Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 39

Wɔ Duma Wɔ “Ngoane Buluku Ne” Anu Ɔ?

Wɔ Duma Wɔ “Ngoane Buluku Ne” Anu Ɔ?

“Bɛhɛlɛle ngakyelɛ buluku bie wɔ ɔ nyunlu ɛkɛ ne bɛmaanle bɛdabɛ mɔɔ bɛsulo Gyihova” la.​—MAL. 3:16.

EDWƐNE 61 Alasevolɛ, Bɛhɔ Bɛ Nyunlu!

MƆƆ YƐBAZUKOA *

Ɔvi Ebɛle mekɛ zo mɔɔ ba la, Gyihova ɛhɛlɛ menli aluma wɔ “ngoane buluku ne” anu (Nea ɛdendɛkpunli 1-2)

1. Kɛ mɔɔ Malakae 3:16 kile la, buluku boni a Gyihova ɛlɛkɛlɛ a, na duzu a ɔlɛkɛlɛ ye wɔ nu a?

 WƆ ƐVOLƐ apenle dɔɔnwo mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu, Gyihova ɛlɛkɛlɛ buluku titili bie. Aluma a wɔ buluku ɛhye anu a, na Ebɛle mɔɔ le dasevolɛ nɔhavo mɔɔ limoa la duma a bɔ ɔ bo a. * (Luku 11:50, 51) Ɔvi mekɛ zɔhane mɔɔ ba la, Gyihova ɛhɛlɛ aluma dɔɔnwo ɛboka nwo, na kɛkala menli mgbe dɔɔnwo aluma a wɔ nu a. Baebolo ne fɛlɛ buluku zɔhane “ngakyelɛ buluku,” “ngoane buluku” yɛɛ “ngoane nwomamobɔleɛ.” Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbavɛlɛ ye “ngoane buluku ne.”​—Kenga Malakae 3:16; Yek. 3:5; 17:8.

2. Nwane mɔ aluma a wɔ ngoane buluku ne anu a, na kɛ ɔkɛyɛ na bɛahɛlɛ yɛ aluma wɔ nu ɛ?

2 Bɛdabɛ mɔɔ bɛfa ɛbulɛ kpole bɛsonle Gyihova na bɛkulo ye duma ne la amuala aluma a wɔ buluku titili ɛhye anu a. Bɛbanyia dahuu ngoane. Ɛnɛ, saa yɛdua Gyisɛse Kelaese ɛkpɔnelɛ afɔlebɔlɛ ne azo yɛ nee Gyihova nyia agɔnwolɛvalɛ kyengye a, bɛbahola bɛahɛlɛ yɛ duma wɔ buluku zɔhane anu. (Dwɔn 3:16, 36) Yɛ muala yɛkulo kɛ bɛkɛlɛ yɛ aluma wɔ buluku zɔhane anu​—saa yɛlɛ anyelazo kɛ yɛbahɔ anwuma anzɛɛ yɛbadɛnla azɛlɛ ye azo a.

3-4. (a) Saa bɛhɛlɛ yɛ duma wɔ ngoane buluku ne anu kɛkala a, asoo ɛhye kile kɛ yɛbadɛnla aze dahuu? Kilehile nu. (b) Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye nee mɔɔ doa zo la anu a?

3 Asoo ɛhye kile kɛ ye biala anu, bɛdabɛ mɔɔ bɛhɛlɛ bɛ aluma wɔ buluku ɛhye anu la banyia dahuu ngoane ɔ? Edwɛkɛ mɔɔ Gyihova hanle hilele Mosisi mɔɔ wɔ Ɛzɛdɔso 32:33 la maa yɛnwu mualɛ ne. Gyihova hanle kɛ: “Awie biala mɔɔ ɛyɛ ɛtane ɛtia me la, mebaye ye duma meavi me buluku ne anu.” Ɛhye kile kɛ bɛbahola bɛakyikyi bɛdabɛ mɔɔ bɛ aluma wɔ buluku ne anu kɛkala la aluma, kɛ asɛɛ Gyihova limoale vale pɛnsele a hɛlɛle aluma ne a. (Yek. 3:5, ɔbd.) Ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛnrɛmaa bɛnrɛkyikyi yɛ aluma kɔkpula kɛ ɔbaha nuhua bɔkɔɔ, kɛ asɛɛ bɛva pɛne bɛhɛlɛ la.

4 Ɛhye bahola amaa yɛabiza yɛ nwo kpuya bie mɔ. Kɛ neazo la, duzu a Baebolo ne ka ye wɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu nee bɛdabɛ mɔɔ bɛ aluma ɛnle nu la anwo a? Mekɛ boni a bɛdabɛ mɔɔ bɛ aluma baha ngoane buluku ne anu la banyia ngoane a? Na bɛdabɛ mɔɔ bɛannyia nwolɛ adenle bɛanzukoa Gyihova anwo debie kolaa na bɛawu la noko ɛ? Asoo bɛbahola bɛahɛlɛ bɛ aluma wɔ zɔhane buluku ne anu? Yɛbanyia kpuya ɛhye mɔ anwo mualɛ wɔ edwɛkɛ ɛhye nee mɔɔ doa zo la anu.

NWANE MƆ A BƐ ALUMA WƆ BULUKU NE ANU A?

5-6. (a) Kɛ mɔɔ Felepaema 4:3 kile la, nwane mɔ a bɛ aluma boka aluma mɔɔ wɔ ngoane buluku ne anu la anwo a? (b) Mekɛ boni a bɛ aluma baha ngoane buluku ne anu bɔkɔɔ a?

5 Nwane mɔ a bɛhɛlɛ bɛ aluma wɔ sɛkɛlɛneɛ adenle zo buluku ɛhye anu a? Amaa yɛabua kpuya zɔhane la, maa yɛzuzu menli ekpunli ngakyile nnu anwo. Bɛ nuhua bie mɔ aluma wɔ ngoane buluku ne anu yɛɛ bie mɔ aluma ɛnle nu.

6 Ekpunli mɔɔ limoa la a le bɛdabɛ mɔɔ bɛkpa bɛ kɛ bɛ nee Gyisɛse ɛhɔli tumi wɔ anwuma la. Bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu kɛkala ɔ? Ɛhɛe. Edwɛkɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle hilele ɔ ‘gɔnwo mɔ mɔɔ ɔ nee bɛ yɛ gyima’ mɔɔ ɛnee bɛwɔ Felepae la kile kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛkpokpa bɛ kɛ bɛ nee Gyisɛse ɛhɔli tumi wɔ anwuma la, aluma wɔ ngoane buluku ne anu kɛkala. (Kenga Felepaema 4:3.) Noko amaa bɛanye bɛ aluma bɛanvi sɛkɛlɛneɛ adenle zo buluku ne anu la, ɔwɔ kɛ bɛkɔ zo bɛdi nɔhalɛ. Akee kolaa na bɛawu anzɛɛ kolaa na anwongyelelɛ kpole ne abɔ ɔ bo la, bɛbayɛ bɛ nzonlɛ bɔkɔɔ na bɛ aluma aha buluku ɛhye anu.​—Yek. 7:3.

7. Kɛ mɔɔ Yekile 7:16, 17 kile la, mekɛ boni a menli ekpunli kpole ne mɔɔ boka mboane gyɛne ne anwo la aluma baha ngoane buluku ne anu bɔkɔɔ a?

7 Ekpunli mɔɔ tɔ zo nwiɔ la a le menli ekpunli kpole ne mɔɔ boka mboane gyɛne ne anwo la. Bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu kɛkala ɔ? Ɛhɛe. Wɔ Amagɛdɔn ne anzi, ɛnee bɛ aluma tɛbɔ ngoane buluku ne anu ɔ? Ɛhɛe. (Yek. 7:14) Gyisɛse hanle kɛ menli ɛhye mɔ mɔɔ bɛle kɛ mboane la bahɔ “dahuu ngoane nu.” (Mat. 25:46) Noko menli mɔɔ bapɛ Amagɛdɔn la ɛnrɛnyia dahuu ngoane ɛkɛ ne ala. Saa yɛbaha a, ɔle kɛ asɛɛ bɛvale pɛnsele a bɛhɛlɛle bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu a. Wɔ Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anu, Gyisɛse bahile “bɛ adenle yeahɔ ngoane nzubula nwo.” Bɛdabɛ mɔɔ bɛbali Kelaese adehilelɛ zo na awieleɛ bɔkɔɔ ne bɛabua bɛ ndɛne kɛ bɛlile nɔhalɛ bɛmaanle Gyihova la aluma baha ngoane buluku ne anu bɔkɔɔ.​—Kenga Yekile 7:16, 17.

8. Nwane mɔ a bɛ aluma ɛnle ngoane buluku ne anu a, na duzu a bado bɛ a?

8 Ekpunli mɔɔ tɔ zo nsa la a le mbɔnkye ne mɔ mɔɔ bɛbazɛkye bɛ wɔ Amagɛdɔn la. Bɛ aluma ɛnle ngoane buluku ne anu. Gyisɛse hanle kɛ bɛbahɔ “dahuu ɛzɛkyelɛ nu.” (Mat. 25:46) Nyamenle sunsum ne maanle Pɔɔlo hanle hilele yɛ kɛ “bɛbava dahuu ɛzɛkyelɛ bɛahwe bɛdabɛ mɔɔ bɛle zɛhae la anzo.” (2 Tɛs. 1:9; 2 Pita 2:9) Zɔhane ala a bado bɛdabɛ mɔɔ ɔvi tete ne badwu ɛnɛ, bɛ nye fuu bɛyɛle ɛtane bɛtiale sunsum nwuanzanwuanza ne la. Bɛnrɛnyia dahuu ngoane, emomu dahuu ɛzɛkyelɛ. Ɔda ali wienyi kɛ, bɛnrɛdwazo bɛ. (Mat. 12:32; Maake 3:28, 29; Hib. 6:4-6) Akee maa yɛzuzu menli ekpunli nwiɔ bie mɔɔ bɛbadwazo bɛ bɛara azɛlɛ ye azo la anwo kpalɛ.

BƐDABƐ MƆƆ BƐBADWAZO BƐ LA

9. Kɛ mɔɔ Gyima ne 24:15 kile la, menli ekpunli nwiɔ boni a bɛbadwazo bɛ bɛara azɛlɛ ye azo a, na ngakyile boni a wɔ bɛ avinli a?

9 Baebolo ne ka menli ekpunli nwiɔ bie mɔɔ bɛbadwazo bɛ mɔɔ bɛlɛ anyelazo kɛ bɛbadɛnla aze dahuu la anwo edwɛkɛ. Bɛmɛ a le “tenlenema nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la.” (Kenga Gyima ne 24:15.) “Tenlenema” ne a le bɛdabɛ mɔɔ bɛvale nɔhalɛlilɛ bɛzonlenle Gyihova wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee bɛde aze la. Noko “bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la” anzonle Gyihova nɔhalɛ nu. Nɔhalɛ nu, fane dɔɔnwo ne ala, bɛambɔ tenlene ɛbɛla fee. Kɛmɔ bɛbadwazo ekpunli nwiɔ ne la ati, asoo yɛbahola yɛaha kɛ bɛhɛlɛ bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu ɔ? Amaa yɛabua kpuya zɔhane la, maa yɛzuzu ekpunli ko biala anwo.

10. Duzu ati a bɛbadwazo “tenlenema” a, na nwolɛ adenle boni a bɛ nuhua bie mɔ banyia a? (Eza nea “Kpuya Mɔɔ Vi Kengavolɛma Ɛkɛ” mɔɔ wɔ magazine ɛhye anu mɔɔ fale azɛlɛ ye azo ewudwazo ne anwo la.)

10 Ekpunli mɔɔ tɔ zo nna la a le “tenlenema” ne. Kolaa na bɛawu la, ɛnee bɛhɛlɛ bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu. Noko asoo bɛyele bɛ aluma bɛvile buluku ne anu wɔ mekɛ mɔɔ bɛwule la ɔ? Kyɛkyɛ, ɔluakɛ wɔ Gyihova adwenle nu, ɛnee “bɛde aze.” Gyihova ɛnle “mowuamra Nyamenle, emomu teasema Nyamenle, ɔluakɛ ɔ nye zo a bɛ muala bɛde aze.” (Luku 20:38) Ɛhye kile kɛ, bɛkadwazo tenlenema bɛara azɛlɛ ne azo la, ɛnee bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu, na ɔbayɛ kɛ asɛɛ bɛlimoale bɛvale “pɛnsele” a bɛhɛlɛle a. (Luku 14:14) Menli mɔɔ bɛbadwazo bɛ bɛara azɛlɛ ye azo la bie mɔ banyia nwolɛ adenle ayɛ “mgbanyima wɔ azɛlɛ ye kɔsɔɔti azo.”​—Edw. 45:16.

11. Duzu a ɔhyia kɛ “bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la” sukoa kolaa na bɛahɛlɛ bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu a?

11 Mɔɔ li awieleɛ la a le ekpunli mɔɔ tɔ zo nnu, “bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la.” Bie a kɛmɔ ɛnee bɛnze Gyihova ngyinlazo ne mɔ la ati, bɛambɔ tenlene ɛbɛla kolaa na bɛawu. Ɔti bɛangɛlɛ bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu. Noko kɛmɔ Nyamenle badwazo bɛ la ati, ɔbamaa bɛanyia nwolɛ adenle mɔɔ ɔbamaa bɛahɛlɛ bɛ aluma wɔ zɔhane buluku ne anu a. Menli mɔɔ “bɛnle tenlenema” la bahyia moalɛ dɔɔnwo. Bɛ nuhua bie mɔ yɛle ninyɛndane dɔɔnwo kolaa na bɛawu. Ɔti ɔbahyia kɛ bɛbahilehile bɛ bɛamaa bɛava Gyihova tenlene ngyinlazo ne mɔ bɛabɔ bɛ ɛbɛla. Amaa bɛahilehile bɛ bɛamaa bɛayɛ zɔ la, Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bamaa bɛayɛ ngilehilelɛ gyima mɔɔ tɛla biala mɔɔ bɛyɛ wɔ azɛlɛ ye azo la.

12. (a) Nwane mɔ a bahilehile bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la a? (b) Duzu a bado bɛdabɛ mɔɔ bɛnrɛva mɔɔ bɛbahilehile bɛ la bɛnrɛli gyima la ɛ?

12 Nwane mɔ a bahilehile bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la a? Menli ekpunli kpole ne nee tenlenema mɔɔ bɛbadwazo bɛ la ɔ. Amaa bɛahɛlɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la aluma wɔ ngoane buluku ne anu la, ɔwɔ kɛ bɛ nee Gyihova nyia agɔnwolɛvalɛ na bɛyila bɛ nwo zo bɛmaa ye. Gyisɛse Kelaese nee ɔ gɔnwo mɔ ndɛnebuavolɛma ne bɛanlea kɛzi bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la bava mɔɔ bɛlɛkilehile bɛ la ali gyima la kpalɛ. (Yek. 20:4) Na bɛbaye bɛdabɛ mɔɔ bɛanva mɔɔ bɛlɛkilehile bɛ la bɛanli gyima la bɛavi ɛkɛ​—saa bɔbɔ bɛli ɛvolɛ 100 a. (Aye. 65:20) Gyihova nee Gyisɛse kola nwu mɔɔ wɔ ahonle nu la, na bɛnrɛmaa awie biala adenle bɛnrɛmaa ɔnrɛzɛkye debie wɔ ewiade fofolɛ ne anu.​—Aye. 11:9; 60:18; 65:25; Dwɔn 2:25.

MENLI MƆƆ BƐBADWAZO BƐ BƐARA NGOANE NU NEE MƆƆ BƐBABUA BƐ NDƐNE LA

13-14. (a) Alimoa ne, ɛnee kɛzi yɛte Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ wɔ Dwɔn 5:29 la abo ɛ? (b) Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ ye nzonlɛ wɔ zɔhane edwɛkɛ ne anwo a?

13 Eza Gyisɛse hanle bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ wɔ azɛlɛ ye azo la anwo edwɛkɛ. Kɛ neazo la, ɔhanle kɛ: “Mekɛ ɛlɛba mɔɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ ngakyelɛ nla ne mɔ anu la kɔsɔɔti bade ɔ ne na bɛavinde a, bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛle ninyɛne mgbalɛ la, bɛbadwazo bɛ bɛara ngoane nu, na bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛle ninyɛndane la, bɛbadwazo bɛ na bɛabua bɛ ndɛne.” (Dwɔn 5:28, 29) Duzu a ɛnee Gyisɛse ɛlɛkile a?

14 Alimoa ne yɛdele Gyisɛse edwɛkɛ ne abo kɛ ɔkile ɛbɛla mɔɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la babɔ wɔ bɛ ewudwazo ne anzi la; kile kɛ bɛbadwazo bie mɔ na bɛabɔ ɛbɛla kpalɛ yɛɛ bie mɔ noko bɛayɛ ninyɛndane. Noko yɛ ye nzonlɛ kɛ, Gyisɛse anga kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛvi ngakyelɛ nla ne anu bɛbavinde la bayɛ ninyɛne mgbalɛ anzɛɛ bayɛ ninyɛndane. Ɔhanle edwɛkɛ ne kɛ asɛɛ yekpa nwo. Ɔhanle bɛdabɛ mɔɔ “bɛyɛle ninyɛne mgbalɛ” yɛɛ bɛdabɛ mɔɔ “bɛyɛle ninyɛndane la” anwo edwɛkɛ. Ɛhye kile kɛ bɛbɔle ɛbɛla ɛhye mɔ kolaa na bɛawu. Ndelebɛbo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, ɔnle zɔ ɔ? Ɔluakɛ bɛnrɛmaa awie biala adenle bɛnrɛmaa ɔnrɛyɛ ninyɛndane wɔ ewiade fofolɛ ne anu. Bie a menli mɔɔ bɛnle tenlenema la yɛle ninyɛndane ɛhye mɔ kolaa na bɛawu. Ɔti kɛzi ɔwɔ kɛ yɛte Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ fale bɛdabɛ mɔɔ “bɛbadwazo bɛ bɛara ngoane nu” nee bɛdabɛ mɔɔ “bɛbadwazo bɛ na bɛabua bɛ ndɛne” la abo ɛ?

15. Nwane mɔ a “bɛbadwazo bɛ bɛara ngoane nu” a, na duzu ati ɔ?

15 Bɛbadwazo tenlenema, bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛle ninyɛne mgbalɛ kolaa na bɛawu la “bɛara ngoane nu” ɔluakɛ ɛnee bɛhɛlɛ bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu dɛba. Ɛhye kile kɛ “bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛle ninyɛne mgbalɛ” ewudwazo ne mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Dwɔn 5:29 la nee “tenlenema” ewudwazo ne mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Gyima ne 24:15 la le ko. Edwɛkɛ ɛhye nee mɔɔ wɔ Wulomuma 6:7 mɔɔ se, “Mɔɔ ɛwu la bɛbua ye benle wɔ ye ɛtane nwo” la yia. Bɛpɛle tenlenema ɛhye ɛtane mɔɔ bɛyɛle la anu wɔ mekɛ mɔɔ bɛwule la, noko Gyihova tɛkakye bɛ nɔhalɛlilɛ ne. (Hib. 6:10) Noko ɔwɔ kɛ tenlenema ɛhye mɔ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la kɔ zo di nɔhalɛ amaa bɛ aluma aha ngoane buluku ne anu bɔkɔɔ.

16. Duzu a bɛdabɛ mɔɔ “bɛbadwazo bɛ na bɛabua bɛ ndɛne” la kile a?

16 Na menli mɔɔ bɛyɛle ninyɛndane kolaa na bɛawu la ɛ? Bɛpɛle ɛtane mɔɔ bɛyɛle la anu wɔ mekɛ mɔɔ bɛwule la ɛdeɛ, noko bɛanzonle Gyihova nɔhalɛ nu kolaa na bɛawu. Bɛtɛkɛlɛle bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu. Ɔti “bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛle ninyɛndane” la ewudwazo ne nee “bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema” la ewudwazo ne mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Gyima ne 24:15 la le ko. Bɛmɛ “bɛbadwazo bɛ na bɛabua bɛ ndɛne.” * Ɛhye kile kɛ Gyisɛse bagua ɔ nye aze anlea bɛ ɛbɛlabɔlɛ. (Luku 22:30) Ɔbalie mekɛ na bɛanwu kɛ saa ɔfɛta kɛ bɛkɛlɛ bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu a. Saa menli ɛhye mɔɔ ɛnle tenlenema la gyakyi ninyɛndane mɔɔ ɛnee bɛyɛ la na bɛyila bɛ nwo zo bɛmaa Gyihova a, yɛɛ bɛbahola bɛahɛlɛ bɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu a.

17-18. Duzu a ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ bɛara ngoane nu wɔ azɛlɛ ye azo la amuala yɛ a, na duzu a “nyɛleɛ” mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Yekile 20:12, 13 la kile a?

17 Saa ɛnee bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la le tenlenema anzɛɛ bɛnle tenlenema bɔbɔ a, ɔbahyia kɛ bɛbali mɛla mɔɔ wɔ nwomamobɔleɛ fofolɛ ne mɔɔ bɛbabuke nu wɔ ɛvolɛ 1,000 ne anu la azo. Ɛzoanvolɛ Dwɔn hanle mɔɔ ɔnwunle ye wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ nu la anwo edwɛkɛ kɛ: “Menwunle mowuamra, mgbole nee ngyikyi, kɛ bɛgyigyi belemgbunli ebia ne anyunlu, na bɛbukebukele nwomamobɔleɛ nu. Na bɛbukele nwomamobɔleɛ bieko noko anu; ngoane buluku ne ɛne. Bɛgyinlanle mɔɔ bɛhɛlɛ ye wɔ nwomamobɔleɛ ne mɔ anu la azo bɛbuale mowuamra ndɛne kɛ mɔɔ bɛ nyɛleɛ de la.”​—Yek. 20:12, 13.

18 “Nyɛleɛ” boni mɔ a bɛbagyinla zo bɛabua bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la ndɛne a? Asoo nyɛleɛ mɔɔ bɛyɛle kolaa na bɛawu la ɔ? Kyɛkyɛ! Kakye kɛ mɔɔ bɛwule la, bɛpɛle bɛ ɛtane dɛba ne anu. Ɔti “bɛ nyɛleɛ” ne ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ ɛbɛla mɔɔ bɛbɔle kolaa na bɛawu la. Emomu, ɔbayɛ nyɛleɛ mɔɔ bɛbala ye ali wɔ ndetelɛ mɔɔ bɛbanyia wɔ ewiade fofolɛ ne anu anwo la. Ɔwɔ kɛ nɔhavoma le kɛ Nowa, Samoɛle, Devidi yɛɛ Daneɛle sukoa Gyisɛse anwo debie na bɛnyia diedi wɔ ye afɔlebɔlɛ ne anu. Ɔwɔ kɛ menli ɛhye mɔ bɔbɔ yɛ ye zɔ, na akee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la!

19. Duzu a akee bado bɛdabɛ mɔɔ bɛbakpo nwolɛ adenle kɛnlɛma ɛhye la ɛ?

19 Duzu a akee bado bɛdabɛ mɔɔ bɛbakpo nwolɛ adenle kɛnlɛma ɛhye la ɛ? Yekile 20:15 ka kɛ: “Bɛvuandinle awie biala mɔɔ bɛangɛlɛ ye duma wɔ ngoane buluku ne anu la bɛdole senle tandane ne anu.” Bɛbazɛkye bɛ bɔkɔɔ. Nea kɛzi ɔhyia kɛ yɛbamaa bɛahɛlɛ yɛ aluma wɔ ngoane buluku ne anu na yeaha nu a!

Adiema nrenyia bie ɛlɛyɛ ngilehilelɛ gyima kpole mɔɔ bɛbayɛ wɔ Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anu la bie (Nea ɛdendɛkpunli 20)

20. Gyima mɔɔ yɛ anyelielɛ la boni a bɛbayɛ ye wɔ Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anu a? (Nea ɔ nyunlu nvoninli ne.)

20 Nea kɛzi Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne bayɛ anyelielɛ a! Bɛbayɛ ngilehilelɛ gyima mɔɔ tɛla biala la wɔ mekɛ zɔhane. Noko ɔbayɛ mekɛ mɔɔ bɛbanleɛnlea tenlenema nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle tenlenema la nyɛleɛ nu na bɛabua bɛ ndɛne a. (Aye. 26:9; Gyi. 17:31) Kɛzi bɛbayɛ ngilehilelɛ gyima ɛhye ɛ? Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la baboa yɛ yeamaa yɛade ngyehyɛleɛ kɛnlɛma ɛhye abo na yɛahile nwolɛ anyezɔlɛ.

EDWƐNE 147 Dahuu Ngoane Ɛwɔkɛ Ne

^ Edwɛkɛ ɛhye kilehile ndelebɛbo fofolɛ mɔɔ yɛnyia wɔ Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ wɔ Dwɔn 5:28, 29 mɔɔ fale bɛdabɛ mɔɔ “bɛbadwazo bɛ bɛara ngoane nu” nee bɛdabɛ mɔɔ “bɛbadwazo bɛ na bɛabua bɛ ndɛne” anwo la anu. Yɛbazukoa mɔɔ ewudwazo nwiɔ ɛhye mɔ kile nee menli mɔɔ wɔ nuhua ko biala anu la anwo debie.

^ Bɛbɔle buluku ɛhye ɛhɛlɛlɛ bo “ɔvi ewiade ne mɔlebɛbo,” kile kɛ, ewiade ye anu menli mɔɔ bɛbahola bɛalie bɛ bɛavi ɛtane nu la. (Mat. 25:34; Yek. 17:8) Ɔti ɔbahola yeara ye kɛ tenlenenli Ebɛle a le awie mɔɔ limoa mɔɔ bɛhɛlɛ ye duma wɔ ngoane buluku ne anu a.

^ Dɛba ne yɛhilehilele nuhua kɛ, edwɛkɛ “bɛbabua bɛ ndɛne” mɔɔ bɛvale bɛlile gyima wɔ ɛke la kile kɛ bɛbabua bɛ ewule fɔlɛ. Nɔhalɛ nu, edwɛkɛ “bɛbabua bɛ ndɛne,” bahola ahile zɔ. Noko wɔ ɛke, ɔzɔho kɛ Gyisɛse vale edwɛkɛ “bɛbabua bɛ ndɛne,” lile gyima kɛ mɔɔ ɛnee menli dɔɔnwo te ɔ bo la. Ɔkile kɛ ɛnea awie kpalɛ na wɔazɔ ye wɔanlea wɔanwu ye sonla holɛ anzɛɛ kɛ mɔɔ Giliki Baebolo edwɛbohilelɛ bie hanle la, “ɛneɛnlea awie nyɛleɛ nu kpalɛ.”