Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 44

EDWƐNE 33 Fa Wɔ Adesoa Ne Maa Gyihova

Kɛzi Ɛbagyinla Nzisi Nloa La

Kɛzi Ɛbagyinla Nzisi Nloa La

“Mmamaa ɛtane di ɛ nwo zo konim, emomu kɔ zo fa kpalɛ di ɛtane nwo zo konim.”WLO. 12:21.

BODANE

Kɛzi ɛbali nzisi nwo gyima kpalɛ amaa yeanzɛkye edwɛkɛ ne la.

1-2. Ndenle boni mɔ azo a bɛbahola bɛasisi yɛ a?

 GYISƐSE yɛle ndonwo bie, na ɛnee ɔfale kunlavolɛ bie mɔɔ awie ɛlɛsisi ye la ati ɔhɔle zo ɔzɛlɛle ndɛnebuavolɛ bie kɛ ɔbua ndɛne fɔɔnwo ɔmaa ye la anwo. Gyisɛse ɛdoavolɛma dɔɔnwo dele edwɛkɛ ne abo ɔluakɛ wɔ ye mekɛ zo ɛnee bɛta bɛsisi menli. (Luku 18:​1-5) Yɛdayɛ noko yɛte raalɛ ne edwɛkɛ ne abo ɔluakɛ bɛsisi yɛ nuhua ko biala ɛlɛ.

2 Ɛnɛ, menli lɛ menli nwo adwenle ɛtane, bɛyɛ nyeyenu yɛɛ bɛtinlitinli awie mɔ anwo zo, ɔti saa bɛ nee yɛ anli ye boɛ a, ɔnzi yɛ nwo. (Nol. 5:8) Noko saa adiema nrenyia anzɛɛ raalɛ bie nee yɛ anli ye boɛ a, ɔmaa yɛ rɛle bɔ kpalɛ. Tɛ mediema adwenle a le kɛ bɛdwazo bɛatia nɔhalɛ ne. Edwɛkɛ ne ala a le kɛ bɛnli munli. Yɛbahola yɛazukoa ninyɛne dɔɔnwo yɛavi kɛzi Gyisɛse gyinlanle dwazotiama mɔɔ ati yɛ se la nzisi ne mɔ anloa la anu. Saa yɛkola yɛnyia dwazotiama mɔɔ bɛ nee yɛ ɛnli ye boɛ la anwo abotane a, ɛnee duzu ati a ɔnle kɛ yɛnyia yɛ mediema diedima anwo abotane a! Saa menli mɔɔ bɛnle asafo ne anu anzɛɛ bɛwɔ nu la nee yɛ anli ye boɛ a, kɛzi Gyihova te nganeɛ ɛ? Asoo ɔfale ɔ nwo ɔ?

3. Saa bɛsisi yɛ a, asoo ɔfale Gyihova anwo, na duzu ati ɔ?

3 Gyihova dwenle mɔɔ awie mɔ fa yɛ yɛ la anwo kpalɛ. “Gyihova kulo pɛlepɛlelilɛ.” (Edw. 37:28) Gyisɛse maa yɛnyia anwodozo kɛ saa mekɛ kpalɛ dwu a, Gyihova ‘bali yɛ edwɛkɛ amaa yɛ ndɛndɛ.’ (Luku 18:​7, 8) Yɛɛ ɔnrɛhyɛ, ɔbaye ngyegyelɛ mɔɔ yɛyia la amuala yeavi ɛkɛ na yeadu nzisi biala abo.—Edw. 72:​1, 2.

4. Moalɛ boni a Gyihova fa maa yɛ ɛnɛ a?

4 Yɛlɛkendɛ mekɛ mɔɔ awie biala babɔ tenlene ɛbɛla wɔ azɛlɛ ye azo la ɛdeɛ, noko Gyihova boa yɛ ɔmaa yɛgyinla nzisi nloa. (2 Pita 3:13) Ɔkilehile yɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ wɔ mekɛ mɔɔ awie mɔ nee yɛ anli ye boɛ la amaa yɛanyɛ ninyɛne yɛammaa edwɛkɛ ne anzɛkye. Gyihova ɛmaa ɔ Ra ne ɛyɛ kɛzi yɛbahola yɛagyinla nzisi nloa la anwo neazo mɔɔ di munli la ɛmaa yɛ. Yɛɛ yemaa yɛ folɛdulɛ mɔɔ saa bɛ nee yɛ anli ye boɛ a yɛbahola yɛava yɛali gyima la.

NEA BOƐ WƆ KƐZI ƐDI NZISI NWO GYIMA LA ANWO

5. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ kɛzi yɛdi nzisi nwo gyima la anwo a?

5 Saa bɛ nee yɛ anli ye boɛ a, ɔbahola yeagyegye yɛ kpalɛ. (Nol. 7:7) Nɔhavoma mɔɔ le kɛ Dwobu nee Habakɛke la noko dele nganeɛ zɔhane bie. (Dwobu 6:​2, 3; Hab. 1:​1-3) Saa yɛte nganeɛ zɔhane a ɔnle ɛtane ɛdeɛ, noko ɔwɔ kɛ yɛnea kɛzi yɛbayɛ yɛ nyɛleɛ wɔ nwolɛ la boɛ amaa yɛanyɛ debie mɔɔ ɛnle kpalɛ la.

6. Duzu a Abesalɛm neazo ne kilehile yɛ a? (Eza nea nvoninli ne.)

6 Saa awie nee yɛ anli ye boɛ a, bie a yɛbabɔ mɔdenle kɛ yɛdi ahenle ne nzenralɛ. Noko saa yɛyɛ ye zɔhane a, wɔannea a ɔbamaa edwɛkɛ ne azɛkye. Suzu Belemgbunli Devidi ara Abesalɛm neazo ne anwo. Abesalɛm vale ɛya kpole wɔ mekɛ mɔɔ bɛ papa ara Amenɔn hyele ɔdaye Abesalɛm ɔ diema raalɛ Teemaa mialeranu ɔ nee ye lale la. Kɛ mɔɔ Mosisi Mɛla ne kile la, anrɛɛ ɔwɔ kɛ bɛku Amenɔn wɔ mɔɔ ɔyɛle la anwo. (Lɛv. 20:17) Ɔnle nvonleɛ kɛ Abesalɛm vale ɛya la, noko ɔle nvonleɛ kpole kɛ ɔdaye mumua ne ɔhunle ɔ diema Amenɔn la.—2 Sa. 13:​20-23, 28, 29.

Mɔɔ bɛhyele Abesalɛm adiema raalɛ Teemaa mialeranu bɛ nee ye lale la, yeangola yeangomo ye ɛya ne azo (Nea ɛdendɛkpunli 6)


7. Mɔɔ edwɛndolɛnli bie nwunle nzisi mɔɔ ɛlɛkɔ zo la, duzu a ɔlimoale ɔyɛle a?

7 Saa menli bɔ nzisi ɛbɛla na ɔzɔho kɛ awie ɛnyɛ bɛ ɛhwee a, wɔannea a yɛbanyia adwenle kɛ nvasoɛ biala ɛnle zo bɔbɔ kɛ yɛbayɛ mɔɔ le kpalɛ la. Suzu edwɛndolɛnli ne mɔɔ ɔnwunle kɛ ɔzɔho kɛ ɔwie amumuyɛma mɔɔ sisi kpalɛma la boɛ la anwo. Ɔhanle kɛ: “Kɛ amumuyɛma mɔɔ bɛ nwo tɔ bɛ dahuu la de la ɛne.” (Edw. 73:12) Eza nzisi mɔɔ ɔnwunle ye la gyegyele too ɔmaanle ɔnyianle adwenle kɛ nvasoɛ biala ɛnle zo kɛ ɛbazonle Gyihova. Ɔhanle kɛ: “Mɔɔ membɔle mɔdenle kɛ mebade ɔ bo la, ɔgyegyele me.” (Edw. 73:​14, 16) Ɔhanle ye nɔhalɛ nu bɔbɔ kɛ: “Na mame, anrɛɛ mefo tenleneyɛlɛ adenle ne; ɔhale ekyii na meatele.” (Edw. 73:2) Edwɛkɛ ɛhye bie dole adiema bie mɔɔ yɛbavɛlɛ ye Alberto la.

8. Kɛzi nzisi hanle adiema nrenyia bie ɛ?

8 Bɛdole Alberto ɛzonle kɛ ɔwua asafo ne ezukoa. Ɛhye ati nwolɛ adenle ngakyile mɔɔ ɔlɛ la vile ɔ sa yɛɛ mediema dɔɔnwo mɔɔ dele edwɛkɛ ne la ambu ye bieko. Ɔhanle kɛ: “Menvale ɛya kpole yɛɛ me sa nu dole.” Ɔmaanle ye nyanelilɛ ne zɛkyele ɔ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne, na ɛhye maanle ɔgyakyile debiezukoalɛ nee daselɛlilɛ ɛhɔlɛ too ɛvolɛ nnu. Anwubielɛ ɛhye maa yɛnwu mɔɔ saa yɛangomo yɛ nwo zo wɔ nzisi nwo a ɔbahola yeazi la.

SUKOA KƐZI GYISƐSE GYINLANLE NZISI NLOA LA

9. Nzisi boni mɔ a Gyisɛse yiale a? (Eza nea nvoninli ne.)

9 Gyisɛse yɛle kɛzi bɛgyinla nzisi nloa la anwo neazo mɔɔ di munli. Nea nzisi mɔɔ ɔyiale wɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛle ye mbusuafoɔ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle ye mbusuafoɔ ɛkɛ la. Ye mbusuafoɔ mɔɔ bɛnle diedima la hanle kɛ yezɛ, ɛzonlenlɛ nu mgbanyima ne mɔ bɔle ye somolɛ kɛ ɔ nee sunsum ɛtane ne mɔ a yɛ gyima a, Wulomu sogyama noko golole ɔ nwo, bɛyɛle ye amumuyɛ yɛɛ awieleɛ bɔkɔɔ ne bɛhunle ye. (Maake 3:​21, 22; 14:55; 15:​16-20, 35-37) Gyisɛse gyinlanle nzisi ɛhye mɔ amuala nee gyɛne dɔɔnwo anloa mɔɔ yeanyɛ bie yeandua bɛ kakɛ a. Duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi ye neazo ne anu a?

Gyisɛse yɛle kɛzi bɛgyinla nzisi nloa la anwo neazo mɔɔ di munli (Nea ɛdendɛkpunli 9-10)


10. Kɛzi Gyisɛse gyinlanle nzisi nloa ɛ? (1 Pita 2:​21-23)

10 Kenga 1 Pita 2:​21-23. a Gyisɛse yɛle neazo mɔɔ di munli mɔɔ saa awie mɔ nee yɛ ɛnli ye boɛ a ɔwɔ kɛ yɛfa yɛdi gyima la maanle yɛ. Ɛnee ɔze mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔyɛ koonwu nee mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔtendɛ la. (Mat. 26:​62-64) Tɛ adalɛ edwɛkɛ biala mɔɔ bɛhanle ye wɔ ɔ nwo la a ɔbuale bie a. (Mat. 11:19) Mekɛ mɔɔ ɔdendɛle bɔbɔ la, yeambɔ menli mɔɔ bɛyɛle ye kpɔdekpɔde la aholoba anzɛɛ yeanwunlonwunla bɛ. Gyisɛse homonle ɔ nwo zo ɔluakɛ “ɔvale ɔ nwo ɔdole Ahenle mɔɔ bua ndɛne pɛlepɛle la anwo zo.” Ɛnee Gyisɛse ze kɛ kɛzi Gyihova nwu edwɛkɛ ne la a hyia kpalɛ a. Ɔnyianle anwodozo kɛ Gyihova bali nzisi ne mɔ anwo gyima wɔ mekɛ kpalɛ nu.

11. Ninyɛne mɔɔ yɛyɛ a ɔbamaa yɛanlea mɔɔ yɛka la boɛ la bie mɔ a le boni? (Eza nea nvoninli ne mɔ.)

11 Saa awie nee yɛ anli ye boɛ a, yɛbahola yɛazukoa Gyisɛse na yɛanlea mɔɔ yɛbaha la boɛ. Nzisi ne bie mɔ le ngyikyi ɔti yɛbahola yɛabu yɛ nye yɛagua zo. Anzɛɛ yɛbahola yɛayɛ koonwu amaa yɛanga edwɛkɛ mɔɔ bamaa edwɛkɛ ne azɛkye la. (Nol. 3:7; Gye. 1:​19, 20) Ɔdwu mekɛ ne bie noko na yɛnwu kɛ bɛ nee awie mɔ ɛnli ye boɛ anzɛɛ ɔwɔ kɛ yɛgyinla nɔhalɛ ne anzi a, bie a ɔbahyia kɛ yɛtendɛ. (Gyi. 6:​1, 2) Saa yɛbadendɛ a, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle biala kɛ yɛbadendɛ bɛtɛɛ yɛɛ ɔwɔ kɛ ɔda ali kɛ yɛbu menli ne.—1 Pita 3:15. b

Saa bɛ nee yɛ anli ye boɛ a, yɛbahola yɛazuzu mekɛ mɔɔ yɛbadendɛ nee kɛzi yɛbaha yɛ edwɛkɛ ne la anwo kpalɛ yɛava yɛazukoa Gyisɛse (Nea ɛdendɛkpunli 11-12)


12. Kɛzi yɛfa yɛ nwo yɛto “Ahenle mɔɔ bua ndɛne pɛlepɛle” la anwo zo ɛ?

12 Eza yɛbahola yɛazukoa Gyisɛse ɔlua “Ahenle mɔɔ bua ndɛne pɛlepɛle” mɔɔ yɛbava yɛ nwo yɛado ɔ nwo zo la azo. Saa awie mɔ bua yɛ mgbɔvodɛne anzɛɛ bɛ nee yɛ anli ye boɛ a, yɛnyia anwodozo kɛ Gyihova ze nɔhalɛ ne. Zɔhane anwodozo ne bahola aboa yɛ yeamaa yɛagyinla nzisi nloa ɔluakɛ yɛze kɛ ye biala anu Gyihova bali ninyɛne nwo gyima. Saa yɛgyakyi debie biala yɛmaa Gyihova a, ɔnrɛmaa yɛnrɛva awie mɔ anwo ɛya anzɛɛ yɛnrɛkpɔ bɛ. Zɔhane nganeɛdelɛ ne mɔ bahola amaa yɛayɛ ninyɛne yɛamaa yeabo zo, yeazɛkye yɛ anyelielɛ anzɛɛ yɛ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne.—Edw. 37:8.

13. Duzu a bahola aboa yɛ yeamaa yɛahɔ zo yɛagyinla nzisi nloa a?

13 Nɔhalɛ nu, yɛnrɛhola yɛnrɛli Gyisɛse neazo ne anzi pɛpɛɛpɛ. Ɔdwu mekɛ ne bie a yɛbayɛ debie anzɛɛ yɛbaha edwɛkɛ bie na nzinlii yɛanlu yɛ nwo. (Gye. 3:2) Yɛɛ nzisi bie mɔ bahola amaa yɛali nyane na yɛ rɛle abɔ wɔ yɛ ngoane mekɛ kɔsɔɔti anu. Saa ɛhye bie ɛdo wɔ a, nyia anwodozo kɛ Gyihova ze mɔɔ ɛlɛkɔ nu la. Gyisɛse mɔɔ ɔdaye noko bɛ nee ye anli ye boɛ la bahola ade wɔ edwɛkɛ ne abo. (Hib. 4:​15, 16) Gyihova ɛmaa Gyisɛse ɛyɛ neazo mɔɔ di munli la ɛmaa yɛ, eza ɔtu yɛ folɛ kpalɛ mɔɔ baboa yɛ yeamaa yɛagyinla nzisi nloa la. Maa yɛzuzu Wulomuma buluku ne anu ngyehyɛnu nwiɔ bie mɔɔ bahola aboa yɛ la anwo.

“BƐGYAKYI BƐMAA NYAMENLE ƐYA NE”

14. Bɛka kɛ “bɛgyakyi bɛmaa Nyamenle ɛya ne” a, ɔkile duzu? (Wulomuma 12:19)

14 Kenga Wulomuma 12:19. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo maanle Kilisienema anwosesebɛ kɛ “bɛgyakyi bɛmaa Nyamenle ɛya ne.” Saa yɛgyakyi yɛmaa Gyihova ɛya ne a ɔkile kɛ yɛmaa ye adenle yɛamaa yeali ninyɛne nwo gyima wɔ ɔdaye ye mekɛ nu nee ye adenle zo. Mekɛ bie mɔɔ bɛ nee adiema bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye John la anli ye boɛ la, ɔhanle kɛ: “Ɛnee ɔwɔ kɛ mesɔ me nwo kpalɛ amaa meanli nzenralɛ. Wulomuma 12:19 boale me maanle mengendɛle Gyihova.”

15. Duzu ati a ɔle kpalɛ bɔkɔɔ kɛ yɛbahendɛ Gyihova yɛamaa yeali ninyɛne nwo gyima a?

15 Saa yɛkendɛ Gyihova yɛmaa ɔdi ngyegyelɛ bie anwo gyima a, ɔboa yɛ. Saa yɛyɛ ye zɔ a ɔmmaa adwenleadwenle ɛndɔ yɛ nwo yɛɛ yɛ sa nu ɛndo, noko saa yɛdayɛ mumua ne yɛkulo kɛ yɛdi ngyegyelɛ ne anwo gyima a yemɔ ɔbara ye zɔ. Gyihova ɛha kɛ ɔbaboa yɛ. Saa yɛbaha a, ɔse: ‘Bɛgyakyi ɛsisilɛ ne mɔɔ bɛlɛsisi bɛ la bɛmaa me; mebali nwolɛ gyima.’ Saa yɛdie ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ mɔɔ se “mebadua ɛtane nwo kakɛ” la yɛto nu a, yɛbahola yɛagyakyi edwɛkɛ ne anu na yɛanyia anwodozo kɛ ɔbali nwolɛ gyima wɔ adenle mɔɔ di munli bɔkɔɔ la azo. Ɛhye a boale John mɔɔ yɛhanle ɔ nwo edwɛkɛ la a. Ɔhanle kɛ, “Saa mekola mekendɛ Gyihova a, ɔbali nwolɛ gyima kpalɛ bɔkɔɔ yeadɛla me.”

“KƆ ZO FA KPALƐ DI ƐTANE NWO ZO KONIM”

16-17. Kɛzi asɔneyɛlɛ bahola aboa yɛ yeamaa ‘yɛahɔ zo yɛava kpalɛ yɛali ɛtane nwo zo konim’ ɛ? (Wulomuma 12:21)

16 Kenga Wulomuma 12:21. Eza Pɔɔlo dule Kilisienema folɛ kɛ, ‘bɛhɔ zo bɛva kpalɛ bɛli ɛtane nwo zo konim.’ Wɔ Gyisɛse Boka Zo Ɛdendɛlɛ ne anu, ɔhanle kɛ: “Bɛhɔ zo bɛhulo bɛ kpɔvolɛma na bɛzɛlɛ bɛmaa menli mɔɔ yɛ bɛ kpɔdekpɔde la.” (Mat. 5:44) Zɔhane a ɔdaye mumua ne ɔyɛle a. Bie a yɛdwenle amaneɛ mɔɔ Gyisɛse nwunle ye wɔ mekɛ mɔɔ Wulomu sogyama bɔle ye baka nu la anwo. Bie a mɔɔ ba yɛ adwenle nu la ala a le kɛzi ɔlile nyane nee kɛzi bɛbɔle ye anyiemgba na bɛbuale ye mgbɔvodɛne la.

17 Gyisɛse ammaa nzisi mɔɔ ɔyiale la anli ɔ nwo zo konim. Kɛ anrɛɛ ɔbawa sogyama ne amonle la yeanyɛ zɔ, emomu ɔyɛle asɔne kɛ: “Egya, fa kyɛ bɛ ɔluakɛ bɛnze mɔɔ bɛlɛyɛ a.” (Luku 23:34) Saa yɛyɛ asɔne yɛmaa bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ yɛ basabasa la a, ɔbamaa yɛazie yɛ nwo dii; ɔnrɛmaa yɛnrɛva bɛ nwo ɛya na bɔbɔ yɛahakyi adwenle mɔɔ yɛlɛ wɔ bɛ nwo la.

18. Kɛzi asɔneyɛlɛ boale Alberto nee John maanle bɛgyinlanle nzisi nloa ɛ?

18 Asɔneyɛlɛ boale mediema nwiɔ ne mɔɔ yɛlimoa yɛha bɛ nwo edwɛkɛ la maanle bɛgyinlanle nzisi mɔɔ bɛyiale la anloa. Alberto hanle kɛ: “Menyɛle asɔne memaanle mediema mɔɔ bɛ nee me anli ye boɛ la. Menzɛlɛle Gyihova fane dɔɔnwo kɛ ɔboa me ɔmaa menye mɔɔ bɛvale bɛyɛle me la anwo ɛya menvi me nu.” Kɛkala Alberto ɛlɛfa nɔhalɛlilɛ azonle Gyihova bieko. John noko hanle kɛ: “Meyɛ asɔne fane dɔɔnwo memaa adiema nrenyia ne mɔɔ yɛle me ɛtane ne la. Zɔhane asɔneyɛlɛ ne boale me maanle mengyakyile kɛ mebava mɔɔ ɔvale ɔyɛle me la anwo ɛya na meambua ye ndɛne. Eza asɔneyɛlɛ zɔhane ne mɔ maanle me nzo nu dwole me.”

19. Kolaa na ewiade ngyehyɛleɛ ɛhye ara awieleɛ la, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a? (1 Pita 3:​8, 9)

19 Yɛnze nzisi mɔɔ yɛbayia kolaa na ewiade ngyehyɛleɛ ɛhye ara ye awieleɛ la. Noko ɔnva nwo biala mɔɔ yɛbayia la, bɛmmamaa yɛgyakyi kɛ yɛbayɛ asɔne na yɛakpondɛ moalɛ yɛavi Gyihova ɛkɛ. Eza bɛmaa yɛzukoa kɛzi Gyisɛse gyinlanle nzisi nloa la na yɛhɔ zo yɛva Baebolo ngyinlazo yɛli gyima. Saa yɛyɛ ye zɔ a, yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ Gyihova bayila yɛ.—Kenga 1 Pita 3:​8, 9.

EDWƐNE 38 Ɔbamaa Wɔayɛ Se

a Wɔ ɛzoanvolɛ Pita kɛlata mɔɔ limoa la tile 2 nee 3 ne anu, ɔhanle tɛnlabelɛ ngakyile mɔɔ alimoa Kilisienema dɔɔnwo hɔle nu mɔɔ ɔmaanle bɛ menle mɔ mɔɔ bɛ ti yɛ se anzɛɛ bɛ hu mɔ mɔɔ bɛnle diedima la sisile bɛ la anwo edwɛkɛ.—1 Pita 2:​18-20; 3:​1-6, 8, 9.