Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Sukoa Gyihova Anwunvɔnezelɛ Ne

Sukoa Gyihova Anwunvɔnezelɛ Ne

‘Gyihova, Gyihova, anwunvɔnezelɛ nee atiakunlukɛnlɛma Nyamenle.’—ADE. 34:6.

EDWƐNE: 57, 147

1. Kɛzi Gyihova yele ɔ nwo hilele Mosisi ɛ? Duzu ati a ɛhye anwo hyia ɛ?

MEKƐ bie, Nyamenle maanle Mosisi nwunle Ye duma nee Ye subane ngakyile ne mɔ. Ɔlimoa ɔlale ye anwunvɔnezelɛ nee atiakunlukɛnlɛma ne ali ɔhilele ye. (Kenga Adendulɛ 34:5-7.) Anrɛɛ Gyihova bahola aha ye tumi anzɛɛ ye nrɛlɛbɛ ne anwo edwɛkɛ. Noko, kɛmɔ ɛnee Mosisi kulo kɛ ɔnwu kɛ Nyamenle gyi ɔ nzi la ati, Gyihova zile subane mɔɔ bamaa yeanwu kɛ ɔkulo kɛ ɔboa ye azonvolɛ la azo. (Ade. 33:13) Asoo ɔnyɛ yɛ anyelielɛ kɛ Nyamenle vale subane ngɛnlɛma ɛhye mɔ limoale mɔɔ ɛha la anyunlu ɔ? Edwɛkɛ ɛhye bahwe adwenle ahɔ anwunvɔnezelɛ mɔɔ maa bɛte awie mɔ amaneɛnwunlɛ bo na bɛnyia ɛhulolɛ kɛ bɛbaboa bɛ la azo.

2, 3. (a) Duzu a kile kɛ yɛbahola yɛala anwunvɔnezelɛ ali a? (b) Duzu ati a ɔwɔ kɛ ɛsukoa mɔɔ Baebolo ne ka ye wɔ anwunvɔnezelɛ nwo la ɛ?

2 Bɛbɔle alesama kɛ Nyamenle ɛsaso. Kɛmɔ Gyihova se anwunvɔne la ati, ɔmaa yɛdayɛ noko yɛdwenle awie mɔ anwo. Menli mɔɔ bɛnze nɔhalɛ Nyamenle ne bɔbɔ la da anwunvɔnezelɛ ali. (Mɔl. 1:27) Menli mɔɔ lale anwunvɔnezelɛ ali la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ Baebolo ne anu. Kɛ neazo la, tuutuuma nwiɔ bie zule kpolera wɔ Sɔlɔmɔn anyunlu wɔ adɔma ne anwo. Amaa Sɔlɔmɔn anwu mɔɔ wole adɔma ne la, ɔhanle kɛ bɛhyɛ kakula ne anu nwiɔ, na mɔɔ ɔwole kakula ne la akunlu yelɛyelale ye. Ɔti ɔhanle kɛ bɛva kakula ne bɛmaa raalɛ ɛhendeɛ ne. (1 Arl. 3:23-27) Anzɛɛ fa Falo ara raalɛ ne mɔɔ liele kakula Mosisi ngoane la kɛ neazo. Ɔnwunle kɛ kakula ne le Hibuluma ne bie ara na ɔwɔ kɛ bɛku ye, noko “ɔlile kakula ne anwo nyane” na ɔhulole kɛ ɔbatete kakula ne kɛ ɔ ra.—Ade. 2:5, 6.

3 Duzu ati a ɔwɔ kɛ ɛsukoa anwunvɔnezelɛ nwo debie a? Ɔluakɛ Baebolo ne maa wɔ anwosesebɛ kɛ ɛzukoa Gyihova. (Ɛfɛ. 5:1) Bɛbɔle alesama kɛ bɛla anwunvɔnezelɛ ali, noko kɛmɔ yɛle Adam abo zo amra mɔɔ yɛnli munli la ati, yɛdwenle yɛ ngome yɛ nwo. Ɔyɛ a yɛngola yɛnwu ye saa yɛboa awie mɔ anzɛɛ yɛdwenle yɛ ngome yɛ nwo a. Ɛhye yɛ se maa bie mɔ. Duzu a bahola aboa yɛ amaa yɛaze awie mɔ anwunvɔne kpalɛ ɛ? Mɔɔ limoa, nyia mekɛ suzu kɛzi Gyihova nee menli gyɛne lale anwunvɔnezelɛ ali la anwo. Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, suzu kɛzi ɛbahola wɔazukoa Nyamenle nee kɛzi nvasoɛ wɔ zo kɛ ɛbayɛ zɔ la.

GYIHOVA ƐYƐ ANWUNVƆNEZELƐ NWO NEAZO KƐNLƐMA

4. (a) Kɛmɔti a Gyihova zoanle anwumabɔvolɛma wɔ Sodɔm ɛ? (b) Duzu a yɛsukoa yɛfi Lɔɔto nee ɔ mra mraalɛ ne mɔ edwɛkɛ ne anu a?

4 Anwunvɔnezelɛ mɔɔ Gyihova lale ye ali la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ Baebolo ne anu. Dwenle mɔɔ Nyamenle yɛle maanle Lɔɔto la anwo. Sodɔm nee Gomɔla amra anyiemgba ɛbɛla ne “gyegyele” tenlenenli zɔhane kpalɛ. Nɔhalɛ nu, Nyamenle bɔle kpɔkɛ kɛ ɔbazɛkye menli zɔhane mɔ mɔɔ bɔ ɛbɛlatane la. (2 Pita 2:7, 8) Nyamenle zoanle anwumabɔvolɛma kɛ bɛhɔlie Lɔɔto. Bɛzele ɔ nee ye abusua ne kɛ bɛvi azua ne mɔ mɔɔ bɛbazɛkye bɛ la azo. “Noko Lɔɔto hwenlehwenlenle ɔ bo aze, yemɔti menli ne mɔ zɔle ye nee ɔ ye nee ɔ mra mraalɛ ne mɔ asa na bɛ nee bɛ rale suakpole ne kandiba, ɔluakɛ ɛnee [Gyihova] se bɛ anwunvɔne.” (Mɔl. 19:16) Zɔhane neazo ne ɛmmaa yɛnnwu ye kɛ Gyihova ze tɛnlabelɛ mɔɔ anu se mɔɔ ɔyɛ a ye nɔhalɛ azonvolɛ kɔ nu la ɔ?—Aye. 63:7-9; Gye. 5:11, ɔbdw.; 2 Pita 2:9.

5. Anwunvɔnezelɛ nwo debie boni a yɛsukoa yɛfi 1 Dwɔn 3:17 anu a?

5 Gyihova ɛla anwunvɔnezelɛ ali, eza yehilehile ye menli ne kɛ ɔwɔ kɛ bɛda anwunvɔnezelɛ ali. Fa mɛla mɔ ɔvale ɔmaanle Yizilayɛma mɔɔ fale awie tɛladeɛ mɔɔ bɛdie bɛsie awoba la kɛ neazo. (Kenga Adendulɛ 22:26, 27.) Boseabɔvo mɔɔ ati yɛ se la bahola alie awie tɛladeɛ azie awoba, amaa yeannyia bie yeanwula. Noko Gyihova hilehilele ye menli ne kɛ bɛmmasukoa atisesebɛ subane ɛhye. Ɛnee ɔwɔ kɛ ye menli ne se anwunvɔne. Duzu a yɛsukoa yɛfi ngyinlazo mɔɔ wɔ mɛla ɛhye anu la ɛ? Ɔnle kɛ yɛbu yɛ nye yɛgua yɛ mediema Kilisienema ngyianlɛ zo. Saa yɛ diema bie ɛlɛnwu amaneɛ na yɛbahola yɛaboa ye a, ɔwɔ kɛ yɛyɛ zɔ.—Kɔl. 3:12; Gye. 2:15, 16; kenga 1 Dwɔn 3:17.

6. Boni a yɛsukoa yɛfi mɔdenle mɔɔ Gyihova bɔle kɛ ɔmaa Yizilayɛma anlu bɛ nwo la anu a?

6 Mɔɔ Yizilayɛma yɛle ɛtane bɔbɔ la, Gyihova zele bɛ anwunvɔne. Yɛkenga kɛ: “[Gyihova], bɛ ze mɔ Nyamenle ne, zoanle menli manle bɛrabɔle bɛ kɔkɔ, ɔboalekɛ ɛnee ɔse ye menli ne nee Ɛzonlenlɛ Sua ne anwunvɔne.” (2 Ek. 36:15) Asoo ɔnle kɛ yɛdayɛ noko yɛse menli mɔɔ bahola anlu bɛ nwo wɔ bɛ ɛtane nwo na bɛanyia Nyamenle anyunlu ɛlolɛ la anwunvɔne ɔ? Gyihova ɛngulo kɛ awie biala wu wɔ ɛzɛkyelɛ ne mɔɔ ɛlɛba la anu. (2 Pita 3:9) Ɔti, kolaa na Nyamenle azɛkye ɛtanevolɛma la, bɛmaa yɛhɔ zo yɛbɔ bɛ kɔkɔ amaa yeaze bɛ anwunvɔne.

7, 8. Kɛmɔti a abusua bie liele lile kɛ Gyihova zele bɛ anwunvɔne ɛ?

7 Ɛnɛ, Gyihova azonvolɛ dɔɔnwo ɛnwu kɛ ɔzele bɛ anwunvɔne. Fa mɔɔ dole kakula bie mɔɔ ɛli ɛvolɛ 12 mɔɔ yɛbavɛlɛ ye Milan abusua ne la kɛ neazo. Wɔ 1990 mɔlebɛbo ne, basabasayɛlɛ hɔle zo wɔ mbusua bie mɔ avinli. Ɛnee Milan, ɔ diema nrenyia, ye awovolɛ nee Alasevolɛ bie mɔ de kale nu bɛvi Bosnia bɛlɛkɔ Serbia. Ɛnee bɛlɛkɔ nyianu bie mɔɔ nuhua a bɛbazɔne Milan awovolɛ la. Noko mɔɔ bɛdwule ɛleka mɔɔ bɛneɛnlea ninyɛne nu la, abusua mɔɔ bɛvi nu la ati, bɛdwulale bɛ; na bɛmaanle mediema mɔɔ ɛha la hɔle. Mɔɔ bɛhyele abusua ne bɛziele kenle nwiɔ la, sogyanli ne mɔɔ ɛlɛnea bɛ nwo zo la vɛlɛle ye kpanyinli ne bizale ye mɔɔ bɛva bɛyɛ bɛ la. Ɛnee sogyanli ne gyi abusua ne anyunlu, ɔti bɛ muala bɛdele mualɛ ne, “Bɔ bɛ etu ku bɛ!”

8 Mɔɔ sogyama ne ɛlɛtendɛ la, nyɛvolɛ nwiɔ bie rale abusua ne anwo ɛkɛ. Bɛhanle ye bɛtɛɛ bɛhilele bɛ kɛ bɛdabɛ noko bɛle Alasevolɛ, na mediema mɔɔ ɛnee wɔ kale ne anu la hanle mɔɔ zile la hilele bɛ. Bɛzele Milan nee ɔ diema nrenyia ne kɛ bɛvo bɛ kale ne anu bɛmaa bɛhɔ, ɔluakɛ ɛnee bɛnnea ngakula ne mɔ ngɛlata. Akee nyɛvolɛ ne mɔ zele awovolɛ ne mɔ kɛ bɛva sogyama ne sua ne anzi bɛyia bɛ wɔ foa ko nehane. Ɛnee Milan ɛngola ɛnnwu ye saa ɔzele o anzɛɛ ɔzu o. Ye awovolɛ ne mɔ bizale kɛ, “Ɛnea a bɛmaa yɛahɔ zɔhane ala ɔ?” Noko mɔɔ ɛnee bɛlɛkɔ la ɛnee ɔle kɛ asɛɛ sogyama ne annwu bɛ la. Awovolɛ ne mɔ nee ngakula ne mɔ yiale bieko. Bɛhɔle nyianu ne abo, na bɛnwunle kɛ Gyihova ɛdie bɛ asɔneyɛlɛ ne. Baebolo ne ɛmaa yɛnwu ye kɛ, tɛ mekɛ ne amuala a Gyihova dua nwanwane adenle zo bɔ ye azonvolɛ nwo bane a. (Gyi. 7:58-60) Noko Milan hanle kɛzi ɔte nganeɛ la. Ɔka kɛ, “Ɔbayɛ kɛ anwumabɔvolɛma ne zinle sogyama ne anye, yɛɛ Gyihova liele yɛ a.”—Edw. 97:10.

9. Kɛzi Gyisɛse dele nganeɛ maanle menli mɔɔ ɛnee doa ye la ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

9 Yɛbahola yɛazukoa debie yɛavi Gyisɛse ɛkɛ. Ɔyiale menli dɔɔnwo ne la, bɛ nwo yɛle ye alɔbɔlɛ, ɔluakɛ “ɛnee bɛle kɛ mboane mɔɔ ɛnlɛ neavolɛ mɔɔ bɛbodɛboda bɛ na bɛgyakyi bɛ ɛkɛ ne la.” Boni a ɔyɛle ye wɔ nwo a? “Ɔbɔle ɔ bo ɔhilehilele bɛ ninyɛne dɔɔnwo.” (Mat. 9:36; kenga Maake 6:34.) Ɔnle kɛ Falasiima ne mɔɔ ɛnee bɛnlɛ ɛhulolɛ kɛ bɛbaboa koahweabanema la. (Mat. 12:9-14; 23:4; Dwɔn 7:49) Asoo ɛnde nganeɛ kɛ Gyisɛse mɔɔ ɔmaanle menli mɔɔ sunsum nu ɛhɔne ɛlɛku bɛ aleɛ la ɔ?

10, 11. Asoo mekɛ biala a ɔwɔ kɛ yɛse anwunvɔne a? Kilehile nu.

10 Ɛhye ɛngile kɛ ɔwɔ kɛ yɛse anwunvɔne mekɛ biala. Anwunvɔnezelɛ mɔɔ Nyamenle lale ye ali wɔ Baebolo nu neazo mɔɔ yɛlimoa yɛha nwolɛ edwɛkɛ anu la fɛta. Noko, Belemgbunli Sɔɔlo yɛle anzosesebɛ wɔ mɔɔ ɔsuzu kɛ ɔle anwunvɔnezelɛ la anu. Yeangu Egage mɔɔ le Nyamenle menli ne kpɔvolɛ la yɛɛ eza ɔgyakyile nyɛmoa mɔɔ ɛlɔ la. Ɛhye ati, Gyihova kpole Sɔɔlo kɛ ɔnle Yizilayɛ belemgbunli bieko. (1 Sa. 15:3, 9, 15) Gyihova le pɛlepɛle Ndɛnebuavolɛ mɔɔ nwu menli ahonle nu a, na ɔze mekɛ mɔɔ ɔnle kɛ ɔse anwunvɔne a. (Awo. 2:17; Yiz. 5:11) Mekɛ ɛlɛba mɔɔ ɔbazɛkye menli kɔsɔɔti mɔɔ ɛndie ye la. (2 Tɛs. 1:6-10) Tɛ mekɛ zɔhane a ɔbaze menli mɔɔ ɔbu bɛ kɛ bɛle ɛtanevolɛma la anwunvɔne a. Emomu, bɛ ɛzɛkyelɛ ne bahile kɛ Nyamenle ɛlɛse tenlenema mɔɔ ɔkulo kɛ ɔdie bɛ ngoane la anwunvɔne.

11 Nɔhalɛ nu, ɔnle yɛ gyima kɛ yɛbabua menli ndɛne kɛ bɛfɛta ewule anzɛɛ ngoane. Emomu, ɔwɔ kɛ yɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛboa menli ɛnɛ. Ɔti ndenle kpalɛ boni mɔ a yɛbahola yɛalua zo yɛala anwunvɔnezelɛ ali yɛahile yɛ gɔnwo mɔ a? Fa nzuzulɛ ɛhye mɔ kɛ neazo.

KƐZI YƐBAZUKOA NA YƐALA ANWUNVƆNEZELƐ ALI LA

12. Kɛzi ɛbahola wɔala anwunvɔnezelɛ ali wɔahile awie mɔ ɛ?

12 Yɛ boavolɛ dahuu. Ɔwɔ kɛ awie biala mɔɔ ɔkulo kɛ ɔsukoa Gyisɛse la se awie mɔ nee ɔ mediema Kilisienema anwunvɔne. (Dwɔn 13:34, 35; 1 Pita 3:8) Anwunvɔnezelɛ eza kile kɛ “ɛ nee awie banwu amaneɛ.” Awie mɔɔ da anwunvɔnezelɛ ali la akunlu yelɛyela ye maa awie mɔ na ɔboa bɛ ɔmaa bɛfi bɛ amaneɛnwunlɛ nu. Kpondɛ ndenle dua zo yɛ zɔ! Kɛ neazo la, ɛbahola wɔayɛ gyima bie wɔamaa awie anzɛɛ ɛbamaa yeazoa wɔ ɔ?—Mat. 7:12.

Yɛ ninyɛne boa awie mɔ fa da anwunvɔnezelɛ ali (Nea ɛdendɛkpunli 12)

13. Saa esiane si a, subane boni a Nyamenle menli da ye ali a?

13 Fa ɛ nwo wula moalɛ gyima nu. Esiane mɔɔ maa awie mɔ nwu amaneɛ la ka bie mɔ ɔmaa bɛse anwunvɔne. Bɛze Gyihova menli kɛ bɛboa wɔ ngyianlɛ mekɛ nu. (1 Pita 2:17) Adiema raalɛ ko mɔɔ vi Japan la dɛnlanle ɛleka mɔɔ azɛlɛkpusulɛ nee nyevile mɔɔ tu ba sua zo zɛkyele ninyɛne bɔkɔɔ wɔ 2011 la. Ɔka kɛ, menli dɔɔnwo mɔɔ vi Japan ɛleka ngakyile nee maanle gyɛne zo mɔɔ razieziele ninyɛne mɔɔ ɛzɛkye la maanle ye “anwosesebɛ nee arɛlekyekyelɛ kpole.” Ɔhɛlɛle kɛ: “Anwubielɛ ɛhye maanle menwunle kɛ Gyihova nee me mediema Alasevolɛ dwenle awie biala anwo na bɛ muala mɔɔ bɛwɔ ewiade amuala la ɛlɛyɛ asɔne amaa yɛ.”

14. Kɛzi ɛbahola wɔaboa wuliravolɛma nee menli mɔɔ anye ɛvi la ɛ?

14 Boa wuliravolɛma nee menli mɔɔ anye ɛvi la. Saa yɛnwu kɛzi Adam ɛtane ne ɛlɛmaa awie mɔ anwu amaneɛ la a, ɔmaa yɛda anwunvɔnezelɛ ali. Yɛ nye la kɛ anwodolɛ nee kpanyinliyɛlɛ bara awieleɛ. Ɔti yɛyɛ asɔne kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne ɛrɛla. Noko kɛkala, yɛyɛ mɔɔ yɛbahola biala la yɛboa menli mɔɔ ɛhyia la. Fa mɔɔ buluku kɛlɛvo ko hɛlɛle vanenle ye mame mɔɔ ɛnyia adwenle nu ewule anwo la kɛ neazo. Kenle ko bie, ɔzɛkyele ye tɛladeɛ nu. Na ɔyɛle kɛ ɔyɛ ɔ nwo boɛ la, awie bɔle ye anlenkɛ ne dɔne ne anu. Nyɛvolɛ nwiɔ ne le Alasevolɛ mɔɔ bɛta bɛba raalɛ ne ɛkɛ a. Mediema mraalɛ ne bizale ye saa bɛbahola bɛaboa ye a. Raalɛ ne buale kɛ: “Ɛhɛe, noko ɔyɛ me nyiane.” Nyɛvolɛ ne mɔ boale ye maanle ɔyɛle ɔ nwo boɛ. Bɛyɛle tii bɛmaanle ye na akee bɛ nee ye bɔle adawu. Ɔ ra nrenyia ne anye zɔle mɔɔ bɛyɛle la kpalɛ, na ɔhanle kɛ “Alasevolɛ ne mɔ yɛ mɔɔ bɛka la.” Asoo wuliravolɛma nee menli mɔɔ anye ɛvi mɔɔ ɛbaze bɛ anwunvɔne la bamaa wɔayɛ mɔɔ ɛbahola biala la wɔade bɛ amaneɛnwunlɛ zo ɔ?—Fel. 2:3, 4.

15. Nwolɛ adenle boni mɔ a daselɛlilɛ gyima ne maa yɛnyia a?

15 Kilehile menli Nyamenle anwo debie. Yɛkulo kɛ yɛka edwɛkɛ ne yɛkile menli mɔɔ ɛlɛyia ngyegyelɛ na adwenleadwenle ɛdɔ bɛ nwo la. Adenle mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛayɛ ɛhye la a le kɛ yɛbahilehile bɛ Nyamenle nee mɔɔ ye Belemgbunlililɛ ne bayɛ amaa alesama la anwo debie. Adenle bieko a le kɛ yɛbamaa bɛanwu nrɛlɛbɛ mɔɔ wɔ nu kɛ bɛbava Baebolo ngyinlazo bɛabɔ bɛ ɛbɛla la. (Aye. 48:17, 18) Ɛbahola wɔayɛ dɔɔnwo wɔ daselɛlilɛ nu—gyima mɔɔ di Gyihova eni, na ɔkile kɛ ɛse awie mɔ anwunvɔne la bie ɔ?—1 Tim. 2:3, 4.

ANWUNVƆNEZELƐ BABOA ƐDAWƆ NOKO!

16. Kɛzi awie mɔɔ se anwunvɔne la boa ɔ nwo ɛ?

16 Dɔketama ka kɛ anwunvɔnezelɛ maa bɛnyia kpɔkɛdelɛ nee agɔnwolɛma kpalɛ. Saa ɛboa awie mɔɔ ɛlɛnwu amaneɛ la a, ɔmaa ɛ nye die, ɛnyia anyelazo, ɛ nwo ɛnyɛ koonwu yɛɛ ɛnnyia adwenle ɛtane. Nɔhalɛ nu, saa ɛda anwunvɔnezelɛ ali a, ɔbaboa wɔ kpole kpalɛ. (Ɛfɛ. 4:31, 32) Kilisienema mɔɔ fi ɛlɔlɛ nu boa awie mɔ la nyia adwenle mɔɔ anu te, ɔluakɛ bɛze kɛ bɛlɛfa Baebolo ngyinlazo bɛayɛ gyima. Subane zɛhae maa bɛyɛ wovolɛ, agyalɛma nee agɔnwolɛma kpalɛ. Menli mɔɔ se anwunvɔne ndɛndɛ la, bɛdabɛ noko bɛ nwo kyele bɛ a bɛboa bɛ.—Kenga Mateyu 5:7; Luku 6:38.

17. Kɛmɔti a ɛkulo kɛ ɛsukoa na ɛda anwunvɔnezelɛ ali ɛ?

17 Saa yɛda anwunvɔnezelɛ ali a ɔbaboa yɛ, noko deɛmɔti yɛda ye ali la a le kɛ yɛkulo kɛ yɛsukoa na yɛwula Gyihova anyunlunyia. Ɔdaye a ɔle ɛlɔlɛ nee anwunvɔnezelɛ Ɛvileka a. (Mrɛ. 14:31) Yeyɛ neazo kpalɛ yemaa yɛ. Bɛmaa yɛbɔ mɔdenle biala yɛla anwunvɔnezelɛ ali yɛva yɛzukoa ye—yɛhulo yɛ mediema nee yɛ gɔnwo mɔ na yɛ nee bɛ ɛnyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ.—Gal. 6:10; 1 Dwɔn 4:16.