Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

ƐBƐLABƆLƐ NU EDWƐKƐ

“Ɛnee Mekulo Kɛ Meyɛ Gyima Memaa Gyihova”

“Ɛnee Mekulo Kɛ Meyɛ Gyima Memaa Gyihova”

YƐ NEE menli ekpunli ekyi bie mɔɔ bikye Granbori namule ne mɔɔ wɔ Suriname kpɔkɛmile ne anu la lile nrɛlaleɛ. Akee yɛvole baka ɛlɛne bie na yɛdɔle Tapanahoni Azule ne azo kɛ yɛkɔ. Mɔɔ yɛhɔle bie kpalɛ la, milahyinli ne mɔɔ bɔ ɛlɛne ne anwo la abo ne hɔzile bolɛ kpole bie. Ɛkɛ ne ala, ɛlɛne ne ati minlinle azule ne anu na yɛnlomaanle. Me ahonle dule kpole kpalɛ. Meva ɛlɛne medu adenle wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee mele maangyebakyi zo neavolɛ la, noko ɛnee menze azule weɛ!

Kolaa na meadoa zo la, maa menga kɛzi membɔle dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne abo la mengile bɛ.

Bɛwole me wɔ 1942 wɔ Caribbean bɔra kɛnlɛma bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Curaçao la azo. Me papa vi Suriname, noko ɔdule ɔhɔle bɔra ne azo kɛ ɔkayɛ gyima. Kolaa na bɛawo me la, ɛnee me papa boka Gyihova Alasevolɛ mɔɔ bɛlimoale bɛzɔnenle bɛ wɔ Curaçao la anwo. a Ɔ nee me mediema ne mɔ nee medame zukoale Baebolo ne dapɛne biala ɔnva nwo kɛ ɔyɛ a yɛngulo kɛ yɛsukoa la. Mɔɔ menlile ɛvolɛ 14 la, me papa nee yɛ abusua ne amuala dule hɔle Suriname kɛ ɔkanlea ye mame mɔɔ ɛyɛ ɛrelera la.

AGƆNWOLƐMA KPALƐ BOALE ME

Mɔɔ yɛhɔdwule Suriname la, membɔle ɔ bo kɛ me nee ngakula mɔɔ wɔ asafo ne anu mɔɔ bɔ mɔdenle wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu la tu. Ɛnee bɛtɛla me ekyi bie ala yɛɛ bɛle dahuu adekpakyelɛma. Saa bɛlɛka anwubielɛ mɔɔ bɛnyia ye wɔ daselɛlilɛ nu la anwo edwɛkɛ a, mekola menwu ye kɛ bɛ nye ɛlie kpalɛ. Saa yɛkpɔne debiezukoalɛ a, eza me nee me gɔnwo mɔ bɔ Baebolo ne anu edwɛkɛtile bie anwo adawu​—ɔdwu mekɛ ne bie a yɛyɛ ye zɔ wɔ mekɛ mɔɔ yɛde alienwo na yɛlɛnea nwɔlɔra ne mɔ la. Agɔnwolɛma zɔhane boale me bɛmaanle menwunle mɔɔ mekulo kɛ meyɛ ye wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu la; ɛnee mekulo kɛ meyɛ gyima memaa Gyihova. Ɔti, mɔɔ menlile ɛvolɛ 16 la, bɛzɔnenle me. Mɔɔ menlile ɛvolɛ 18 la, membɔle dahuu adekpakyelɛ gyima ne abo.

MENYIANLE ƐZUKOALƐDEƐ DƆƆNWO

Mɔɔ melɛyɛ adekpakyelɛ gyima ne wɔ Paramaribo la

Menyianle ɛzukoalɛdeɛ dɔɔnwo wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee mele adekpakyelɛnli la na ɛhye ɛboa me wɔ me dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne anu. Kɛ neazo la, ɛzukoalɛdeɛ mɔɔ menlimoale menyianle la anu ko a le deɛmɔti ɔhyia kɛ yɛbatete awie mɔ la. Mɔɔ membɔle adekpakyelɛ gyima ne abo la, edwɛkpatɛlɛvolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Willem van Seijl la vale me betanle ɔ nwo. b Ɔhilele me kɛzi mebayɛ me teokelase gyimalilɛ ne mɔ la. Wɔ zɔhane mekɛ ne, ɛnee menze kɛzi mebahyia ndetelɛ ɛhye anwo kpalɛ la. Ye ɛvolɛ bieko, bɛkpale me kɛ adekpakyelɛ titilinli, na membɔle ɔ bo kɛ menea ekpunli ngakyile mɔɔ ɛde ɔ nwo mɔɔ bɛwɔ Suriname kpɔkɛmile ne anu la azo. Me nye sɔ ndetelɛ mɔɔ mediema ne mɔ vale maanle me la kpalɛ! Ɔvi zɔhane mekɛ ne, meli bɛ neazo ne anzi ɔti metɔ alagye metete awie mɔ.

Debie mɔɔ tɔ zo nwiɔ mɔɔ menzukoale la a le deɛmɔti ɔhyia kɛ ɛbatete ninyɛne zo na wɔatoto wɔ ninyɛne boɛ la. Wɔ siane biala mɔlebɛbo, me nee adekpakyelɛ titilinli ne mɔɔ boka me nwo la nea ninyɛne mɔɔ yɛbahyia nwo wɔ siane ne anu la. Akee yɛ nuhua ko pɛ adenle tendenle kɔ suakpole ne azo kɔtotɔ. Ɛnee ɔwɔ kɛ yɛnea kɛzi yɛdi ezukoa mɔɔ bɛfa bɛmaa yɛ siane biala la boɛ na yɛtete yɛ aleɛ zo amaa yeaza yɛ wɔ siane ne anu. Saa yɛhyia debie wɔ mekɛ mɔɔ yɛwɔ kpɔkɛmile ne anu la a, menli ekyi bie a kola boa yɛ a, na ɔyɛ bɔbɔ a yɛnnyia awie. Medie medi kɛ, kɛmɔ menzukoale ye wɔ me ngakula nu kɛ ɔwɔ kɛ metete ninyɛne zo na metoto me ninyɛne boɛ la ati, ɔboale me ɔmaanle menvale me adwenle menziele Gyihova gyima ne azo wɔ me ɛbɛlabɔlɛ kɔsɔɔti anu.

Debie mɔɔ tɔ zo nsa mɔɔ menzukoale la a le deɛmɔti nvasoɛ wɔ zo kɛ ɛbava menli ne sua zo aneɛ wɔali bɛ daselɛ la. Mekanyi la, ɛnee meka Dutch, Nrelenza, Papiamento, yɛɛ Sranantongo (eza bɛfɛlɛ ye Sranan), mɔɔ bɛta bɛka ye wɔ Suriname la. Noko wɔ kpɔkɛmile ne anu, menwunle kɛ saa ɛfa menli ne sua zo aneɛ ɛdi bɛ daselɛ a, bɛtie ye kpalɛ. Noko menwunle kɛ ɔyɛ se kɛ mebahola meaha aneɛ bie mɔ, bie a le Saramaccan, ɔluakɛ saa ɛlɛbɔ edwɛkɛkpɔkɛ bie na ɛmaa ye zo a, ɔlɛ mɔɔ ɔkile a yɛɛ saa ɛka ye aze noko a, ɔkile debie gyɛne. Ɛnee ɔyɛ se ɛdeɛ, noko ɔyɛ me fɛ kɛ menzukoale la. Mehola mehilehile menli dɔɔnwo nɔhalɛ ne wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze la anu ɔluakɛ mekola meka bɛ sua zo aneɛ ne.

Noko ninyɛne bie mɔ angɔ boɛ ammaa me. Kɛ neazo la, mekɛ bie ɛnee mekulo kɛ mebiza Baebolo sukoavo bie mɔɔ ka Saramaccan la kɛzi ɔ nwo de la, ɔluakɛ ɛnee ɔse ɔ ko abo ɛlɛyɛ ye nyane. Noko mɔɔ membizale ye la kile kɛ saa ɔlɛnrenzɛ a! Nɔhalɛ nu, ɔ nye anlie me kpuya ne anwo. Menyɛle nvonleɛ mɔɔ le kɛ ɛhye la, noko dahuu mebɔ mɔdenle kɛ mebaha menli mɔɔ wɔ me azɛlɛsinli ne anu la sua zo aneɛ ne.

BƐMAANLE ME GYIMALILƐ BIEKO

Wɔ 1970, bɛkpale me kɛ maangyebakyi zo neavolɛ. Wɔ zɔhane ɛvolɛ ne anu, menyele “Visiting the World Headquarters of Jehovah’s Witnesses” vidio ne mengilele menli dɔɔnwo bie mɔɔ bɛde bɛ nwo wɔ kpɔkɛmile ne anu la. Amaa yɛahola yɛadwu bɛ ɛkɛ ne la, me nee mediema ne mɔ fa baka ɛlɛne ɛdenraa bie dua azule ne mɔɔ wɔ kpɔkɛmile ne anu la azo. Saa yɛlɛkɔ a, yɛfa generator, debie mɔɔ bɛfa gasoline bɛgua nu, ahɛnlaneɛ yɛɛ debie mɔɔ yɛbava yɛaye vidio ne la yɛgua ɛlɛne ne anu. Saa yɛkɔdwu ɛleka mɔɔ yɛkɔ la a, yɛsoa ninyɛne ne amuala yɛkɔ ɛhoayelɛ ne anu, ɛleka mɔɔ yɛbaye vidio ne la. Noko mɔɔ mekakye ye kpalɛ wɔ zɔhane adendulɛ ne mɔ anu la a le kɛzi menli mɔɔ bɛde bɛ nwo la anye liele zɔhane gyimalilɛ ne mɔ anwo la. Me nye liele kpalɛ kɛ memboale awie mɔ memaanle bɛzukoale Gyihova nee ye ahyehyɛdeɛ ne foa mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la anwo debie la. Nyilalɛ mɔɔ menyia ye wɔ sunsum nu la bo nwonane afoa nu afɔle biala mɔɔ mebɔ meyɛ Gyihova gyima ne la azo.

MENWONLE NYƐMA MƆƆ BƆ NWO NSA

Me nee Ethel gyale wɔ September 1971

Menwunle kɛ belazinlililɛ boale me wɔ me gyima ne anu ɛdeɛ, noko ɛnee mehyia awie mɔɔ me nee ye badɛnla dahuu la. Ɔti membɔle ɔ bo kɛ meyɛ nwolɛ asɔne meakpondɛ yelɛ mɔɔ ɔbava anyelielɛ ɔ nee me ayɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ɛhye mɔɔ melɛyɛ ye wɔ kpɔkɛmile ɛhye anu la. Kɛyɛ ɛvolɛ ko anzi menyiale Ethel, adekpakyelɛ titilinli bie mɔɔ lɛ tunwomaa sunsum la. Ɔvi Ethel ngakula nu, ɛnee ɔ nye die ɛzoanvolɛ Pɔɔlo anwo kpalɛ ɔti ɛnee ɔkulo kɛ ɔtu ɔ nwo ɔmaa ɔyɛ dɔɔnwo wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu kɛ mɔɔ Pɔɔlo yɛle la. Yɛgyale wɔ September 1971 na yɛbɔle maangyebakyi zo neavolɛ gyima ne abo.

Ɛnee Ethel abusua ne ɛnlɛ nwonane afoa nu ninyɛne dɔɔnwo, ɔti yeanyɛ se yeammaa ye kɛ ɔ nee me bayɛ neavolɛ adenduvo gyima ne wɔ kpɔkɛmile ne anu. Kɛ neazo la, saa yɛlɛboɔboa yɛ nwo yɛahɔkpɔla asafo mɔɔ wɔ kpɔkɛmile ne anu la a, yɛnva ninyɛne dɔɔnwo. Azule ne mɔ anu a yɛkpo yɛ adɛladeɛ na yɛbia a. Eza yɛzukoale kɛ yɛbali nane anzɛɛ fɛlɛ biala mɔɔ mediema ne mɔ bahye ye amaa yɛ la. Ɛleka mɔɔ bɛnlɛ ahyɛnze mɔɔ bɛfa bɛdi aleɛ la, yɛfa yɛ aleɛ ne yɛgua konwo nya zo. Yɛɛ saa bɛnlɛ adɛlɛ nee faka noko a, yɛfa yɛ sa a yɛdi aleɛ a. Me nee Ethel te nganeɛ kɛ afɔle mɔɔ yɛbɔ wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛyɛ gyima yɛamaa Gyihova la ɛmaa yɛ agyalɛ ne anu ɛmia kpalɛ. (Nol. 4:12) Debie biala nee anwubielɛ ɛhye mɔ mɔɔ yɛnyia la ɛnzɛ!

Kenle ko bie mɔɔ ɛnee yɛhɔkpɔla mediema ne mɔ wɔ kpɔkɛmile ne anu na yɛlɛsia yɛara la a edwɛkɛ mɔɔ menlimoale menganle la dole yɛ a. Mɔɔ ɛlɛne ne dwule ɛleka mɔɔ azule ne se ndɛndɛ la, ɔnlomanle azule ne aboa ekyi, na ndɛndɛ ne ala ɔtulule zolɛ. Noko mɔɔ yɛ anyelielɛ la a le kɛ ɛnee yɛwulowula adɛladeɛ mɔɔ saa ɛtɔ azule nu a ɔmmaa ɛnloma la yɛɛ ɛlɛne ne noko ambutu. Noko nzule dɔɔnwo rale ɛlɛne ne anu. Yɛvuandinle aleɛ mɔɔ wɔ yɛ ahyɛnze ne mɔ anu la yɛguale ye lɔ na yɛvale ahyɛnze ne mɔ yɛvenle nzule ne mɔɔ wɔ ɛlɛne ne anu la.

Kɛmɔ ɛnee yɛnlɛ aleɛ biala la ati, yɛlua azule ne anye amuala la ɛnee yɛlɛto koba. Noko yɛangye ɛhwee. Ɔti yɛzɛlɛle Gyihova kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛnyia aleɛ mɔɔ yɛbali ye wɔ kenle ko zɔhane la. Mɔɔ yɛyɛle asɔne yɛwiele ala la, adiema nrenyia ko dole ye koba ne na ɔhyele fɛlɛ kpole bie mɔɔ baza yɛdayɛ menli nnu ne amuala wɔ zɔhane nɔsolɛ ne la.

KUNLI, SELƐ, YƐƐ MAANGYEBAKYI ZO NEAVOLƐ

Mɔɔ me nee Ethel yɛle neavolɛ adenduvo gyima ne ɛvolɛ nnu la anzi, yɛnyianle nyilalɛ bie mɔɔ ɛnee yɛ nye ɛnla la​​—ɛnee yɛbayɛ awovolɛ. Me nye liele, noko ɛnee menze kɛzi ɛhye baha yɛ ɛbɛlabɔlɛ la. Ɛnee me nee Ethel lɛ ɛhulolɛ kpole kɛ saa ɔbayɛ boɛ a, yɛbahɔ zo yɛayɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne. Wɔ 1976, yɛwole yɛ ra nrenyia Ethniël. Ɛvolɛ nwiɔ nee foa anzi, eza yɛwole yɛ ra nrenyia Giovanni.

Bɛlɛsɔne awie wɔ Tapanahoni Azule ne mɔɔ bikye Godo Holo wɔ Suriname Aduduleɛ la anu​—1983

Kɛmɔ ɛnee bɛhyia moalɛ wɔ Suriname wɔ zɔhane mekɛ ne la ati, Bɛtɛle hanle kɛ mendoa zo menyɛ maangyebakyi zo neavolɛ gyima ne wɔ mekɛ mɔ yɛlɛtete yɛ mra ne mɔ la. Mɔɔ yɛ mra ne mɔ le ngakula la, bɛmaanle me maangyebakyi mɔɔ asafo mɔɔ wɔ nuhua la anzo la. Ɛnee ɛhye maa meta mefa dapɛne bie mɔ meyɛ neavolɛ adenduvo gyima ne wɔ siane bie mɔ anu na meava siane mɔɔ ɛha la meayɛ adekpakyelɛ gyima wɔ asafo ne mɔɔ bɛhanle kɛ yɛdɛnla nu la anu. Saa melɛkɔ meahɔkpɔlɔkpɔla asafo mɔɔ zuozua ɛleka mɔɔ yɛde la a, Ethel nee ngakula ne mɔ nee me kɔ. Noko saa melɛkɔ meahɔkpɔlɔkpɔla asafo mɔɔ wɔ kpɔkɛmile ne anu la anzɛɛ melɛkɔ meahɔyɛ nyianu wɔ ɛkɛ a, yemɔ me ngomekye a mekɔ a.

Mɔɔ melɛyɛ maangyebakyi zo neavolɛ gyima ne la, ɛnee meta mefa ɛlɛne mepɛ azule mekɔkpɔlɔkpɔla asafo mɔɔ bɛde bɛ nwo la

Ɛnee ɔwɔ kɛ metoto me ninyɛne boɛ kpalɛ amaa meahola meali me ɛzonlelilɛ ne amuala anwo gyima. Ɛnee menea kɛ dapɛne biala yɛbayɛ yɛ abusua debiezukoalɛ ne. Saa mekɔ kɛ mekakpɔlɔkpɔla asafo mɔɔ wɔ ɛhoayelɛ ne anu nehane la a, Ethel nee ngakula ne mɔ yɛ abusua ɛzonlenlɛ wɔ sua nu. Noko yɛbɔ mɔdenle biala mɔɔ yɛbahola la kɛ yɛbayɛ ninyɛne yɛabɔ nu kɛ abusua. Eza me nee Ethel yɛɛ ngakula ne mɔ bɔ nu dielie yɛ nye​​—bie a yɛdi nwɔhoa anzɛɛ yɛfinde yɛkɔneɛnlea ɛleka mɔɔ le kɛnlɛma mɔɔ bikye yɛ la. Fane dɔɔnwo ne ala menla ndɛ, mefa mesiezie me nwo memaa teokelase gyimalilɛ ne mɔ. Ethel le kɛ yelɛ kpalɛ ne mɔɔ bɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ Mrɛlɛbulɛ 31:15 la, ɔdwazo ndɛ ɔmaa yɛbɔ nu kɛ abusua la yɛyɛ alehyenlɛ ne anu tɛkese ne na yɛdi aleɛ kolaa na ngakula ne mɔ ahɔ sukulu. Me nye die kɛ menyianle yelɛ mɔɔ lɛ tunwomaa sunsum zɛhae na dahuu ɔboa me ɔmaa medi ɛzonlelilɛ ngakyile mɔɔ melɛ wɔ asafo ne anu la anwo gyima la!

Kɛ awovolɛ la, yɛbɔle mɔdenle biala yɛboale yɛ mra ne mɔ yɛmaanle bɛnyianle Gyihova nee ɛzonlenlɛ gyima ne anwo ɛlɔlɛ. Ɛnee yɛkulo kɛ yɛ mra ne mɔ yɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne bie, tɛ kɛ yɛdayɛ a yɛkulo kɛ bɛyɛ la ati ɔ, emomu ɛnee bɛkpa kɛ bɛbayɛ. Yɛka kɛzi dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne bamaa bɛ nye alie la anwo edwɛkɛ yɛkile bɛ. Yɛmaanle bɛnwunle kɛ ngyegyelɛ wɔ nuhua, noko yɛhanle kɛzi Gyihova boale yɛ na ɔyilale yɛ kɛ abusua la anwo edwɛkɛ. Eza yɛnleanle kɛ yɛ mra ne mɔ bava mediema mɔɔ bɛfa Gyihova ɛzonlenlɛ bɛdimoa wɔ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nu la agɔnwolɛ.

Mɔɔ yɛlɛtete yɛ mra ne mɔ la, Gyihova maanle yɛ sa hanle debie biala mɔɔ yɛhyia la. Nɔhalɛ nu, menyɛle me afoa nu ɛdeɛ dahuu. Mekɛ mɔɔ ɛnee metɛgyale na mele adekpakyelɛ titilinli wɔ kpɔkɛmile ne anu la, menzukoale kɛzi mebaziezie ezukoa meatotɔ ninyɛne mɔɔ mehyia nwo la. Noko ɔdwu mekɛ ne bie a, ɛbabɔ mɔdenle kɛ nzɔne noko anwongyelelɛ bara. Medie medi kɛ Gyihova boale yɛ wɔ mekɛ zɔhane mɔ anu. Kɛ neazo la, ɔvi 1986 kɔdwu 1992, konle zile Suriname. Wɔ mekɛ zɔhane mɔ anu, ɛnee ɔyɛ se kɛ yɛbanyia ninyɛne titili mɔɔ yɛhyia nwo bɔbɔ la. Noko Gyihova nleanle yɛ.​​—Mat. 6:32.

SAA METO ME NYE ME NZI A

Ɔvi bɛne zo kɔdwu fema zo: Me nee me ye Ethel

Yɛ ra kpanyinli Ethniël nee ɔ ye Natalie

Yɛ ra Giovanni nee ɔ ye Christal

Gyihova ɛnlea yɛ dahuu na yemaa yɛnyia anyelielɛ nee ahunlundwolɛ kpole wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ kɔsɔɔti anu. Yɛ mra ne mɔ ɛmaa yɛ nye ɛlie kpole na ɔyɛ yɛ fɛ kɛ yɛholale yɛtetele bɛ yɛmaanle bɛzonlenle Gyihova la. Yɛ nye ɛlie kɛ bɛdabɛ noko bɛlɛyɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne bie la. Ethniël nee Giovanni amunwiɔ ɛhɔ yɛ teokelase sukulu ne mɔ bie ɛwie na kɛkala bɛ nee bɛ ye mɔ ɛlɛsonle wɔ Suriname Bɛtɛle.

Kɛkala, me nee Ethel ɛyɛ mrelera noko yɛlɛkɔ zo yɛayɛ gyima yɛamaa Gyihova kɛ adekpakyelɛ titilima. Nɔhalɛ nu, yɛnlɛ alagye fee, ɔti metɛnyianle mekɛ mɔɔ mefa meazukoa azuleweɛlɛ a! Noko metɛnunle me nwo. Saa meto me nye me nzi a, mebahola meaha ye nɔhalɛ nu kɛ, dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne mɔɔ menzile kpɔkɛ wɔ me ngakula nu kɛ mebayɛ bie la a le kpɔkɛzilɛ mɔɔ tɛla biala a.

b Willem van Seijl ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ, “Reality Has Exceeded My Expectations,” wɔ October 8, 1999, Awake! ne anu.