Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Ɛleka mɔɔ bɛpelente mbuluku mɔɔ wɔ Concord Street wɔ Brooklyn, New York la

1922​—Ɛvolɛ Ɛya Ko Mɔɔ Ɛraze

1922​—Ɛvolɛ Ɛya Ko Mɔɔ Ɛraze

‘NYAMENLE dua Gyisɛse Kelaese anwo zo ɔmaa yɛdi konim.’ (1 Kɔl. 15:57) Edwɛkɛ ɛhye a ɛnee le 1922 ɛvolɛdwɛkɛ ne a, na ɔmaanle Baebolo Sukoavoma ne nyianle anwodozo kɛ bɛbanyia bɛ nɔhalɛlilɛ ne anwo ahatualɛ. Wɔ zɔhane ɛvolɛ ne anu, amgba Gyihova maanle nolobɔlɛma ɛhye mɔ mɔɔ bɔ mɔdenle la ahatualɛ. Ɔyilale bɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛpelente bɛdabɛ mumua ne bɛ mbuluku na bɛalua riledio zo bɛabɔ Belemgbunlililɛ ne anwo nɔhalɛ ne nolo la. Akee mɔɔ 1922 ɛlɛkɔ ye awieleɛ la, ɔlale ali bieko kɛ Gyihova ɛlɛyila ye menli ne. Baebolo Sukoavoma ne holale yɛle nyianu titili bie wɔ Cedar Point, Ohio, U.S.A. Nyianu zɔhane ɛha gyima mɔɔ Gyihova ahyehyɛdeɛ ne yɛ la too badwu ɛnɛ.

“ƆLE NZUZULƐ KƐNLƐMA”

Ɛnee yɛhyia mbuluku dɔɔnwo wɔ mekɛ mɔɔ edwɛkɛhanlɛ gyima ne ɛlɛyɛ kpole la. Ɛnee mediema mɔɔ wɔ Brooklyn Bɛtɛle la pelente magazine, noko ɛnee bɛmaa kɔmpɛlɛ ngakyile yɛ mbuluku mɔɔ ɔ nzi ne le ketekete la maa bɛ. Wɔ siane dɔɔnwo anu, ɛnee kɔmpɛlɛ ne ɛngola ɛmpelente mbuluku dɔɔnwo mɔɔ bɛbava bɛayɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne a. Ɔti Adiema Rutherford bizale Robert Martin mɔɔ ɛnee nea mbuluku ɛpelentelɛ gyima ne azo la saa bɛbahola bɛapelente bɛdabɛ mumua ne bɛ mbuluku a.

Ɛleka mɔɔ bɛpelente mbuluku mɔɔ wɔ Concord Street wɔ Brooklyn, New York la

Adiema Martin hanle kɛ, “Ɔle nzuzulɛ kɛnlɛma, ɔluakɛ ɛhye kile kɛ ɔwɔ kɛ yɛnyia ɛleka fofolɛ mɔɔ yɛbapelente mbuluku a.” Mediema ne mɔ hɔhayele ɛleka wɔ 18 Concord Street mɔɔ wɔ Brooklyn la na bɛtotɔle ninyɛne mɔɔ bɛbahyia nwo la.

Tɛ awie biala a anye liele nzuzulɛ ɛhye anwo a. Kɔmpɛlɛ bie mɔɔ ɛnee pelente yɛ mbuluku ne mɔ maa yɛ la anu kpanyinli ne ranleanle ɛleka fofolɛ ne mɔɔ yɛbapelente yɛ mbuluku ne mɔ la. Ɔhanle kɛ: “Bɛlɛ milahyinli mgbalɛ mɔɔ bɛfa bɛpelente mbuluku a, noko bɛ nuhua biala ɛnze kɛzi bɛfa bɛdi gyima la. Siane nsia anzi, ɔ muala bayɛ ewula.”

Adiema Martin hanle kɛ, “Ɛnee ɔzɔho kɛ ye edwɛkɛ ne le nɔhalɛ, noko yɛze kɛ Gyihova baboa yɛ na amgba ɔboale yɛ.” Mɔɔ Adiema Martin hanle la le nɔhalɛ. Yeangyɛ, ɛnee bɛpelente mbuluku 2,000 kenle ko biala.

Menli mɔɔ pelente mbuluku la gyigyi bɛ milahyinli ne mɔ anwo

MENLI DƆƆNWO DELE EDWƐKƐ NE WƆ RILEDIO ZO

Gyihova menli ne pelentele bɛdabɛ mumua ne bɛ mbuluku, yɛɛ eza bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛdua adenle fofolɛ zo bɛabɔ edwɛkpa ne nolo​—yemɔ a le riledio ne. Molɛ ewiazo, February 26, 1922 a le mekɛ mɔɔ limoa mɔɔ Adiema Rutherford dendɛle wɔ riledio ne azo a. Ɔmaanle ɛdendɛlɛ bie mɔɔ ɔ ti ne se, “Menli Dɔɔnwo Mɔɔ De Aze Kɛkala La Ɛnrɛwu Ɛlɛ” la wɔ KOG riledio ne mɔɔ wɔ Los Angeles, California, U.S.A. la azo.

Menli kɛyɛ 25,000 a diele gyimalilɛ ne bie a. Bie mɔ hɛlɛle kɛlata hɔyɛle Adiema Rutherford mo wɔ gyimalilɛ ne anwo. Willard Ashford mɔɔ ɛnee de Santa Ana, California la noko hɛlɛle kɛlata ne bie. Ɔhanvole Adiema Rutherford kɛ ɔmaanle ɛdendɛlɛ “mɔɔ yɛ anyelielɛ na ɔka ahonle” la. Akee ɔvale ɔzɔle zo kɛ: “Wuliravolɛma nsa wɔ me sua nu ɛke mɔɔ bɛngola finde a, ɔti anrɛɛ yɛnrɛhola yɛnrɛra yɛnrɛdie wɔ ɛdendɛlɛ ne bie, saa bɔbɔ ɛmaanle ye wɔ ɛleka mɔɔ bikye yɛ kpalɛ bɔbɔ la a.”

Bɛmaanle ɛdendɛlɛ dɔɔnwo wɔ riledio zo wɔ dapɛne mɔɔ doɔdoa zo la anu. Ɛvolɛ ne kahɔ ye awieleɛ la, The Watch Tower ne hanle kɛ “menli kɛyɛ 300,000 ɛlua riledio zo ɛde edwɛkɛ ne.”

Mɔɔ menli yɛle wɔ riledio zo gyimalilɛ ne anwo la maanle Baebolo Sukoavoma ne zile kpɔkɛ kɛ bɛbazi bɛdabɛ mumua ne bɛ ti anwo riledio sua wɔ azɛlɛ bie mɔɔ bɛlɛ ye wɔ Staten Island, mɔɔ nee Brooklyn Bɛtɛle anwa la azo. Baebolo Sukoavoma ne bahola alua riledio ɛhye, WBBR azo aha Belemgbunlililɛ edwɛkɛ ne ahile menli dɔɔnwo wɔ ɛvolɛ mɔɔ doɔdoa zo la anu.

“ADV”

June 15, 1922, The Watch Tower ne hanle kɛ bɛbayɛ nyianu wɔ Cedar Point, Ohio, wɔ September 5 kɔdwu 13, 1922. Mɔɔ Baebolo Sukoavoma ne dwule Cedar Point la, ɛnee bɛ nye ɛlie kpalɛ.

Wɔ Adiema Rutherford ɛdendɛlɛ mɔɔ limoa la anu, ɔhanle ɔhilele tievolɛma ne kɛ: “Medie medi bɔkɔɔ kɛ Awulae . . . bayila nyianu ɛhye azo na yeamaa yeali menli dɔɔnwo daselɛ yeadɛla mekɛ biala.” Nyianu tendɛvolɛma ne hɔle zo maanle mediema ne mɔ anwosesebɛ wɔ bɛ ɛdendɛlɛ ne mɔ anu kɛ bɛyɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne.

Menli dɔɔnwo ne mɔɔ wɔ 1922 Cedar Point, Ohio, nyianu ne abo la

Akee wɔ Yalɛ, September 8, menli kɛyɛ 8,000 rayile ɛleka mɔɔ bɛlɛyɛ nyianu ne la. Ɛnee bɛ nye la kɛ bɛbadie Adiema Rutherford ɛdendɛlɛ. Ɛnee bɛ nye la kɛ ɔbahilehile mɔɔ “ADV” mɔɔ ɛnee wɔ bɛ ɛsalɛdolɛ ngɛlata ne mɔ azo la abo kile la anu. Mɔɔ tievolɛma ne ɛlɛtɛnlɛdɛnla aze la, ɔbayɛ kɛ bie mɔ nwunle ɛdanlɛ kpole bie mɔɔ bɛbubu na bɛkyekye ye wɔ bama ne anwuma la. Arthur Claus vile Tulsa, Oklahoma, U.S.A. hɔle nyianu ne bie na ɔkpondɛle ɛleka mɔɔ ɔtɛnla a ɔbade edwɛkɛ ne kpalɛ la. Ɛnee ɛhye ɛnla aze ɔluakɛ wɔ zɔhane mekɛ ne, ɛnee bɛnlɛ maekulofonu nee speakers mɔɔ bamaa bɛade edwɛkɛ ne kpalɛ la.

“Yɛdiele edwɛkɛ biala mɔɔ ɔhanle la kpalɛ”

Kɛmɔ ɛnee bɛngulo kɛ awie biala twehwe menli mɔɔ ɛlɛtie ɛdendɛlɛ ne la adwenle la ati, ebianutɛnlavolɛ ne bɔle ye nolo kɛ, saa Adiema Rutherford bɔ ɔ bo kɛ ɔmaa ye ɛdendɛlɛ ne a, bɛnrɛmaa awie biala mɔɔ baha amozi la ɛnrɛwolo ɛkɛ. Wɔ nwonlomɔ 9:30, Adiema Rutherford hanle Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mateyu 4:17 mɔɔ se: “Anwuma belemgbunlililɛ ne ɛbikye” la vale bɔle ye ɛdendɛlɛ ne abo. Mɔɔ ɔkilehile kɛzi alesama bade Belemgbunlililɛ ɛhye anwo edwɛkɛ ne anu la, ɔhanle kɛ: “Gyisɛse mumua ne hanle kɛ, saa ɔba a ɔbanleɛnlea ye menli ne anu na yeaboɔboa bɛdabɛ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ la anloa.”

Adiema Arthur Claus mɔɔ ɛnee de nyianu ne abo la hanle kɛ: “Yɛdiele edwɛkɛ biala mɔɔ ɔhanle la kpalɛ.” Noko ɔ nwo dole ye arɛlevilɛ nu na ɛnee ɔwɔ kɛ ɔfi nyianu ne abo. Ɔfi ɛkɛ ne la, ɛnee ɔyɛ ye nyane kpalɛ ɔluakɛ ɔze kɛ bɛnrɛmaa ye adenle bɛnrɛmaa ɔnrɛwolo ɛkɛ ne bieko.

Noko yeangyɛ, ɔ nwo yɛle kpalɛ. Ɔhanle kɛ, mɔɔ ɔlɛsia yeahɔ nyianu ne abo la, ɔdele kɛ bɛlɛbɔ bɛ sa nu kpole bie. Ɛhye maanle ɔ nye liele kpole! Ɔzile kpɔkɛ kɛ saa ɔwɔ kɛ ɔfo sua ne ati zo bɔbɔ na yeade ɛdendɛlɛ kɛnlɛma ɛhye mɔɔ ɛha la a, ɔbayɛ ye zɔ. Adiema Claus mɔɔ ɛnee yeli ɛvolɛ 23 wɔ zɔhane mekɛ ne la nyianle adenle vole hɔle sua ne ati zo. Ɛnee bɛbukebuke sua ne ati zo bɛgua nwo, na mɔɔ ɔbikyele bɛ la “ɔdele ɛdendɛlɛ ne kpalɛ.”

Noko tɛ Adiema Claus angome a ɛnee wɔ sua ne ati zo a. Ɛnee ɔ gɔnwo mɔ bie noko wɔ ɛkɛ. Bɛ nuhua ko mɔɔ bɛfɛlɛ ye Frank Johnson la nriandile rale ɔ nwo ɛkɛ na ɔbizale ye kɛ, “Ɛlɛ dadeɛ ekyi mɔɔ yɛ nla la wɔ wɔ kodoku nu ɔ?”

Arthur hanle kɛ, “Ɛhɛe, melɛ bie.”

Frank buale kɛ, “Ɛle yɛ asɔneyɛlɛ ne anwo mualɛ. Wɔnwu ɛdanlɛ kpole ne mɔɔ bɛbubu bɛhenda ɛkɛ ne la ɔ? Bɛhɛlɛ edwɛkɛ wɔ zo yɛɛ bɛva bɛbɔ ɛkɛ a. Tie Judge * edwɛkɛ ne kpalɛ. Saa bɛte kɛ ɔlɛka kɛ , ‘ɔti bɛbɔ, bɛbɔ’ ala a, bɛpepɛ nyɛma nna ɛhye mɔ.”

Ɔti Arthur yele ye dadeɛ ne lɛle ɔ sa nu na ɔ nee ɔ gɔnwo mɔ hendɛle kɛ Adiema Rutherford baha zɔhane edwɛkɛ ne na bɛapepɛ nyɛma ne. Yeangyɛ, Adiema Rutherford dwule ye ɛdendɛlɛ ne ɛleka mɔɔ hyia kpalɛ la. Ɛnee Adiema Rutherford anye ɛlie kpalɛ na ɔbayɛ kɛ ɔdeanle nuhua wɔ mekɛ mɔɔ ɔka edwɛkɛ ɛhye la: “Bɛyɛ Awulae alasevolɛ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ. Bɛhɔ zo bɛha edwɛkɛ ne wɔ ɛleka biala kɔkpula kɛ bɛkɛzɛkye Babelɔn Kpole ne. Ɔwɔ kɛ ewiade ne nwu ye kɛ Gyihova le Nyamenle yɛɛ Gyisɛse Kelaese le arelemgbunli nu Belemgbunli nee awulae mɔ anu Awulae. Ɛnɛ le kenle titili. Bɛnlea, Belemgbunli ne ɛlɛdi tumi! Bɛdabɛ a bɛbabɔ ye nolo a. Ɛhye ati, bɛbɔ, bɛbɔ, bɛbɔ Belemgbunli ne nee ye Belemgbunlililɛ ne nolo!”

Arthur hanle kɛ ɔ nee mediema ɛhendeɛ ne mɔ pepɛle nyɛma ne na ɛdanlɛ ne tutulule bɛtɛɛ hendanle ɛkɛ. Edwɛkɛ mɔɔ wɔ ɛdanlɛ ne azo la hilele ngɛlɛleramgbɔkɛ “ADV” anu. Ɔse: “Bɛbɔ Belemgbunli Ne Nee Belemgbunlililɛ Ne Nolo.”

GYIMA BIE MƆƆ ANWO HYIA

Nyianu ne mɔɔ bɛyɛle ye wɔ Cedar Point la boale mediema ne mɔ maanle bɛvale bɛ adwenle bɛziele Belemgbunlililɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne mɔɔ hyia la azo, na bɛdabɛ mɔɔ ɛnee bɛlɛ ɛhulolɛ kɛ bɛbayɛ bie la yɛle bie. Adekpakyelɛnli bie mɔɔ vi Oklahoma, U.S.A. la hanle kɛ, “Ɛnee bɛtu awolɛ bile bie wɔ maangyeba ne mɔɔ yɛyɛ gyima wɔ nu la anu na ɛnee bɛdi ehyia kpalɛ.” Ɔhanle kɛ, fane dɔɔnwo ne ala saa menli te edwɛkɛ mɔɔ wɔ Golden Age magazine ne anu la a, “bɛsu.” Ɔhanle ye sikalɛ kɛ, “Yɛ nye liele kpalɛ ɔluakɛ yɛholale yɛkyekyele bɛ rɛle.”

Baebolo Sukoavoma ne nwunle kɛ ɔhyia kɛ bɛyɛ Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ wɔ Luku 10:2 mɔɔ se: “Ma ɛdelɛ gyima ne le kpole noko gyimayɛvoma ne le ekyi” la anwo debie ndɛndɛ. Mɔɔ ɛvolɛ ne kahɔ ye awieleɛ la, ɛnee bɛbɔ kpɔkɛ ɛsesebɛ kɛ bɛbabɔ Belemgbunlililɛ edwɛkɛ ne nolo wɔ ɛleka biala.

^ Ɛnee ɔyɛ a bɛfɛlɛ Adiema Rutherford “Judge” ɔluakɛ ɛnee ɔdwu mekɛ ne bie a ɔkɔyɛ ndɛnebuavolɛ wɔ Missouri, U.S.A.