anzɛɛ kenle ne angɔ ye boɛ a, duzu a bahola aboa yɛ yeamaa yɛali zo a?

15. Saa debie ɛlɛsi yɛ adenle a, asoo ɛhye kile kɛ yɛnrɛhola yɛnrɛdwu yɛ bodane nwo ɔ? Kilehile nu. (Edwɛne 145:14)

15 Kakye kɛ saa debie si wɔ adenle a, ɔngile kɛ ɛnrɛhola ɛnrɛdwu wɔ bodane nwo. Baebolo ne ka kɛ bie a yɛbayia ngyegyelɛ fane dɔɔnwo. Noko eza ɔka kɛ yɛbahola yɛadwazo bieko ɔlua Gyihova moalɛ zo. (Kenga Edwɛne 145:14.) Adiema Philip mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ: “Tɛ fane dodo mɔɔ me ngyehyɛleɛ ne mɔ dɔle nzule nu la a bahile kɛ mengolale mendwule me bodane nwo anzɛɛ meandwu nwo a. Emomu, kɛzi menyɛle ngyehyɛleɛ mendɔle adenle zo bieko la a bahile a.” David mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ: “Saa debie ɛlɛsi me adenle anzɛɛ kenle ne angɔ ye boɛ a, membu ye kɛ ɔle ngyegyelɛ, emomu ɔle nwolɛ adenle mɔɔ mebamaa Gyihova anwu ye kɛ mekulo ye kpalɛ a.” Nɔhalɛ nu, saa debie kpondɛ azi wɔ adenle bɔbɔ na ɛbɔ ɛ nwo mɔdenle a, ɛnee ɛlɛmaa Gyihova anwu kɛ ɛkulo kɛ ɛyɛ mɔɔ sɔ ɔ nye la. Saa Gyihova nwu ye zɔ a, ɔ nye die kpalɛ!

16. Saa debie si yɛ adenle a, duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi nu a?

16 Sukoa debie fi ninyɛne mɔɔ si wɔ adenle la anu. Dwenle mɔɔ vale ngyegyelɛ ne rale la anwo na biza ɛ nwo kɛ, ‘Duzu a mebahola meayɛ amaa debie anzi me adenle bieko a?’ (Mrɛ. 27:12) Noko saa ninyɛne ɛlɛsi yɛ adenle a, ɔbahola yeahile kɛ yɛamkpa bodane mɔɔ yɛbahola yɛadwu nwolɛ la kɛ mɔɔ ɛnee yɛsuzu la. Saa zɔhane a wɔ tɛnlabelɛ ne de a, nea wɔ bodane ne bieko kɛ saa ɔle mɔɔ ɛbahola wɔadwu nwo a. d Saa wɔangola wɔandwu bodane mɔɔ yɛ se maa wɔ la anwo a, Gyihova ɛnrɛbu wɔ kɛ wɔyɛ mgbane.​—2 Kɔl. 8:12.

17. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛkakye mɔɔ yɛhola yɛyɛ ye dɛba la ɛ?

17 Kakye mɔɔ wɔyɛ ye dɛba la. Baebolo ne ka kɛ, “Nyamenle ɛnle nzisi mɔɔ ɔ rɛle bavi bɛ gyima” a. (Hib. 6:10) Ɔti ɔnle kɛ ɛdawɔ noko ɛmaa ɛ rɛle fi. Dwenledwenle mɔɔ wɔhola wɔyɛ ye dɛba la anwo​—saa Gyihova mɔɔ ɛ nee ye ɛnyia agɔnwolɛvalɛ la o, ɔ nwo edwɛkɛ mɔɔ ɛka ɛkile awie mɔ la o anzɛɛ saa bɛzɔne wɔ a. Kɛ mɔɔ wɔnyia anyuhɔlɛ na wɔhola wɔdwu sunsum nu bodane nwo dɛba la, zɔhane ala a ɛbahola wɔadwu bodane mɔɔ gyi ɛ nye zo kɛkala la anwo a.​—Fel. 3:16.

Maa ɛ nye ɛlie adendulɛ ne anu (Nea ɛdendɛkpunli 18)

18. Mekɛ mɔɔ yɛlɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbadwu yɛ bodane nwo la, duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ yɛbayɛ a? (Eza nea nvoninli ne.)

18 Ɔlua Gyihova moalɛ zo ɛbahola wɔadwu wɔ bodane nwo, kɛ mɔɔ ɛlɛnekavolɛ dwu ɛleka mɔɔ ɔlɛkɔ la anyelielɛ nu la. Noko kakye kɛ, eza ɛlɛnekavolɛma dɔɔnwo anye die wɔ adendulɛ ne anu. Ɔti saa ɛnwu kɛzi Gyihova ɛlɛboa wɔ la a, ɔbamaa ɛ nye alie wɔ mekɛ mɔɔ ɛlɛbɔ mɔdenle wɔadwu wɔ bodane ne anwo la. (2 Kɔl. 4:7) Saa wɔammaa ɛ sa nu ando a, ɛbanyia nyilalɛ dɔɔnwo bɔbɔ.​—Gal. 6:9.

EDWƐNE 126 Bɛzinza, Bɛgyinla Kpundii, Bɛmaa Bɛ Nwo Ɛyɛ Se

a Bɛta bɛmaa yɛ anwosesebɛ kɛ yɛva sunsum nu bodane yɛziezie yɛ nye zo. Na saa yɛva bie yɛzie yɛ nye zo dɛba noko ɔnla aze kɛ yɛbadwu nwolɛ noko ɛ? Yɛbanyia nzuzulɛ ngakyile mɔɔ baboa yɛ yeamaa yɛadwu yɛ bodane ne mɔ anwo la wɔ edwɛkɛ ɛhye anu.

b EDWƐKƐ MƆƆ BƐHILEHILE NU: Sunsum nu bodane a le debie biala mɔɔ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbanyia anyuhɔlɛ wɔ nu anzɛɛ yɛbayɛ amaa yɛahola yɛazonle Gyihova kpalɛ na yɛamaa ɔ nye alie la. Kɛ neazo la, bie a ɛbava wɔayɛ wɔ bodane kɛ ɛbanyia Kilisiene subane bie anzɛɛ ɛbanyia anyuhɔlɛ wɔ wɔ ɛzonlenlɛ ne foa bie le kɛ Baebolo ɛgengalɛ, bɛtianwo debiezukoalɛ anzɛɛ daselɛlilɛ ɛhɔlɛ nu.

c Nea, Nyia Teokelase Ɛzonlenlɛ Sukulu Ndetelɛ Zo Nvasoɛ buluku ne m. 10-11, ɛden. 4.

d Saa ɛkpondɛ nwolɛ edwɛkɛ dɔɔnwo a, nea edwɛkɛ, “Cultivate Reasonable Expectations, and Be Joyful” mɔɔ wɔ July 15, 2008 The Watchtower ne anu la.