Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Nwane Adwenle A Ɛlɛ A?

Nwane Adwenle A Ɛlɛ A?

“Bɛmmasukoa ewiade ɛhye anu menli ne.”​— WLO. 12:2.

EDWƐNE: 88, 45

1, 2. (a) Mɔɔ Pita dule Gyisɛse folɛ kɛ ‘ɛhye ɛnrɛdo ye ɛlɛ’ la, kɛzi ɔbuale ye ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.) (b) Duzu ati a Gyisɛse buale ye zɔhane a?

MƆƆ Gyisɛse ɛdoavolɛ ne mɔ dele la zinle bɛ nwo. Gyisɛse mɔɔ bɛ nye la kɛ ɔbava Yizilayɛ Belemgbunlililɛ ne yeazie ɛkɛ la se, ɔnrɛhyɛ ɔbanwu amaneɛ na yeawu. Ɛzoanvolɛ Pita a holale dendɛle a. Ɔhanle kɛ: “Awulae, mmaka ye zɔ; ɛhye ɛnrɛdo wɔ ɛlɛ.” Gyisɛse buale ye kɛ: “Se di me nzi nehae, Seetan! Ɛle azedolɛ bolɛ ɛmaa me, ɔluakɛ wɔ adwenle ne ɛnle Nyamenle adwenle, emomu sonla adwenle.”​—Mat. 16:21-23; Gyi. 1:6.

2 Gyisɛse luale edwɛkɛ ɛhye azo maanle bɛnwunle ngakyile mɔɔ wɔ adwenle mɔɔ vi Nyamenle ɛkɛ nee adwenle mɔɔ vi ewiade ɛhye mɔɔ Seetan ɛlɛnea zo anu la. (1 Dwɔn 5:19) Pita lale ewiade ne angomedi subane ne bie ali. Noko ɛnee Gyisɛse ze kɛ adwenle mɔɔ ɔ Ze lɛ la le ngakyile. Ɛnee ɔze kɛ Nyamenle kulo kɛ ɔnwu amaneɛ na ɔgyinla ewule mɔɔ ɔnrɛhyɛ ɔbawu la anloa. Wɔ mualɛ mɔɔ Gyisɛse vale maanle Pita la anu, ɔkpole ewiade adwenle na ɔlale Gyihova ɛdeɛ ne ali.

3. Duzu ati a ɔyɛ se kɛ yɛbakpo ewiade adwenle na yɛanyia Gyihova adwenle ɛ?

3 Na yɛdayɛ noko ɛ? Asoo yɛlɛ Nyamenle adwenle anzɛɛ ewiade adwenle? Bie a yɛ subane kile kɛ yɛlɛyɛ mɔɔ Nyamenle kpondɛ avi yɛ ɛkɛ la. Na kɛzi yɛdwenle la noko ɛ? Asoo yɛlɛmaa yɛ adwenle nee Gyihova ɛdeɛ ayɛ ko ɔ? Ɛhye hyia mɔdenlebɔlɛ kpalɛ. Noko ɔnyɛ se kɛ yɛbanyia ewiade adwenle. Ɛhye le zɔ ɔluakɛ ewiade sunsum ne ɛbɔ yɛ ɛyia. (Ɛfɛ. 2:2) Bieko, ɔluakɛ ewiade sunsum ne maa bɛnyia angomedi subane la ati, ɔbahola yeahwehwe yɛ adwenle. Ɛhɛe, ɔnyɛ se kɛ yɛbadwenle kɛ ewiade ne, noko ɔhyia gyima ɛsesebɛ amaa yɛadwenle kɛ Gyihova la.

4. (a) Saa yɛnyia ewiade adwenle a, duzu a bazi a? (b) Kɛzi edwɛkɛ ɛhye baboa yɛ ɛ?

4 Noko, saa yɛmaa ewiade adwenle kile yɛ adenle a, ɔbamaa yɛayɛ angomedi na yɛahulo fanwodi. (Maake 7:21, 22) Ɛhye ati, ɔhyia kpalɛ kɛ yɛbanyia “Nyamenle adwenle,” na tɛ “sonla adwenle.” Edwɛkɛ ɛhye baboa yɛ yeamaa yɛanwu deɛmɔti Nyamenle adwenle mɔɔ yɛbanyia la ɛmmaa yɛ nwo ɛngyele yɛ emomu ɔboa yɛ la. Eza ɔbamaa yɛanwu kɛzi yɛbanlea boɛ na yɛannyia ewiade adwenle ne bie la. Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la bahilehile kɛzi yɛbahola yɛanyia Gyihova adwenle wɔ tɛnlabelɛ ngakyile nwo na yɛadwenle kɛ Gyihova la.

NVASOƐ WƆ GYIHOVA ADWENLE ZO YƐƐ NWOLƐ HYIA

5. Duzu ati a bie mɔ ɛngulo kɛ awie biala nyia bɛ adwenle ne azo tumi a?

5 Bie mɔ ɛngulo kɛ awie biala nyia bɛ adwenle ne azo tumi. Bɛka kɛ, “Melɛ me ti anwo adwenle.” Bɛkpondɛ bɛahile kɛ, bɛkola bɛsi bɛ ti anwo kpɔkɛ na yemɔ a bɛkulo kɛ bɛyɛ a. Bɛngulo kɛ awie kile bɛ mɔɔ bɛyɛ a yɛɛ bɛte nganeɛ kɛ bɛ ngome bɛkola bɛyɛ debie biala. *

6. (a) Fanwodi boni a Gyihova fa maa yɛ a? (b) Ɔlɛ ye ɛweɛne ɔ?

6 Yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ, saa yɛmaa yɛ adwenle nee Gyihova ɛdeɛ yɛ ko a, ɔngile kɛ yɛngola yɛnzi yɛ ti anwo kpɔkɛ biala. Kɛ mɔɔ 2 Kɔlentema 3:17 ka la, “ɛleka mɔɔ Gyihova sunsum ne wɔ la, fanwodi wɔ ɛkɛ.” Yɛkola yɛsukoa debie biala mɔɔ yɛkulo. Yɛbahola yɛakpa ninyɛne mɔɔ yɛ nye die nwo la. Nɔhalɛ nu, kɛ Gyihova bɔle yɛ la ɛne. Noko yɛ fanwodi ne lɛ ye ɛweɛne. (Kenga 1 Pita 2:16.) Gyihova kulo kɛ ye adwenle mɔɔ yela ye ali wɔ ye Edwɛkɛ ne anu la kile yɛ adenle wɔ kpalɛ nee ɛtane nwo. Asoo ɛhye maa yɛ nwo kyele yɛ anzɛɛ ɔboa yɛ?

7, 8. Duzu ati a Gyihova adwenle mɔɔ yɛbanyia ye wɔ ninyɛne nwo la ɛmmaa yɛ nwo ɛngyele yɛ a? Maa neazo.

7 Suzu ndonwo ɛhye anwo nea. Awovolɛ bɔ mɔdenle kɛ bɛbatete bɛ mra kpalɛ. Bie a bɛbahilehile bɛ kɛ bɛha nɔhalɛ, bɛyɛ gyima ɛsesebɛ na bɛdwenle awie mɔ anwo. Ɛhye mɔ ɛnle kyengye. Emomu, awovolɛ ne mɔ ɛlɛsiezie bɛ mra ne mɔ bɛamaa yɛawie bɛ boɛ kenle bie. Saa ngakula ne mɔ nyi na bɛfi sua nu a, bɛkola bɛsi bɛ ti anwo kpɔkɛ. Saa bɛkpa kɛ bɛbava ngyinlazo mɔɔ bɛ awovolɛ ɛhilehile bɛ la bɛayɛ gyima a, ɔbamaa bɛazi kpɔkɛ kpalɛ mɔɔ bɛnrɛnlu bɛ nwo a. Ɔti, bɛnrɛva bɛ nwo bɛnrɛdo ngyegyelɛ nu yɛɛ adwenleadwenle ɛnrɛdɔ bɛ nwo.

8 Gyihova kulo kɛ ɔ mra nyia ɛbɛlabɔlɛ kpalɛ, kɛ mɔɔ wovolɛ biala bayɛ la. (Aye. 48:17, 18) Ɔti, ɔfa ɛbɛlabɔlɛ nee kɛzi yɛ nee awie mɔ bali la anwo ngyinlazo ɔmaa. Ɔkulo kɛ yɛnyia ye adwenle nee ye subane ne mɔ bie. Ɛhye ɛmmaa yɛ nwo ɛngyele yɛ, emomu ɔmaa yɛ adwenle nu buke na yɛte ninyɛne bo. (Edw. 92:5; Mrɛ. 2:1-5; Aye. 55:9) Ɔboa yɛ ɔmaa yɛsi kpɔkɛ mɔɔ bamaa yɛ nye alie na yɛ nuhua ko biala ɛbɛlabɔlɛ awie ye boɛ la. (Edw. 1:2, 3) Ɛhɛe, nvasoɛ wɔ Gyihova adwenle zo yɛɛ nwolɛ hyia!

GYIHOVA ADWENLE KPOGYA

9, 10. Kɛzi Gyihova adwenle kpogya tɛla ewiade ne ɛdeɛ ne ɛ?

9 Debie bieko mɔɔ ɔti Gyihova azonvolɛ kulo kɛ bɛdwenle kɛ Nyamenle la a le kɛ, ye adwenle kpogya tɛla ewiade ɛhye ɛdeɛ ne. Ewiade ne fa folɛdulɛ mɔɔ fale ɛbɛlabɔlɛ, abusua, gyima nee ninyɛne gyɛne nwo la maa. Folɛdulɛ ɛhye mɔ anu dɔɔnwo nee Gyihova adwenle ɛnyia. Kɛ neazo la, bɛkanvo anwomemaazo subane nee nla nu ɛbɛlatane bɛkile. Bɛdie ewolebɔlɛ mɔɔ ɛngyi kpɔkɛ biala azo la bɛto nu na bɛkile kɛ ɔmaa bɛ nye die kpole. Folɛdulɛ ɛhye mɔ nee mɔɔ Baebolo ne ka la ɛnnyia. Noko asoo ewiade folɛdulɛ le kpalɛ tɛla mɔɔ Baebolo ne ka la ɔ?

10 Gyisɛse hanle kɛ: “Nrɛlɛbɛ dua mɔɔ vi ye gyimayɛlɛ nu ba la azo di benle.” (Mat. 11:19) Ewiade ne ɛnyia anyuhɔlɛ wɔ ɛlɛtɔlɔneke ninyɛne nu; noko ɔtɛkolale ɔtɛdile ngyegyelɛ mgbole mɔɔ ɛmmaa yɛ nye ɛnlie le kɛ konle, nyeyenu nee ɛtanelilɛ nwo gyima. Na mɔɔ ɔfale ɛbɛlabɔlɛ nwo la noko ɛ? Menli dɔɔnwo die to nu kɛ, ewiade adwenle ne ɛtɛdile ngyegyelɛ ne anwo gyima, emomu ɔlɛfa abusua nu ɛtetelɛ, anwodolɛ nee ngyegyelɛ gyɛne yeara. Noko, Kilisienema mɔɔ lɛ Nyamenle adwenle ne bie la ɛnyia abusua mɔɔ anyelielɛ wɔ nu, bɛlɛ kpɔkɛdelɛ kpalɛ, bɛbɔ ɛbɛla kpalɛ yɛɛ bɛ nee bɛ mediema diedima mɔɔ wɔ ewiade amuala la de anzodwolɛ nu. (Aye. 2:4; Gyi. 10:34, 35; 1 Kɔl. 6:9-11) Asoo ɛhye ɛnle daselɛ mɔɔ kile kɛ Gyihova adwenle kpogya tɛla ewiade ne ɛdeɛ ne ɔ?

11. Nwane adwenle a hilele Mosisi adenle a, na duzu a vile nu rale a?

11 Nɔhalɛ azonvolɛ mɔɔ dɛnlanle aze wɔ tete ne la nwunle kɛ Nyamenle adwenle kpogya. Kɛ neazo la, bɛhilehilele “Mosisi Yigyibiti nrɛlɛbɛ kɔsɔɔti” noko ɔkpondɛle ‘nrɛlɛbɛ ahonle’ ɔvile Nyamenle ɛkɛ. (Gyi. 7:22; Edw. 90:12) Eza ɔbodole Gyihova kɛ: “Kile me wɔ ndenle ne mɔ.” (Ade. 33:13) Kɛ mɔɔ ɔmaanle Gyihova adwenle hilele ye adenle la ati, ɔboale ɔmaanle Gyihova bodane rale nu, ɔti bɛbɔle ye duma wɔ Ngɛlɛlera ne anu kɛ sonla mɔɔ lɛ diedi kpole bɛvale bɛlile ye eni.​—Hib. 11:24-27.

12. Duzu a ɛzoanvolɛ Pɔɔlo maanle ye nzuzulɛ gyinlanle zo a?

12 Ɛnee ɛzoanvolɛ Pɔɔlo ze nwoma yɛɛ ɔsukoa debie. Yeanyɛ boɛ fee la ɛnee ɔka aneɛ nwiɔ. (Gyi. 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) Noko, ɔkpole ewiade nrɛlɛbɛ. Ɔmaanle ye nzuzulɛ gyinlanle Ngɛlɛlera ne azo. (Kenga Gyima ne 17:2; 1 Kɔlentema 2:6, 7, 13.) Ɔti, Pɔɔlo anye liele ɛzonlenlɛ gyima ne anwo na ɛnee ɔ nye la ahatualɛ mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ la ade.​—2 Tim. 4:8.

13. Nwane a ɔle ye ɛzonlelilɛ kɛ ɔbamaa yɛanyia Nyamenle adwenle a?

13 Nɔhalɛ nu, Nyamenle adwenle kpogya tɛla ewiade ne ɛdeɛ. Saa yɛmaa ye adwenle ne kile yɛ adenle a, yɛ nye balie kpole na yɛ ɛbɛla awie yɛ boɛ. Noko Gyihova ɛnrɛyɛ ye kyengye kɛ yɛnyia ye adwenle ne bie. “Akɛlɛ nɔhavo nee nrɛlɛbɛvolɛ ne” ɛntinlitinli yɛ nwo zo yɛɛ mgbanyima ne mɔ noko ɛnyɛ zɔ. (Mat. 24:45; 2 Kɔl. 1:24) Emomu, ɔle Kilisienenli ko biala ɛzonlelilɛ kɛ ɔbanyia Nyamenle adwenle. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛayɛ ɛhye ɛ?

KPO EWIADE ƐHYE ADWENLE NE

14, 15. (a) Amaa yɛahola yɛadwenle kɛ Gyihova la, duzu a ɔwɔ kɛ yɛdwenledwenle nwo a? (b) Kɛ mɔɔ Wulomuma 12:2 maa yɛnwu ye la, duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛtwe yɛ nwo yɛfi ewiade adwenle nwo ɛ? Maa neazo.

14 Bɛdu yɛ folɛ wɔ Wulomuma 12:2 kɛ: “Bɛmmasukoa ewiade ɛhye anu menli ne, emomu bɛhakyi bɛ adwenle amaa bɛazɔ bɛanlea bɛanwu Nyamenle ɛhulolɛdeɛ ne mɔɔ le kpalɛ na ɔsɔ ɛnyelɛ na ɔdi munli la.” Baebolo nu edwɛkɛ zɔhane maa yɛnwu kɛ, ɔnva nwo adwenle mɔɔ ɛnee yɛlɛ kolaa na yɛanwu nɔhalɛ ne la, yɛbahola yɛanyia Nyamenle adwenle ne bie. Nɔhalɛ nu, abusua mɔɔ yɛvi nu nee yɛ anwubielɛ bahola aha adwenle mɔɔ yɛlɛ la. Noko bɛbɔ adwenle ne mɔɔ ɔkola ɔkakyi. Saa yɛbaha a, nzenzaleɛ ɛhye bagyinla ninyɛne mɔɔ yɛdwenledwenle nwo la azo. Saa yɛfa yɛ adwenle yɛsie adwenle mɔɔ Nyamenle lɛ wɔ ninyɛne nwo la azo na yɛdwenledwenle nwo a, ɔbamaa yɛanwu kɛ, ye ndenle ne mɔ tenrɛ. Ɛhye ati ɔnrɛyɛ se kɛ yɛbamaa yɛ adwenle nee ye ɛdeɛ ne ayɛ ko.

15 Noko yɛ ye nzonlɛ kɛ, amaa yɛanyia Gyihova adwenle la, ɔnle kɛ “[yɛsukoa] ewiade ɛhye anu menli ne.” Ɔnle kɛ yɛdwenledwenle ninyɛne mɔɔ Nyamenle anye ɛnlie nwo la anwo. Amaa yɛade kɛzi ɛhye anwo hyia abo la, yɛva aleɛ kɛ neazo. Bie a, awie mɔɔ kulo kɛ ɔnyia kpɔkɛdelɛ kpalɛ la babɔ mɔdenle ali aleɛ kpalɛ. Noko saa ɔta ɔdi aleɛ mɔɔ ɛzɛkye la a, asoo nvasoɛ bara aleɛ kpalɛ ne mɔɔ ɔdi la azo? Zɔhane ala a nvasoɛ biala ɛnrɛra Gyihova adwenle mɔɔ yɛbanyia ye la azo saa yɛmaa ewiade adwenle nyia yɛ adwenle ne azo tumi a.

16. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛbɔ yɛ nwo bane yɛfi nwo a?

16 Asoo yɛbahola yɛahwe yɛ nwo yɛavi ewiade adwenle nwo bɔkɔɔ ɔ? Kyɛkyɛ, yɛnrɛhola yɛnrɛvi ewiade ne anu. Ewiade adwenle ne mɔ bie wɔ ɛkɛ ne mɔɔ yɛnrɛhola yɛnrɛhwe yɛ nwo yɛnrɛvi nwo. (1 Kɔl. 5:9, 10) Yɛkɔ daselɛlilɛ bɔbɔ a, yɛte adwenle nzuzulɛ mɔɔ ɛnle kpalɛ yɛɛ adalɛ ngilehilelɛ. Noko, ɔnle kɛ yɛdie adwenle zɛhae mɔ yɛto nu yɛɛ ɔnle kɛ yɛ nye die nwo. Ɔwɔ kɛ yɛkpo adwenle biala mɔɔ di Seetan bodane nwo gyima la, kɛ mɔɔ Gyisɛse yɛle la. Akee eza ɔwɔ kɛ yɛbɔ yɛ nwo bane na yeammaa ewiade adwenle ne annyia yɛ nwo zo tumi.​—Kenga Mrɛlɛbulɛ 4:23.

17. Ndenle boni mɔ a yɛbalua zo amaa ewiade adwenle ne annyia yɛ nwo zo tumi a?

17 Kɛ neazo la, saa yɛlɛkpa agɔnwolɛma a, ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ. Baebolo ne bɔ yɛ kɔkɔ kɛ saa yɛfa menli mɔɔ ɛnzonle Gyihova la agɔnwolɛ a, bɛbazɛkye yɛ adwenle. (Mrɛ. 13:20; 1 Kɔl. 15:12, 32, 33) Eza ɔwɔ kɛ yɛyɛ nyeyenu wɔ anyelielɛ ninyɛne nwo. Saa yɛkpo anyelielɛ ninyɛne mɔɔ kanvo ngakyihakyililɛ, basabasayɛlɛ anzɛɛ ɛbɛlatane a, yɛnrɛva adwenle mɔɔ ‘tia Nyamenle anwo nrɛlɛbɛ la’ yɛnrɛzɛkye yɛ adwenle.​—2 Kɔl. 10:5.

Asoo yɛboa yɛ mra yɛmaa bɛtwe bɛ nwo bɛfi anyelielɛ ninyɛne mɔɔ ɛnle kpalɛ la anwo ɔ? (Nea ɛdendɛkpunli 18, 19)

18, 19. (a) Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ nrɛlɛbɛ adenle mɔɔ ewiade ne dua zo da ye adwenle ne ali la anwo a? (b) Kpuya boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo a, na duzu ati ɔ?

18 Eza ɔwɔ kɛ yɛnwu ewiade adwenle mɔɔ ɛnla ali kpalɛ la na yɛtwe yɛ nwo yɛfi nwo. Kɛ neazo la, riledio anzɛɛ TV zo gyimalilɛ bie bahola agyinla maanyɛlɛ eku bie anzi. Adwelie ngɛlata bie mɔ kanvo gyima anzɛɛ bodane mɔɔ ewiade ne anye die nwo la kile. Vidio nee mbuluku bie mɔ kanvo angomedi subane na bɛmaa ɔyɛ kɛ asɛɛ nvonleɛ biala ɛnle nwo. Adwenle ɛhye mɔ nee mɔɔ Ngɛlɛlera ne ka la ɛnyia. Baebolo ne ka kɛ, saa yɛ nee yɛ mbusuafoɔ kulo Gyihova a, yɛ nye balie kpalɛ. (Mat. 22:36-39) Bieko, ngakula nwɔra nee ninyɛne bie mɔ mɔɔ le kɛ asɛɛ nvonleɛ ɛnle nwo la bahola ahanvo ɛbɛlatane wɔ nrɛlɛbɛ adenle zo.

19 Ɛhye ɛngile kɛ saa yɛfa ninyɛne mɔɔ anwo te la yɛdielie yɛ nye a ɔle bɛkyi. Noko, ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo kpuya ɛhye mɔ: ‘Saa ewiade ne dua nrɛlɛbɛ adenle zo da ye adwenle ali a, asoo yɛnwu ye ɔ? Asoo yɛnea boɛ amaa ninyɛne mɔɔ yɛ nee yɛ mra nea anzɛɛ kenga la ammaa yɛanyia ewiade adwenle ne bie ɔ? Saa yɛnwu kɛ ewiade subane ɛlɛda ali wɔ yɛ mra ne mɔ nyɛleɛ nee bɛ ɛdendɛlɛ nu a, asoo yɛboa bɛ yɛmaa bɛnwu Gyihova adwenle ɔ?’ Saa yɛnwu ngakyile mɔɔ wɔ Nyamenle nee ewiade adwenle nu la a, ‘yɛnrɛzukoa ewiade adwenle ne.’

NWANE ADWENLE A ƐLƐ YE KƐKALA A?

20. Duzu a bahile kɛ yɛlɛmaa Nyamenle anzɛɛ ewiade adwenle ahile yɛ adenle a?

20 Kakye kɛ, ɛleka nwiɔ yɛɛ yɛte edwɛkɛ yɛfi a​—Gyihova yɛɛ ewiade ne mɔɔ Seetan nea zo la. Nuhua ne boni a kile yɛ adwenle ne adenle a? Ɛleka mɔɔ yɛnyia yɛ edwɛkɛ yɛfi la. Saa yɛtie ewiade ne a, yemɔ bamaa yɛanyia ye adwenle ne bie, na ɔbamaa yɛayɛ nwonane nu menli na yeaha kɛzi yɛyɛ yɛ nyɛleɛ la. Ɛhye ati, ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ ninyɛne mɔɔ yɛdwenledwenle nwolɛ la anwo.

21. Edwɛkɛ mɔɔ hyia la boni a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ bieko anu a?

21 Kɛ mɔɔ yɛlimoa yɛha la, amaa yɛanyia Gyihova adwenle ne bie la, ɔwɔ kɛ yɛyɛ dɔɔnwo yɛtɛla yɛ adwenle mɔɔ yɛnrɛmaa bɛnrɛzɛkye ye la. Ɔwɔ kɛ yɛdi sunsum nu aleɛ mɔɔ bamaa yɛanyia Nyamenle adwenle la dahuu. Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la bahilehile kɛzi yɛbayɛ zɔ la anu.

^ ɛden. 5 Nɔhalɛ ne a le kɛ, awie mɔ bahola anyia menli mɔɔ ka kɛ bɛdi bɛ ti anwo bɔbɔ la adwenle ne azo tumi. Saa edwɛkɛ ne fale kɛzi ngoane bɔle ɔ bo anzɛɛ tɛladeɛ ɛwulalɛ nwo o, awie mɔ nyia yɛ adwenle ne azo tumi. Yemɔti, yɛbahola yɛakpa awie mɔɔ yɛkulo kɛ ɔkile yɛ adwenle ne adenle la.