Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 39

Mekɛ Mɔɔ Wɔ Kulovolɛ Bie Bagyakyi Gyihova Ɛzonlenlɛ La

Mekɛ Mɔɔ Wɔ Kulovolɛ Bie Bagyakyi Gyihova Ɛzonlenlɛ La

“Fane dɔɔnwo . . . bɛmaanle ɔlile nyane.”—EDW. 78:40.

EDWƐNE 102 “Boa Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛle Bɛtɛɛ La”

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Saa bɛtu awie busuanli bie a, kɛzi ɔbahola yeaha ye ɛ?

 BƐDU wɔ kulovolɛ bie bɛvi asafo ne anu ɔ? Ɔbahola yeamaa wɔ ɛbolɛ ade kpalɛ! Adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Hilda la hanle kɛ: “Mɔɔ me nee me hu gyale la ye ɛvolɛ 41 anzi yɛɛ ɔwule a, na ɛnee mesuzu kɛ debie biala ɛnyɛ nyane kɛ yemɔ la. * Noko mɔɔ me ra nrenyia ne vile asafo ne anu na ɔgyakyile ɔ ye nee ɔ mra ɛkɛ ne ɔhɔle la, yemɔ ɛnee meyɛ me nwo ɛhwee a ɔnyɛ boɛ.”

Gyihova ze kɛzi ɔyɛ nyane kɛ yɛ kulovolɛ bie bagyakyi ye ɛzonlenlɛ la (Nea ɛdendɛkpunli 2-3) *

2-3. Kɛ mɔɔ Edwɛne 78:40, 41 kile la, saa Gyihova azonvolɛ bie mɔ gyakyi ye ɛzonlenlɛ a, kɛzi ɔte nganeɛ ɛ?

2 Nea kɛzi ɔbayɛ kɛ Gyihova lile nyane wɔ mekɛ mɔɔ anwumabɔvolɛma bie mɔɔ boka ye abusua ne anwo la hakyile bɛ nzi zile ye la! (Dwu. 6) Eza nea kɛzi ɔlile nyane wɔ mekɛ mɔɔ ɔnwunle kɛ ye menli Yizilayɛma mɔɔ ɔkulo bɛ la dele ɔ nwo atua fane dɔɔnwo la. (Kenga Edwɛne 78:40, 41.) Nwu kɛ saa wɔ kulovolɛ bie gyakyi yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la ɛzonlenlɛ a, ɔdaye noko ɔdi nyane. Ɔte nyane mɔɔ ɛlɛdi la abo. Ɔ kunlu yelɛyela ye maa wɔ ɔti ɔbamaa wɔ anwosesebɛ na yeava moalɛ mɔɔ ɛhyia nwo la yeamaa wɔ.

3 Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu mɔɔ yɛbahola yɛayɛ amaa Gyihova aboa yɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛ kulovolɛ bie kɛvi asafo ne anu la anwo. Eza yɛbazuzu kɛzi yɛbahola yɛaboa menli gyɛne mɔɔ wɔ asafo ne anu mɔɔ bɛlɛyia ngyegyelɛ ɛhye bie la anwo. Noko mɔɔ limoa, maa yɛzuzu adwenle mɔɔ ɛndenrɛ mɔɔ ɔnle kɛ yɛnyia la anwo.

MMABƆ Ɛ NWO SOMOLƐ

4. Wɔ awovolɛ dɔɔnwo afoa nu, saa bɛ ra gyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ a, kɛzi bɛte nganeɛ ɛ?

4 Saa awovolɛ bie ara gyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ a, fane dɔɔnwo ne ala bɛnyia adwenle kɛ bɛanyɛ ninyɛne bie mɔ bɛamboa bɛ ra ne la ati a yeandɛnla nɔhalɛ ne anu la. Mɔɔ bɛdule adiema nrenyia bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Luke la ara nrenyia la, ɔhanle kɛ: “Membɔle me nwo somolɛ. Ɛnee meka nwolɛ ɛlalɛ mgbane mgbane. Ɔdwu mekɛ ne bie a mesu too me ahonle yɛ me nyane.” Adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Elizabeth mɔɔ ɔyiale tɛnlabelɛ ko ne ala bie la noko bizale ɔ nwo kɛ: “Kɛ ninli la, duzu a meanyɛ ye boɛ a? Mendele nganeɛ kɛ bie a meangola meanva nɔhalɛ ne meanwula me ra nrenyia ne ahonle nu kpalɛ.”

5. Saa awie gyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ a, nwane a yɛle a?

5 Ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ Gyihova ɛmaa yɛ nuhua ko biala nwolɛ adenle mɔɔ ɔkola ɔkpa mɔɔ ɔkulo kɛ ɔyɛ la. Ɛhye kile kɛ yɛbahola yɛakpa kɛ yɛbadie ye anzɛɛ yɛnrɛdie ye. Ngakula bie mɔ annyia awovolɛ mɔɔ yɛ neazo kpalɛ a, noko bɛzile kpɔkɛ kɛ bɛbazonle Gyihova yɛɛ bɛdi nɔhalɛ bɛmaa ye. Bie mɔ noko mɔɔ bɛ awovolɛ bɔ mɔdenle biala fa Baebolo ngyinlazo tete bɛ la kakyi bɛ nzi si nɔhalɛ ne wɔ mekɛ mɔɔ bɛbayɛ mgbanyinli la. Ɔwɔ kɛ yɛ nuhua ko biala si kpɔkɛ kɛ ɔbazonle Gyihova anzɛɛ ɔnrɛzonle ye. (Dwɔh. 24:15) Ɔti awovolɛ mɔɔ bɛlɛdi nyane, bɛmmanyia adwenle kɛ bɛdabɛ a bɛmaa edwɛkɛ ɛhye ɛzi a!

6. Saa kakula bie awovolɛ gyakyi Nyamenle ɛzonlenlɛ a, kɛzi ɔbahola yeaha ye ɛ?

6 Ɔyɛ a awovolɛ bie fi nɔhalɛ ne anu anzɛɛ gyakyi ye abusua ne bɔbɔ ɛkɛ ne kɔ. (Edw. 27:10) Ɛhye kola yɛ ngyegyelɛ kpole maa ngakula mɔɔ bɛkulo kɛ bɛyɛ kɛ bɛ awovolɛ la. Esther mɔɔ bɛdule ye papa la hanle kɛ: “Ɛnee meta mesu ɔluakɛ tɛ kɛ ɛnee me papa ɛlɛtwe ɔ nwo avi nɔhalɛ ne anwo ngyikyi ala, emomu, ɛnee ɔlɛsi kpɔkɛ kɛ ɔgyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ bɔkɔɔ. Mekulo me papa edwɛkɛ, ɔti mɔɔ bɛdule ye la ɛnee meta medwenle kɛzi ninyɛne ɛlɛkɔ ye wɔ ye ɛbɛlabɔlɛ nu la anwo. Ɛnee ɔmaa me kunlu tete me bɔbɔ.”

7. Kɛzi Gyihova te nganeɛ maa ngakula mɔɔ bɛdu bɛ awovolɛ la ɛ?

7 Ngakula mɔɔ bɛdu bɛ awovolɛ ne mɔ bie la, bɛ edwɛkɛ yɛ yɛ nyane! Yɛsɛlɛ bɛ bɛnyia anwodozo kɛ Gyihova noko nwu nyane mɔɔ bɛlɛdi la. Ɔkulo bɛ yɛɛ ɔ nye die bɛ nɔhalɛlilɛ nwo na zɔhane ala a yɛdayɛ, bɛ mediema mɔɔ wɔ asafo ne anu la noko kulo bɛ a. Eza bɛhakye kɛ bɛdabɛ a bɛmaanle bɛ awovolɛ sisile zɔhane kpɔkɛ ne mɔ a. Kɛ mɔɔ yɛlimoa yɛnwu ye la, Gyihova ɛmaa yɛ nuhua ko biala fanwodi kɛ ɔzi kpɔkɛ kɛ ɔbazonle ye anzɛɛ ɔnrɛzonle ye. Yɛɛ ɔwɔ kɛ awie biala mɔɔ ɛyila ɔ nwo zo na bɛzɔne ye la “soa ye ɛzonlelilɛ nwo adesoa.”—Gal. 6:5, ɔbdw.

8. Duzu a mbusuafoɔ mɔɔ ɛha la bahola ayɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛkendɛ kɛ bɛ kulovolɛ bie mɔɔ ɛgyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ la bazia ara la ɛ? (Eza nea ɛlɛka “ Sia Bɛla Gyihova Ɛkɛ.”)

8 Saa awie mɔɔ ɛkulo ye la gyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ a, ye biala anu ɛbanyia anyelazo kɛ ɔbazia yearazonle Ye. Noko saa ɔtɛsiale ɔtɛbale a, duzu a ɛbahola wɔayɛ a? Yɛ mɔɔ ɛbahola biala la mia wɔ diedi ne anu. Saa ɛyɛ ye zɔ a, ɛbayɛ neazo kpalɛ wɔamaa wɔ abusua ne anu amra mɔɔ ɛha la nee bie a ahenle mɔɔ bɛdu ye bɔbɔ la. Eza ɔbamaa wɔanyia anwosesebɛ wɔagyinla wɔ nyanelilɛ ne anloa. Maa yɛzuzu ninyɛne bie mɔ mɔɔ ɛbahola wɔayɛ la anwo.

MƆƆ ƐBAHOLA WƆAYƐ WƆAMIA WƆ DIEDI NE ANU LA

9. Kɛ ɔkɛyɛ na Gyihova amaa wɔ anwosesebɛ ɛ? (Eza nea ɛlɛka “ Saa Wɔ Kulovolɛ Bie Ɛgyakyi Gyihova Ɛzonlenlɛ A, Ngɛlɛlera Ɛhye Mɔ Bakyekye Ɛ Rɛle.”)

9 Mmatoto sunsum nu ninyɛne mɔɔ ɛyɛ la aze. Ɔhyia kpalɛ kɛ ɛbahɔ zo wɔayɛ ninyɛne mɔɔ ɔbamaa ɛdawɔ nee wɔ abusua ne anu amra mɔɔ ɛha la anwo ayɛ se la. Kɛ ɔkɛyɛ na wɔahola wɔayɛ zɔ ɛ? Kenga Nyamenle Edwɛkɛ ne dahuu na eza kɔ debiezukoalɛ ne mɔ amuala amaa Gyihova alua zo amaa wɔ anwosesebɛ. Joanna mɔɔ ye papa nee ɔ diema raalɛ vile nɔhalɛ ne anu la hanle kɛ: “Saa mekenga Abegɛle, Ɛseta, Dwobu, Dwosefi nee Gyisɛse anwo edwɛkɛ a ɔmaa mesie me nwo dii. Bɛ neazo ne maa me anwosesebɛ na eza ɔmaa menyia adwenle mɔɔ ɔtenrɛ. Eza menwu kɛ yɛ edwɛne gyɛne ne mɔ noko maa me anwosesebɛ kpalɛ.”

10. Kɛzi Edwɛne 32:6-8 boa yɛ maa yɛgyinla alɔbɔlɛlilɛ nloa ɛ?

10 Ka debie biala mɔɔ ɛlɛgyegye wɔ la kile Gyihova. Mmagyakyi kɛ ɛbayɛ nwolɛ asɔne. Sɛlɛ yɛ Nyamenle ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la kɛ ɔboa wɔ ɔmaa ɛnwu tɛnlabelɛ ne kɛ mɔɔ ɔnwu ye la na ‘ɔmaa ɛnyia nwunu na ɔhilehile wɔ adenle mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛfa zo la.’ (Kenga Edwɛne 32:6-8.) Nɔhalɛ nu, saa ɛlɛka kɛzi ɛte nganeɛ la anwo edwɛkɛ wɔahile Gyihova a, bie a ɔbayɛ nyane kpalɛ. Noko Gyihova te nyane mɔɔ ɛlɛdi wɔ wɔ ahonle nu la abo kpalɛ. Ɔkulo wɔ kpole kpalɛ na ɔlɛka yeahile wɔ kɛ ɛha wɔ ahonle nu edwɛkɛ kɔsɔɔti ɛhile ye.—Ɛzɛ. 34:6; Edw. 62:7, 8.

11. Kɛ mɔɔ Hibuluma 12:11 kile la, duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛdie Gyihova ndeanlɛ mɔɔ kile ɛlɔlɛ la yɛto nu a? (Eza nea ɛlɛka, “ Ɛdulɛ—Gyihova Ndeanlɛ Mɔɔ Kile Ɛlɔlɛ.”)

11 Die mgbanyima ne mɔ kpɔkɛzilɛ to nu. Ɛdulɛ boka Gyihova ngyehyɛleɛ nwo. Gyihova ɛdenrɛdenrɛlɛ mɔɔ ɛlɔlɛ wɔ nu la boa awie biala, ahenle mɔɔ bɛdu ye la bɔbɔ boka nwo. (Kenga Hibuluma 12:11.) Wɔannea a asafo ne anu amra bie mɔ baha kɛ mgbanyima ne mɔ anyɛ ye boɛ kɛ bɛdule awie la, noko kakye kɛ menli ɛhye mɔ ɛnda ɛnga ninyɛndane mɔɔ ahenle mɔɔ bɛdu ye la yɛle la ɔluakɛ bɛngulo kɛ bɛsɛkye ye duma. Yɛnze nɔhalɛ mɔɔ wɔ edwɛkɛ ne anu la amuala. Ɔti nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ yɛbalie yɛali kɛ mgbanyima mɔɔ lile edwɛkɛ ne la vale mɔɔ Baebolo ne ka la lile gyima na bɛbuale ndɛne ‘bɛmaanle Gyihova.’—2 Ek. 19:6.

12. Kɛ mɔɔ bie mɔ liele ndeanlɛ nwo ngyehyɛleɛ mɔɔ Gyihova ɛyɛ la dole nu la ati, kɛzi yeboa bɛ ɛ?

12 Saa ɛdie kpɔkɛ mɔɔ mgbanyima ne mɔ bɔle bɛdule wɔ kulovolɛ bie la ɛto nu a, bie a ɛbaboa ye wɔamaa yeazia yeara Gyihova ɛkɛ. Elizabeth mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ: “Ɛnee ɔnla aze fee kɛ yɛ nee yɛ ra nrenyia kpanyinli ne bapɛ agɔnwolɛvalɛ biala anu. Noko mɔɔ ɔziale ɔrale Gyihova ɛkɛ la ɔhanle kɛ ɛnee ɔfɛta kɛ bɛtu ye. Nzinlii, ɔhanle kɛ ɔzukoale ninyɛne dɔɔnwo ɔvile nu. Menwunle kɛ Gyihova ndeanlɛ le kpalɛ dahuu.” Ɔ hu Mark noko hanle kɛ: “Amozii, yɛ ra nrenyia ne hanle kɛ kɛmɔ yɛ nee ye andu fee la ati ɛnee ɔkulo kɛ ɔsia ɔba. Ɔyɛ me fɛ kɛ Gyihova boale yɛ maanle yɛyɛle tieyɛ la.”

13. Duzu a bahola aboa wɔ yeamaa wɔagyinla nyanelilɛ nloa a?

13 Ka wɔ edwɛkɛ kile ɛ gɔnwo mɔ mɔɔ bɛte wɔ edwɛkɛ bo la. Ɛ nee Kilisienema mɔɔ ɛnyi sunsum nu mɔɔ bahola aboa wɔ bɛamaa wɔanyia adwenle kpalɛ la ɛdu. (Mrɛ. 12:25; 17:17) Joanna mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ: “Wɔ me ahonle nu, mendele nganeɛ kɛ yeha me ngome. Noko me gɔnwo mɔ mɔɔ medie bɛ medi mɔɔ menganle me edwɛkɛ mengilele bɛ la boale me maanle mengyinlanle ɔ nloa.” Noko saa asafo ne anu amra bie mɔ keha edwɛkɛ mɔɔ maa ɛdi nyane kpole la kile wɔ a, duzu a ɛbahola wɔayɛ a?

14. Duzu ati a ɔwɔ kɛ ‘yɛkɔ zo yɛnyia abotane yɛmaa yɛ nwo na yɛfa yɛkyɛ yɛ nwo bɔkɔɔ’ a?

14 Nyia ɛ mediema nwo abotane. Nɔhalɛ nu, ɔnle kɛ yɛmaa yɛ nye da kɛ dahuu awie mɔ baha edwɛkɛ mɔɔ le kpalɛ la ahile yɛ. (Gye. 3:2) Yɛ muala yɛnli munli, ɔti saa awie mɔ ɛnnwu edwɛkɛ mɔɔ bɛka bɛahile wɔ anzɛɛ bɛ nye ɛnla nwo na bɛka edwɛkɛ mɔɔ maa ɛdi nyane la a, mmamaa ɔsi ɛ nwo. Kakye ɛzoanvolɛ Pɔɔlo edwɛkɛ ɛhye: “Saa bɛ nuhua bie lɛ edwɛkɛ tia ɔ gɔnwo bɔbɔ a, bɛhɔ zo bɛnyia abotane bɛmaa bɛ nwo na bɛva bɛhyɛ bɛ nwo bɔkɔɔ.” (Kɔl. 3:13) Adiema raalɛ ko mɔɔ bɛdule ye busuanli bie la hanle kɛ: “Gyihova ɛboa me ɛmaa meva mediema mɔɔ bɔle mɔdenle kɛ bɛmaa me anwosesebɛ noko bɛmaanle menlile nyane la ɛtane mehyɛ bɛ.” Duzu a asafo ne bahola ayɛ aboa abusua ne anu amra mɔɔ bɛdi nɔhalɛ la ɛ?

ASAFO NE BAHOLA ABOA

15. Duzu a yɛbahola yɛayɛ yɛaboa abusua mɔɔ bɛdu bɛ busuanli bie la ɛ?

15 Die abusua ne anu amra mɔɔ bɛlɛdi nɔhalɛ la kɛnlɛma. Adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Miriam la hanle kɛ, mɔɔ bɛdule ɔ diema nrenyia ne la, ɛnee ɔlɛkɔ debiezukoalɛ biala a ɔyɛ ye adwenleadwenle. “Ɛnee menze mɔɔ awie mɔ baha a. Menli dɔɔnwo lile mɔɔ zile la anwo nyane na bɛanga me diema ne anwo edwɛkɛ ɛtane biala. Meyɛ bɛ mo kɛ bɛammaa me nwo anyɛ me koonwu wɔ mekɛ mɔɔ melɛdi nyane la.” Adiema raalɛ gyɛne noko hanle kɛ: “Mɔɔ bɛdule yɛ ra nrenyia ne la, agɔnwolɛma mɔɔ kulo yɛ la rakyekyele yɛ rɛle. Bie mɔ hanle kɛ ɛnee bɛnnwu mɔɔ bɛka a. Bie mɔ nee me zunle yɛɛ bie mɔ noko hɛlɛle me ngɛlata. Mɔɔ bɛyɛle la boale me kpole kpalɛ!”

16. Kɛ ɔkɛyɛ na asafo ne ahɔ zo aboa bɛdabɛ mɔɔ bɛdu bɛ busuanli la ɛ?

16 Kɔ zo boa abusua ne anu amra mɔɔ di nɔhalɛ la. Bɛhyia wɔ ɛlɔlɛ nee wɔ anwosesebɛmaanlɛ ɛnɛ bɛtɛla mekɛ biala. (Hib. 10:24, 25) Ɔdwu mekɛ ne bie a, abusua mɔɔ bɛdu bɛ nwo sonla la te nganeɛ kɛ asafo ne anu amra bie mɔ ɛlɛtwe bɛ nwo avi bɛ nwo. Yɛngulo kɛ bɛte nganeɛ zɔ! Ngakula mɔɔ bɛ awovolɛ ɛvi nɔhalɛ ne anu la hyia nganvolɛ nee anwosesebɛmaanlɛ. Maria mɔɔ bɛdule ɔ hu na ɔgyakyile abusua ne ɛkɛ ɔhɔle la hanle kɛ: “Ɛnee me gɔnwo mɔ bie ba me sua nu ɛkɛ bato aleɛ na bɛ nee me abusua ne sukoa debie. Bɛdele nyane mɔɔ melɛdi la abo na bɛ nee me zunle. Saa awie mɔ ɛlɛka me nwo adalɛ edwɛkɛ a, bɛgyinla me nzi na bɛka bie bɛmaa me. Bɛmaanle me anwosesebɛ kpalɛ!”—Wlo. 12:13, 15.

Asafo ne bahola aboa abusua ne anu amra mɔɔ di nɔhalɛ la (Nea ɛdendɛkpunli 17) *

17. Kɛ ɔkɛyɛ na asafo nu mgbanyima akyekye bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛdi nyane la arɛle ɛ?

17 Asafo nu mgbanyima, bɛva nwolɛ adenle biala mɔɔ bɛbanyia la bɛmaa abusua ne anu amra mɔɔ bɛdi nɔhalɛ la anwosesebɛ. Bɛlɛ ɛzonlelilɛ kɛ bɛbakyekye mediema mɔɔ bɛ alɔvolɛ ɛgyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ la arɛle. (1 Tɛs. 5:14) Bɛmaa bɛ anwosesebɛ kolaa na bɛabɔ debiezukoalɛ ne abo yɛɛ mekɛ mɔɔ bɛkɛkpɔne la. Bɛhɔkpɔla bɛ wɔ bɛ azua nu na bɛ nee bɛ ɛyɛ asɔne. Bɛ nee bɛ ɛhɔ daselɛlilɛ anzɛɛ ɔyɛ a bɛvɛlɛ bɛ bɛmaa bɛraboka bɛ abusua ɛzonlenlɛ ne anwo. Ɔwɔ kɛ sunsum nu mboaneneavolɛma da ahunluyelɛyelalɛ nee ɛlɔlɛ ali kile Gyihova mboane ne mɔɔ ɛlɛdi nyane la na bɛnyia mekɛ bɛmaa bɛ.—1 Tɛs. 2:7, 8.

SƆ WƆ ANYELAZO NE ANU NA KƆ ZO FA Ɛ NWO TO GYIHOVA ANWO ZO

18. Kɛ mɔɔ 2 Pita 3:9 kile la, duzu a Nyamenle anye la kɛ ɛtanevolɛma bayɛ a?

18 Gyihova ɛngulo “kɛ bɛsɛkye awie biala emomu ɔkulo kɛ menli kɔsɔɔti nu bɛ nwo.” (Kenga 2 Pita 3:9.) Awie bahola ayɛ ɛtane kpole ɛdeɛ, noko ye ngoane sonle bolɛ maa Nyamenle. Kakye kɛ Gyihova duale yɛ nwo kakɛ kpole, ɔvale ye kulovolɛ Ralɛ ne ɔyɛle ɛkpɔnedeɛ ɔmaanle yɛ. Gyihova akunlu yelɛyela ye maa menli mɔɔ ɛgyakyi ye ɛzonlenlɛ la na ɔkulo kɛ ɔboa bɛ ɔmaa bɛsia bɛba ye ɛkɛ. Ɔ nye la kɛ bɛbazia bɛara ye ɛkɛ kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ Gyisɛse ndonwo ne mɔɔ fale ralɛ nrenyia ne mɔɔ minlinle la anwo la anu la. (Luku 15:11-32) Menli dɔɔnwo mɔɔ fi nɔhalɛ ne anu la nzinlii sia ba bɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la ɛkɛ. Saa bɛba noko a asafo ne anu amra die bɛ kɛnlɛma. Elizabeth mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la anye liele wɔ mekɛ mɔɔ bɛliele ɔ ra nrenyia ne bieko la. Ɔhanle kɛ, “Me nye liele kɛ menli dɔɔnwo maanle yɛ anwosesebɛ kɛ yɛmmamaa yɛ sa nu to la.”

19. Duzu ati a yɛbahola yɛahɔ zo yɛanyia anwodozo wɔ Gyihova anu a?

19 Yɛbahola yɛanyia anwodozo wɔ Gyihova anu dahuu. Ɔnrɛmaa yɛ adehilelɛ mɔɔ bagyegye yɛ la ɛlɛ. Ɔle Selɛ mɔɔ ɔyɛ nyele na ɔda ɛlɔlɛ nee ahunluyelɛyelalɛ ali ɔkile bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo ye na bɛsonle ye la kɔsɔɔti. Nyia anwodozo kɛ Gyihova ɛnrɛkpo wɔ wɔ mekɛ mɔɔ ɛlɛdi nyane la. (Hib. 13:5, 6) Mark mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la hanle kɛ: “Gyihova amkpo yɛ ɛlɛ. Ɔbaboa yɛ dahuu wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛyia ngyegyelɛ la.” Gyihova bahɔ zo amaa wɔ “tumi bedevinli ne.” (2 Kɔl. 4:7) Nɔhalɛ nu, ɛbahola wɔahɔ zo wɔali nɔhalɛ na wɔazɔ wɔ anyelazo ne anu wɔ mekɛ bɔbɔ mɔɔ wɔ kulovolɛ bie bagyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ la.

EDWƐNE 44 Anwunvɔnenli Asɔneyɛlɛ

^ ɛden. 5 Saa yɛ kulovolɛ bie gyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ a, ɔmaa yɛdi nyane kpalɛ! Edwɛkɛ ɛhye kilehile kɛzi yɛ Nyamenle ne te nganeɛ wɔ mekɛ mɔɔ edwɛkɛ ɛhye bie bazi la anu. Ɔka ninyɛne mɔɔ ahenle mɔɔ bɛdu ye la anwo amra bahola ayɛ amaa bɛagyinla nyane ne anloa na bɛahɔ zo bɛamia bɛ diedi ne anu la anwo edwɛkɛ. Eza edwɛkɛ ɛhye bahilehile kɛzi asafo ne anu amra amuala bahola akyekye abusua ne arɛle na bɛaboa bɛ la anu.

^ ɛden. 1 Bɛhakyi aluma bie mɔ mɔɔ wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la.

^ ɛden. 79 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Saa adiema nrenyia bie kpo ye abusua ne nee Gyihova a, ɔ ye nee ɔ mra nwu amaneɛ.

^ ɛden. 81 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Asafo nu mgbanyima nwiɔ ɛlɛmaa abusua bie mɔɔ wɔ asafo ne anu la anwosesebɛ.