Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 40

Sukoa Pita, Mmamaa Ɛ Sa Nu To

Sukoa Pita, Mmamaa Ɛ Sa Nu To

“Awulae, fi me nwo ɛke kɔ, ɔluakɛ mele ɛtanevolɛ.”—LUKU 5:8.

EDWƐNE 38 Ɔbamaa Wɔayɛ Se

MƆƆ YƐBAZUKOA a

1. Duzu a Pita yɛle wɔ nwanwane adenle mɔɔ bɛluale zo bɛhyele fɛlɛ la anwo a?

 ƐNEE Pita ɛdo avonle nɔe ne amuala, noko yeangye ɛhwee. Mɔɔ yɛ nwanwane la a le kɛ, Gyisɛse hanle hilele ye kɛ: “Ka ɛlɛne ne kɔ ɛleka mɔɔ le kuma la na bɛdo bɛ avonle ne bɛhye fɛlɛ.” (Luku 5:4) Ɛnee Pita ɛnlie ɛnli kɛ ɔbahye fɛlɛ, noko ɔdole avonle ne kɛ mɔɔ Gyisɛse hanle la. Kɛmɔ bɛhyele fɛlɛ dɔɔnwo la ati, bɛ avonle ne bɔle ɔ bo kɛ ɔtete. Mɔɔ Pita nee menli mɔɔ nee ye lua la nwunle kɛ Gyisɛse ɛyɛ nwanwane debie ɛmaa bɛ la, ‘ɔzinle bɛ nwo.’ Pita deanle nu kɛ: “Awulae, fi me nwo ɛke kɔ, ɔluakɛ mele ɛtanevolɛ.” (Luku 5:​6-9) Ɔbayɛ kɛ Pita dele nganeɛ kɛ ɔnfɛta kɛ ɔ nee Gyisɛse balua bɔbɔ.

2. Saa yɛsuzu Pita neazo ne anwo a, kɛzi ɔbaboa yɛ ɛ?

2 Ɛnee Pita ɛlɛka nɔhalɛ—ɛnee ɔle “ɛtanevolɛ.” Ngɛlɛlera ne maa ɔda ali kɛ ɔyɛ a Pita ka edwɛkɛ anzɛɛ yɛ ninyɛne na nzinlii yeanlu ɔ nwo. Ɔyɛ a ɛte nganeɛ kɛ Pita ɔ? Ɛlɛbɔ mɔdenle kɛ ɛbali wɔ subane ɛtane anzɛɛ wɔ sinlidɔlɛ bie azo noko ɔtɛyɛle boɛ ɔ? Saa ɔle zɔ a, ɛsukoa Pita neazo ne anwo debie a ɔbahola yeamaa wɔ anwosesebɛ. Wɔ adenle boni azo? Suzu ɛhye anwo: Anrɛɛ bɛbahola bɛaye Pita sinlidɔlɛ ne anwo edwɛkɛ ne bɛavi Baebolo ne anu. Noko Nyamenle maanle bɛhɛlɛle amaa yɛazukoa debie yɛavi nu. (2 Tim. 3:​16, 17) Saa yɛsukoa nrenyia ɛhye mɔɔ lɛ sinlidɔlɛ nee nganeɛdelɛ kɛ yɛdayɛ ala la anwo debie a, ɔbamaa yɛanwu kɛ Gyihova anye ɛnla kɛ yɛbayɛ yɛ ninyɛne kɛ yɛdi munli. Yɛ sinlidɔlɛ ne mɔ amuala anzi, ɔkulo kɛ yɛmia yɛ nwo—yɛko yɛkɔ yɛ nyunlu.

3. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛmia yɛ nwo a?

3 Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛmia yɛ nwo a? Bɛka edwɛkɛ bie kɛ, Saa yɛkɔ zo yɛyɛ debie a, ɔmaa yɛnwu ye yɛ kpalɛ. Ndonwo bie ɛne: Saa awie kulo kɛ ɔsukoa getaa ɛbɔlɛ a, bie a ɔbalie ɛvolɛ dɔɔnwo na yeanwu ye bɔ kpalɛ. Mekɛ mɔɔ ɔlɛsukoa la, bie a ɔbayɛ nvonleɛ dɔɔnwo, noko saa yeangyakyi a, ɔbanyia anyuhɔlɛ. Saa ɔnwu ye bɔ kpalɛ bɔbɔ a, ɔyɛ a ɔbayɛ nvonleɛ. Noko ɔmmaa ɔ sa nu ɛndo. Ɔkɔ zo ɔsukoa ye ɛbɔlɛ amaa yeanyia anyuhɔlɛ. Zɔhane ala a saa yɛte nganeɛ kɛ yɛli yɛ sinlidɔlɛ bie azo bɔbɔ a, ɔyɛ a ɔbaye ɔ ti a. Noko yɛkɔ zo yɛdi nwolɛ gyima amaa yɛanyia anyuhɔlɛ. Yɛ muala yɛka edwɛkɛ anzɛɛ yɛyɛ debie na nzinlii yɛanlu yɛ nwo; noko saa yɛammaa yɛ sa nu ando a, Gyihova baboa yɛ yeamaa yɛahɔ zo yɛanyia anyuhɔlɛ. (1 Pita 5:10) Maa yɛzuzu mɔdenle mɔɔ Pita bɔle la anwo. Anwunvɔne mɔɔ Gyisɛse zele ye ɔnva nwo ye sinlidɔlɛ ne mɔ la bahola amaa yɛ anwosesebɛ yeamaa yɛahɔ zo yɛazonle Gyihova.

PITA NGYEGYELƐ NEE YE NYILALƐ

Saa ɛnyia anwubielɛ mɔɔ le kɛ Pita ɛdeɛ ne la bie a, duzu a ɛbayɛ a? (Nea ɛdendɛkpunli 4)

4. Kɛ mɔɔ yɛnwu ye wɔ Luku 5:​5-10 la, kɛzi Pita vɛlɛle ɔ nwo ɛ, na anwodozo boni a Gyisɛse maanle ɔnyianle a?

4 Ngɛlɛlera ne anga deɛmɔti Pita hanle kɛ ɔle “ɛtanevolɛ” anzɛɛ ɛtane holɛ ko mɔɔ ɛnee wɔ ye adwenle nu la anwo edwɛkɛ. (Kenga Luku 5:​5-10.) Noko ɔbayɛ kɛ ɔyɛle nvonleɛ mgbole bie mɔ. Gyisɛse nwunle kɛ Pita ahonle ɛdu, ɔluakɛ bie a Pita dele nganeɛ kɛ ɔnfɛta. Ɛnee eza Gyisɛse ze kɛ Pita bahola ahɔ zo ali nɔhalɛ. Ɔti Gyisɛse hanle hilele Pita kɛ ‘ɔmmasulo.’ Anwodozo mɔɔ Gyisɛse nyianle wɔ Pita anu la maanle ye ɛbɛlabɔlɛ hakyile bɔkɔɔ. Nzinlii Pita nee ɔ diema Andelu gyakyile bɛ fɛlɛhyelɛ gyima ne na bɛvale bɛ ngoane mekɛ kɔsɔɔti bɛlile Mɛzaya ne anzi, na kpɔkɛzilɛ ɛhye maanle bɛnyianle nyilalɛ dɔɔnwo.—Maake 1:​16-18.

5. Mɔɔ Pita lile ye ɛzulolɛ zo na ɔdoale Gyisɛse la, nyilalɛ boni mɔ a ɔnyianle a?

5 Mɔɔ Pita le Kelaese ɛdoavolɛ la, ɔnyianle anwubielɛ ngɛnlɛma dɔɔnwo. Ɔnwunle kɛ Gyisɛse yɛle menli mɔɔ ɛnde kpɔkɛ la ayile, ɔdule sunsum ɛtane na ɔdwazole bɛdabɛ mɔɔ bɛwu bɔbɔ la. b (Mat. 8:​14-17; Maake 5:​37, 41, 42) Eza Pita nwunle anyunlunyia mɔɔ Gyisɛse banyia ye kenle bie wɔ Belemgbunlililɛ ne anu la anwo ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ, na ɔ rɛle anvi edwɛkɛ ɛhye ɛlɛ. (Maake 9:​1-8; 2 Pita 1:​16-18) Nɔhalɛ nu, saa Pita andoa Gyisɛse a, anrɛɛ ɔnrɛnwu ninyɛne ɛhye mɔ ɛlɛ. Nea kɛzi ɔbayɛ kɛ ɔ nye liele kɛ yeammaa ye sinlidɔlɛ ne mɔ anvo ɔ nwo zo na nyilalɛ ɛhye mɔ amuala abɔ ye la!

6. Asoo Pita lile ye sinlidɔlɛ ne mɔ azo ɛkɛ ne ala? Kilehile nu.

6 Mɔɔ Pita nwunle ye nee mɔɔ ɔdele la amuala anzi, ɛnee ɔtɛkolale ɔtɛdile ye sinlidɔlɛ ne mɔ anwo gyima. Suzu neazo bie mɔ anwo. Mɔɔ Gyisɛse hanle kɛzi ɔbanwu amaneɛ na yeawu amaa Baebolo ngapezo ara nu anwo edwɛkɛ la, Pita hwile ɔ nyunlu. (Maake 8:​31-33) Pita nee ɛzoanvolɛma mɔɔ ɛha la zule mɔɔ le kpole wɔ bɛ nu la anwo kpolera fane dɔɔnwo. (Maake 9:​33, 34) Nɔe ne mɔɔ aleɛ kye a Gyisɛse bawu la, Pita hɔle nrenyia bie anwo zo na ɔpɛle ɔ nzo. (Dwɔn 18:10) Zɔhane nɔe ne ala, ɛzulolɛ hanle Pita na ɔkpole ɔ gɔnwo Gyisɛse fane nsa. (Maake 14:​66-72) Ɛhye maanle Pita zunle alɔbɔlɛ ɛzunlɛ.—Mat. 26:75.

7. Mɔɔ bɛdwazole Gyisɛse la, nwolɛ adenle boni a ɔvale ɔmaanle Pita a?

7 Gyisɛse amkpo ye ɛdoavolɛma ne mɔɔ ɛnee bɛ sa nu ɛdo bɔkɔɔ la. Mɔɔ bɛdwazole Gyisɛse la, ɔmaanle Pita nyianle nwolɛ adenle mɔɔ ɔbava yeahile kɛ ɔtɛkulo ye la. Gyisɛse hanle hilele Pita kɛ ɔvi mɛlɛbɛnwoaze nu ɔnlea ye mboane ne. (Dwɔn 21:​15-17) Ɛnee Pita ɛziezie ɔ nwo kɛ ɔbayɛ mɔɔ Gyisɛse se ɔyɛ la. Ɛnee Pita wɔ Gyɛlusalɛm wɔ Pɛntekɔso kenle ne na ɔboka bɛdabɛ mɔɔ bɛlimoale bɛvale sunsum nwuanzanwuanza ne bɛkpokpale bɛ la.

8. Nvonleɛ kpole boni a Pita yɛle wɔ Anteɔko a?

8 Mɔɔ bɛkpokpale Pita bɔbɔ la anzi, ɛnee ɔwɔ kɛ ɔdi ye sinlidɔlɛ ne mɔ anwo gyima. Wɔ ɛvolɛ 36 Y.M., mɔɔ bɛvale sunsum nwuanzanwuanza ne bɛkpokpale Kɔnileɛse mɔɔ ɔnle Dwuunli la, ɛnee Pita wɔ ɛkɛ ne bie, na ɛhye le daselɛ wienyi mɔɔ kile kɛ “Nyamenle ɛnnea sonla nyunlu” na bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la bahola araboka Kilisiene asafo ne anwo. (Gyi. 10:​34, 44, 45) Ɛhye anzi, Pita bɔle ɔ bo kɛ ɔ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la di aleɛ, debie mɔɔ mekɛ bie ɛnee ɔnyɛ ye fee la. (Gal. 2:12) Noko Dwuu Kilisienema bie mɔ dele nganeɛ kɛ ɔnle kɛ Dwuuma nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la bɔ nu di aleɛ. Mɔɔ bɛ nuhua bie mɔ mɔɔ lɛ zɔhane adwenle ne la rale Anteɔko la, Pita nee ɔ mediema mɔɔ bɛnle Dwuuma la anli aleɛ bieko, bie a ɛnee ɔsulo kɛ ɔbaha Dwuu Kilisienema ne ɛya. Mɔɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo nwunle nabalaba nyɛleɛ ɛhye la, ɔhwile Pita anyunlu wɔ menli ne anyunlu. (Gal. 2:​13, 14) Nvonleɛ ɛhye amuala anzi, Pita ammaa ɔ sa nu ando. Duzu a boale ye a?

DUZU A BOALE PITA AMAA Ɔ SA NU ANDO A?

9. Kɛzi Dwɔn 6:​68, 69 maa yɛnwu kɛ Pita di nɔhalɛ ɛ?

9 Ɛnee Pita di nɔhalɛ; yeammaa debie biala anzi ye adenle kɛ ɔbali Gyisɛse anzi dahuu. Kenle ko bie mɔɔ Gyisɛse hanle edwɛkɛ mɔɔ ye ɛdoavolɛma ne ande ɔ bo la, Pita hilele kɛ ɔdi nɔhalɛ. (Kenga Dwɔn 6:​68, 69.) Bɛ nuhua dɔɔnwo angendɛ ammaa Gyisɛse angilehile edwɛkɛ ne anu, ɔti bɛgyakyile ɔ nzi ɛlilɛ. Noko Pita anyɛ ye zɔ. Ɔnwunle kɛ Gyisɛse angomekye a ɔlɛ “edwɛkɛ mɔɔ maa dahuu ngoane a.”

Duzu ati a anwodozo mɔɔ Gyisɛse nyianle ye wɔ Pita anu la maa wɔ anwosesebɛ a? (Nea ɛdendɛkpunli 10)

10. Kɛzi Gyisɛse hilele kɛ ɔlɛ Pita anu anwodozo ɛ? (Eza nea nvoninli ne.)

10 Gyisɛse amkpo Pita. Nɔe ne mɔɔ aleɛ kye a ɔbawu la, ɛnee ɔze kɛ Pita nee ɛzoanvolɛma mɔɔ ɛha la bakpo ye. Noko ɛnee ɔlɛ anwodozo kɛ Pita anye bara ɔ nwo zo na yeahɔ zo yeali nɔhalɛ. (Luku 22:​31, 32) Ɛnee Gyisɛse ze kɛ “sunsum ne kulo, noko nwonane ne le bɛtɛɛ.” (Maake 14:38) Ɛhye ati, mɔɔ Pita kpole Gyisɛse bɔbɔ la, yeammaa ɔ sa nu ando wɔ ye ɛzoanvolɛ ne anwo. Mɔɔ bɛdwazole Gyisɛse la, ɔyele ɔ nwo ɔhilele Pita—ɔda ali kɛ ɛnee Pita angome a wɔ ɛkɛ a. (Maake 16:7; Luku 24:34; 1 Kɔl. 15:5) Nea kɛzi ɔbayɛ kɛ ɛhye maanle Pita mɔɔ ɛnee ɔ rɛle ɛbɔ kpole la anwosesebɛ a!

11. Kɛzi Gyisɛse maanle Pita nyianle anwodozo kɛ Gyihova baboa ye ɛ?

11 Gyisɛse maanle Pita nwunle kɛ Gyihova baboa ye. Gyisɛse mɔɔ ɛnee bɛdwazo ye la luale nwanwane adenle zo maanle Pita nee ɔ gɔnwo ɛzoanvolɛma mɔɔ ɛha la hyele fɛlɛ dɔɔnwo bie. (Dwɔn 21:​4-6) Nwanwane deɛ ɛhye maanle Pita nwunle ye wienyi kɛ Gyihova bahola ava nwonane afoa nu ninyɛne mɔɔ ɔhyia nwo la yeamaa ye. Bie a ɛhye maanle ɛzoanvolɛma ne hakyele edwɛkɛ mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ Gyihova bava ninyɛne mɔɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛkɔ zo ‘bɛdimoa bɛkpondɛ Belemgbunlililɛ ne’ bahyia nwo la amaa bɛ la. (Mat. 6:33) Ɛhye maanle Pita vale ɛzonlenlɛ gyima ne limoale ye ɛbɛlabɔlɛ nu na tɛ fɛlɛhyelɛ gyima ne ɔ. Ɔvale akɛnrasesebɛ ɔlile daselɛ wɔ Pɛntekɔso, ɛvolɛ 33 Y.M., na ɔboale menli apenle dɔɔnwo ɔmaanle bɛliele edwɛkpa ne bɛlile. (Gyi. 2:​14, 37-41) Ɛhye anzi, ɔboale Samɛleama nee maanle maanle ne anu amra ɔmaanle bɛzukoale Kelaese anwo debie na bɛlile ɔ nzi. (Gyi. 8:​14-17; 10:​44-48) Amgba Gyihova vale Pita lile gyima kpole ɔmaanle menli ngakyile kɔsɔɔti rale asafo ne anu.

DUZU A YƐSUKOA YƐFI NU A?

12. Saa yɛlɛdi yɛ sinlidɔlɛ bie anwo gyima noko kɛ ɔde la ala a ɔde a, kɛzi Pita neazo ne bahola aboa yɛ ɛ?

12 Gyihova bahola aboa yɛ yeamaa yɛamia yɛ nwo. Tɛ mekɛ ne amuala a ɛhye ɛyɛlɛ bayɛ bɛtɛɛ amaa yɛ a, titili saa yɛlɛdi yɛ sinlidɔlɛ bie anwo gyima noko kɛ ɔde la ala a ɔde a. Ɔyɛ a ɔzɔho kɛ yɛ sinlidɔlɛ ɛdeɛ ne bɔbɔ anloa yɛ se tɛla Pita ɛdeɛ ne. Noko Gyihova bahola amaa yɛ anwosesebɛ amaa yɛ sa nu ando. (Edw. 94:​17-19) Kɛ neazo la, kolaa na adiema kpavolɛ bie azukoa nɔhalɛ ne la, ɔvale ɔ nwo ɔwulale awodeɛ ko nla nu wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu. Ɔgyakyile zɔhane ɛbɛlatane ne ɛbɔlɛ bɔkɔɔ. Noko ɔdwu mekɛ ne bie a atiakunluwɔzo ɛtane gyegye ye. Duzu a boale ye maanle ɔmianle ɔ nwo a? Ɔhanle kɛ: “Gyihova maa yɛ anwosesebɛ.” Ɔdoale zo kɛ: “Ɔlua Gyihova sunsum ne moalɛ zo . . . , menwu kɛ yɛbahola [yɛahɔ zo] yɛalua nɔhalɛ adenle ne anu . . . Gyihova ɛhola ɛva me ɛli gyima, na me sinlidɔlɛ ne mɔ amuala anzi, ɔkɔ zo ɔmaa me anwosesebɛ.”

Horst Henschel bɔle ye dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne abo wɔ January 1, 1950. Ɛsuzu kɛ ɔnlunle ɔ nwo kɛ ɔvale ye ngoane mekɛ ne ɔzonlenle Gyihova la ɔ? (Nea ɛdendɛkpunli 13, 15) d

13. Kɛ mɔɔ yɛnwu ye wɔ Gyima ne 4:​13, 29, 31 la, kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa Pita neazo ne ɛ? (Eza nea nvoninli ne.)

13 Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye la, sonla nwo ɛzulolɛ hanle Pita fane dɔɔnwo. Noko mɔɔ Pita yɛle asɔne kɛ Gyihova ɛmaa bɛ akɛnrazilɛ la, ɔnyianle akɛnrasesebɛ ɔyɛle ye gyima ne. (Kenga Gyima ne 4:​13, 29, 31.) Yɛdayɛ noko yɛbahola yɛali yɛ ɛzulolɛ zo. Nea mɔɔ dole adiema kpavolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Horst, mɔɔ ɛnee de Germany wɔ Ewiade Konle II la anu la. Kɛmɔ ye sukuluma ne tinlitinlinle ɔ nwo zo la ati, ɛzulolɛ hanle ye na ɔhanle kɛ “Heil Hitler!” Horst awovolɛ andwi ɔ nyunlu, emomu bɛ nee ye yɛle asɔne na bɛzɛlɛle Gyihova kɛ ɔmaa ɔnyia akɛnrasesebɛ. Kɛmɔ Horst awovolɛ boale ye yɛɛ ɔvale ɔ nwo ɔdole Gyihova anwo zo la ati, akee ɔnyianle anwosesebɛ ɔgyinlanle kpundii. Nzinlii ɔhanle kɛ: “Gyihova amkpo me ɛlɛ.” c

14. Kɛzi neavolɛma mɔɔ dwenle yɛ nwo la bahola amaa bɛdabɛ mɔɔ bɛ sa nu ɛdo la anwosesebɛ ɛ?

14 Gyihova nee Gyisɛse ɛnrɛmaa bɛ sa nu ɛnrɛdo wɔ yɛ nwo. Mɔɔ Pita kpole Kelaese la, ɛnee ɔwɔ kɛ ɔsi kpɔkɛ bie mɔɔ anwo hyia la. Ɔbagyakyi Gyisɛse anzi ɛlilɛ anzɛɛ ɔbahɔ zo yeadoa ye? Gyisɛse zɛlɛle Gyihova maanle Pita amaa ye diedi amkpo aze. Gyisɛse hanle zɔhane asɔneyɛlɛ ne anwo edwɛkɛ hilele Pita na ɔnyianle anwodozo kɛ nzinlii Pita bahola amaa ɔ mediema ne mɔ anwosesebɛ. (Luku 22:​31, 32) Mɔɔ Pita hakyele Gyisɛse edwɛkɛ ne la, nea kɛzi ɔbayɛ kɛ ɔmaanle ye anwosesebɛ a! Saa ɔwɔ kɛ yɛsi kpɔkɛ bie mɔɔ anwo hyia la wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu a, Gyihova bahola alua neavolɛma mɔɔ bɛdwenle yɛ nwo la anwo zo yeamaa yɛ anwosesebɛ amaa yɛahɔ zo yɛali nɔhalɛ. (Ɛfɛ. 4:​8, 11) Adiema bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Paul mɔɔ ɛyɛ asafo nu kpanyinli ɛhyɛ la bɔ mɔdenle kɛ ɔbaboa mediema. Ɔka ɔkile bɛdabɛ mɔɔ bɛte nganeɛ kɛ ɔwɔ kɛ bɛgyakyi Gyihova ɛzonlenlɛ la kɛ bɛdwenle kɛzi Gyihova limoale hwenle bɛ rale nɔhalɛ ne anu la anwo. Akee ɔmaa bɛnyia anwodozo kɛ Gyihova ɛlɔlɛ kpundii ne ati, ɔnrɛmaa Ɔ sa nu ɛnrɛdo wɔ bɛ nwo. Ɔdwulale ye kɛ, “Ɔlua Gyihova moalɛ zo, menwu menli dɔɔnwo mɔɔ bɛ sa nu dole la kɛ bɛlɛbɔ bɛ nwo mɔdenle bieko.”

15. Kɛzi Pita nee Horst neazo ne maa yɛnwu kɛ edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mateyu 6:33 la le nɔhalɛ ɛ?

15 Kɛ mɔɔ Gyihova maanle Pita nee ɛzoanvolɛma mɔɔ ɛha la asa hanle ninyɛne mɔɔ bɛhyia nwo la, zɔhane ala a saa yɛdayɛ noko yɛfa ɛzonlenlɛ gyima ne yɛdimoa yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu a ɔbamaa yɛ sa aha ninyɛne mɔɔ yɛhyia nwo la a. (Mat. 6:33) Wɔ Ewiade Konle II la anzi, Horst mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la zuzule nwo kɛ ɔkulo kɛ ɔyɛ adekpakyelɛnli. Noko ɛnee ɔle ehyianli ɔti ɛnee ɔnlie ɔnli kɛ ɔbanyia ezukoa yeanlea ɔ nwo na yeahɔ zo yeayɛ dahuu ɛzonlenlɛ gyima ne. Duzu a ɔbayɛ a? Ɔzile kpɔkɛ kɛ ɔbazɔ Gyihova yeanlea, ɔti mɔɔ maangyebakyi zo neavolɛ ne rakpɔlale bɛ la, ɔvale dapɛne ne amuala ɔhɔle daselɛlilɛ. Mɔɔ dapɛne ne hɔle ye awieleɛ la, maangyebakyi zo neavolɛ ne vale ɛnvulopu bie maanle ye noko yeangile ye ɛleka mɔɔ ɔvi la. Ɛnee ezukoa mɔɔ wɔ nu la baboa ye yeamaa yeayɛ adekpakyelɛ gyima ne wɔ siane dɔɔnwo anu. Horst bule ahyɛlɛdeɛ ɛhye kɛ ɛnee Gyihova ɛlɛka ahile ye kɛ ɔbaboa ye. Wɔ ye ngoane mekɛ mɔɔ ɛha la amuala anu, ɔvale Belemgbunlililɛ ne ɔlimoale wɔ ye ɛbɛlabɔlɛ nu.—Mal. 3:10.

16. Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛsuzu Pita neazo ne nee edwɛkɛ mɔɔ ɔhɛlɛle la anwo a?

16 Nea kɛzi ɔbayɛ kɛ Pita anye liele kɛ Gyisɛse anvi ɔ nwo ɛkɛ angɔ kɛ mɔɔ ɔhanle la! Kelaese hɔle zo tetele Pita ɔmaanle ɔrayɛle ɛzoanvolɛ mɔɔ di nɔhalɛ na ɔrayɛle neazo kɛnlɛma ɔmaanle Kilisienema. Yɛbahola yɛazukoa ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ nvasoɛ wɔ zo la yɛavi zɔhane ndetelɛ ne anu. Pita hanle ɛzukoalɛdeɛ zɔhane mɔ nee dɔɔnwo anwo edwɛkɛ wɔ ngɛlata nwiɔ ne mɔɔ sunsum ne maanle ɔhɛlɛle ɔhɔmaanle asafo ne mɔ wɔ ɛvoya mɔɔ limoa la anu la anu. Edwɛkɛ bieko bahilehile ngɛlata ɛhye mɔ anu ngakyelɛ ekyi nee kɛzi yɛbahola yɛava yɛabɔ yɛ ɛbɛla ɛnɛ la anu.

EDWƐNE 126 Bɛzinza, Bɛgyinla Kpundii, Bɛmaa Bɛ Nwo Ɛyɛ Se

a Bɛziezie edwɛkɛ ɛhye kɛ bɛfa bɛamaa bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛko bɛatia bɛ sinlidɔlɛ la anwosesebɛ kɛ bɛbahola bɛali zolɛ na bɛabɔ mɔdenle kɛ Gyihova nɔhalɛ azonvolɛ.

b Ngɛlɛlera dɔɔnwo mɔɔ bɛhwe adwenle bɛhɔ zo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la vi Maake Edwɛkpa ne anu. Ɔbayɛ kɛ edwɛkɛ mɔɔ Pita mɔɔ vale ɔ nye nwunle ninyɛne ɛhye mɔ la hanle hilele ye la a ɔhɛlɛle a.

c Nea vidio, “Horst Henschel: Gyihova Le Me Aranemgbole” wɔ jw.org.

d NVONINLI NE ANWO NGILENU: Kɛ mɔɔ bɛyɛ nwolɛ nvoninli la, Horst Henschel awovolɛ nee ye yɛle asɔne na bɛmaanle kpɔkɛ mɔɔ ɔbɔle kɛ ɔbagyinla kpundii la anu mianle.