Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Sukoa Gyihova Agɔnwo Mɔ

Sukoa Gyihova Agɔnwo Mɔ

“[Gyihova] fa bɛdabɛ mɔɔ bɛsulo ye la agɔnwolɛ.”​—EDWƐNDOLƐ 25:14.

EDWƐNE: 106, 118

1-3. (a) Duzu ati a yɛdie yɛdi kɛ yɛbahola yɛava Nyamenle agɔnwolɛ a? (b) Nwane mɔ a yɛbazuzu bɛ nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

BƐVƐLƐLE Ebileham kɛ Nyamenle agɔnwo fane nsa wɔ Baebolo ne anu. (2 Edwɛkɛsisilɛ 20:7; Ayezaya 41:8; Gyemise 2:23) Ɔ ngomekye a bɛvɛlɛle ye Nyamenle agɔnwo wɔ Baebolo ne anu a. Asoo ɛhye kile kɛ Ebileham angomekye a le sonla mɔɔ ɔyɛle Gyihova agɔnwo ɔ? Kyɛkyɛ. Baebolo ne maa yɛnwu kɛ yɛ muala yɛlɛ nwolɛ adenle yɛfa Nyamenle agɔnwolɛ.

2 Mrenyia nee mraalɛ nɔhavoma dɔɔnwo mɔɔ bɛzulole Gyihova, bɛnyianle ye nu diedi, na bɛyɛle ɔ gɔnwo mɔ la anwo kɛlɛtokɛ wɔ Baebolo ne anu. (Kenga Edwɛndolɛ 25:14.) Bɛboka “dasevolɛma pemgbenleamgbe” ne mɔɔ Pɔɔlo hanle bɛ nwo edwɛkɛ la anwo. Ɛnee menli ɛhye mɔ amuala le Nyamenle agɔnwo mɔ.​—Hibuluma 12:1.

3 Bɛmaa yɛzuzu Gyihova agɔnwo mɔ nsa mɔɔ bɛha bɛ nwo edwɛkɛ wɔ Baebolo ne anu la anwo: (1) Wulutu, Mowabe kunlavolɛ bɛlɛra bie mɔɔ di nɔhalɛ la, (2) Hɛzikaya, Dwuda belemgbunli bie mɔɔ di nɔhalɛ la, nee (3) Mɛle, Gyisɛse mame bɛlɛvo ne. Duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi adenle mɔɔ bɛ nuhua biala luale zo vale Nyamenle agɔnwolɛ la anu a?

ƆLALE NƆHALƐ ƐLƆLƐ ALI

4, 5. Kpɔkɛ boni a ɛnee ɔwɔ kɛ Wulutu si a, na duzu ati a ɛnee ɔyɛ se a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

4 Nawome nee ye ase mɔ, Wulutu nee Ɔpa, ɛlɛpɛ adenle tendenle avi Mowabe ahɔ Yizilayɛ. Mɔɔ bɛlua adenle nu la, Ɔpa zile kpɔkɛ kɛ ɔsia yeahɔ ye sua zo Mowabe. Noko ɛnee Nawome ɛzi pi kɛ ɔsia yeahɔ ye maanle nu Yizilayɛ. Duzu a Wulutu yɛle a? Ɛnee ɔwɔ kɛ ɔsi kpɔkɛ mɔɔ anu yɛ se la. Asoo ɔbazia yeahɔ Mowabe na ɔ nee ye abusua ne ahɔdɛnla anzɛɛ ɔ nee ye ase Nawome bahɔ Bɛtelɛhɛm?​—Wulutu 1:1-8, 14.

5 Wulutu abusua ne wɔ Mowabe. Anrɛɛ ɔbahola yeazia yeahɔ bɛ ɛkɛ, yɛɛ bie a bɛbanlea ye. Ɛnee ɔze menli mɔɔ wɔ Mowabe, bɛ aneɛ ne nee bɛ amaamuo. Ɛnee Nawome ɛnrɛhola ɛnrɛha kɛ Wulutu banyia ninyɛne ɛhye mɔ biala bie wɔ Bɛtelɛhɛm. Ɛnee eza Nawome sulo kɛ bie a ɔnrɛnyia nrenyia mɔɔ ɔbagya Wulutu anzɛɛ ɛleka mɔɔ ɔbadɛnla la. Yemɔti Nawome hanle hilele ye kɛ ɔzia ɔhɔ Mowabe. Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye la, Ɔpa ziale hɔle ye sua zo kɛ “ɔkazonle ye abusua bozonle ne.” (Wulutu 1:9-15) Noko Wulutu zile kpɔkɛ kɛ ɔnrɛzia ɔnrɛhɔ ye abusua ne ɛkɛ ɔnrɛzonle bɛ awozonle ne mɔ.

6. (a) Kpɔkɛ mɔɔ nrɛlɛbɛ wɔ nu la boni a Wulutu zile a? (b) Duzu ati a Bowaze hanle kɛ Wulutu ɛravea Gyihova andɛba abo ɛ?

6 Ɔbayɛ kɛ Wulutu zukoale Gyihova anwo debie vile ɔ hu anzɛɛ Nawome ɛkɛ. Ɔnwunle kɛ Gyihova ɛnle kɛ Mowabe awozonle ne mɔ la. Ɔhulole Gyihova na ɔnwunle kɛ ɔfɛta kɛ ɔsonle ye. Yemɔti Wulutu zile kpɔkɛ mɔɔ nrɛlɛbɛ wɔ nu. Ɔzele Nawome kɛ: “Wɔ menli bayɛ me menli, na wɔ Nyamenle ne ayɛ me Nyamenle.” (Wulutu 1:16) Saa yɛdwenle kɛzi ɛnee Wulutu kulo Nawome la anwo a, ɔka yɛ ahonle. Noko mɔɔ yɛ anyelielɛ la a le ɛlɔlɛ mɔɔ ɛnee ɔlɛ ɔmaa Gyihova la. Bowaze noko anye liele ɛhye anwo, na nzinlii ɔhanvole ye kɛ ‘yeravea Gyihova andɛba abo la.’ (Kenga Wulutu 2:12.) Edwɛkɛ mɔɔ Bowaze hanle la maa yɛkakye anloma ralɛ mɔɔ ɔfea ye mame andɛba abo ɔmaa ɔbɔ ɔ nwo bane la. (Edwɛndolɛ 36:7; 91:1-4) Zɔhane ala a Gyihova bɔle Wulutu anwo bane na ɔyilale ye wɔ ye diedi ne anwo a. Debie biala ammaa Wulutu annu ɔ nwo wɔ ye kpɔkɛzilɛ ne anwo.

7. Duzu a baboa menli mɔɔ twenlehwenle bɛ bo aze kɛ bɛbayila bɛ nwo zo bɛamaa Gyihova la ɛ?

7 Menli dɔɔnwo sukoa Gyihova anwo debie noko bɛnva ye bɛnyɛ bɛ ɛvealeka. Bɛtwenlehwenle bɛ bo aze kɛ bɛbayila bɛ nwo zo bɛamaa ye na bɛamaa bɛazɔne bɛ. Saa zɔhane a ɔde wɔ wɔ afoa nu a, dwenle deɛmɔti ɛtwenlehwenle ɛ bo aze la anwo. Awie biala lɛ nyamenle mɔɔ ɔsonle ye a. (Dwɔhyua 24:15) Nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ yɛbazonle nɔhalɛ Nyamenle ne. Saa ɛyila ɛ nwo zo ɛmaa Gyihova a, ɔkile kɛ ɛlɛ diedi kɛ ɔbabɔ ɛ nwo bane. Ɔbaboa wɔ yeamaa wɔahɔ zo wɔazonle ye ɔnva nwo ngyegyelɛ biala mɔɔ ɛbayia la. Zɔhane ala a Nyamenle yɛle maanle Wulutu a.

‘ƆLILE NƆHALƐ ƆMAANLE GYIHOVA’

8. Ka tɛnlabelɛ mɔɔ bɛtetele Hɛzikaya wɔ nu la anwo edwɛkɛ.

8 Ɛleka mɔɔ bɛtetele Hɛzikaya la le ngakyile fi Wulutu ɛdeɛ ne anwo. Ɛnee ɔboka maanle mɔɔ bɛyila bɛ nwo zo bɛmaa Nyamenle la anwo. Noko tɛ Yizilayɛma amuala a lile nɔhalɛ a. Ɛnee Belemgbunli Ehaze, Hɛzikaya papa, ati yɛ se. Yeambu Nyamenle ɛzonlenlɛ sua ne na ɔlile menli ne adwenle ɔmaanle bɛzonlenle awozonle. Ehaze maanle bɛyelale Hɛzikaya amediema ne mɔ bie anyewɔzo bɛbɔle afɔle bɛmaanle awozonle. Hɛzikaya le kakula la ɛnee ninyɛne ɛngɔ ye boɛ fee!​—2 Arelemgbunli 16:2-4, 10-17; 2 Edwɛkɛsisilɛ 28:1-3.

9, 10. (a) Duzu ati a anrɛɛ Hɛzikaya bahola ava Gyihova anwo ɛya ɛ? (b) Duzu ati a ɔnle kɛ yɛfa Nyamenle anwo ɛya ɛ? (d) Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛnwu kɛ tɛ ɛleka mɔɔ bɛtetele yɛ la a bamaa yɛayɛ mɔɔ le kpalɛ anzɛɛ ɛtane la ɛ?

9 Anrɛɛ Ehaze neazo ɛtane ne bahola amaa ɔ ra Hɛzikaya ava Gyihova anwo ɛya. Ɛnɛ, menli mɔɔ ɛyia ngyegyelɛ mɔɔ ɛndwu Hɛzikaya ɛdeɛ ne bɔbɔ la suzu kɛ, ɔlua ninyɛne bie mɔ ati bɛbahola bɛava Gyihova anzɛɛ ye ahyehyɛdeɛ ne “anwo ɛya.” (Mrɛlɛbulɛ 19:3) Bie mɔ noko suzu kɛ tɛnlabelɛ ɛtane mɔɔ bɛtetele bɛ wɔ nu la bamaa bɛayɛ mɔɔ ɛnle kpalɛ anzɛɛ bɛayɛ nvonleɛ mɔɔ bɛ awovolɛ yɛle la bie. (Yizikeɛle 18:2, 3) Noko asoo ɛhye mɔ le nɔhalɛ?

10 Hɛzikaya ɛbɛlabɔlɛ maa ɔda ali kɛ edwɛkɛ ɛhye mɔ ɛnle nɔhalɛ! Debie biala ɛnle ɛkɛ mɔɔ yɛbagyinla zo yɛava Gyihova anwo ɛya a. Tɛ ɔdaye a ɔmaa yɛkɔ ngyegyelɛ nu a. (Dwobu 34:10) Nɔhalɛ nu, awovolɛ bahola ahilehile bɛ mra bɛamaa bɛayɛ mɔɔ le kpalɛ anzɛɛ ɛtane la. (Mrɛlɛbulɛ 22:6; Kɔlɔsaema 3:21) Noko ɛhye ɛngile kɛ ɛleka mɔɔ bɛtetele yɛ la a bahile sonla holɛ mɔɔ yɛbayɛ a. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ Gyihova bɔle yɛ mɔɔ yɛkola yɛkpa kɛ yɛbayɛ mɔɔ le kpalɛ anzɛɛ mɔɔ le ɛtane la. (Mɛla ne 30:19) Kɛzi Hɛzikaya vale ahyɛlɛdeɛ ɛhye mɔɔ sonle bolɛ la lile gyima ɛ?

Ngakula dɔɔnwo ba nɔhalɛ ne anu ɔnva nwo tɛnlabelɛ mɔɔ bɛtete bɛ wɔ nu la (Nea ɛdendɛkpunli 9, 10)

11. Duzu a maanle Hɛzikaya yɛle Dwuda belemgbunli kpalɛ a?

11 Hɛzikaya papa boka Dwuda arelemgbunli mɔɔ le amumuyɛma la anwo, noko Hɛzikaya yɛle belemgbunli kpalɛ. (Kenga 2 Arelemgbunli 18:5, 6.) Ɔzile kpɔkɛ kɛ ɔnrɛli ye papa neazo ɛtane ne anzi. Ɔdiele Gyihova ngapezoma mɔɔ le kɛ Ayezaya, Maeka nee Hozia edwɛkɛ. Ɔliele bɛ folɛdulɛ nee bɛ ɛdenrɛdenrɛlɛ ɔdole nu. Ɛhye maanle ye anwosesebɛ ɔmaanle ɔzieziele ngyegyelɛ mɔɔ ye papa vale rale la anu dɔɔnwo. Ɔdele ɛzonlenlɛ sua ne anwo, ɔzɛlɛle ɛtane fakyɛ ɔmaanle menli ne na ɔbubule bɛ awozonle ɛzonlenle ananze ne mɔ wɔ maanle ne amuala anu. (2 Edwɛkɛsisilɛ 29:1-11, 18-24; 31:1) Nzinlii mɔɔ Aselea belemgbunli Sɛnakɛlebe hanle kɛ ɔba yearateta Gyɛlusalɛm la, Hɛzikaya lale akɛnrasesebɛ nee diedi kpole ali. Ɔnyianle anwodozo wɔ Gyihova anu kɛ ɔbabɔ bɛ nwo bane na ɔmaanle menli ne anwosesebɛ. (2 Edwɛkɛsisilɛ 32:7, 8) Mekɛ bie Hɛzikaya yɛle anwomemaazo, noko mɔɔ Gyihova denrɛle ye la, ɔbɛlɛle ɔ nwo aze ɔliele ɔdole nu. (2 Edwɛkɛsisilɛ 32:24-26) Ɔda ali wienyi kɛ Hɛzikaya yɛle neazo kɛnlɛma maanle yɛ. Yeammaa abusua mɔɔ bɛtetele ye nu la anzɛkye ye ɛbɛlabɔlɛ. Emomu ɔlale ye ali kɛ Gyihova le ɔ gɔnwo.

12. Kɛzi menli dɔɔnwo ɛla ye ali kɛ bɛle Gyihova agɔnwo mɔ kɛ mɔɔ Hɛzikaya yɛle la ɛ?

12 Ɛnɛ, menli ati yɛ se yɛɛ bɛnla ɛlɔlɛ ali, yɛɛ ngakula dɔɔnwo ɛnnyia awovolɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ na bɛdwenle bɛ nwo la bɛmmaa bɛntete bɛ. (2 Temɔte 3:1-5) Ɔnva nwo kɛ bɛtetele Kilisienema dɔɔnwo wɔ tɛnlabelɛ mɔɔ ɛnle kpalɛ anu la, bɛzi kpɔkɛ kɛ bɛbava Gyihova agɔnwolɛ. Kɛ mɔɔ Hɛzikaya yɛle la, bɛdabɛ noko bɛmaa yela ali kɛ tɛ abusua mɔɔ bɛtetele bɛ wɔ nu la a bahile sonla holɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛyɛ ye kenle bie la a. Nyamenle ɛmaa yɛ adenle mɔɔ yɛkola yɛkpa mɔɔ yɛkulo la, na yɛbahola yɛakpa kɛ yɛbazonle ye na yɛali ye eni kɛ mɔɔ Hɛzikaya yɛle la.

“AWULAE SONVOLƐ A LE ME”

13, 14. Duzu ati a ɔbayɛ kɛ ɛnee Mɛle gyimalilɛ ne yɛ se a, noko kɛzi ɔbuale Geebeleɛle edwɛkɛ ne ɛ?

13 Hɛzikaya wule la ɛvolɛ dɔɔnwo anzi, bɛlɛra bɛlɛvo bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Mɛle la nee Gyihova nyianle agɔnwolɛvalɛ titili na ɔnyianle gyimalilɛ titili bie. Ɛnee ɔbawo Nyamenle Ara na yeatete ye! Ɔbayɛ kɛ ɛnee Gyihova kulo Mɛle na ɔlɛ anwodozo wɔ ye nu la ati a ɔlile ye eni kpole zɛhae a. Noko mɔɔ ɔdele ye gyimalilɛ ne anwo edwɛkɛ ɛkɛ ne ala la, duzu a ɔyɛle a?

“Awulae sonvolɛ a le me” (Nea ɛdendɛkpunli 13, 14)

14 Yɛta yɛka kɛzi Nyamenle lile Mɛle eni la anwo edwɛkɛ. Noko ninyɛne boni mɔ a bie a ɔhanle ye ɛzulolɛ a? Kɛ neazo la, anwumabɔvolɛ Geebeleɛle hanle kɛ ɔbanrenzɛ mɔɔ ɔ nee nrenyia biala ɛnrɛla a. Noko yeanga kɛ ɔbahilehile edwɛkɛ ne anu yeahile Mɛle abusua ne nee ɔ gɔnwo mɔ. Duzu adwenle a bɛbanyia a? Kɛ ɔkɛyɛ na yeahilehile nu yeahile Dwosefi kɛ ɔtɛfale nrenyia fofolɛ ɛ? Eza Mɛle gyima bieko a le kɛ ɔbatete Nyamenle Ara ne! Yɛnze ninyɛne mɔɔ gyegyele Mɛle la amuala, noko yɛze mɔɔ ɔyɛle wɔ mekɛ mɔɔ Geebeleɛle nee ye dendɛle wiele la. Ɔhanle kɛ: “Yɛmenle, Awulae sonvolɛ a le me; mɔɔ wɔha la ɛyɛ zɔhane ɛmaa me.”​—Luku 1:26-38.

15. Duzu ati a Mɛle diedi ne yɛ nwanwane ɛ?

15 Nɔhalɛ, Mɛle diedi ne yɛ nwanwane! Ɛnee yeziezie ɔ nwo kɛ ɔbayɛ gyima biala mɔɔ bɛbava bɛamaa ye la kɛ mɔɔ sonvolɛ yɛ ala la. Ɔnyianle diedi kɛ Gyihova banlea ye na yeabɔ ɔ nwo bane. Kɛzi ɔyɛle mɔɔ Mɛle nyianle diedi kpole zɛhae ɛ? Bɛanva diedi bɛanwo yɛ. Noko saa yɛnyia diedi na yɛsɛlɛ Gyihova kɛ ɔyila yɛ mɔdenlebɔlɛ ne azo a, ɔbaboa yɛ. (Galeehyeama 5:22, NW; Ɛfɛsɛsema 2:8) Mɛle bɔle mɔdenle kpalɛ maanle ye diedi ne anu mianle. Kɛzi yɛkola yɛnwu ɛhye ɛ? Bɛmaa yɛzuzu kɛzi ɔdiele edwɛkɛ nee ninyɛne mɔɔ ɔhanle nwolɛ edwɛkɛ la anwo.

16. Duzu a kile kɛ ɛnee Mɛle tie edwɛkɛ kpalɛ a?

16 Kɛzi Mɛle diele edwɛkɛ la. Baebolo ne se “ɔwɔ kɛ awie biala tie ɔ nzo anwo, ɔmmatendɛ dɔɔnwo.” (Gyemise 1:19) Ɛnee Mɛle tie edwɛkɛ kpalɛ. Baebolo ne se ɔdiele edwɛkɛ mɔɔ ɔdele la kpalɛ, titili Gyihova anwo ninyɛne mɔɔ ɔzukoale la. Ɔnyianle mekɛ ɔdwenledwenlenle ninyɛne ɛhye mɔ mɔɔ hyia la anwo. Neazo ko a le mekɛ mɔɔ bɛwole Gyisɛse la, mɔɔ mboaneneavolɛma rahanle edwɛkɛ mɔɔ anwumabɔvolɛ bie hanle hilele bɛ la hilele Mɛle la. Nzinlii mɔɔ Gyisɛse lile ɛvolɛ 12 la, ɔhanle edwɛkɛ bie mɔɔ zinle Mɛle anwo. Wɔ tɛnlabelɛ nwiɔ ɛhye anu, Mɛle diele edwɛkɛ ne, ɔhakyele na ɔdwenledwenlenle mɔɔ ɔdele la anwo kpalɛ.​—Kenga Luku 2:16-19, 49, 51.

17. Duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi Mɛle edwɛkɛ ne anu a?

17 Mɔɔ Mɛle hanle nwolɛ edwɛkɛ la. Baebolo ne ɛnga mɔɔ Mɛle hanle la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo. Ye edwɛkɛ mɔɔ wale la wɔ Luku 1:46-55. Edwɛkɛ mɔɔ wɔ ɛke la kile kɛ ɛnee Mɛle ze Hibulu Ngɛlɛlera ne kpalɛ. Wɔ adenle boni azo? Mɛle edwɛkɛ ne nee Samoɛle mame Hana asɔneyɛlɛ ne le ko. (1 Samoɛle 2:1-10) Ɔzɔho kɛ Mɛle hwenle adwenle hɔle Ngɛlɛlera ne azo fane kɛyɛ 20 wɔ ye edwɛkɛ ne anu. Ɛhye da ye ali kɛ ɛnee ɔ nye die nwo kɛ ɔbaha Gyihova, ɔ Gɔnwo kpalɛ ne, anwo nɔhalɛ mɔɔ yezukoa la anwo edwɛkɛ.

18. Kɛzi yɛbahola yɛazukoa Mɛle diedi ne ɛ?

18 Kɛ mɔɔ Mɛle dele nganeɛ la, bie a Gyihova bamaa yɛ gyimalilɛ bie mɔɔ yɛbade nganeɛ kɛ yɛnrɛhola ye yɛ a. Bɛmaa yɛzukoa ye neazo ne, yɛvi ahonle nu yɛlie gyimalilɛ ne yɛdo nu, na yɛnyia anwodozo kɛ Gyihova baboa yɛ. Saa yɛtie Gyihova na yɛdwenledwenle ye bodane ne nee ɔ nwo ninyɛne mɔɔ yɛzukoa la anwo a, ɛnee yɛlɛsukoa Mɛle neazo ne. Akee yɛbahola yɛava anyelielɛ yɛaha mɔɔ yɛzukoa la anwo edwɛkɛ yɛahile awie mɔ.​—Edwɛndolɛ 77:11, 12; Luku 8:18; Wulomuma 10:15.

19. Mekɛ mɔɔ yɛlɛsukoa menli mɔɔ Baebolo ne ka kɛ bɛlale diedi kpole ali neazo ne la, duzu a yɛ nye bahola ala ye ade a?

19 Ɔda ali wienyi kɛ ɛnee Wulutu, Hɛzikaya nee Mɛle le Gyihova agɔnwo mɔ, kɛ mɔɔ ɛnee Ebileham le ɔ gɔnwo la. Ɛnee bɛboka “dasevolɛma pemgbenleamgbe” ne mɔɔ bɛyɛle Nyamenle agɔnwo mɔ la anwo. Bɛmaa yɛhɔ zo yɛzukoa menli ɛhye mɔ mɔɔ bɛlale diedi kpole ali la neazo ne mɔ. (Hibuluma 6:11, 12) Saa yɛyɛ zɔ a, yɛ nye bala kɛ Gyihova bayila yɛ dahuu kɛ yɛvale ye agɔnwolɛ la!