Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Fi Ahonle Nu Dwenle Awie Mɔ Anwo Fa Sukoa Gyihova

Fi Ahonle Nu Dwenle Awie Mɔ Anwo Fa Sukoa Gyihova

“Nyilalɛ ɛha sonla ne mɔɔ dwenle ehyianvolɛma anwo la.”​—EDW. 41:1.

EDWƐNE: 130, 107

1. Kɛzi Nyamenle menli da ɛlɔlɛ ali ɛ?

NYAMENLE menli ka bɔ nu yɛ sunsum nu abusua mɔɔ ɛlɔlɛ wɔ bɛ avinli. (1 Dwɔn 4:16, 21) Bɛta bɛda zɔhane ɛlɔlɛ ne ali wɔ ninyɛne ngyikyi, le kɛ ɛdendɛlɛ kɛnlɛma mɔɔ bɛka anzɛɛ debie kpalɛ mɔɔ bɛyɛ, na tɛ ninyɛne mgbole mgbole nu. Saa yɛdwenle awie mɔ anwo na yɛda atiakunlukɛnlɛma ali yɛkile bɛ a, ɛnee yɛlɛsukoa “Nyamenle kɛ mralɛ kulovolɛma.”​—Ɛfɛ. 5:1.

2. Kɛzi Gyisɛse zukoale ɔ Ze ɛlɔlɛ ne ɛ?

2 Gyisɛse zukoale ɔ Ze kpalɛ. Ɔhanle kɛ, “Bɛdabɛ mɔɔ bɛvɛ na bɛzo adesoa la amuala, bɛrɛla me nwo ɛke, na mebamaa bɛalie bɛ menle. . . . , ɔluakɛ mele bɛtɛɛ yɛɛ mebɛlɛ me nwo aze wɔ ahonle nu.” (Mat. 11:28, 29) Saa yɛsukoa Kelaese neazo ne ɔlua “ehyianvolɛma anwo” mɔɔ yɛbadwenle la a, ɔmaa yɛnyia yɛ anwuma Selɛ ne anyunlu ɛlolɛ na yɛ nye die kpole. (Edw. 41:1) Bɛmaa yɛnlea kɛzi yɛbahile kɛ yɛdwenle awie mɔ anwo wɔ abusua ne, asafo ne nee daselɛlilɛ nu la.

DWENLE AWIE MƆ ANWO WƆ ABUSUA NE ANU

3. Saa kunli dwenle ɔ ye anwo a, kɛzi ɔbade ye edwɛkɛ bo ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

3 Ɔwɔ kɛ kunlima dimoa kile kɛ bɛdwenle awie mɔ anwo wɔ abusua ne anu. (Ɛfɛ. 5:25; 6:4) Kɛ neazo la, bɛdu bɛ folɛ kɛ bɛ nee bɛ ye mɔ “ɛdɛnla nrɛlɛbɛ nu”​—yɛbahola yɛahile nuhua bieko kɛ “bɛdwenle bɛ nwo na bɛde bɛ edwɛkɛ bo.” (1 Pita 3:7; ɔbdw.) Saa yɛdwenle awie mɔ anwo a, yɛbade bɛ edwɛkɛ bo. Kɛ neazo la, kunli mɔɔ lɛ ndelebɛbo la ze ye kɛ ɔ ye mɔɔ le ye boavolɛ la nee ye ɛnzɛ wɔ ninyɛne dɔɔnwo anu, noko yemɔ ɛngile kɛ ɔ nwo ɛngyia. (Mɔl. 2:18) Ɔti, ɔdwenle ye nganeɛdelɛ nwo na ɔ nee ye di wɔ ɛbulɛ nee enililɛ adenle zo. Yelɛ bie mɔɔ wɔ Canada la hanle ɔ hu anwo edwɛkɛ kɛ: “Ɔmbu ɔ nye ɔngua me nganeɛdelɛ zo anzɛɛ ɔnga kɛ, ‘Ɔnle kɛ ɛte nganeɛ zɔ.’ Eza ɔle tievolɛ kpalɛ. Saa ɔlɛboa me yeamaa meahakyi adwenle mɔɔ melɛ ye wɔ edwɛkɛ bie anwo la a, ɔyɛ zɔ wɔ atiakunlukɛnlɛma adenle zo.”

4. Saa kunli nee mraalɛ gyɛne ɛlɛdi a, kɛzi ɔbahile kɛ ɔdwenle ɔ ye anwo ɛ?

4 Kunli mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la badwenle ɔ ye nganeɛdelɛ nwo wɔ kɛzi ɔ nee mraalɛ gyɛne di la anu. Ɔ nee bɛ ɛnli anyezohulolɛ anzɛɛ ɔnnyia bɛ nwo ɛhulolɛ wɔ adenle ɛtane zo. Zɔhane ala a ɔde ye wɔ social media anzɛɛ yintanɛte mɔɔ ɔfa ɔdi gyima la anwo a. (Dwobu 31:1) Nɔhalɛ nu, ɔdi nɔhalɛ ɔmaa ɔ ye, tɛ kɛ ɔkulo ye la ati ɔ, emomu ɔluakɛ ɔkulo Nyamenle na ɔkyi ɛtane la ati ɔ.​—Kenga Edwɛndolɛ 19:14; 97:10.

5. Kɛzi yelɛ bahile kɛ ɔdwenle ɔ hu anwo ɛ?

5 Saa kunli sukoa Gyisɛse Kelaese mɔɔ le ɔ ti la neazo ne a, ɔbaboa ɔ ye yeamaa yeanyia “ɛbulɛ kpole” yeamaa ye. (Ɛfɛ. 5:22-25, 33) Ɛbulɛ mɔɔ ɔbanyia ye la bamaa yeadwenle ɔ hu anwo, saa bɔbɔ nrenyia ne fa mekɛ dɔɔnwo yɛ teokelase gyima bie anzɛɛ ɔdi ngyegyelɛ bie anwo gyima a. Kunli bie mɔɔ wɔ Britain la hanle kɛ: “Ɔyɛ a me ye nwu kɛ debie ɛlɛgyegye me. Ɔti ɔfa ngyinlazo mɔɔ wɔ Mrɛlɛbulɛ 20:5 la ɔdi gyima, ɔkendɛ mekɛ kpalɛ na yeamaa meaha mɔɔ ɛlɛgyegye me la anwo edwɛkɛ meahile ye, saa ɔwɔ kɛ meyɛ zɔ a.”

6. Kɛzi yɛ muala yɛbahola yɛaboa ngakula yɛamaa bɛadwenle awie mɔ anwo ɛ, na kɛzi ɔbaboa bɛ ɛ?

6 Saa awovolɛ dwenle bɛ nwo ngoko a, ɛnee bɛlɛyɛ neazo kpalɛ bɛamaa bɛ mra. Nɔhalɛ nu, ɔle awovolɛ gyima kɛ bɛbahilehile bɛ mra kɛzi bɛdwenle awie mɔ anwo la. Kɛ neazo la, bɛbahola bahilehile bɛ kɛ ɔnle kɛ bɛnriandi wɔ Belemgbunlililɛ Asalo. Saa bɛkɔ ɛkponledolɛ bie abo a, awovolɛ bahola aha ahile bɛ mra kɛ bɛmaa mgbanyima ne mɔ ɛlimoa ɛlie bɛ aleɛ ɛdeɛ. Nɔhalɛ nu, yɛ muala mɔɔ yɛwɔ asafo ne anu la bahola aboa awovolɛ ne mɔ. Kɛ neazo la, saa kakula bie buke anlenkɛ maa yɛ a, ɔwɔ kɛ yɛkanvo ye. Saa yɛyɛ ye zɔ a, ɔkola ɔnyia kakula ne anwo zo tumi kpalɛ na ɔmaa ɔkakye kɛ, “anyelielɛ dɔɔnwo wɔ ɛmaanlɛ nu tɛla ɛlielɛ.”​—Gyi. 20:35.

“BƐMAA YƐZUZU YƐ NWO NGOKO” WƆ ASAFO NE ANU

7. Kɛzi Gyisɛse dwenlenle nrenyia ne mɔɔ ɔle anzondilira la anwo ɛ, na duzu a yɛsukoa yɛfi Gyisɛse neazo ne anu a?

7 Kenle ko bie mɔɔ ɛnee Gyisɛse wɔ Dɛkapɔlese maanzinli nu la, menli ne vale “nrenyia bie mɔɔ anzo ɛdi na ɔngola tendɛ kpalɛ la” rɛlɛle ye. (Maake 7:31-35) Kɛ anrɛɛ Gyisɛse bayɛ ye ayile wɔ menli ne anu la, ɔ nee ye “[hɔle] ahane” na ɔyɛle ye ayile. Duzu ati ɔ? Bie a, nrenyia ne anwodolɛ ne ati, ɔse nyiane wɔ menli nu. Bie a Gyisɛse nwunle ye zɔ, ɔti a ɔyɛle ye ayile wɔ fealera nu la. Nɔhalɛ nu, yɛnrɛhola yɛnrɛyɛ awie ayile wɔ nwanwane adenle zo. Noko, yɛbahola yɛɛ ɔwɔ kɛ yɛdwenle yɛ mediema azonvolɛ ngyianlɛ nee bɛ nganeɛdelɛ nwo. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Bɛmaa yɛzuzu yɛ nwo ngoko, yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ yɛhɔ ɛlɔlɛ nee gyima kpalɛ ɛyɛlɛ nu.” (Hib. 10:24) Gyisɛse dele nrenyia anzondiliravolɛ ne nganeɛdelɛ bo, na ɔ nee ye lile wɔ adenle kɛnlɛma zo. Neazo kɛnlɛma boni ɛne!

8, 9. Kɛzi yɛbahile kɛ yɛdwenle mgbanyima nee menli mɔɔ bɛle wuliravolɛma la anwo ɛ? (Maa neazo.)

8 Kile kɛ ɛdwenle menli mɔɔ bɛyɛ mgbanyinli nee wuliravolɛma anwo. Debie mɔɔ maa bɛnwu Kilisiene asafo ne kpalɛ la a le ɛlɔlɛ, na tɛ gyima mɔɔ bɛyɛ ye kpalɛ la. (Dwɔn 13:34, 35) Ɛlɔlɛ zɔhane ka yɛ maa yɛboa mgbanyima nee bɛdabɛ mɔɔ bɛle wuliravolɛma la yɛmaa bɛkɔ Kilisiene ayia nee daselɛlilɛ. Ɛhye le zɔ, saa bɔbɔ bɛngola bɛnyɛ dɔɔnwo a. (Mat. 13:23) Michael mɔɔ de abuburama ebia nu la anye sɔ moalɛ mɔɔ ye abusua ne nee mediema mɔɔ wɔ ye daselɛlilɛ ekpunli ne anu fa maa ye la. Ɔka kɛ, “Moalɛ mɔɔ menyia la ati, mekola mekɔ ayia ne mɔ anu dɔɔnwo yɛɛ daselɛlilɛ dahuu. Me nye die bagua nu daselɛlilɛ ne anwo titili.”

9 Wɔ Bɛtɛle dɔɔnwo anu, bɛlɛ mgbanyima nee wuliravolɛma wɔ ɛkɛ. Neavolɛma mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la dwenle nɔhavoma ɛhye mɔ anwo ɔlua ngyehyɛleɛ mɔɔ bɛyɛ bɛmaa bɛdua ngɛlata ɛhɛlɛlɛ nee fonu zo bɛka edwɛkɛ ne la azo. Bill mɔɔ ɛnyia ɛvolɛ 86 la ka kɛ: “Yɛ nye sɔ nwolɛ adenle mɔɔ yɛnyia yɛkɛlɛ ngɛlata yɛkɔmaa menli mɔɔ wɔ ɛleka mɔɔ te ɔ nwo la.” Nancy mɔɔ asɛɛ yenyia ɛvolɛ 90 la ka kɛ: “Membu ngɛlata ɛhɛlɛlɛ kɛ nvasoɛ ɛnle zo. Ɛhye le daselɛlilɛ. Ɔwɔ kɛ menli nwu nɔhalɛ ne!” Ethel mɔɔ bɛwole ye wɔ 1921 la ka kɛ: “Me nwo ta fofo me. Ɔyɛ a mefɛ na meaziezie me nwo.” Noko, ɔ nye die fonu mɔɔ ɔfa ɔdi daselɛ la anwo, na yenyia sia kɔkpɔla dɔɔnwo. Barbara mɔɔ yenyia ɛvolɛ 85 la kilehile nu kɛ: “Kɛmɔ me kpɔkɛdelɛ ɛnle kpalɛ la ati, ɔyɛ se kɛ mebahɔ daselɛlilɛ dahuu. Noko, fonu zo daselɛlilɛ boa me maa me nee awie mɔ tendɛ. Gyihova, mo!” Wɔ ɛvolɛ mɔɔ ɔndwu ko la anu, nɔhavoma ekpunli bie vale dɔnehwele 1,228 lile daselɛ, bɛhɛlɛle ngɛlata 6,265, bɛ nee menli dendɛle fonu zo fane 2,000 yɛɛ bɛmaanle mbuluku 6,315! Nɔhalɛ nu, bɛ mɔdenlebɔlɛ ne maanle Gyihova anye liele!​—Mrɛ. 27:11.

10. Kɛzi yɛbaboa yɛ mediema yɛamaa bɛanyia yɛ Kilisiene ayia ne mɔ azo nvasoɛ ɛ?

10 Kile kɛ ɛdwenle awie mɔ anwo wɔ Kilisiene ayia bo. Yɛkulo kɛ yɛ mediema ne mɔ nyia ayia ne mɔ azo nvasoɛ kpalɛ. Saa yɛdwenle bɛ nwo a, ɔbaboa bɛ yeamaa bɛayɛ zɔ. Kɛzi? Saa yɛdwu ɛkɛ ne ndɛ a, ɔmmaa yɛngyegye mediema ne mɔ. Nɔhalɛ nu, tɛ mekɛ ne amuala a tɛnlabelɛ ne bamaa yɛadwu ɛkɛ ne ndɛ a. Noko, saa yɛnda yɛngɔ debiezukoalɛ ndɛ a, ɔwɔ kɛ yɛdwenle awie mɔ anwo kpalɛ. Kakye noko kɛ, Gyihova nee ɔ Ra ne a to ɛsalɛ fɛlɛ yɛ a. (Mat. 18:20) Ɔwɔ kɛ yɛnyia ɛbulɛ kpole yɛmaa bɛ!

11. Duzu ati a ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ gyimalilɛ wɔ ayia ne mɔ abo la fa 1 Kɔlentema 14:40 di gyima ɛ?

11 Yɛ mediema mɔɔ yɛdwenle bɛ nwo la eza kile kɛ yɛbali adehilelɛ ɛhye azo: “Bɛmaa debie biala ɛhɔ zo kɛnlɛma mɔɔ ngyehyɛleɛ wɔ nwo a.” (1 Kɔl. 14:40) Mediema mɔɔ lɛ gyimalilɛ wɔ ayia ne mɔ abo la di adehilelɛ zɔhane azo na bɛwie wɔ mekɛ nloa. Ɛhye mɔɔ bɛyɛ la kile kɛ bɛdwenle tendɛvolɛ mɔɔ doa zo la yɛɛ asafo ne anwo. Bie a ɔwɔ kɛ mediema bie mɔ tu adenle tendenle na bɛadwu sua nu. Ɔyɛ se kɛ bie mɔ banyia kale ndɛndɛ. Yɛɛ bie mɔ aye mɔ anzɛɛ bɛ hu mɔ ɛnle diedima, na bɛlɛkendɛ kɛ bɛbara sua nu ndɛ.

12. Duzu ati a mgbanyima mɔɔ yɛ gyima ɛsesebɛ la fɛta ‘enililɛ kpole kpalɛ’ ɛ? (Nea ɛlɛka “ Bɛdwenle Menli Mɔɔ Li Bɛ Nyunlu La Anwo.”)

12 Mboaneneavolɛma mɔɔ yɛ gyima ɛsesebɛ wɔ asafo ne anu na bɛdi edwɛkɛhanlɛ ne anyunlu la fɛta enililɛ kpole kpalɛ. (Kenga 1 Tɛsalonaekama 5:12, 13.) Ɔda ali kɛ ɛ nye sɔ mɔdenle mɔɔ mgbanyima ne mɔ bɔ kɛ bɛbaboa wɔ la. Saa ɔle zɔ a, ɛnee da ye ali ɔlua tieyɛ mɔɔ ɛbayɛ na wɔaboa bɛ la azo. Ɔluakɛ, “bɛmɛ a bɛnea bɛ nwo zo na bɛbabu nwolɛ mgbonda a.”​—Hib. 13:7, 17..

DWENLE AWIE MƆ ANWO WƆ DASELƐLILƐ NU

13. Duzu a yɛsukoa yɛfi kɛzi Gyisɛse nee menli lile la anu ɛ?

13 Ayezaya hanle Gyisɛse anwo edwɛkɛ kɛ: “Ɔnrɛpɛ ndɔ mɔɔ bɛkposo ye la, yɛɛ ɔnrɛnlua senle mɔɔ asɛɛ ɛnlu la.” (Aye. 42:3) Ɛnee Gyisɛse kulo menli, ɔti ɔ kunlu yelɛyelale ye maanle bɛ. Ɔdele bɛdabɛ mɔɔ sɛkɛlɛneɛ adenle zo bɛle kɛ ndɔ mɔɔ bɛkposo ye anzɛɛ senle mɔɔ asɛɛ ɛnlu la nganeɛdelɛ bo. Ɔti, ɔdwenlenle bɛ nwo, ɔnyianle bɛ nwo abotane na ɔ nee bɛ lile wɔ atiakunlukɛnlɛma nu. Ngakula bɔbɔ bikyele ye. (Maake 10:14) Nɔhalɛ nu, yɛndo Gyisɛse wɔ nwunu mɔɔ ɛnee ɔlɛ nee kɛzi ɔkola ɔkilehile kpalɛ la anu! Noko, yɛbahola yɛɛ ɔwɔ kɛ yɛdwenle yɛ azɛlɛsinli ne anu amra anwo. Kɛzi yɛbadendɛ yɛahile bɛ, adenle mɔɔ yɛbalua zo yɛɛ mekɛ tendenle mɔɔ yɛ nee bɛ badendɛ la noko boka nwo.

14. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ kpalɛ wɔ kɛzi yɛtendɛ yɛkile menli la anwo ɛ?

14 Kɛzi ɔwɔ kɛ yɛtendɛ yɛkile menli ɛ? Ɛnɛ, gualilɛ nee maanyɛlɛ ngyehyɛleɛ nee ɛzonlenlɛ nu mgbanyima mɔɔ ati yɛ se la ɛmaa menli mgbe dɔɔnwo ɛyɛ kɛ “mboane mɔɔ bɛbodɛboda bɛ na bɛgyakyi bɛ ɛkɛ ne la.” (Mat. 9:36) Ɔti, menli dɔɔnwo ɛnlie awie mɔ ɛnli yɛɛ bɛnlɛ anyelazo. Nea kɛzi ɔhyia kɛ yɛbala atiakunlukɛnlɛma nee anwunvɔnezelɛ ali wɔ kɛzi yɛtendɛ la anu a! Nɔhalɛ nu, menli dɔɔnwo anye ɛlie yɛ edwɛkɛ ne anwo, tɛ Baebolo ne anu ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ la ati ɔ, emomu ɔlua bɛ nwo anyelielɛ mɔɔ yɛhilele yɛɛ subane kpalɛ mɔɔ yɛlale ye ali la ati ɔ.

15. Kɛzi yɛbahile kɛ yɛdwenle menli mɔɔ yɛyia bɛ wɔ daselɛlilɛ nu la anwo ɛ?

15 Yɛbahola yɛalua ndenle dɔɔnwo azo yɛahile kɛ yɛdwenle menli mɔɔ yɛyia bɛ wɔ daselɛlilɛ nu la anwo. Kɛ neazo la, kpuya le adenle kpalɛ mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛahilehile a. Noko ɔwɔ kɛ yɛfi atiakunlukɛnlɛma nee ɛbulɛ nu yɛbiza bɛ kpuya. Adekpakyelɛnli bie mɔɔ menli mɔɔ bɛngulo ɛdendɛlɛ na bɛse nyiane wɔ ye azɛlɛsinli ne anu la zukoale kɛ ɔbabiza kpuya mɔɔ ɔmmaa bɛ nyunlu ɛngua aze la. Ɔkpole kpuya mɔɔ menli ɛnrɛbua ye kpalɛ anzɛɛ bɛnrɛhola ye bua la. Kɛ neazo la, ɔmbiza kpuya le kɛ, ‘Ɛze Nyamenle duma ɔ?’ anzɛɛ ‘Duzu a le Nyamenle Belemgbunlililɛ ne?’ Emomu, ɔka debie le kɛ “Menwu ye wɔ Baebolo ne anu kɛ Nyamenle lɛ ye duma. Mengile wɔ zɔhane duma ne ɔ?” Nɔhalɛ nu, amaamuo nee menli gua ye ngakyile, ɔti yɛnyɛ ye mɛla. Noko ɔwɔ kɛ yɛdwenle menli nwo dahuu na yɛbu bɛ. Saa yɛbahola yɛayɛ ɛhye a, ɔwɔ kɛ yɛnwu menli mɔɔ wɔ yɛ kpalɛ ne azo la kpalɛ.

16, 17. Saa yɛdwenle yɛ kpalɛzoamra anwo a, kɛzi ɔbaha (a) mekɛ mɔɔ yɛbava yɛahɔ bɛ ɛkɛ la ɛ? (b) mekɛ tendenle mɔɔ yɛbali ye wɔ bɛ ɛkɛ la ɛ?

16 Mekɛ boni a ɔwɔ kɛ yɛkpɔla yɛ kpalɛzoamra a? Menli mɔɔ yɛkɔ bɛ ɛkɛ wɔ azua nu la anye ɛnla kɛ yɛbara bɛ ɛkɛ, ɔluakɛ bɛanvɛlɛ yɛ. Ɔti, nea kɛzi ɔhyia kɛ yɛbahɔ wɔ mekɛ mɔɔ bɛkulo kɛ bɛbɔ adawu la ɛ! (Mat. 7:12) Kɛ neazo la, wɔ azɛlɛsinli ne anu amra ɛndwazo ndɛ wɔ Folɛ nee Molɛ ɔ? Saa ɔle zɔ a, bie a ɛbahola wɔalimoa wɔayɛ awɔdenle zo nee bagua nu daselɛlilɛ anzɛɛ sia kɔkpɔla.

17 Mekɛ tendenle nyɛ a ɔwɔ kɛ yɛdi a? Menli dɔɔnwo ɛnlɛ alagye fee, ɔti alimoa ne, ɔwɔ kɛ yɛ adawubɔlɛ ne yɛ sikalɛ. Ɔle kpalɛ kɛ yɛbawie ndɛ tɛla kɛ yɛbahyɛ. (1 Kɔl. 9:20-23) Saa menli nwu kɛ yɛze tɛnlabelɛ mɔɔ bɛwɔ nu anzɛɛ yɛnwu kɛ bɛnlɛ alagye a, bie a bɛbamaa yɛara bieko. Nɔhalɛ nu, ɔwɔ kɛ yɛda Nyamenle sunsum ne ma ali wɔ yɛ ɛzonlenlɛ gyima ne anu. Saa yɛyɛ zɔ a, yɛbayɛ “Nyamenle agɔnwo mɔ gyimayɛvoma”​—na Gyihova balua yɛ nwo zo ahwe awie ara nɔhalɛ ne anu.​—1 Kɔl. 3:6, 7, 9.

18. Saa yɛdwenle awie mɔ anwo a, nyilalɛ boni mɔ a yɛ nye la kɛ yɛbanyia a?

18 Ɔti, bɛmaa yɛbɔ mɔdenle biala kɛ yɛbadwenle awie mɔ anwo wɔ abusua ne, asafo ne nee daselɛlilɛ nu. Saa yɛyɛ zɔ a, yɛbanyia nyilalɛ dɔɔnwo ɛnɛ nee kenle bie. Edwɛndolɛ 41:1, 2 ka kɛ: “Nyilalɛ ɛha sonla ne mɔɔ dwenle ehyianvolɛma anwo la! [Gyihova] die ye wɔ ye amaneɛnwunlɛ nu; . . . bɛfɛlɛ ye kɛ ɔle nyilalɛ wɔ azɛlɛ ne azo.”