Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 45

Kɛzi Sunsum Nwuanzanwuanza Ne Boa Yɛ La

Kɛzi Sunsum Nwuanzanwuanza Ne Boa Yɛ La

“Melɛ anwosesebɛ wɔ debie biala anu ɔlua ahenle mɔɔ maa me tumi la ati.”​—FEL. 4:13.

EDWƐNE 104 Sunsum Ne Le Nyamenle Ahyɛlɛdeɛ

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1-2. (a) Duzu a boa yɛ wɔ alehyenlɛ ko biala anu a? Kilehile nu. (b) Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

“SƆNEA ɛhye mɔɔ menyiale la, saa ɔhale me ngome a, anrɛɛ menrɛhola ɔ nloa gyinla.” Wɔha edwɛkɛ ɛhye bie ɛlɛ ɔ? Yɛ nuhua dɔɔnwo ɛha bie ɛlɛ. Bie a ɛgyinlanle anwodolɛ bie mɔɔ anu yɛ se anzɛɛ dɔvolɛ bie ewule nloa. Saa ɛto ɛ nye ɛ nzi a, ɛte nganeɛ kɛ saa tɛ Gyihova sunsum ne mɔɔ ɔle “tumi bedevinli” mɔɔ ɔfa ɔmaa la a, anrɛɛ ɛ ngome ɛnrɛhola ɔ nloa gyinla.​—2 Kɔl. 4:7-9.

2 Eza yɛhyia sunsum ne moalɛ amaa ɛtane ewiade ɛhye annyia yɛ nwo zo tumi. (1 Dwɔn 5:19) Bieko, yɛ nee “sunsum ɛtane ɛlɔne” ne mɔ ɛlɛko. (Ɛfɛ. 6:12) Wɔ mekɛ mɔɔ ɛhye mɔ wɔ yɛ adwenle nu la, yɛbazuzu ndenle nwiɔ mɔɔ sunsum ne dua zo boa yɛ la anwo. Akee yɛbazuzu mɔɔ yɛbahola yɛayɛ amaa yɛanyia sunsum ne azo nvasoɛ kpalɛ la anwo.

SUNSUM NWUANZANWUAZA NE MAA YƐ ANWOSESEBƐ

3. Adenle ko mɔɔ Gyihova dua zo boa yɛ maa yɛgyinla sɔnea nloa la a le boni?

3 Gyihova sunsum ne boa yɛ ɔlua anwosesebɛ mɔɔ ɔmaa yɛnyia yɛdi yɛ ɛzonlelilɛ nwo gyima ɔnva nwo sɔnea mɔɔ yɛyia la azo. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo dele nganeɛ kɛ, ɔlɛkɔ zo yeazonle Gyihova ɔnva nwo ngyegyelɛ mɔɔ ɔlɛyia la, ɔluakɛ ɔfa ɔ nwo ɔto “Kelaese tumi ne” azo la ati. (2 Kɔl. 12:9) Wɔ Pɔɔlo edwɛkpatɛlɛvolɛ adendulɛ mɔɔ tɔ zo nwiɔ la anu, ɔbɔle mɔdenle ɛsesebɛ ɔhanle edwɛkɛ ne na eza ɔyɛle gyima ɔnleanle ɔ nwo. Ɔdɛnlanle Akoyela nee Pelesela sua nu wɔ Kɔlente. Ɛnee bɛyɛ ɛdanlɛsua. Kɛ mɔɔ ɛnee Pɔɔlo yɛ bɛ gyima ne bie la ati, ɔ nee bɛ yɛle gyima wɔ mekɛ ekyi anu. (Gyi. 18:1-4) Sunsum ne maanle Pɔɔlo anwosesebɛ maanle ɔyɛle ye nwonane afoa nu gyima nee ye ɛzonlenlɛ gyima ne.

4. Kɛ mɔɔ 2 Kɔlentema 12:7b-9 ka la, ngyegyelɛ boni a Pɔɔlo yiale a?

4 Kenga 2 Kɔlentema 12:7b-9. Wɔ ngyɛnu ɛhye anu, mɔɔ Pɔɔlo hanle kɛ bɛva ‘debie mɔɔ le kɛ bowule la bɛwulale ɔ nwonane nu’ la, ɛnee boni a ɔlɛkile a? Saa bowule wɔ ɛ nwonane nu a, ɛbade nyane kpole. Yemɔti ɛnee Pɔɔlo ɛlɛka kɛ, ɔlɛyia sɔnea bie mɔɔ yɛ nyane kɛ ɛhye la. Ɔbule sɔnea ɛhye kɛ “Seetan anwumabɔvolɛ bie” mɔɔ ‘ɛlɛbobɔ’ ye la. Ɛhye ɛngile kɛ ɛnee Seetan anzɛɛ ye anwumabɔvolɛ ɛtane ne mɔ a ɛlɛfa sɔnea ne mɔɔ le kɛ bowule la awɔ Pɔɔlo nwonane ne anu a. Emomu, mɔɔ sunsum ɛtane ne mɔ nwunle “bowule” ɛhye mɔɔ wɔ Pɔɔlo nwonane ne anu la, wɔ sɛkɛlɛneɛ adenle zo, bɛbɔle mɔdenle kɛ bɛtinli zo amaa ye nyane ne ayɛ kpole. Duzu a Pɔɔlo yɛle a?

5. Kɛzi Gyihova diele Pɔɔlo asɔneyɛlɛ ne ɛ?

5 Mɔlebɛbo ne, ɛnee Pɔɔlo kulo kɛ “bowule” ne fi ɛkɛ. Ɔhanle kɛ: “Menzɛlɛle Awulae [Gyihova] fane nsa kɛ ɔmaa deɛ ɛhye ɛvi me nwo.” Noko ɔnva nwo asɔne mɔɔ Pɔɔlo yɛle la, bowule ne anvi ɔ nwonane ne anu. Asoo ɛhye kile kɛ Gyihova andie Pɔɔlo asɔneyɛlɛ ɔ? Kyɛkyɛ. Ɔdiele. Gyihova anye ngyegyelɛ ne anvi ɛkɛ, noko ɔmaanle Pɔɔlo anwosesebɛ ɔmaanle ɔgyinlanle ɔ nloa. Gyihova hanle kɛ: “Me tumi ne di munli wɔ bɛtɛɛyɛlɛ nu.” (2 Kɔl. 12:8, 9) Na ɔlua Nyamenle moalɛ zo, Pɔɔlo hɔle zo nyianle anyelielɛ nee anzodwolɛ!​—Fel. 4:4-7.

6. (a) Adenle boni azo a bie a Gyihova balua adie yɛ asɔneyɛlɛ a? (b) Kɛzi ngɛlɛlera mɔɔ wɔ ɛdendɛkpunli ne anu la maa wɔ anwosesebɛ ɛ?

6 Asoo wɔzɛlɛ Gyihova ɛlɛ kɛ ɔlie wɔ ɔvi sɔnea bie anu kɛ mɔɔ Pɔɔlo yɛle la? Bie a ɛzɛlɛle Gyihova fane dɔɔnwo, noko ngyegyelɛ ne kpole ala a ɔyɛ a, ɔti ɛdele nganeɛ kɛ Gyihova ɛva ɛ nwo ɛya ɔ? Saa zɔhane a ɔde a, kakye Pɔɔlo neazo ne. Kɛ mɔɔ Gyihova diele ye asɔneyɛlɛ ne la, Ɔbadie ɛdawɔ noko wɔ asɔneyɛlɛ wɔ adenle biala azo! Bie a Gyihova ɛnrɛye ngyegyelɛ ne ɛnrɛvi ɛkɛ. Noko ɔbalua ye sunsum ne azo yeamaa wɔ anwosesebɛ mɔɔ ɛbava wɔagyinla ɔ nloa la. (Edw. 61:3, 4) Bie a ɛbade nganeɛ kɛ ‘bɛbɔ wɔ bɛdo aze,’ noko Gyihova ɛnrɛkpo wɔ ɛlɛ.​—2 Kɔl. 4:8, 9; Fel. 4:13.

SUNSUM NWUANZANWUANZA NE BOA MAA YƐKƆ ZO YƐSONLE GYIHOVA

7-8. (a) Kɛzi sunsum ne le kɛ anwoma ɛ? (b) Kɛzi Pita hanle adenle mɔɔ sunsum ne dua zo yɛ gyima la anwo edwɛkɛ ɛ?

7 Debie bieko mɔɔ sunsum ne boa yɛ wɔ nu la a le boni? Yɛbahola yɛava sunsum ne yɛatoto anwoma nwo. Anwoma mɔɔ ɛlɛbɔ ahɔ ɛleka kpalɛ la kola boa meli maa ɔdwu ɛleka mɔɔ ɔkɔ la saa bɔbɔ ahumu ɛlɛtu a. Zɔhane ala a sunsum ne baboa yɛ amaa yɛahɔ zo yɛazonle Gyihova yɛahɔdwu ewiade fofolɛ ne anu ɔnva nwo sɔnea biala mɔɔ yɛbayia la.

8 Kɛ fɛlɛkyevolɛ la, ɛnee ɛzoanvolɛ Pita ze meli nwo gyima kpalɛ. Yemɔti ɔfɛta kɛ ɔvale edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ bɛfa bɛdi gyima wɔ meli nwo la ɔhanle kɛzi sunsum ne yɛ gyima anwo edwɛkɛ la. Ɔhɛlɛle kɛ: “Ngapezo anlua sonla ɛhulolɛ zo amba ɛlɛ, emomu sunsum ne a hanle menli maanle bɛhanle mɔɔ vi Nyamenle ɛkɛ ne la a.” Giliki edwɛkɛkpɔkɛ ne mɔɔ bɛhile ɔ bo kɛ “hanle” bɛ la eza kile “pia ye; anzɛɛ fa ye kɔ.”​—2 Pita 1:21.

9. Duzu a ɛnee wɔ Pita adwenle nu wɔ mekɛ mɔɔ ɔvale edwɛkɛ “fa ye kɔ” ɔlile gyima la ɛ?

9 Duzu a ɛnee wɔ Pita adwenle nu wɔ mekɛ mɔɔ ɔvale edwɛkɛ “fa ye kɔ” ɔlile gyima la ɛ? Luku mɔɔ hɛlɛle Gyima ne buluku ne la vale edwɛkɛ ɛhye bie lile gyima, ɔvale ɔhanle kɛzi anwoma bɔ meli ‘fa ye kɔ’ la anwo edwɛkɛ. (Gyi. 27:15) Yemɔti Baebolo nwo abɔlɔba bie hanle kɛ, ɛnee Pita ɛlɛfa ndonwo mɔɔ tumi wɔ nu la ali gyima. Wɔ adenle fofolɛ zo, ɛnee Pita ɛlɛka kɛ, kɛ mɔɔ anwoma bɔ meli fa ye kɔ ɛleka mɔɔ ɔkulo la, zɔhane ala a sunsum ne pianle Baebolo kɛlɛvoma anzɛɛ ngapezoma ne ɔmaanle bɛyɛle gyima mɔɔ bɛvale bɛmaanle bɛ la a. Abɔlɔba ko ne ala hanle kɛ: “Saa yɛbaha a, ngapezoma ne gyakyile bɛ nwo nu.” Na Gyihova maanle “anwoma ne” anzɛɛ sunsum ne vale bɛ yɛle gyima. Baebolo kɛlɛvoma ne yɛle mɔɔ sunsum ne hanle hilele bɛ la. Bɛyɛle gyima wɔ sunsum ne adehilelɛ bo.

DEBIE 1: Ɛ nee ɛ mediema ɛbɔ nu ɛyɛ sunsum nu ninyɛne dahuu

DEBIE 2: Fa ɛ nwo wula sunsum nu ninyɛne ɛhye mɔ anu kpalɛ (Nea ɛdendɛkpunli 11) *

10-11. Ninyɛne nwiɔ boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛyɛ amaa sunsum ne anyia yɛ nwo zo tumi a? Maa ndonwo.

10 Nɔhalɛ nu, mekɛ mɔɔ bɛluale sunsum ne azo bɛhɛlɛle Baebolo ne la ɛkpa nwo. Noko ɔtɛnyia tumi wɔ Nyamenle menli nwo zo. Gyihova ɛlɛkɔ zo ayɛ ye afoa nu ɛdeɛ. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanyia Nyamenle sunsum ne azo nvasoɛ ɛ? Ɔwɔ kɛ yɛnea kɛ yɛlɛyɛ yɛ afoa nu ɛdeɛ. Adenle boni azo?

11 Dwenle ndonwo ɛhye anwo. Saa menli mɔɔ wɔ meli nu wɔ nyevile zo la banyia anwoma ne azo nvasoɛ a, ɔwɔ kɛ bɛyɛ ninyɛne nwiɔ bie. Mɔɔ limoa, ɔwɔ kɛ bɛkakyi meli ne anye bɛkɔ ɛleka mɔɔ anwoma ne ɛlɛbɔ ahɔ la. Nɔhalɛ nu, saa bɛfa meli ne bɛsie habɔ ne ɛleka mɔɔ anwoma ɛmbɔ la a, meli ne ɛnrɛdu ɔ bo. Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, ɔwɔ kɛ bɛgyakyi avɛla biala mɔɔ wɔ nu la anu. Nɔhalɛ nu, saa anwoma ne ɛlɛbɔ kɛ nzɔne bɔbɔ na ɔnga avɛla ne mɔ a, meli ne ɛnrɛdu ɔ bo. Kɛ ɔde la ɛne, saa yɛbahola yɛazonle Gyihova a, kyesɛ ye sunsum ne boa yɛ. Saa yɛbanyia sunsum zɔhane azo nvasoɛ a, kyesɛ yɛyɛ ninyɛne nwiɔ. Mɔɔ limoa, ɔwɔ kɛ yɛmaa Nyamenle sunsum ne kile yɛ adenle ɔlua ninyɛne mɔɔ maa sunsum ne nyia yɛ nwo zo tumi mɔɔ yɛbayɛ la azo. Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, ɔwɔ kɛ “yɛgyakyi yɛ avɛla ne mɔ anu” ɔlua sunsum nu ninyɛne zɔhane mɔ mɔɔ yɛbava yɛ nwo yɛawula nu kpalɛ la azo. (Edw. 119:32) Saa yɛdua ndenle nwiɔ ɛhye mɔ azo a, sunsum ne bamaa yɛahɔ yɛ nyunlu ɔnva nwo ngyegyelɛ nee sɔnea biala mɔɔ yɛbayia la, na yɛahɔ zo yɛali nɔhalɛ yɛahɔdwu Nyamenle ewiade fofolɛ ne anu.

12. Duzu a yɛbazuzu nwo kɛkala a?

12 Badwu ɛke, yɛzuzu ndenle nwiɔ mɔɔ sunsum ne dua zo boa yɛ la anwo. Sunsum ne maa yɛ anwosesebɛ na ɔboa yɛ ɔmaa yɛdi nɔhalɛ wɔ sɔnea nu. Eza ɔboa yɛ ɔmaa yɛkɔ zo yɛsonle Gyihova na yɛdua dahuu ngoane adenle ne azo. Kɛkala, akee yɛbazuzu ninyɛne nna mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ amaa yɛanyia sunsum ne anwo zo nvasoɛ kpalɛ la anwo.

KƐ ƆKƐYƐ NA YƐANYIA SUNSUM NE AZO NVASOƐ KPALƐ LA

13. Kɛ mɔɔ 2 Timote 3:16, 17 kile la, duzu a Ngɛlɛlera ne bahola ayɛ amaa yɛ a, noko duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

13 Mɔɔ limoa, sukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne. (Kenga 2 Timote 3:16, 17.) Nyamenle luale sunsum ne azo vale ye nzuzulɛ wulale Baebolo kɛlɛvoma ne adwenle nu. Saa yɛkenga Baebolo ne na yɛdwenledwenle nwo a, Nyamenle adehilelɛ nyia yɛ adwenle nee yɛ ahonle zo tumi. Zɔhane nzuzulɛ ne mɔ mɔɔ vi Nyamenle ɛkɛ la ka yɛ maa yɛbɔ ɛbɛla mɔɔ nee Nyamenle ɛhulolɛdeɛ yia la. (Hib. 4:12) Noko saa yɛbahola yɛanyia sunsum ne azo nvasoɛ kpalɛ a, ɔwɔ kɛ yɛnyia mekɛ yɛsukoa Baebolo ne dahuu na yɛdwenledwenle nwolɛ yɛkɔ moa. Ɛhye bamaa Nyamenle Edwɛkɛ ne aha yɛ ɛbɛlabɔlɛ afoa biala.

14. (a) Duzu ati a yɛkola yɛka kɛ, “anwoma ne bɔ” wɔ yɛ Kilisiene ayia ne mɔ abo a? (b) Duzu a baboa yɛ amaa yɛanyia sunsum ne azo nvasoɛ kpalɛ wɔ yɛ ayia ne mɔ abo a?

14 Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, bɛzonle Nyamenle bɛbɔ nu. (Edw. 22:22) Wɔ adenle bie azo, “anwoma ne bɔ” wɔ yɛ Kilisiene ayia bo. Gyihova sunsum ne yɛ gyima wɔ ayia ne mɔ abo. (Yek. 2:29) Duzu ati a yɛkola yɛka ye zɔ a? Ɔluakɛ saa yɛ nee yɛ mediema Kilisienema yia kɛ yɛsonle a, yɛsɛlɛ sunsum ne, yɛto edwɛne mɔɔ gyi Baebolo ne azo la na yɛtie adehilelɛ mɔɔ gyi Baebolo ne azo mɔɔ mrenyia mɔɔ bɛva sunsum ne bɛkpa bɛ fa maa la. Sunsum ko ne ala boa yɛ mediema mraalɛ maa bɛsiezie bɛ nwo na bɛyɛ bɛ gyimalilɛ ngakyile. Noko saa yɛbanyia sunsum ne azo nvasoɛ a, ɔwɔ kɛ yɛsiezie yɛ nwo na yɛfa yɛ nwo yɛwula debiezukoalɛ ne anu. Saa yɛyɛ ɛhye a, ɛnee ɔle kɛ asɛɛ “yɛgyakyi yɛ avɛla” ne mɔ anu wɔ debiezukoalɛ bo la.

15. Kɛzi sunsum ne boa yɛ wɔ daselɛlilɛ nu ɛ?

15 Mɔɔ tɔ zo nsa, fa ɛ nwo wula daselɛlilɛ gyima ne anu. Saa yɛfa Baebolo ne yɛdi gyima wɔ edwɛkɛhanlɛ nee ngilehilelɛ gyima ne anu a, ɛnee yɛlɛmaa sunsum ne aboa yɛ. (Wlo. 15:18, 19) Noko amaa wɔanyia Nyamenle sunsum ne azo nvasoɛ kpalɛ la, ɔwɔ kɛ ɛfa ɛ nwo ɛwula daselɛlilɛ gyima ne anu dahuu na ɛfa Baebolo ne ɛdi gyima kpalɛ. Adenle ko mɔɔ ɛbahola wɔalua zo wɔamaa wɔ daselɛlilɛ anyia anyuhɔlɛ la a le kɛ ɛbava adwelielilɛ nwo neazo ne mɔɔ wɔ Yɛ Ɛbɛlabɔlɛ Nee Yɛ Ɛzonlenlɛ Nyianu Buluku ne anu la wɔayɛ gyima.

16. Adenle titili ko mɔɔ yɛdua zo yɛnyia sunsum ne la a le boni?

16 Mɔɔ tɔ zo nna, yɛ asɔne kile Gyihova. (Mat. 7:7-11; Luku 11:13) Adenle titili ko mɔɔ yɛdua zo yɛnyia sunsum ne la a le kɛ yɛbazɛlɛ Gyihova wɔ asɔneyɛlɛ nu. Debie biala ɛnle ɛkɛ mɔɔ bazi yɛ asɔneyɛlɛ adenle anzɛɛ ɔnrɛmaa yɛnrɛnyia Gyihova ahyɛlɛdeɛ ne mɔɔ le sunsum ne a​—tɛ efiade nla anzɛɛ Seetan bɔbɔ. (Gye. 1:17) Kɛzi ɔwɔ kɛ yɛyɛ asɔne amaa yɛanyia sunsum ne azo nvasoɛ kpalɛ ɛ? Amaa yɛanwu mualɛ ne la, bɛmaa yɛnlea asɔneyɛlɛ nwo debie wɔ ndonwo bie mɔɔ Gyisɛse yɛle mɔɔ bɛyɛ nwolɛ kɛlɛtokɛ wɔ Luku Edwɛkpa ne ala anu la. *

MAA Ɛ NYE ƐBOLO ASƆNEYƐLƐ NWO

17. Asɔneyɛlɛ nwo ɛzukoalɛdeɛ boni a yɛnyia yɛfi Gyisɛse ndonwo mɔɔ wɔ Luku 11:5-9, 13 la anu a?

17 Kenga Luku 11:5-9, 13. Gyisɛse ndonwo ne maa yɛnwu kɛzi ɔwɔ kɛ yɛyɛ asɔne yɛkpondɛ sunsum ne la. Wɔ ndonwo ne anu, nrenyia ne asa hanle mɔɔ ɛnee ɔlɛkpondɛ la, “ɔluakɛ ɔ nye bolole ɔbizale la ati.” Yeanzulo kɛ ɔbazɛlɛ ɔ gɔnwo ne kɛ ɔboa ye ɔnva nwo kɛ ɛnee aleɛ ɛdwo kpalɛ la. (Nea mwbr18.07 5 ¶1-3) Duzu a Gyisɛse luale ndonwo ɛhye azo hilele yɛ wɔ asɔneyɛlɛ nwo a? Ɔhanle kɛ: “Bɛhɔ zo bɛbiza, na bɛ sa baha ye; bɛhɔ zo bɛkpondɛ, na bɛbanwu ye; bɛhɔ zo bɛbɔ nu, na bɛbabuke bɛ.” Yemɔti, duzu a yɛsukoa yɛfi nu a? Amaa sunsum ne aboa yɛ la, ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nye bolo asɔneyɛlɛ nwo.

18. Kɛ mɔɔ Gyisɛse ndonwo ne kile la, kɛmɔti a yɛkola yɛnyia anwodozo kɛ Gyihova bamaa yɛ sunsum nwuanzanwuanza ɛ?

18 Gyisɛse ndonwo ne eza boa yɛ maa yɛnwu deɛmɔti Gyihova bamaa yɛ sunsum ne la. Ɛnee nrenyia ne mɔɔ wɔ ndonwo ne anu la kulo kɛ ɔnea ye ɛyɛvolɛ ne kpalɛ. Ɔnwunle kɛ ɔwɔ kɛ ɔnyia aleɛ ɔmaa ye ɛyɛvolɛ ne mɔɔ ɛra ye ɛkɛ nɔe ne la. Gyisɛse hanle kɛ nrenyia ne maanle ɔ gɔnwo ne mɔɔ ɔkpondɛ paano ne la bie, ɔluakɛ ɔ nye bolole ɔbizale. Duzu a ɛnee Gyisɛse ɛlɛkile a? Saa sonla mɔɔ ɔnli munli la lɛ ɛhulolɛ kɛ ɔbaboa ɔ gɔnwo ɔluakɛ ɔ nye bolole la ati a, ɛnee fane nyɛ yɛɛ yɛ anwuma Selɛ ne ɛnrɛvi atiakunlukɛnlɛma nu ɛnrɛmaa menli mɔɔ anye bolo sɛlɛ sunsum ne la ɛ! Yemɔti, yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ saa yɛ nye bolo yɛsɛlɛ sunsum ne a, Gyihova bava amaa yɛ.​—Edw. 10:17; 66:19.

19. Duzu ati a yɛbahola yɛalie yɛali kɛ yɛbali konim ɛ?

19 Yɛbahola yɛalie yɛali kɛ ɔnva nwo mɔdenle biala mɔɔ Seetan ɛlɛbɔ kɛ ɔ sa baha yɛ la, yɛbahola yɛali konim. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ sunsum ne boa yɛ wɔ ndenle nwiɔ azo. Mɔɔ limoa, ɔmaa yɛnyia anwosesebɛ mɔɔ yɛhyia amaa yɛahola yɛkpo sɔnea la. Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, yemɔ a le tumi ne mɔɔ “bɔ yɛ avɛla ne” na ɔboa yɛ ɔmaa yɛkɔ zo yɛsonle Gyihova wɔ mekɛ mɔɔ yɛ nye la Nyamenle ewiade fofolɛ ne ade la. Bɛmaa yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛbanyia sunsum ne azo nvasoɛ kpalɛ!

EDWƐNE 41 Mesɛlɛ Wɔ Tie Me Asɔneyɛlɛ

^ ɛden. 5 Edwɛkɛ ɛhye bamaa yɛanwu kɛzi Nyamenle sunsum nwuanzanwuanza ne bahola aboa yɛ amaa yɛagyinla ngyegyelɛ nloa la. Eza ɔbamaa yɛanwu mɔɔ yɛbayɛ amaa yɛanyia sunsum nwuanzanwuanza ne azo nvasoɛ kpalɛ la.

^ ɛden. 16 Luku a le Edwɛkpa kɛlɛvo mɔɔ zile zo titili kɛ ɛnee Gyisɛse yɛ asɔne kpalɛ wɔ ye ɛbɛlabɔlɛ nu a.​—Luku 3:21; 5:16; 6:12; 9:18, 28, 29; 18:1; 22:41, 44.

^ ɛden. 59 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: DEBIE 1: Adiema nrenyia nee adiema raalɛ bie ɛradwu Belemgbunlililɛ Asalo ɛkɛ. Debiezukoalɛ bo mɔɔ bɛ nee bɛ mediema ɛyia la bamaa Gyihova sunsum ne anyia bɛ nwo zo tumi. DEBIE 2: Bɛziezie bɛ nwo kɛ bɛfa bɛ nwo bɛawula debiezukoalɛ ne anu. Ɔwɔ kɛ yɛfa ndenle nwiɔ ɛhye mɔ yɛdi gyima wɔ ninyɛne gyɛne mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la anu: sukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne, yɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne na yɛ asɔne kile Gyihova.