Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

ƐBƐLABƆLƐ NU EDWƐKƐ

Gyihova Maanle Yɛ Anwosesebɛ Wɔ Konle Mekɛ Nee Anzodwolɛ Mekɛ Nu

Gyihova Maanle Yɛ Anwosesebɛ Wɔ Konle Mekɛ Nee Anzodwolɛ Mekɛ Nu

Paul: Yɛ nye liele kpole! Ɔle November 1985, na ɛnee yɛlua adenle nu yɛlɛkɔ yɛayɛ yɛ edwɛkpatɛlɛvolɛ gyima mɔɔ limoa la wɔ Liberia, West Africa. Alopile ne mɔɔ ɛnee yɛde nu la dwule aze wɔ Senegal. Anne hanle kɛ, “Ɔkadwu kɛyɛ dɔnehwele ko la, ɛnee yɛdwu Liberia!” Akee yɛdele nolobɔlɛ bie kɛ: “Bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ alopile ye anu mɔɔ bɛkɔ Liberia la, bɛdwu aze. Menli ekpunli ekyi bie kpondɛ kɛ bɛtu arane ne mɔɔ wɔ zo la, ɔti yɛnrɛhola yɛnrɛdwu aze wɔ ɛkɛ.” Yɛdɛnlanle edwɛkpatɛlɛvolɛma mɔɔ bɛwɔ Senegal la anwo ɛkɛ too kenle bulu, na yɛdele ye wɔ riledio zo kɛ bɛhu menli dɔɔnwo kpalɛ yɛɛ kɛmɔ arane ne ɛli mɛla kɛ awie biala ɛvea sua nu la ati, awie biala mɔɔ bavinde gua zo la, bɛbɔ ye etu bɛku ye.

Anne: Yɛle menli mɔɔ yɛnea yɛ nwo boɛ kpalɛ. Nɔhalɛ nu, wɔ me ngakula nu amuala, ɛnee menli ze me kɛ mesulo debie. Saa melɛpɛ adenle nu bɔbɔ a, mesulo! Noko ɛnee yɛkulo kɛ yɛkɔ Liberia ɔnva nwo kɛ ɛkɛ ne ɛyɛ ɛzulolɛ la.

Paul: Ɛnee ɔvi ɛleka mɔɔ Anne abusua ne de mɔɔ ba ɛleka mɔɔ yɛdayɛ noko yɛde wɔ England adɔleɛ la le kilomita mɔtwɛ (mayɛlɛ 5) ala. Me awovolɛ yɛɛ Anne mame maanle yɛ anwosesebɛ kɛ yɛyɛ dahuu adekpakyelɛ gyima ne bie, ɔti mɔɔ yɛwiele ndoazo sukulu ala la yɛɛ yɛbɔle ɔ bo a. Bɛ nye liele kpalɛ kɛ yɛkulo kɛ yɛfa yɛ ngoane mekɛ kɔsɔɔti yɛyɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne la. Mɔɔ menlile ɛvolɛ 19 la, bɛdole ɛsalɛ bɛvɛlɛle me wɔ Bɛtɛle, na mɔɔ me nee Anne gyale wɔ 1982 la, ɔrabokale me nwo wɔ Bɛtɛle ɛkɛ.

Mɔɔ yɛwiele Geleade wɔ September 8, 1985 la

Anne: Ɛnee yɛkulo Bɛtɛle, noko ɛnee ɔwɔ yɛ adwenle nu dahuu kɛ yɛkulo kɛ yɛkɔboa wɔ ɛleka mɔɔ bɛhyia moalɛ kpole la. Mediema mɔɔ ɛnee bɛle edwɛkpatɛlɛvolɛma mɔɔ yɛ nee bɛ yɛle gyima wɔ Bɛtɛle la akee maanle zɔhane ɛhulolɛ ne mɔɔ yɛlɛ la yɛle kpole. Yɛyɛle ɛhye anwo asɔne fɔɔnwo nɔsolɛ biala too ɛvolɛ nsa, ɔti mɔɔ bɛdole ɛsalɛ bɛvɛlɛle yɛ wɔ 1985 kɛ yɛhɔ Geleade sukulu ne mɔɔ tɔ zolɛ 79 la bie la, yɛ nye liele kpole kpalɛ! Bɛmaanle yɛhɔle Liberia, West Africa.

ƐLƆLƐ MƆƆ YƐ MEDIEMA NE MƆ LALE YE ALI LA MAANLE YƐ ANWOSESEBƐ

Paul: Yɛvole alopile ne mɔɔ bɛlimoale bɛmaanle ye adenle kɛ ɔzia ɔvi Senegal ɔhɔ Liberia la. Ɛnee ɛzulolɛ ɛha awie biala yɛɛ mɛla mɔɔ bɛli kɛ awie biala ɛvea sua nu wɔ mekɛ bie mɔ anu la tɛyɛ gyima. Saa kale bie yɛ dede arɛlevilɛ nu a, awie biala teɛdea nu na ɔnriandi. Amaa yɛazie yɛ nwo dii la, yɛbɔle nu yɛgengale Edwɛne buluku ne anu edwɛkɛ ne bie nɔsolɛ biala. Noko wɔ ɔ muala anu, yɛ nye liele yɛ gyimalilɛ ne anwo kpalɛ. Ɛnee Anne kɔ daselɛlilɛ kenle ko biala yɛɛ ɛnee meyɛ gyima wɔ Bɛtɛle, me nee John Charuk a a yɛle gyima a. Ye anwubielɛ nee kɛzi ɛnee ɔte mediema mɔɔ wɔ Liberia la tɛnlabelɛ ne abo kpalɛ la boale me maanle menzukoale ninyɛne dɔɔnwo menvile ye ɛkɛ.

Anne: Duzu ati a yɛ nye liele yɛ gyimalilɛ mɔɔ bɛvale bɛmaanle yɛ wɔ Liberia la anwo ndɛndɛ zɔhane a? Yɛ mediema ne mɔ ati ɔ. Bɛlale ɛlɔlɛ kpole ali bɛhilele yɛ yɛɛ ɛnee bɛdi nɔhalɛ. Yɛ nee bɛ yɛle ko na bɛrayɛle yɛ abusua fofolɛ. Bɛ folɛdulɛ maanle yɛ anwosesebɛ wɔ sunsum nu. Ɛkɛ ne daselɛlilɛ ɛhɔlɛ yɛ anyelielɛ kpalɛ. Saa yɛkɔ menli ne ɛkɛ na yɛangyɛ a, ɛnee bɛva ɛya! Saa ɛfa ɛleka biala a, ɛte kɛ menli ɛlɛsuzu Baebolo ne anwo. Ɛkola ɛkɔ ɛkɛ ɛfa ɛ nloa ɛwula nuhua bie. Ɛnee yɛlɛ Baebolo sukoavoma dɔɔnwo ɔti ɛnee ɔyɛ se kɛ yɛ nee bɛ muala bazukoa debie. Ɛnee ɔle ngyegyelɛ mɔɔ yɛ anyelielɛ!

ƐZULOLƐ HANLE YƐ NOKO GYIHOVA MAANLE YƐ ANWOSESEBƐ

Yɛlɛnea tutanema wɔ Liberia Bɛtɛle, 1990

Paul: Wɔ ɛvolɛ nna anu, ɛnee ɔzɔho kɛ anzodwolɛ ekyi ɛra, noko wɔ 1989, nzenzaleɛ kpole bie rale—konle zile maanle ne anu. Menli mɔɔ ɛnee bɛkulo kɛ bɛtu arane ne la vale ɛleka mɔɔ Bɛtɛle ne wɔ la amuala wɔ July 2, 1990. Wɔ siane nsa anu, ɛnee yɛngola yɛ nee awie biala mɔɔ ɔnle maanle ne anu, mɔɔ yɛ mbusuafoɔ nee ewiade amuala gyima ne ati boka nwo la ɛndendɛ. Ɛnee basabasayɛlɛ, ɛhɔne nee mraalɛ mɔɔ bɛkye bɛ mialeranu bɛ nee bɛ da la ɛbu. Ngyegyelɛ ɛhye mɔ hɔle zo wɔ maanle ne amuala anu too ɛvolɛ 14.

Anne: Aneɛ bie mɔ anu amra nee aneɛ gyɛne anu amra honle na bɛhuhunle bɛ nwo. Ɛnee menli bie mɔɔ bɛwula adɛladeɛ ɛzulolɛ bie na bɛdedɛ konle ninyɛne dɔɔnwo la luolua awɔdenle ne mɔ azo, bɛwolowolo azua nu bɛwua ninyɛne. Bie mɔ nwunle menli ɛhuhunlɛ kɛ ɔle kɛ asɛɛ “bɛlɛkuhu ngɔkɔlɛ la.” Ɛnee bɔda ne mɔ azo le menli avunli ngome, na ɛnee avunli ne mɔ bie bɔbɔ bikye Bɛtɛle ɛkɛ. Bɛhunle Alasevolɛ nɔhavoma bie mɔ, na ɛnee edwɛkpatɛlɛvolɛma nwiɔ boka nwo.

Mediema vale bɛ ngoane dole esiane nu vale mediema mɔɔ bɛvi aneɛ mɔɔ bɛlɛkpondɛ bɛ bɛahu bɛ anu la veale. Edwɛkpatɛlɛvolɛma nee Bɛtɛlema noko vale bie mɔ veale. Kɛmɔ ɛnee Bɛtɛle sua ne le ɛbolɔnsam la ati, ɛnee ɔwɔ kɛ mediema mɔɔ bɛnriandi bɛra ɛkɛ la bie mɔ da aze azua ne mɔ anu na yɛ nee bie mɔ noko kɔda anwuma lɔ. Yɛ nee mediema gyɛne nsuu a lale yɛ sua ɛdeɛ ne anu a.

Paul: Kenle ko biala, menli mɔɔ bɛlɛko la bɔ mɔdenle kɛ bɛwole Bɛtɛle ɛkɛ ne bɛanlea saa yɛva menli mɔɔ bɛlɛkpondɛ bɛ la bie mɔ yɛvea ɛkɛ a. Ɛnee menli nna a sinza ɛkɛ a: nwiɔ nea nvɛnzɛlɛ ne anu yɛɛ nwiɔ wɔ Bɛtɛle anlenkɛ kpole ne anloa. Saa mediema nwiɔ ne mɔɔ bɛwɔ anlenkɛ kpole ne anloa la bele bɛ sa gua bɛ nyunlu a, ɔkile kɛ maanle nu le kpalɛ. Noko saa bɛbele bɛ sa bɛgua bɛ nzi a, ɔkile kɛ konle ne anu ɛyɛ se, ɔti sinzavolɛma mɔɔ bɛgyi nvɛnzɛlɛ ne anu la yɛ ye ndɛ kɔfa mediema ne mɔ fea.

Anne: Mediema ne mɔ yɛle ɛhye hyɛle ekyi, noko kenle ko, mediema ne mɔ angola anzi menli ne adenle na bɛholale bɛwolole Bɛtɛle ɛkɛ. Me nee adiema raalɛ bie hɔveale abialeɛ ne anu na ɛnee yɛlɛ kɔba ekyi bie gyi ɛkɛ mɔɔ ɛkola ɛfea ɔ bo a. Adiema raalɛ ne nyenyanle ɔ nwo veale ɛkɛ. Menli ne doale me hɔle ɛbolɔnsam ne azo nehane na ɛnee bɛdedɛ adu mgbole mgbole bie. Kɛzi bɛva ɛya la ati, bɛsisile anlenkɛ ne anu. Pɔɔlo hanle hilele bɛ kɛ, “Me ye ɛlɛyɛ ɔ nwo boɛ wɔ abialeɛ ne anu.” Mɔɔ melɛto kɔba ne anu la, ɔyɛle dede yɛɛ ninyɛne ne mɔ mɔɔ ɛnee ɔwɔ kɛ mesia mefa mesiezie zolɛ la maanle mengyɛle ekyi, ɔti ɛnee mesuzu kɛ menli ne mɔ banwu me nzi na ɛhye maanle me nwo wosole me. Kɛ ɔkɛyɛ na meabuke anlenkɛ ne ɛ? Menyɛle asɔne wɔ me ti anu menzɛlɛle Gyihova kɛ ɔboa me. Akee membukele anlenkɛ ne na menganle me ne aze membizale bɛ ahye. Bɛ nuhua ko zuhunle me ziele ahane na ɔzanle ye zo ɔhɔle kɔba ne anwo, ɔbukele na ɔpianle debie biala mɔɔ wɔ zolɛ la ɔziele ahane. Ɔzinle ɔ nwo kɛ yeannwu awie biala wɔ nuhua la. Akee ɔ nee ɔ gɔnwo mɔ nleɛnleanle azua mɔɔ ɛha la nee ceiling ne anu. Noko eza bɛannwu ɛhwee.

NƆHALƐ NE HƆLE ZO DALE

Paul: Wɔ siane dɔɔnwo anu, ɛnee yɛnnyia aleɛ mɔɔ sa yɛ a. Noko sunsum nu aleɛ a zɔle yɛ a. Alehyenlɛ ne anu tɛkese ne mɔɔ ɛnee bɛsuzu nwo wɔ Bɛtɛle la a le yɛ “nwonlomɔ aleɛ” a, na yɛ nye liele anwosesebɛ mɔɔ ɔmaanle yɛnyianle yɛgyinlanle kpundii la anwo.

Saa yɛ aleɛ nee yɛ nzule wiele bɔkɔɔ mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ yɛfi Bɛtɛle ɛkɛ ne kɛ yɛkakpondɛ bie a, anrɛɛ bɛbahu menli mɔɔ yɛvale bɛ yɛveale la. Ɔyɛ a kɛzi Gyihova maa yɛ sa ka ninyɛne bie mɔ yɛɛ mekɛ mɔɔ yɛ sa ka ye la yɛ nwanwane kpole. Gyihova nleanle yɛ na ɔboale yɛ ɔmaanle yɛziele yɛ nwo dii.

Mɔɔ ewiade ne ɛlɛkɔ awozinli nu la, ɛnee nɔhalɛ ne ɛlɛta kpalɛ. Yɛ mediema ne mɔ nriandile fane dɔɔnwo amaa bɛangu bɛ, noko bɛangyakyi bɛ diedi ne anu yɛɛ bɛziele bɛ nwo dii. Bie mɔ hanle kɛ konle ne “ɛtete bɛ ɛmaa anwongyelelɛ kpole ne.” Asafo nu mgbanyima nee mediema mgbavolɛ ne mɔ vale akɛnrasesebɛ yɛle biala mɔɔ bɛbahola la boale bɛ mediema. Mediema mɔɔ nriandile hɔle ɛleka gyɛne la boale bɛ nwo na bɛlile daselɛ wɔ ɛkɛ. Bɛvale debie biala mɔɔ bɛnyianle la bɛyɛle Belemgbunlililɛ Asalo na bɛyɛle debiezukoalɛ wɔ ɛkɛ. Wɔ mekɛ ɛsesebɛ ɛhye mɔ anu, debiezukoalɛ ne mɔ a boale mediema ne mɔ a, yɛɛ daselɛlilɛ ɛhɔlɛ maanle bɛgyinlanle kpundii. Saa yɛlɛfa aleɛ nee adɛladeɛ yɛahɔmaa mediema ne mɔ a, bɛka kɛ bɛkpondɛ baage mɔɔ bɛbava bɛahɔ daselɛlilɛ la na tɛ adɛladeɛ ɔ. Ɛnee menli mɔɔ nwunle ninyɛne ɛzulolɛ wɔ konle ne anu la kpondɛ kɛ bɛtie edwɛkpa ne. Kɛzi Alasevolɛ ne mɔ da ɛlɔlɛ ali na bɛ nye die la zinle bɛ nwo; bɛdale kɛ kɛnlaneɛ la wɔ zɔhane awozinli mekɛ ne amuala anu. (Mat. 5:​14-16) Mediema ne mɔ mɔdenlebɔlɛ ne maanle menli mɔɔ ɛnee bɛgyi konle ne anu ɛsesebɛ la bie mɔ bɔbɔ rayɛle yɛ mediema.

GYIHOVA MAANLE YƐ ANWOSESEBƐ WƆ MEKƐ MƆƆ ƐNEE ƆWƆ KƐ YƐGYAKYI MEDIEMA NE MƆ ƐKƐ LA

Paul: Ɛnee ɔdwu mekɛ ne bie a ɔwɔ kɛ yɛfi Liberia. Yɛlimoale yɛvile maanle ne anu fane nsa na yɛangyɛ yɛɛ yɛziale yɛhɔle a. Noko yɛvile ɛkɛ ne fane nwiɔ bie la, yemɔ yɛlile ɛvolɛ ko wɔ biala anu na yɛazia yɛahɔ. Adiema raalɛ edwɛkpatɛlɛvolɛ ko hanle kɛzi yɛte nganeɛ la anwo edwɛkɛ kɛ: “Bɛhanle bɛhilele yɛ wɔ Geleade kɛ yɛva yɛ ahonle yɛwula yɛ gyima ne anu, na yɛyɛle ye zɔ. Ɔti, saa yɛlɛgyakyi yɛ mediema ne mɔ ɛkɛ wɔ tɛnlabelɛ mɔɔ le kɛ ɛhye mɔ la anu a, ɔle kɛ asɛɛ bɛlɛye yɛ ahonle bɛavi yɛ gyima ne anu la!” Noko yɛ nye liele kɛ yɛholale yɛdɛnlanle maanle mɔɔ bikye Liberia la anu yɛyɛle gyima yɛboale mediema mɔɔ bɛwɔ Liberia la.

Yɛlɛfa anyelielɛ yɛazia yɛahɔ Liberia, 1997

Anne: Wɔ May 1996, yɛ nuhua nna dule Bɛtɛle kale ko mɔɔ ɛnee Bɛtɛle ngɛlata mɔɔ anwo hyia kpalɛ la a wɔ nu la. Ɛnee yɛkulo kɛ yɛfi ɛkɛ yɛpɛ adenle kilomita 16 (mayɛlɛ 10) yɛkɔ ɛleka mɔɔ banebɔlɛ wɔ la. Mɔɔ yɛnyianle nwolɛ ala la yɛɛ menli ne mɔ ravale ɛleka mɔɔ yɛwɔ la a. Menli mɔɔ bɛgyi konle ne anloa mɔɔ bɛva ɛya la totole bɛ adu ne mɔ wɔ anwomanyunlu, bɛgyinlanle yɛ kale ne, bɛdwulale yɛ nuhua nsa aze bɛmaanle ɔhale Paul angomekye wɔ kale ne anu na akee bɛdule kale ne bɛhɔle. Edwɛkɛ ne dɔle yɛ nwo zo. Arɛlevilɛ nu ala yɛnwunle kɛ Paul ɛlɛba na ɛnee mogya ɛlɛsonyi ɔ nwoma azo. Mɔlebɛbo ne ɛnee yɛ adwenle yɛ yɛ kɛ bɛbɔ ye etu, noko yɛnwunle kɛ saa bɛbɔ ye etu a anrɛɛ ɔnrɛhola tia! Mɔɔ menli ne mɔ ɛlɛsuhu ye avi kale ne anu la, ko vale debie bɔle ye. Noko ye ɛleka ekyi bie ala a pɛle a.

Ɛnee sogyama kale bie gyi ɛleka mɔɔ bikye yɛ la na menli mɔɔ wɔ nu la anwo yɛ ɛzulolɛ kpalɛ. Anrɛɛ yɛfo bɛ kale ne bie noko yɛannyia adenle wɔ nuhua ɔti yɛhendɛhendanle nwolɛ. Delava ne tiale zolɛ kpalɛ na anrɛɛ ɔmaa yɛatete yɛagua. Yɛdeɛdeanle nu kɛ ɔgyinla, noko kɛmɔ ɛnee ɔsulo la ati yeangyinla. Yɛmianle yɛ nwo yɛhendanle kale ne anwo too ɔhɔdwule, na ɛnee yɛ sa amuala yɛ yɛ nyane yɛɛ yɛ nwo wosole yɛ.

Paul: Saa ɛto ɛ nye ɛnea ɛ gɔnwo a, ɛnwu kɛ ye adɛladeɛ ne mɔ ɛyɛ evinli yɛɛ yetete, na ɛnee ɔsi yɛ nwo kɛ yɛtɛte aze la. Ɛnee alopile ekyi bie mɔɔ bɛtoto adu dɔɔnwo wɔ nu na ɔzɔho kɛ ɔnrɛhola bieko tu la gyi ɛleka mɔɔ yɛhɔvindele la. Aleɛ kye a yemɔ a ɔbava yɛ yɛahɔ Sierra Leone a, ɔti yɛlale nwolɛ ɛkɛ. Mɔɔ yɛhɔdwule la, yɛ nye liele kɛ yɛtɛte ngoane nu la, noko ɛnee yɛdwenle yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ Liberia la anwo kpalɛ.

GYIHOVA MAANLE YƐ ANWOSESEBƐ ƆMAANLE YƐGYINLANLE NGYEGYELƐ GYƐNE NLOA

Anne: Mɔɔ yɛhɔdwule Freetown, Sierra Leone Bɛtɛle ɛkɛ ne la, mediema ne mɔ nleanle yɛ kɛnlɛma. Noko ninyɛne mɔɔ menwunle ye wɔ Liberia la bɔle ɔ bo kɛ ɔgyinlegyinla me nye zo. Ɛnee ɛzulolɛ ka me kenle ko biala kɛ wɔannea a edwɛkɛ ɛtane bie bazi, ɔti ɛnee ɔmmaa mengola mendwenle ninyɛne nwo kpalɛ. Me nye kade nɔɔzo biala la ɛnee me nwo ɛlɛwoso me na ɛnee mesulo kɛ edwɛkɛ ɛtane bado yɛ. Ɔba ye zɛhae a mengola ɛnwomenle die kpalɛ. Paul sɔ me na ɔ nee me yɛ asɔne. Yɛto belemgbunlililɛ edwɛne too kɔkpula kɛ me nwo bagyinla me la. Mendele nganeɛ kɛ ɔzɔho kɛ debie ɛlɛyɛ me ti ɔti menyianle adwenle kɛ menrɛhola menrɛdoa edwɛkpatɛlɛvolɛ gyima ne azo bieko.

Me rɛle ɛnrɛvi edwɛkɛ bieko mɔɔ zile la ɛlɛ. Wɔ zɔhane dapɛne ne anu ala, yɛ sa hanle magazine nwiɔ. Ko a le June 8, 1996, Awake! ne. Ɛnee edwɛkɛ ɛhye, “Coping With Panic Attacks” wɔ nu. Ɔmaanle mendele tɛnlabelɛ mɔɔ mengɔle nu la abo. Mɔɔ tɔ zo nwiɔ la a le May 15, 1996, The Watchtower ne mɔɔ ɛnee edwɛkɛ, “Where Do They Get Their Strength?” wɔ nu la. Ɛnee ɛbolakɔlɛ ko mɔɔ ɔ ndɛba ne bie ɛtete la nvoninli wɔ nu. Edwɛkɛ ne hilehilele nu kɛ, kɛ mɔɔ ɛbolakɔlɛ andɛba ne mɔ bie tete bɔkɔɔ bɔbɔ a ɔkɔ zo ɔdi aleɛ na ɔtu la, zɔhane ala a saa ninyɛne ɛngɔ boɛ ɛmmaa yɛ bɔbɔ a, Gyihova baboa yɛ yeamaa yɛdayɛ noko yɛahɔ zo yɛaboa awie mɔ a. Ɛhye le aleɛ mɔɔ maa anwosesebɛ mɔɔ Gyihova vale maanle me wɔ ye mekɛ kpalɛ nu a. (Mat. 24:45) Menyɛle tɛnlabelɛ ɛhye anwo neɛnleanu na memkpondɛle mbuluku nee magazine mɔɔ ka nwolɛ edwɛkɛ la dɔɔnwo menziele na yemɔ boale me. Mekɛ guale nu la, ninyɛne mɔɔ gyinlegyinla me nye zo la vile ɛkɛ.

GYIHOVA MAANLE YƐ ANWOSESEBƐ ƆMAANLE YƐLIELE GYIMALILƐ FOFOLƐ YƐDOLE NU

Paul: Mekɛ biala mɔɔ yɛbanyia nwolɛ adenle kɛ ɔwɔ kɛ yɛsia yɛkɔ Liberia la, yɛ nye die kpalɛ. Mɔɔ 2004 ɛlɛkɔ ye awieleɛ la, ɛnee yɛva asɛɛ ɛvolɛ 20 yɛyɛ gyima wɔ Liberia. Ɛnee bɛgyakyi konle ne. Ɛnee bɛyɛ ngyehyɛleɛ kɛ bɛbasisi azua wɔ Bɛtɛle ɛkɛ. Noko arɛlevilɛ nu ala bɛmaanle yɛ gyimalilɛ fofolɛ.

Ɛhye yɛle sɔnea kpole kpalɛ. Ɛnee yɛkulo yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ Liberia la edwɛkɛ kpalɛ ɔti ɛnee yɛngulo kɛ yɛbavi ɛkɛ. Mɔɔ yɛgyakyile yɛdayɛ mumua ne yɛ mbusuafoɔ ɛkɛ yɛhɔle Geleade la, yɛnwunle kɛzi yɛfa yɛ nwo yɛwula Gyihova asa anu a ɔyila yɛ la, ɔti yɛliele gyimalilɛ ne yɛdole nu. Yɛbavi ɛkɛ yɛahɔ Ghana.

Anne: Mɔɔ yɛlɛfi Liberia la, yɛzunle kpalɛ. Mɔɔ adiema Frank, mɔɔ yeyɛ kpanyinli na ɔze nrɛlɛbɛ la hanle hilele yɛ kɛ: “Bɛmmadwenle yɛ nwo bieko!” la, ɔzinle yɛ nwo. Akee ɔhilehilele nu kɛ: “Yɛze kɛ bɛ rɛle ɛnrɛvi yɛ ɛlɛ, noko ɔwɔ kɛ bɛfa bɛ ahonle muala bɛwula bɛ gyimalilɛ fofolɛ ne anu. Gyihova a ɛva ɛmaa bɛ a, ɔti bɛva bɛ adwenle bɛzie mediema mɔɔ wɔ ɛkɛ la anwo zo.” Ɛhye maanle yɛ anwosesebɛ kɛ ɔwɔ kɛ yɛkpondɛ agɔnwolɛma wɔ maanle mɔɔ menli ekyi bie ala a ze yɛ wɔ ɛkɛ na debie biala le fofolɛ maa yɛ la anu.

Paul: Noko yeangyɛ na yɛanyia yɛ sunsum nu abusua ne mɔɔ wɔ Ghana la anwo ɛlɔlɛ. Ɛnee Alasevolɛ dɔɔnwo wɔ ɛkɛ! Yɛzukoale ninyɛne dɔɔnwo yɛvile mediema ne mɔ nɔhalɛlilɛ nee bɛ diedi kpole ne anu. Mɔɔ yɛzonlenle wɔ Ghana ɛvolɛ 13 la, bɛhakyile yɛ gyimalilɛ ne bieko. Bɛmaanle yɛhɔle Kenya mɔɔ wɔ East Africa la Bɛtɛle ɛkɛ. Yɛ nwo dɔ yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ Liberia nee Ghana la ɛdeɛ, noko yɛ nee mediema mɔɔ wɔ Kenya la nyianle agɔnwolɛvalɛ ndɛndɛ. Yɛtɛsonle wɔ azɛlɛsinli kpole mɔɔ bɛhyia moalɛ kpole la anu.

Yɛ nee yɛ gɔnwo mɔ fofolɛ wɔ East Africa, 2023

SAA YƐTO YƐ NYE YƐ NZI A

Anne: Wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu, ɛnee ɛzulolɛ ka me kpalɛ yɛɛ me nwo woso me. Tɛnlabelɛ mɔɔ yɛ ɛzulolɛ na ɔtwe wɔ nu la bahola agyegye wɔ kpalɛ. Noko bɛnlie yɛ bɛnvi nu wɔ nwanwane adenle zo. Kɛkala bɔbɔ, saa mete kɛ bɛlɛtoto adu a, ɔmaa me ahonle tu kpalɛ na me nwo nyia. Noko mezukoa kɛ mebava me nwo meado moalɛ mɔɔ Gyihova fa maa yɛ kɛ ɔfa yeamaa yɛ anwosesebɛ, mɔɔ bie a le yɛ mediema mrenyia nee mraalɛ la azo. Yɛɛ menwu kɛ saa yɛkɔ zo yɛyɛ sunsum nu ninyɛne dahuu a, Gyihova bahola aboa yɛ yeamaa yɛahɔ zo yɛayɛ yɛ gyimalilɛ ne.

Paul: Wɔannea a awie mɔ babiza kɛ, “Bɛkulo bɛ gyimalilɛ ne ɔ?” Maanle maanle ne mɔ anu bahola ayɛ kɛnlɛma, noko basabasayɛlɛ bahola azi nuhua. Ɔti nzɔne debie a yɛkulo ye kpalɛ yɛtɛla maanle ne a? Mediema mɔɔ bɛsonle bolɛ mɔɔ bɛle yɛ abusua la ɔ. Asolo ɛleka mɔɔ yɛvi nee yɛ amaamuo ɛdeɛ, noko yɛ muala yɛlɛ adwenle ko. Yɛnyianle adwenle kɛ bɛzoanle yɛ kɛ yɛhɔmaa bɛ anwosesebɛ, noko nɔhalɛ ne a le kɛ bɛdabɛ bɔbɔ a bɛmaanle yɛ anwosesebɛ a.

Ɛleka biala mɔɔ yɛbahɔ la, yɛnwu nwanwane debie: yɛ ewiade amuala mediemayɛlɛ ne. Mekɛ ala mɔɔ yɛwɔ asafo bie anu la, ɔkile kɛ yɛlɛ abusua nee awuke. Yɛdie yɛdi kɛ saa yɛkɔ zo yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo a, ɔbanlea yɛ ngyianlɛ ne anwo yeamaa yɛ nwolɛ anwosesebɛ.—Fel. 4:13.

a Nea John Charuk ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ, “I Am Grateful to God and Christ” wɔ March 15, 1973, The Watchtower ne anu.