Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 46

Nyia Akɛnrasesebɛ​​—Gyihova Le Wɔ Boavolɛ

Nyia Akɛnrasesebɛ​​—Gyihova Le Wɔ Boavolɛ

“Menrɛgyakyi wɔ ɛlɛ, yɛɛ menrɛkpo wɔ ɛlɛ.”—HIB. 13:5.

EDWƐNE 55 Bɛmmasulo Bɛ!

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Saa yɛ nwo yɛ yɛ koonwu anzɛɛ yɛ ngyegyelɛ fo yɛ nwo zo a, duzu a bakyekye yɛ rɛle a? (Edwɛne 118:5-7)

ASOO wɔde nganeɛ ɛlɛ kɛ yeha ɛ ngome na ɛnlɛ awie mɔɔ baboa wɔ yeamaa wɔagyinla wɔ ngyegyelɛ nloa ɔ? Menli dɔɔnwo mɔɔ Gyihova nɔhalɛ azonvolɛ bɔbɔ boka nwo la ɛde nganeɛ zɔhane ɛlɛ. (1 Arl. 19:14) Saa ɛte nganeɛ zɔhane a, kakye Gyihova ɛwɔkɛ ɛhye: “Menrɛgyakyi wɔ ɛlɛ, yɛɛ menrɛkpo wɔ ɛlɛ.” Ɔti yɛbahola yɛava anwodozo yɛaha kɛ: “Gyihova le me boavolɛ; menrɛzulo.” (Hib. 13:5, 6) Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle zɔhane edwɛkɛ ne hɔmaanle Kilisienema mɔɔ ɛnee wɔ Dwudiya la wɔ kɛyɛ ɛvolɛ 61 Y.M. Ye edwɛkɛ ne maa yɛkakye edwɛndolɛnli ne edwɛkɛ mɔɔ wɔ Edwɛne 118:5-7 la.​—Kenga.

2. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a, na duzu ati ɔ?

2 Ɛnee Pɔɔlo mumua ne ze ye kɛ Gyihova le ye Boavolɛ kɛ mɔɔ ɛnee edwɛndolɛnli ne ze ye la. Kɛ neazo la, wɔ ɛvolɛ nwiɔ anzi kolaa na yeahɛlɛ Hibuluma kɛlata ne la, ɔvale meli ɔdule adenle, na anwoma ne bɔle meli ne ɛsesebɛ noko ɔnyianle ngoane. (Gyi. 27:4, 15, 20) Kolaa na Pɔɔlo adu adenle ne yɛɛ wɔ zɔhane adendulɛ ne amuala anu, Gyihova hilele kɛ ɔle Pɔɔlo Boavolɛ wɔ ndenle ngakyile dɔɔnwo azo. Yɛbazuzu nuhua nsa anwo. Gyihova luale Gyisɛse nee anwumabɔvolɛma, tumivolɛma bie mɔ yɛɛ ɔ mediema diedima anwo zo boale ye. Edwɛkɛ mɔɔ sisile Pɔɔlo ɛbɛlabɔlɛ nu mɔɔ yɛbazuzu nwo la bamaa yɛanyia anwodozo kpole wɔ Nyamenle ɛwɔkɛ mɔɔ yebɔ kɛ ɔbadie yɛ asɔneyɛlɛ la anu.

GYISƐSE NEE ANWUMABƆVOLƐMA BOALE YE

3. Kpuya boni a ɔbayɛ kɛ Pɔɔlo bizale ɔ nwo a, na duzu ati ɔ?

3 Ɛnee Pɔɔlo hyia moalɛ. Wɔ kɛyɛ ɛvolɛ 56 Y.M., menli bie hwenle Pɔɔlo hɔle Gyɛlusalɛm ɛzonlenlɛsua ne anzi na bɛbɔle mɔdenle kɛ bɛku ye. Aleɛ hyenle mɔɔ bɛvale Pɔɔlo bɛrale Sanhedelin ne anyunlu la, ɔhale ekyi na ye agbɔvolɛ ahu ye. (Gyi. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Mekɛ zɔhane, bie a Pɔɔlo bizale ɔ nwo kɛ, ‘Megyinla ngyegyelɛ ɛhye anloa meahɔdwu kenlenzu?’

4. Kɛzi Gyihova luale Gyisɛse anwo zo boale Pɔɔlo ɛ?

4 Kɛzi Gyisɛse boale Pɔɔlo ɛ? Nɔe ne mɔɔ bɛhyele Pɔɔlo la, “Awulae” Gyisɛse ragyinlanle ɔ nwo ɛkɛ na ɔhanle kɛ: “Nyia akɛnrasesebɛ! Na kɛ mɔɔ wɔli me nwo daselɛ bɔkɔɔ wɔ Gyɛlusalɛm la, zɔhane ala a ɔwɔ kɛ ɛdi me nwo daselɛ wɔ Wulomu a.” (Gyi. 23:11) Ɛhye maanle Pɔɔlo anwosesebɛ kpalɛ! Gyisɛse hanvole Pɔɔlo kɛ ɔlile ɔ nwo daselɛ wɔ Gyɛlusalɛm la. Na ɔbɔle Pɔɔlo ɛwɔkɛ kɛ ɔbahɔdwu Wulomu anzodwolɛ nu na yeali ɔ nwo daselɛ wɔ ɛkɛ ne noko. Mɔɔ Pɔɔlo dele zɔhane edwɛkɛ ne la, bie a ɔdele nganeɛ kɛ ɔlɛ banebɔlɛ kɛ kakula mɔɔ ye papa ɛdwu ye la.

Mɔɔ ahumu kpole bie ɛlɛtu nyevile ne azo la, anwumabɔvolɛ bie maanle Pɔɔlo anwosesebɛ kɛ awie biala mɔɔ wɔ meli ne anu la banyia ngoane (Nea ɛdendɛkpunli 5)

5. Kɛzi Gyihova luale anwumabɔvolɛ bie anwo zo boale Pɔɔlo ɛ? (Nea ɔ nyunlu nvoninli ne.)

5 Ngyegyelɛ boni bieko a Pɔɔlo yiale a? Mɔɔ edwɛkɛ zɔhane zile wɔ Gyɛlusalɛm la anzi kɛyɛ ɛvolɛ nwiɔ, Pɔɔlo vole meli kɛ ɔkɔ Yetali, ahumu kpole bie bɔle meli ne na ɛnee menli mɔɔ wɔ nu la amuala dwenle kɛ bɛbawu. Noko Pɔɔlo ahonle andu. Duzu ati ɔ? Ɔzele menli mɔɔ wɔ meli ne anu la kɛ: “Nɔe, Nyamenle ne mɔɔ mele ye ɛdeɛ na mesonle ye la anwumabɔvolɛ rale me nwo ɛke na ɔhanle kɛ: ‘Pɔɔlo mmasulo. Ɔwɔ kɛ ɛkɔgyinla Siza anyunlu, na nea! Nyamenle balie bɛdabɛ mɔɔ ɛ nee bɛ lua la amuala ngoane.’” Gyihova luale Gyisɛse anwo zo limoale maanle Pɔɔlo nyianle anwodozo ɛhye na ɛnee ɔlɛdua anwumabɔvolɛ ne anwo zo yeazi zolɛ. Amgba Pɔɔlo hɔdwule Wulomu.​—Gyi. 27:20-25; 28:16.

6. Gyisɛse ɛwɔkɛ boni a bahola amaa yɛ anwosesebɛ a, na duzu ati ɔ?

6 Kɛzi Gyisɛse boa yɛ ɛ? Gyisɛse baboa yɛ kɛ mɔɔ ɔboale Pɔɔlo la. Kɛ neazo la, Gyisɛse bɔle bɛdabɛ mɔɔ bɛdoa ye la kɔsɔɔti ɛwɔkɛ kɛ: “Me nee bɛ lua dahuu kɔkpula mekɛ ɛhye awieleɛ.” (Mat. 28:20) Gyisɛse edwɛkɛ ne maa yɛ anwosesebɛ. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ ɔdwu mekɛ ne bie a ɔyɛ se kɛ yɛbahola yɛagyinla kpundii. Kɛ neazo la, saa yɛ kulovolɛ bie wu a tɛ mekɛ ekyi bie a yɛdi nyane a, bie ɔbalie ɛvolɛ dɔɔnwo. Ɔwɔ kɛ bie mɔ noko gyinla ngyegyelɛ mɔɔ kpanyinliyɛlɛ fa ba la anloa. Ɔyɛ a bie mɔ noko arɛle bɔ kpole. Noko yɛnyia anwosesebɛ yɛgyinla nu ɔluakɛ yɛze kɛ Gyisɛse nee yɛ lua “dahuu” bɔbɔ wɔ mekɛ mɔɔ ninyɛne nu bayɛ se amaa yɛ la.​—Mat. 11:28-30.

Anwumabɔvolɛma boa yɛ yɛɛ bɛkile yɛ adenle wɔ edwɛkɛhanlɛ gyima ne anu (Nea ɛdendɛkpunli 7)

7. Kɛ mɔɔ Yekile 14:6 kile la, kɛzi Gyihova boa yɛ ɛnɛ ɛ?

7 Nyamenle Edwɛkɛ ne maa yɛnyia anwodozo kɛ Gyihova dua ye anwumabɔvolɛma nwo zo boa yɛ. (Hib. 1:7, 14) Kɛ neazo la, anwumabɔvolɛma boa yɛ yɛɛ bɛkile yɛ adenle wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛbɔ “Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa” ne nolo yeahile menli mɔɔ bɛvi “maanle nee mbusua nee aneɛ” kɔsɔɔti anu la.​—Mat. 24:13, 14; kenga Yekile 14:6.

TUMIVOLƐMA BIE MƆ BOALE YE

8. Kɛzi Gyihova luale sogya kpanyinli bie anwo zo boale Pɔɔlo ɛ?

8 Kɛzi menli mɔɔ lɛ tumi la boale Pɔɔlo ɛ? Wɔ ɛvolɛ 56 Y.M., Gyisɛse maanle Pɔɔlo nyianle anwodozo kɛ ɔbadwu Wulomu. Noko Dwuuma bie mɔɔ wɔ Gyɛlusalɛm la bɔle kpɔkɛ kɛ bɛkazia Pɔɔlo wɔ adenle nu na bɛahu ye. Mɔɔ Wulomu sogya kpanyinli Kolɔdeɛse Lesease dele nwolɛ bie la ɔhɔliele Pɔɔlo. Ndɛndɛ ne ala, ɔmaanle sogyama dɔɔnwo bie bɔle Pɔɔlo anwo bane na bɛ nee ye hɔle Sizalia. Ɔvi Gyɛlusalɛm mɔɔ kɔ ɛkɛ la bayɛ kɛyɛ mayɛlɛ 65. Mɔɔ bɛhɔdwule Sizalia la, Amɛnlado Filese hanle kɛ bɛhɔdo Pɔɔlo wɔ efiade wɔ “Hɛlɔdo belemgbunli sua nu ɛkɛ.” Dwuuma mɔɔ ɛnee bɛkulo kɛ bɛku Pɔɔlo la asa anga ye.​—Gyi. 23:12-35.

9. Kɛzi Amɛnlado Fɛsetɛse boale Pɔɔlo ɛ?

9 Ɛvolɛ nwiɔ anzi, ɛnee Pɔɔlo tɛda efiade wɔ Sizalia. Fɛsetɛse ralile Filese mɔɔ ɛnee le amɛnlado la agyakɛ nu. Dwuuma ne zɛlɛle Fɛsetɛse kɛ ɔmaa bɛhɔli Pɔɔlo edwɛkɛ wɔ Gyɛlusalɛm, noko Fɛsetɛse anyɛ. Bie a ɛnee amɛnlado ne ze kɛ bɛyɛ adwenle kɛ “bɛbazia Pɔɔlo wɔ adenle nu bɛahu ye.”​—Gyi. 24:27–25:5.

10. Mɔɔ Pɔɔlo hanle kɛ ɔkulo kɛ Siza di ye edwɛkɛ la duzu a Amɛnlado Fɛsetɛse yɛle a?

10 Nzinlii, bɛlile Pɔɔlo edwɛkɛ wɔ Sizalia. Kɛ mɔɔ ɛnee Fɛsetɛse kulo kɛ “ɔnyia Dwuuma ne anyunlu ɛlolɛ la ati,” ɔbizale Pɔɔlo kɛ: “Ɛkulo kɛ ɛkɔ Gyɛlusalɛm na bɛkɔdi edwɛkɛ ne wɔ me nyunlu wɔ ɛkɛ ɔ?” Ɛnee Pɔɔlo ze kɛ bie a bɛbahu ye wɔ Gyɛlusalɛm, ɛnee eza ɔze mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛ amaa yeanyia ɔ ti na yeadoa ye ɛzonlenlɛ gyima ne azo wɔ Wulomu la. Ɔhanle kɛ: “Medo me edwɛkɛ ne memaa Siza!” Mɔɔ Fɛsetɛse nee ye mgbanyima dendɛle wiele la ɔbuale kɛ: “Wɔdo wɔ edwɛkɛ ne wɔmaa Siza a; ɛnee Siza ɛkɛ ne a ɛbahɔ a.” Fɛsetɛse kpɔkɛzilɛ ne ammaa Pɔɔlo agbɔvolɛ asa anga ye. Ɔnrɛhyɛ, bɛbava Pɔɔlo bɛahɔ Wulomu, na ɔnrɛbikye Dwuuma ne mɔɔ ɛnee bɛkulo kɛ bɛku ye la fee.​—Gyi. 25:6-12.

11. Ayezaya edwɛkɛ mɔɔ maa anwosesebɛ la boni a bie a Pɔɔlo dwenledwenle nwolɛ a?

11 Kolaa na Pɔɔlo abɔ Yetali adendulɛ ne abo la, bie a ɔdwenlenle kɔkɔbɔlɛ mɔɔ sunsum ne hanle ngapezonli Ayezaya maanle ɔhanle ɔvanenle menli mɔɔ dwazo tia Gyihova anwo la anwo. Ɔse: “Bɛva adwenle, noko ɔbazɛkye! Bɛha mɔɔ bɛkulo la, noko ɔnrɛyɛ boɛ, ɔluakɛ Nyamenle nee yɛ de!” (Aye. 8:10) Ɛnee Pɔɔlo ze kɛ Nyamenle baboa ye, na bie a ɛhye maanle ɔnyianle anwosesebɛ mɔɔ ɔbava yeagyinla sɔnea mɔɔ ɔbayia la anloa.

Kɛ mɔɔ Gyihova yɛle wɔ tete ne la, ɔbahola yeamaa tumivolɛma bie mɔ abɔ ye azonvolɛ nwo bane ɛnɛ (Nea ɛdendɛkpunli 12)

12. Kɛzi Dwuleɛse nee Pɔɔlo lile ɛ, na duzu a bie a ɛhye maanle Pɔɔlo nwunle ye a?

12 Wɔ ɛvolɛ 58 Y.M., Pɔɔlo bɔle ye Yetali adendulɛ ne abo. Kɛ mɔɔ ɛnee ɔle pilizanli la ati, ɛnee Wulomu sogya kpanyinli Dwuleɛse a nea ɔ nwo zo a. Ɔvi mekɛ zɔhane mɔɔ kɔ la, ɛnee Dwuleɛse bahola amaa Pɔɔlo anwo ahyele ye anzɛɛ anwo adɔ ye. Kɛzi ɔvale tumi mɔɔ ɔlɛ la ɔlile gyima ɛ? Aleɛ hyenle mɔɔ bɛdwule file zo la, Dwuleɛse “lale ahunlunyele ali hilele Pɔɔlo na ɔmaanle ye adenle ɔmaanle ɔhɔle ɔ gɔnwo mɔ anwo ɛkɛ.” Nzinlii, Dwuleɛse liele Pɔɔlo ngoane. Adenle boni azo? Ɛnee sogyama ne kulo kɛ bɛku pilizama mɔɔ bɛwɔ meli ne anu la amuala, noko Dwuleɛse ammaa bɛ adenle. Duzu ati ɔ? Ɛnee ɔkulo kɛ “ɔdie Pɔɔlo ngoane.” Bie a Pɔɔlo nwunle kɛ Gyihova ɛlɛdua sogyanli ɛhye mɔɔ lɛ atiakunlukɛnlɛma la anwo zo aboa ye na yeabɔ ɔ nwo bane.​—Gyi. 27:1-3, 42-44.

Nea ɛdendɛkpunli 13

13. Kɛzi Gyihova bahola ava tumivolɛma bie mɔ ali gyima ɛ?

13 Kɛzi tumivolɛma boa yɛ ɛ? Gyihova bahola alua ye sunsum nwuanzanwuanza ne anwo zo yeamaa tumivolɛma bie mɔ ayɛ ye ɛhulolɛdeɛ amaa ye bodane ara nu. Belemgbunli Sɔlɔmɔn hɛlɛle kɛ: “Belemgbunli ahonle le kɛ azudenle wɔ Gyihova asa anu. Ɔkile ye adenle ɔkɔ ɛleka biala mɔɔ Ɔkulo la.” (Mrɛ. 21:1) Duzu a ɛrɛlɛ ɛhye kile a? Alesama kola pɛ gota kpole maa nzule bie se kɔ ɛleka mɔɔ bɛkulo la. Gyihova noko bahola alua ye sunsum ne azo yeamaa tumivolɛma bie mɔ ayɛ ninyɛne mɔɔ nee ye ɛhulolɛdeɛ yia la. Saa Gyihova ɛlɛyɛ ye zɔhane a, ɔmaa tumivolɛma ne si kpɔkɛ mɔɔ ɔbaboa Nyamenle menli la.​—Fa toto Ɛzela 7:21, 25, 26 anwo.

14. Kɛ mɔɔ Gyima ne 12:5 kile la, nwane mɔ a yɛbahola yɛayɛ asɔne yɛamaa bɛ a?

14 Duzu a yɛbahola yɛayɛ a? Yɛbahola yɛayɛ asɔne yɛamaa “arelemgbunli nee tumivolɛma amuala” wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛsi kpɔkɛ mɔɔ baha yɛ ɛzonlenlɛ gyima ne nee debiezukoalɛ ɛhɔlɛ la. (1 Tim. 2:1, 2; Nih. 1:11) Kɛ mɔɔ alimoa Kilisienema ne yɛle la, yɛdayɛ noko yɛyɛ asɔne ɛsesebɛ yɛmaa yɛ mediema mɔɔ gua efiade la. (Kenga Gyima ne 12:5; Hib. 13:3) Eza yɛbahola yɛayɛ asɔne yɛamaa bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛsinza yɛ mediema mɔɔ gua efiade la. Yɛbahola yɛazɛlɛ Gyihova kɛ ɔmaa menli zɛhae mɔ ɛnyia adwenle kpalɛ amaa bɛ nee yɛ mediema mɔɔ gua efiade la ali kɛ mɔɔ Dwuleɛse lale “ahunlunyele” ali hilele Pɔɔlo la.

MEDIEMA DIEDIMA BOALE YE

15-16. Kɛzi Gyihova luale Alesetaakɛse nee Luku anwo zo boale Pɔɔlo ɛ?

15 Kɛzi mediema diedima boale Pɔɔlo ɛ? Mɔɔ Pɔɔlo tu adenle ahɔ Wulomu la, Gyihova luale ɔ mediema diedima anwo zo boale ye fane dɔɔnwo. Bɛmaa yɛzuzu neazo bie mɔ anwo.

16 Mɔɔ Pɔɔlo kɔ Wulomu la, ɔ gɔnwo mɔ nwiɔ mɔɔ di nɔhalɛ, Alesetaakɛse nee Luku, zile kpɔkɛ kɛ bɛ nee ye bahɔ. * Bie a Gyisɛse anga angile bɛ kɛ bɛbahɔdwu Wulomu, noko bɛvile bɛ ɛhulolɛ nu bɛvale bɛ ngoane bɛdole esiane nu bɛ nee Pɔɔlo hɔle. Nzinlii, mɔɔ ɛnee ahumu ne ɛlɛtu la yɛɛ bɛdele kɛ bɛbanyia bɛ ti a. Yemɔti mɔɔ Alesetaakɛse nee Luku vole meli ne wɔ Sizalia la, bie a Pɔɔlo vile ahonle nu yɛle Gyihova mo kɛ ɔlɛdua mediema nwiɔ ɛhye mɔɔ lɛ akɛnrasesebɛ la anwo zo yeaboa ye la.​—Gyi. 27:1, 2, 20-25.

17. Kɛzi Gyihova luale Pɔɔlo amediema diedima anwo zo boale ye ɛ?

17 Pɔɔlo amediema diedima boale ye fane dɔɔnwo wɔ ye adendulɛ ne anu. Kɛ neazo la, mɔɔ bɛdwule Saedɛn meli agyinlaleɛ ne la, Dwuleɛse maanle Pɔɔlo adenle “ɔmaanle ɔhɔle ɔ gɔnwo mɔ anwo ɛkɛ na ɔmaanle bɛboale ye.” Na nzinlii mɔɔ bɛdwule Putiyɔle la, Pɔɔlo nee ɔ gɔnwo mɔ ‘nwunle mediema wɔ ɛkɛ na bɛzɛlɛle bɛ kɛ bɛdɛnla bɛ nwo ɛkɛ ne kenle nsuu.’ Mekɛ mɔɔ mediema mɔɔ wɔ ɛleka zɔhane mɔ ɛlɛnea Pɔɔlo nee ɔ gɔnwo mɔ la, Pɔɔlo noko hanle anwubielɛ ngakyile mɔɔ maa anwosesebɛ la hilele bɛ na ɔmaanle bɛ nye liele kpalɛ. (Fa toto Gyima ne 15:2, 3 anwo.) Mɔɔ Pɔɔlo nee ɔ gɔnwo mɔ vile mediema ne mɔ anwo ɛkɛ la, bɛdoale bɛ adendulɛ ne azo.​—Gyi. 27:3; 28:13, 14.

Gyihova dua yɛ mediema diedima anwo zo boa yɛ kɛ mɔɔ ɔyɛle ɔmaanle Pɔɔlo la (Nea ɛdendɛkpunli 18)

18. Duzu a maanle Pɔɔlo yɛle Nyamenle mo na ɔnyianle akɛnrasesebɛ a?

18 Mɔɔ Pɔɔlo ɛlɛwolo Wulomu la, bie a ɔdwenlenle edwɛkɛ mɔɔ ɔhɛlɛle ɔhɔmaanle asafo ne mɔɔ wɔ sua ne azo wɔ ɛvolɛ kɛyɛ nsa mɔɔ ɛpɛ nu la anwo. Ɔhɛlɛle kɛ: “Ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛraze ɛhɔ la mengulole kɛ mekɛra bɛ nwo lɔ.” (Wlo. 15:23) Noko ɛnee ɔ nye ɛnla kɛ bɛbava ye bɛahɔ ɛkɛ ne kɛ pilizanli. Mɔɔ ɔnwunle kɛ mediema mɔɔ wɔ Wulomu la ɛlɛkendɛ ye wɔ adenle nu ayɛ ye akoaba la, nea kɛzi ɔmaanle ye anwosesebɛ a! “Mɔɔ Pɔɔlo nwunle bɛ la, ɔyɛle Nyamenle mo na ɔnyianle akɛnrasesebɛ.” (Gyi. 28:15) Yɛ ye nzonlɛ kɛ mediema ne mɔ mɔɔ Pɔɔlo nwunle bɛ la maanle ɔyɛle Nyamenle mo. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ eza Pɔɔlo nwunle kɛ Gyihova ɛlɛdua ɔ mediema diedima anwo zo aboa ye.

Nea ɛdendɛkpunli 19

19. Kɛ mɔɔ 1 Pita 4:10 kile la kɛzi Gyihova bahola alua yɛ anwo zo ava moalɛ mɔɔ awie mɔ hyia nwo la amaa bɛ ɛ?

19 Duzu a yɛbahola yɛayɛ a? Ɛze wɔ asafo ne anu amra bie mɔ mɔɔ bɛlɛnwu amaneɛ ɔluakɛ bɛnde kpɔkɛ anzɛɛ bɛlɛyia ngyegyelɛ gyɛne la ati ɔ? Anzɛɛ bie a bɛ dɔvolɛ bie ɛwu. Saa yɛte kɛ adiema bie hyia moalɛ a, yɛbahola yɛazɛlɛ Gyihova kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛvi atiakunlukɛnlɛma nee ɛlɔlɛ nu yɛha edwɛkɛ anzɛɛ yɛyɛ debie yɛmaa ye. Bie a yɛ edwɛkɛhanlɛ anzɛɛ yɛ nyɛleɛ a le debie mɔɔ yɛ diema ne hyia amaa yɛanyia anwosesebɛ a. (Kenga 1 Pita 4:10.) * Saa yɛboa bɛ a, bɛbanyia anwodozo bieko kɛ Gyihova ɛwɔkɛ mɔɔ se, “Menrɛgyakyi wɔ ɛlɛ, yɛɛ menrɛkpo wɔ ɛlɛ” la fale bɛ nwo. Yemɔ bamaa ɛ nye alie kpalɛ.

20. Kɛmɔti a yɛbahola yɛava anwodozo yɛaha kɛ: “Gyihova le me boavolɛ ɛ”?

20 Yɛdayɛ noko yɛyia ngyegyelɛ wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu kɛ mɔɔ Pɔɔlo nee ɔ gɔnwo mɔ yiale la. Noko kɛ mɔɔ Gyihova nee yɛ lua la ati yɛkola yɛnyia akɛnrasesebɛ. Ɔdua Gyisɛse nee anwumabɔvolɛ ne mɔ anwo zo ɔboa yɛ. Eza saa ɔ nee Gyihova ɛhulolɛdeɛ yia a, ɔkola ɔdua tumivolɛma bie mɔ anwo zo ɔboa yɛ. Kɛ mɔɔ yɛ nuhua dɔɔnwo ɛnwu ye la, Gyihova dua ye sunsum nwuanzanwuanza ne azo ka ye azonvolɛ bie mɔ ahonle ɔmaa bɛboa bɛ mediema Kilisienema mɔɔ hyia moalɛ la. Yemɔti kɛ mɔɔ Pɔɔlo hanle la, yɛbahola yɛava anwodozo yɛaha kɛ: “Gyihova le me boavolɛ; menrɛzulo. Duzu a sonla kɛhola kɛyɛ me a?”​—Hib. 13:6.

EDWƐNE 38 Ɔbamaa Wɔayɛ Se

^ ɛden. 5 Edwɛkɛ ɛhye bamaa yɛanwu ndenle nsa mɔɔ Gyihova luale zo boale ɛzoanvolɛ Pɔɔlo maanle ɔgyinlanle ngyegyelɛ nloa la. Saa yɛsuzu kɛzi Gyihova boale ye azonvolɛ wɔ tete ne la anwo a, ɔbamaa yɛanyia anwodozo kpole kɛ ɔbaboa yɛdayɛ noko yɛamaa yɛagyinla ngyegyelɛ nloa ɛnɛ.

^ ɛden. 16 Ɛnee Alesetaakɛse nee Luku nee Pɔɔlo tu adenle dɛba. Mediema ɛhye mɔ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ la angyakyi Pɔɔlo wɔ mekɛ mɔɔ bɛdole ye efiade wɔ Wulomu la.​—Gyi. 16:10-12; 20:4; Kɔl. 4:10, 14.

^ ɛden. 19 Nea The Watchtower, January 15, 2009, m. 13-14, ɛden. 5-9.