Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

‘Bɛmaa Bɛ Nwo Anwosesebɛ Alehyenlɛ Biala’

‘Bɛmaa Bɛ Nwo Anwosesebɛ Alehyenlɛ Biala’

‘Saa bɛlɛ edwɛkɛ bie mɔɔ maa anwosesebɛ la a ɛnee bɛha bɛmaa menli ne ɛdie.’​—GYI. 13:15.

EDWƐNE: 121, 45

1, 2. Duzu ati a anwosesebɛmaanlɛ nwo hyia ɛ?

CRISTINA mɔɔ yeli ɛvolɛ 18 la se: “Me awovolɛ ammaa me anwosesebɛ ɛlɛ, ɛnee bɛtea me dahuu. Na bɛ edwɛkɛ gyegyele me kpalɛ. [1] Bɛka kɛ menyɛ kpanyinli ɛlɛ, yɛɛ menzukoa kɛ mebayɛ kpanyinli, na ɛhyenlɛ ala a mekye a. Yemɔti ɔmaa meta mesu yɛɛ me nee bɛ ɛndendɛ. Mete nganeɛ kɛ nvasoɛ ɛnle me nwo zo.” Saa anwosesebɛmaanlɛ ɛnle ewiade a, anrɛɛ nea kɛzi ɛbɛlabɔlɛ bayɛ la!

2 Noko saa bɛmaa awie anwosesebɛ a, ɔmaa ɔyɛ debie kpalɛ. Rubén se: “Ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze ɛhɔ la, ɛnee mete nganeɛ kɛ nvasoɛ ɛnle me nwo zo. Noko kenle ko bie mɔɔ ɛnee me nee asafo nu kpanyinli bie ɛlɛkɔ daselɛlilɛ la, ɔnwunle kɛ me nye ɛnlie. Ɔdiele me kpalɛ. Akee ɔhanle mɔdenle mɔɔ melɛbɔ la ɔhilele me. Eza ɔhakyele me Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ se yɛ nuhua ko biala sonle bolɛ kpole tɛla nloma dɔɔnwo la. Saa mekakye zɔhane tɛkese ne biala a, ɔka me ahonle kpalɛ. Asafo nu kpanyinli ne edwɛkɛ ne boale me kpole kpalɛ.”​—Mat. 10:31.

3. (a) Duzu a ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle ye wɔ anwosesebɛmaanlɛ nwo a? (b) Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

3 Ɔnle kɛ ɔsi yɛ nwo kɛ Baebolo ne se yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ dahuu la. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle Hibulu Kilisienema ne kɛ: “Me mediema diedima, bɛnlea boɛ na bɛ bie mɔ ansolo, na bɛande bɛ nwo bɛanvi tease Nyamenle ne anwo. Zɔhane ati, amaa ɛtane ambɛlɛbɛla bɛ biala na yeakpunli ye ahonle la, [bɛmaa bɛ nwo anwosesebɛ] alehyenlɛ biala.” (Hib. 3:12, 13) Saa ɛkakye mekɛ mɔɔ awie edwɛkɛ bie maanle wɔ anwosesebɛ la a, ɛbanwu deɛmɔti folɛdulɛ mɔɔ se yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ la anwo hyia la. Yemɔti bɛmaa yɛzuzu kpuya ɛhye mɔ anwo: Duzu ati a anwosesebɛmaanlɛ nwo hyia ɛ? Duzu a yɛsukoa yɛfi kɛzi Gyihova, Gyisɛse nee Pɔɔlo maanle awie mɔ anwosesebɛ la anu a? Na kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa awie mɔ anwosesebɛ ɛ?

MENLI HYIA ANWOSESEBƐMAANLƐ

4. Nwane a hyia anwosesebɛmaanlɛ a, noko duzu ati a menli ɛmmaa anwosesebɛ ɛnɛ a?

4 Yɛ muala yɛhyia anwosesebɛmaanlɛ, titili wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛnyi la. Kilehilevolɛ Timothy Evans hanle kɛ: “Ngakula hyia anwosesebɛmaanlɛ kɛ mɔɔ mbaka hyia nzule la. Saa bɛmaa kakula anwosesebɛ a, ɔmaa ɔte nganeɛ kɛ ɔ nwo hyia yɛɛ bɛ nye die ɔ nwo.” Noko yɛde anwongyelelɛ mekɛ nu. Menli le angomedi, bɛ ti yɛ se, yɛɛ bɛmmaa anwosesebɛ. (2 Tem. 3:1-5) Awovolɛ bie mɔ ɛnganvo bɛ mra ɔluakɛ bɛ awovolɛ ammaa bɛ anwosesebɛ ɛlɛ. Bɛnganvo gyimayɛvoma dɔɔnwo, yemɔti dahuu bɛtendɛ bɛ nzo abo kɛ bɛmmaa bɛ anwosesebɛ wɔ gyima nu.

5. Duzu a yɛyɛ a ɔkile kɛ yɛlɛmaa awie anwosesebɛ a?

5 Awie yɛ debie kpalɛ na ɛkanvo ye a, ɛnee ɛlɛmaa ye anwosesebɛ. Saa yɛmaa awie mɔ nwu kɛ bɛlɛ subane kpalɛ anzɛɛ ‘yɛboa bɛdabɛ mɔɔ bɛnlɛ anwosesebɛ la’ noko a, ɛnee yɛlɛmaa bɛ anwosesebɛ. (1 Tɛs. 5:14) Giliki edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ bɛkile ɔ bo “anwosesebɛmaanlɛ” la kile “awie mɔɔ ɛtwe wɔabikye ye.” Saa yɛ nee yɛ mediema ɛlɛbɔ nu azonle a, yɛbanyia nwolɛ adenle dɔɔnwo yɛaha edwɛkɛ mɔɔ ɔbamaa bɛ anwosesebɛ la. (Kenga Nolobɔvo ne 4:9, 10.) Asoo yɛfa nwolɛ adenle bie mɔ yɛmaa awie mɔ nwu deɛmɔti yɛkulo bɛ edwɛkɛ na yɛ nye sɔ mɔɔ bɛyɛ la ɔ? Kolaa na yɛabua zɔhane kpuya ne la, ɔwɔ kɛ yɛsuzu ɛrɛlɛ ɛhye anwo: “Edwɛkɛ kpalɛ wɔ ye mekɛ nloa le kpalɛ somaa!”​—Mrɛ. 15:23.

6. Duzu ati a Abɔnsam kpondɛ kɛ yɛ sa nu to a? Maa neazo.

6 Seetan Abɔnsam kpondɛ kɛ yɛ sa nu to, ɔluakɛ ɔze kɛ bɛsanudolɛ kolaa maa yɛyɛ bɛtɛɛ wɔ sunsum nu nee ndenle ngakyile zo. Mrɛlɛbulɛ 24:10 se: ‘Saa edwɛkɛ to wɔ na ɛ rɛle bɔ a, wɔ anwosesebɛ zo bade.’ Seetan bɔle mɔdenle kɛ ɔdua anwubɛnyunlu nee ɛzonledolɛ zo yeamaa tenlenenli Dwobu asa nu ado, noko zɔhane adwenle ɛtane ne anyɛ boɛ. (Dwobu 2:3; 22:3; 27:5) Saa yɛmaa yɛ mbusuafoɔ nee yɛ asafo nu amra anwosesebɛ a, yɛbaho yɛatia Abɔnsam gyima biala. Ɛhye bamaa yɛ awuke nu nee Belemgbunlililɛ Asalo ne mɔ anu ayɛ ɛleka mɔɔ bɛmaa yɛ nye die na yɛ nwo tɔ yɛ a.

BAEBOLO NU NEAZO BIE MƆ

7, 8. (a) Baebolo nu neazo boni mɔ a kile kɛ Gyihova ze kɛzi anwosesebɛmaanlɛ nwo hyia la ɛ? (b) Duzu a awovolɛ bahola ayɛ azukoa Gyihova neazo ne a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

7 Gyihova. Edwɛndolɛnli ne dole edwɛne kɛ: “[Gyihova] bikye mɔɔ nyane ɛha ye la, na ɔdie mɔɔ ye anyelazo ɛwie la.” (Edw. 34:18) Mɔɔ ngapezonli Gyɛlɛmaya ahonle dule na ɔ sa nu dole la, Gyihova maanle ɔnyianle anwodozo. (Gyɛ. 1:6-10) Mɔɔ Nyamenle zoanle anwumabɔvolɛ ne kɛ ɔhɔmaa ngapezonli Daneɛle mɔɔ ɛnee ɛyɛ kpanyinli anwosesebɛ la nea kɛzi ɛhye boale ye a! Anwumabɔvolɛ ne zele Daneɛle kɛ “Nyamenle kulo wɔ kpole.” (Dan. 10:8, 11, 18, 19) Asoo ɛdawɔ noko ɛbahola wɔamaa nolobɔlɛma, adekpakyelɛma nee mediema mɔɔ bɛlɛyɛ mgbanyinli la anwosesebɛ?

8 Nyamenle ande nganeɛ kɛ ɔ nee ye kulovolɛ Ralɛ Gyisɛse ɛyɛ gyima ɛvolɛ dɔɔnwo la ati, ɔngyia nganvolɛ nee anwosesebɛmaanlɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɔrale azɛlɛ ye azo la. Emomu, Gyisɛse dele ye fane nwiɔ kɛ ye anwuma Selɛ ne ɛlɛka kɛ: “Ɛhye a le me Ra mɔɔ mekulo ye la. Me nye die ɔ nwo kpole.” (Mat. 3:17; 17:5) Nyamenle luale adenle ɛhye azo hanvole Gyisɛse ɔmaanle ɔnwunle kɛ ɔlɛbɔ mɔdenle. Gyihova dendɛle hilele Gyisɛse wɔ mekɛ mɔɔ ɔbɔ ye ɛzonlenlɛ gyima ne abo la nee mekɛ mɔɔ ɛnee ɔka ekyi ɔwu la. Zɔhane edwɛkɛ ne mɔɔ Gyisɛse dele ye fane nwiɔ la maanle ye anwosesebɛ. Eza Gyihova maanle anwumabɔvolɛ hɔmaanle Gyisɛse anwosesebɛ wɔ nɔe ne mɔɔ aleɛ kye a ɔbawu na ɔlɛdi nyane la. (Luku 22:43) Saa yɛle awovolɛ na yɛ mra bɔ mɔdenle a, bɛmaa yɛzukoa Gyihova neazo ne na yɛmaa bɛ anwosesebɛ yɛhanvo bɛ dahuu. Saa bɛlɛyia bɛ diedi ne anwo sɔnea wɔ sukulu noko a, ɔwɔ kɛ yɛboa bɛ.

9. Duzu a yɛsukoa yɛfi kɛzi Gyisɛse yɛle ye ɛzoanvolɛ ne mɔ la anu a?

9 Gyisɛse. Nɔsolɛ ne mɔɔ Gyisɛse vale Ngakyelɛlilɛ ne ziele ɛkɛ la, ɔnwunle kɛ ye ɛzoanvolɛ ne mɔ memaa bɛ nwo zo. Gyisɛse bɛlɛle ɔ nwo aze wowole bɛ gyakɛ anwo, noko ɛnee bɛtɛsu mɔɔ le kpole wɔ bɛ avinli la anwo kpolera; ɛnee Pita die ɔ nwo di somaa. (Luku 22:24, 33, 34) Noko Gyisɛse hanvole ye ɛzoanvolɛ nɔhavoma ne kɛ bɛ nee ye dɛnlanle wɔ ye sɔnea ne mɔ anu la. Ɔhanle kɛ bɛbayɛ gyima mɔɔ tɛla ye ɛdeɛ ne la, ɔmaanle bɛnwunle kɛ Nyamenle kulo bɛ. (Luku 22:28; Dwɔn 14:12; 16:27) Ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo kɛ: ‘Saa me mra nee awie mɔ yɛ ninyɛne kpalɛ a, mebaye me adwenle meavi bɛ sinlidɔlɛ zo na meahanvo bɛ kɛ mɔɔ Gyisɛse yɛle la ɔ?’

10, 11. Kɛzi ɛnee anwosesebɛmaanlɛ nwo hyia ɛzoanvolɛ Pɔɔlo ɛ?

10 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo. Pɔɔlo hanvole ɔ mediema Kilisienema wɔ ye ngɛlata ne mɔ anu. Ɔ nee bie mɔ dule adenle ɛvolɛ dɔɔnwo na ɔnwunle bɛ sinlidɔlɛ, noko ɔhanvole bɛ. Kɛ neazo la, Pɔɔlo hanle kɛ, Temɔte le ɔ ‘ra mɔɔ ɔkulo ye, na ɔdi nɔhalɛ’ a, awie mɔɔ dwenle Kilisienema gyɛne anwo kpalɛ la. (1 Kɔl. 4:17; Fel. 2:19, 20) Ɛzoanvolɛ ne hanvole Taetɛse hilele Kɔlente asafo ne kɛ “me gɔnwo mɔɔ yɛbɔ nu yɛyɛ gyima yɛboa bɛ a.” (2 Kɔl. 8:23) Mɔɔ Temɔte nee Taetɛse nwunle kɛzi Pɔɔlo bu bɛ la, ɔmaanle bɛ anwosesebɛ!

11 Pɔɔlo nee Baanabase vale bɛ ngoane dole esiane nu ziale hɔle ɛleka mɔɔ bɛyiale dwazotia la. Kɛ neazo la, Pɔɔlo nee Baanabase yiale ɛkpɔlɛ wɔ Lesetela ɛdeɛ, noko bɛziale bɛhɔle ɛkɛ ne kɛ bɛkamaa menli mɔɔ bɔ zo mɔɔ bɛra diedi ne anu la anwosesebɛ amaa bɛagyinla kpundii. (Gyi. 14:19-22) Pɔɔlo yiale basabasayɛlɛma wɔ Ɛfɛsɛse. Gyima ne 20:1, 2 se: “Nzinlii mɔɔ nzakadolɛ ne guale la, Pɔɔlo vɛlɛle ɛdoavolɛma ne na ɔmanle bɛ akɛnrazilɛ, ɔ nee bɛ lile nrɛlaleɛ na ɔhɔle Masidonea. Ɔvale maanzinli ne mɔ anu na ɔhɔdendɛle ɔzile ɛdoavolɛma ne mɔ ahonle na akee ɔrale Akaya.” Ɛnee anwosesebɛmaanlɛ nwo hyia Pɔɔlo kpalɛ.

BƐLƐMAA YƐ ANWOSESEBƐ ƐNƐ

12. Kɛzi debiezukoalɛ ɛhɔlɛ maa yɛnyia anzɛɛ yɛmaa anwosesebɛ ɛ?

12 Deɛmɔti yɛ anwuma Selɛ ne ɛyɛ ngyehyɛleɛ kɛ yɛhɔ debiezukoalɛ dahuu la a le kɛ ɔmaa yɛnyia anzɛɛ yɛmaa anwosesebɛ. (Kenga Hibuluma 10:24, 25.) Yɛyia nu yɛsukoa na yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ, kɛ Gyisɛse alimoa ɛdoavolɛ ne mɔ la. (1 Kɔl. 14:31) Cristina mɔɔ yɛhanle ɔ nwo edwɛkɛ wɔ mɔlebɛbo ne la se: “Mɔɔ me nye die nwolɛ kpalɛ wɔ debiezukoalɛ ɛhɔlɛ nwo la a le ɛlɔlɛ nee anwosesebɛmaanlɛ mɔɔ menyia ye wɔ ɛkɛ la. Ɔyɛ a mekadwu Belemgbunlililɛ Asalo ɛkɛ la ɛnee me rɛle ɛbɔ. Noko mediema mraalɛ ne mɔ yɛ me atuu na bɛka kɛ me nwo ɛyɛ fɛ. Bɛka bɛkile me kɛ bɛkulo me edwɛkɛ na bɛ nye die kɛzi melɛnyia anyuhɔlɛ wɔ sunsum nu la anwo. Bɛ anwosesebɛmaanlɛ ne maa me nye die kpalɛ!” Saa yɛ muala ‘yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ’ a, nea kɛzi ɔbayɛ anyelielɛ a!​—Wlo. 1:11, 12.

13. Duzu ati a Nyamenle azonvolɛ mɔɔ lɛ anwubielɛ bɔbɔ la hyia anwosesebɛmaanlɛ a?

13 Nyamenle azonvolɛ mɔɔ lɛ anwubielɛ bɔbɔ la hyia anwosesebɛmaanlɛ. Fa Dwɔhyua kɛ neazo. Ɛnee yezonle Nyamenle nɔhalɛ nu ɛvolɛ dɔɔnwo. Noko, Gyihova zele Mosisi kɛ ɔmaa ye anwosesebɛ, ɔhanle kɛ: “Fa ɛlɔne ne wula Dwɔhyua asa anu; si ye ahonle na maa ye anwosesebɛ. Ɔluakɛ yemɔ yɛɛ ɔbali menli ne ati bɛahɔpɛ azule ne bɛahɔ ɔ nzi lɔ na yeahɔva azɛlɛ ne mɔɔ ɛ nye banwu ye la yeamaa bɛ a.” (Mɛla 3:27, 28) Ɛnee Dwɔhyua ɛlɛba arali Yizilayɛma anyunlu yeamaa bɛali konim bɛahɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo. Ɔbayia ngyegyelɛ yɛɛ yeanyɛ boɛ fee la bɛbali ɔ nwo zo konim ko. (Dwɔh. 7:1-9) Yemɔti a ɛnee ɔwɔ kɛ bɛsi Dwɔhyua ahonle na bɛmaa ye anwosesebɛ la! Ɛhye ati, bɛmaa yɛmaa mgbanyima nee maangyebakyi zo neavolɛma mɔɔ ɛlɛnea Nyamenle mboane ekpunli ne la anwosesebɛ. (Kenga 1 Tɛsalonaekama 5:12, 13.) Maangyebakyi zo neavolɛ ko hanle kɛ: “Ɔyɛ a mediema ne mɔ kɛlɛ yɛ ngɛlata ka kɛzi bɛ nye liele yɛ ɛkpɔlalɛ ne anwo la. Yɛfa yɛsie na yɛkenga ye wɔ mekɛ mɔɔ yɛ rɛle kɛbɔ la. Bɛmaa yɛ anwosesebɛ kpalɛ.”

Saa yɛmaa yɛ mra anwosesebɛ a ɔboa bɛ kpalɛ (Nea ɛdendɛkpunli 14)

14. Duzu a kile kɛ nganvolɛ nee anwosesebɛmaanlɛ boa kpalɛ wɔ folɛ ɛdulɛ nu a?

14 Asafo nu mgbanyima nee awovolɛ ɛnwu kɛ nganvolɛ nee anwosesebɛmaanlɛ maa bɛfa Baebolo folɛdulɛ bɛdi gyima. Mɔɔ Pɔɔlo hanvole Kɔlentema kɛ bɛlɛfa ye folɛdulɛ ne bɛayɛ gyima la, ɔmaanle bɛ anwosesebɛ ɔmaanle bɛhɔle zo bɛyɛle mɔɔ le kpalɛ la. (2 Kɔl. 7:8-11) Andreas mɔɔ lɛ ngakula nwiɔ la se: “Anwosesebɛmaanlɛ maa ngakula nyi wɔ sunsum nee nganeɛdelɛ nu. Ɛmaa anwosesebɛ a, ɔmaa bɛfa folɛdulɛ bɛyɛ gyima. Yɛ mra ne mɔ ze mɔɔ le kpalɛ la ɛdeɛ, noko saa yɛmaa bɛ anwosesebɛ a ɔmaa bɛyɛ mɔɔ le kpalɛ la dahuu.”

KƐZI BƐMAA ANWOSESEBƐ LA

15. Adenle ko mɔɔ yɛdua zo yɛmaa awie mɔ anwosesebɛ la a le boni?

15 Kile mediema mɔdenlebɔlɛ nee bɛ subane kpalɛ nwo anyezɔlɛ. (2 Ek. 16:9; Dwobu 1:8) Saa bɔbɔ yɛ tɛnlabelɛ ne ɛmmaa yɛngola dɔɔnwo yɛ a, Gyihova nee Gyisɛse anye sɔ mɔdenle mɔɔ yɛ nuhua ko biala ɛlɛbɔ aboa Belemgbunlililɛ ne la kpalɛ. (Kenga Luku 21:1-4; 2 Kɔlentema 8:12.) Kɛ neazo la, yɛ mediema mɔɔ anye ɛvi la bie mɔ bɔ mɔdenle kpalɛ na bɛahola bɛahɔ debiezukoalɛ nee daselɛlilɛ dahuu. Asoo ɔnle kɛ yɛkanvo bɛ na yɛmaa bɛ anwosesebɛ ɔ?

16. Duzu ati a ɔnle kɛ ɔyɛ yɛ ɛse kɛ yɛbamaa awie mɔ anwosesebɛ ɛ?

16 Fa nwolɛ adenle ne maa awie mɔ anwosesebɛ. Saa yɛnwu kɛ awie ɛyɛ debie mɔɔ fɛta nganvolɛ a, ɔwɔ kɛ yɛkanvo ye. Suzu mɔɔ zile wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee Pɔɔlo nee Baanabase wɔ Paesedea Anteɔko la anwo. Nyianu sua ne anu mgbanyima zele bɛ kɛ: ‘Mediema, saa bɛlɛ edwɛkɛ bie mɔɔ maa anwosesebɛ la a ɛnee bɛha bɛmaa menli ne ɛdie.’ Ɛhye maanle Pɔɔlo maanle ɛdendɛlɛ kɛnlɛma bie. (Gyi. 13:13-16, 42-44) Yɛlɛ anwosesebɛmaanlɛ edwɛkɛ bie a, ɔwɔ kɛ yɛka. Saa yɛmaa ɔyɛ yɛ subane kɛ yɛbahanvo awie mɔ a, awie mɔ noko bahanvo yɛ.​—Luku 6:38.

17. Duzu a maa yɛ anwosesebɛmaanlɛ ka awie mɔ ahonle kpalɛ a?

17 Fi wɔ ahonle nu tendɛ na ka edwɛkɛ fɔɔnwo bie. Anwosesebɛmaanlɛ nee nganvolɛ edwɛkɛ biala le kpalɛ, noko edwɛkɛ mɔɔ Gyisɛse hanle hilele Kilisienema mɔɔ bɛwɔ Tayataela la kile kɛ saa yɛka edwɛkɛ fɔɔnwo bie a, ɔboa kpalɛ. (Kenga Yekile 2:18, 19.) Kɛ neazo la, saa yɛle awovolɛ a, yɛbahola yɛaha debie mɔɔ yɛ nye die nwo wɔ yɛ mra sunsum nu anyuhɔlɛ nu la. Yɛbahola yɛaha debie mɔɔ yɛ nye die nwo la yɛahile ninli mɔɔ ɔ ngomekye ɔlɛtete ɔ mra wɔ ngyegyelɛ ngakyile mɔɔ ɔyia ye la anzi la. Nganvolɛ nee anwosesebɛmaanlɛ zɛhae kola boa kpalɛ!

18, 19. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛaboa menli mɔɔ hyia anwosesebɛmaanlɛ la ɛ?

18 Gyihova ɛnrɛha ɛnrɛhile yɛ kɛ yɛmaa awie bie anwosesebɛ kɛ mɔɔ ɔhanle ɔhilele Mosisi kɛ ɔmaa Dwɔhyua anwosesebɛ na ɔzi ye ahonle la. Noko saa yɛmaa yɛ mediema diedima nee awie mɔ anwosesebɛ a, Nyamenle anye die nwo. (Mrɛ. 19:17; Hib. 12:12) Kɛ neazo la, saa adiema bie maa ɛdendɛlɛ a, yɛbahola yɛaha kɛzi ye ɛdendɛlɛ ne ɛdu yɛ folɛ anzɛɛ yemaa yɛde Baebolo tɛkese bie abo kpalɛ la yɛahile ye. Adiema raalɛ bie hɛlɛle adiema nrenyia bie mɔɔ hɔmaanle ɛdendɛlɛ wɔ bɛ asafo nu la kɛ: “Yɛandendɛ yɛangyɛ ɛdeɛ, noko ɛnwunle kɛzi ɛnee me rɛle ɛbɔ la na ɛmaanle me anwosesebɛ. Memaa wɔade kɛ, mekɛ mɔɔ ɛnee ɛlɛmaa ɛdendɛlɛ ne nee mekɛ mɔɔ ɛnee yɛlɛbɔ adawu la, mendele nganeɛ kɛ Gyihova a ɛzoa wɔ a.”

19 Saa yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbava adenle biala mɔɔ yɛbanyia la yɛamaa awie mɔ anwosesebɛ a, ɔbamaa yɛali Pɔɔlo folɛdulɛ ɛhye azo: “Zɔhane ati bɛboa bɛ nwo ngoko, kɛmɔ kɛkala bɛlɛyɛ ye la na bɛmaa bɛ nwo anwosesebɛ.” (1 Tɛs. 5:11) Saa yɛ muala ‘yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ alehyenlɛ biala a,’ Gyihova anye balie.

^ [1] (ɛdendɛkpunli 1) Tɛ bɛ aluma kpalɛ ɔ.