Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

“Bɛyɛ Bɛ Nye Gyɛlɛmgbɛɛnye Bɛyɛ Nzɛlɛlɛ”

“Bɛyɛ Bɛ Nye Gyɛlɛmgbɛɛnye Bɛyɛ Nzɛlɛlɛ”

“Bɛmaa bɛ adwenle nu ɛla ɛkɛ, na bɛyɛ bɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye bɛyɛ nzɛlɛlɛ.”1 PITA 4:7, NW.

1, 2. (a) Kɛmɔti a ɔhyia kɛ ‘yɛyɛ yɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye yɛyɛ nzɛlɛlɛ ɛ’? (b) Asɔneyɛlɛ nwo edwɛkɛ boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo a?

AWIE mɔɔ mekɛ bie ɛnee ɔsinza nɔɔzo la hanle kɛ, “mekɛ mɔɔ anu yɛ se kpalɛ kɛ awie bazinza la a le aleɛbahye.” Menli mɔɔ sinza nɔɔzo la balie edwɛkɛ ɛhye ado nu. Ɛnɛ mekɛ ye Keleseɛnema yia ngyegyelɛ ko ne ala bie ɔluakɛ Seetan ewiade ne mɔɔ ɛdwu awozinli kabikabi nu la ɛlɛba ye awieleɛ. (Wulo. 13:12) Ɔbayɛ esiane kpole yeamaa awie mɔɔ ɔkɛlafe wɔ mekɛ ɛhye anu la! Ɔhyia kɛ ‘yɛmaa yɛ adwenle nu da ɛkɛ’ na yɛdi Baebolo nu folɛdulɛ ɛhye azo, ‘bɛyɛ bɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye bɛyɛ nzɛlɛlɛ.’1 Pita 4:7.

2 Ɔlua mekɛ ɛhye mɔɔ yɛwɔ nu la ati, nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ yɛbabiza yɛ nwo kɛ: ‘Kɛzi melɛma me nye ala ɛkɛ meayɛ nzɛlɛlɛ ɛ? Meyɛ nzɛlɛlɛ ne amuala bie ɔ, asoo meyɛ asɔne dahuu? Ɔle me subane kɛ mebayɛ asɔne meamaa awie mɔ, anzɛɛ mɔɔ mehyia nwo nee mɔɔ mekulo la yɛɛ mekɛ biala meyɛ nwolɛ asɔne a? Na kɛzi nzɛlɛlɛ nwo hyia maa me ngoanelielɛ ɛ?’

BƐYƐ NZƐLƐLƐ MUALA BIE

3. Nzɛlɛlɛ ngakyile mɔɔ yɛkola yɛyɛ la bie a le boni?

3 Wɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle Ɛfɛsɛsema la anu, ɔhilele kɛ “nzɛlɛlɛ” gua ye ngakyile. (Ɛfɛ. 6:18) Fane dɔɔnwo ne ala, yɛsɛlɛ Gyihova kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛli yɛ ngyianlɛ nee yɛ ngyegyelɛ nwo gyima wɔ yɛ asɔneyɛlɛ nu. Saa yɛsɛlɛ kɛ ‘nzɛlɛlɛ Tievolɛ’ ne ɛboa yɛ a, ɛlɔlɛ maa ɔtie. (Edw. 65:2) Noko akee, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛyɛ nzɛlɛlɛ muala bie. Ɛhye mɔ bie a le ayɛlɛyelɛ, moyɛlɛ, nee modolɛ nzɛlɛlɛ.

4. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛta yɛye Gyihova ayɛlɛ wɔ yɛ nzɛlɛlɛ nu ɛ?

4 Ninyɛne dɔɔnwo ati a ɔwɔ kɛ yɛye Gyihova ayɛlɛ wɔ yɛ nzɛlɛlɛ nu a. Kɛ neazo la, saa yɛdwenle  “ye nyɛleɛ mgbole ne mɔ” nee kɛzi ɔle “bedevinli” la anwo a yɛye ye ayɛlɛ. (Bɛgenga Edwɛndolɛ 150:1-6.) Edwɛndolɛ 150 ne tu yɛ folɛ fane 13 kɛ yɛye Gyihova ayɛlɛ! Ɛzulolɛ kpole mɔɔ edwɛndolɛnli bie lɛ maa Nyamenle la manle ɔdole edwɛne kɛ: “Meye wɔ ayɛlɛ fane nsuu kenle ko wɔ wɔ tenlene mɛla ne mɔ ati.” (Edw. 119:164) Nɔhalɛ nu, ɔfɛta kɛ bɛye Gyihova ayɛlɛ. Ɛhye ati, asoo ɔnle kɛ yɛye ye ayɛlɛ “fane nsuu kenle ko” biala wɔ yɛ nzɛlɛlɛ nu ɔ?

5. Saa yɛfa moyɛlɛ yɛboka yɛ nzɛlɛlɛ nwo dahuu a, kɛzi ɔle anwobanebɔlɛ ɛ?

5 Moyɛlɛ noko le asɔneyɛlɛ mɔɔ anwo hyia. Pɔɔlo dule Keleseɛnema mɔɔ ɛnee wɔ Felepae la folɛ kɛ: “Bɛmmadwenle debie biala anwo, na emomu wɔ debie biala anu bɛlua asɔneyɛlɛ yɛɛ modolɛ nee moyɛlɛ zo bɛva bɛ nzɛlɛlɛ bɛdo Nyamenle anyunlu.” (Fel. 4:6, NW) Saa yɛdua asɔneyɛlɛ zo yɛmaa Gyihova nwu kɛ yɛ nye sɔ mɔɔ ɔyɛ la a yɛnyia banebɔlɛ, titile wɔ awieleɛ mekɛ ɛhye mɔɔ menli dɔɔnwo kpo “amunli” anzɛɛ ɛnze ayɛlɛ la anu. (2 Tem. 3:1, 2) Ewiade sunsum ne ɛmmaa menli ɛnye ayɛlɛ. Saa yɛannea boɛ a, zɔhane sunsum ne bahola anyia yɛ nwo zo tumi. Yɛdua nzɛlɛlɛ zo yɛkile anyezɔlɛ yɛmaa Nyamenle a, ɔmaa yɛ kunlu dwo yɛ nwo na ɔbɔ yɛ nwo bane ɔfi ‘menli ɛhye mɔ mɔɔ tendɛ bɛ nzo abo na bɛ kunlu ɛndwo bɛ nwo ɛlɛ’ la anwo. (Dwuudu 16) Bieko, saa mbusua tile nee bɛ alɔvolɛ ɛlɛyɛ nzɛlɛlɛ na bɛfa moyɛlɛ bɛboka nwo a, ɔmaa bɛ ye mɔ nee bɛ mra yɛ menli mɔɔ ze ayɛlɛ.

6, 7. Duzu a le modolɛ nzɛlɛlɛ, na duzu anwo a yɛbahola yɛabodo Gyihova a?

6 Modolɛ le asɔneyɛlɛ mɔɔ yɛfi ahonle nee nganeɛdelɛ mɔɔ anu yɛ se la anu yɛyɛ. Ninyɛne boni mɔ a yɛbahola yɛabodo Gyihova wɔ nwo a? Bie a le mekɛ mɔɔ yɛlɛyia ɛkpɔlɛ anzɛɛ yɛwɔ ewule nee ngoane avinli a. Wɔ mekɛ zɛhae mɔ anu, ndelebɛbo wɔ nu kɛ yɛ nzɛlɛlɛ bahola ayɛ modolɛ. Noko asoo mekɛ zɛhae mɔ ala anu a yɛbahola yɛabodo Gyihova a?

7 Maa yɛva Gyisɛse nzɛlɛlɛ ne mɔɔ ɔhilele ye ɛdoavolɛma ne la kɛ neazo, na yɛyɛ mɔɔ ɔhanle ye wɔ Nyamenle duma ne, Ye Belemgbunlililɛ ne nee Ye ɛhulolɛdeɛ nwo la nzonlɛ. (Bɛgenga Mateyu 6:9, 10.) Amumuyɛ ɛyi ewiade ɛhye, yɛɛ menli arane ɛngola ɛnli bɛ maanlema ngyianlɛ nwo gyima. Yemɔti, ɔwɔ kɛ yɛsɛlɛ kɛ yɛ anwuma Selɛ ne duma nwo ɛde na ye Belemgbunlililɛ ne ɛraye Seetan tumililɛ ne ɛvi ɛkɛ. Wɔ mekɛ ɛhye anu noko, yɛbahola yɛabodo Gyihova kɛ ɔmaa bɛyɛ ye ɛhulolɛdeɛ wɔ azɛlɛ ye azo kɛmɔ bɛyɛ ye wɔ anwuma la. Ɛhye ati, bɛmaa yɛyɛ yɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye yɛyɛ nzɛlɛlɛ ne amuala bie.

‘BƐHƆ ZO BƐZƐLƐ’

8, 9. Duzu ati a ɔnle kɛ yɛbua Pita nee ɛzoanvolɛma mɔɔ ɛha la ndɛne kɛ bɛlafele wɔ Gɛtesɛmani tola ne anu ɛ?

8 Ɔnva nwo kɛ Pita dule Keleseɛnema folɛ kɛ “bɛyɛ bɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye bɛyɛ nzɛlɛlɛ” la, ɔdaye mumua ne yeanyɛ ye zɔ wɔ mekɛ bie anu. Mekɛ mɔɔ ɛnee Gyisɛse ɛlɛyɛ nzɛlɛlɛ wɔ Gɛtesɛmani tola ne anu la, ɛnee ɔboka ɛzoanvolɛma ne mɔɔ lafele la anwo. Mekɛ mɔɔ Gyisɛse zele bɛ kɛ ‘bɛzinza na bɛhɔ zo bɛzɛlɛ’ bɔbɔ la, bɛanyɛ.—Bɛgenga Mateyu 26:40-45.

9 Noko, kɛ anrɛɛ yɛbabua Pita nee ɛzoanvolɛma mɔɔ ɛha la ndɛne kɛ bɛanzinza la, ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ ɛnee bɛvɛ wɔ kenle zɔhane. Bɛzieziele bɛ nwo bɛlile Akpabɛnwo ne wɔ kenle ko zɔhane nɔsolɛ nu. Akee Gyisɛse vale Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne ziele ɛkɛ ɔvale ɔpɛle  kilemunli ɔmanle Ngakyelɛlilɛ ne mɔɔ bɛbali ye kenle bie wɔ ye ewule nzi la. (1 Kɔl. 11:23-25) Mekɛ mɔɔ bɛdole ayɛlɛyelɛ edwɛne bɛwiele la, bɛdiale adenle tendenle ekyi bɛvi Gyɛlusalɛm awɔdenle ngyikyi ne mɔ azo “bɛhɔle Ɔlivi Boka ne azo.” (Mat. 26:30, 36) Ɔbayɛ kɛ zɔhane mekɛ ne ɛnee alevinli mu nwiɔ avinli ɛkpa nwo. Saa ɛnee yɛwɔ Gɛtesɛmani tola ne anu bie wɔ zɔhane nɔe ne a, bie a anrɛɛ yɛdayɛ noko yɛlafele. Gyisɛse andendɛ antia bɛ, emomu ɔvile ɛlɔlɛ nu ɔhanle kɛ: “Sunsum ne kulo na nwonane ne anwo ɛnyɛ se.”

Pita dule koti, noko ɔzukoale kɛzi “bɛyɛ bɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye bɛyɛ nzɛlɛlɛ” la (Nea ɛdendɛkpunli 10, 11)

10, 11. (a) Duzu a Pita zukoale vile mɔɔ dole ye wɔ Gɛtesɛmani tola ne anu la anu a? (b) Kɛzi Pita anwubielɛ ne bahola aboa wɔ ɛ?

10 Mɔɔ Pita yɛle ye wɔ Gɛtesɛmani tola ne anu la gyegyele ye. Ɔnyianle anwubielɛ mɔɔ yɛ nyane la ɔvile ɔ nye mɔɔ yeanyɛ ye gyɛlɛmgbɛɛnye la anu. Gyisɛse hanle kɛ: “Ɛnɛ nɔe bɛ muala bɛbanriandi bɛagyakyi me.” Noko Pita buale kɛ: “Saa bɛ muala bɛnriandi bɛgyakyi wɔ a me ngome ɛdeɛ, menrɛgyakyi wɔ ɛlɛ!” Gyisɛse buale kɛ Pita bakpo ye fane nsa. Pita gyinlanle ɔ bo zo ne ala hanle kɛ: “Saa ewule nu bɔbɔ a, menrɛha ye ɛlɛ kɛ menze wɔ!” (Mat. 26:31-35) Noko kɛmɔ ɛnee Gyisɛse ɛha ɛdo ɛkɛ la, Pita kpole ye. Gyisɛse ɛkpolɛ ne mɔɔ li awieleɛ la manle Pita zunle “alɔbɔlɛ ɛzunlɛ.”—Luku 22:60-62.

11 Pita zukoale debie vile ɛhye anu yemɔti yeanlie ɔ nwo yeanli bieko. Ɔda ali kɛ asɔneyɛlɛ a boale ye a. Ɛhye ati a, ɔfɛta kɛ Pita tu folɛ kɛ: “Bɛyɛ bɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye bɛyɛ nzɛlɛlɛ” la. Asoo yɛlɛdi folɛdulɛ ɛhye mɔɔ vi Nyamenle la azo? Bieko, asoo yɛkɔ zo ‘yɛsɛlɛ’ yɛfa yɛkile kɛ yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo? (Edw. 85:8) Bɛmaa Pɔɔlo folɛdulɛ ɛhye noko ɛdɛnla yɛ adwenle nu: “Bɛmaa mɔɔ dwenle kɛ ɔgyi boɛ la ɛnlea boɛ na yeandɔ aze.”—1 Kɔl. 10:12.

BƐBUALE NIHƐMAYA NZƐLƐLƐ NE

12. Kɛzi Nihɛmaya yɛle neazo kɛnlɛma manle yɛ ɛ?

12 Maa yɛzuzu Nihɛmaya mɔɔ ɛnee le Pɛhyea Belemgbunli Atazɛzɛse nzasuvolɛ wɔ ɛvoya nnu K.Y.M. la anwo. Nihɛmaya yɛle asɔneyɛlɛ nwo neazo kɛnlɛma. Ɔvale kenle dɔɔnwo ‘ɔhyele ɛhɔne na ɔzɛlɛle Nyamenle’ wɔ ngyegyelɛ mɔɔ ɛnee Dwuuma wɔ nu wɔ Gyɛlusalɛm la anwo. (Nih. 1:4) Mɔɔ Atazɛzɛse bizale ye deɛmɔti ɔ nyunlu ɛyɛ alɔbɔlɛ nee mɔɔ ɔkulo kɛ belemgbunli ne yɛ maa ye la, ɛkɛ ne ala “[Nihɛmaya zɛlɛle] anwuma anwuma Nyamenle ne.”  (Nih. 2:2-4) Duzu a vi nu rale a? Gyihova buale ye nzɛlɛlɛ ne na ɔlile Ye menli ne ngyianlɛ nwo gyima kɛmɔ ɔfɛta la. (Nih. 2:5, 6) Nea kɛzi edwɛkɛ ɛhye bamaa Nihɛmaya anwosesebɛ a!

13, 14. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ na yɛ diedi nu amia amaa yɛahola yɛagyinla mɔdenle mɔɔ Seetan ɛlɛbɔ kɛ ɔto yɛ sa nu la anloa ɛ?

13 Saa yɛyɛ asɔne dahuu kɛ Nihɛmaya la a, ɔbamaa yɛ diedi ne ayɛ kpole. Mekɛ mɔɔ yɛkɛyɛ bɛtɛɛ la, yɛɛ Seetan atisesebɛ sɔ yɛ nea kpalɛ a. Kɛ neazo la, saa anwodolɛ bie ɛlɛgyegye yɛ a, yɛbahola yɛade nganeɛ kɛ mekɛ mɔɔ yɛfa yɛyɛ ɛzonlenlɛ gyima ne siane biala la ɛnzɔ Nyamenle anye. Yɛ nuhua bie mɔ adwenle bahola azɛkye ɔlua tɛnlabelɛ bie mɔ mɔɔ bɛhɔle nu la ati. Seetan bamaa yɛanyia adwenle kɛ nvasoɛ ɛnle yɛ nwo zo. Ɔta ɔdua yɛ nganeɛdelɛ zo kɛ ɔsɛkye yɛ diedi. Noko akee, saa ‘yɛyɛ yɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye yɛyɛ nzɛlɛlɛ a,’ yɛ diedi ne anu bamia. Ɛhɛe, “bɛva diedi bɛyɛ bɛ sa nu enyinlike, ɔluakɛ yemɔ a bɛbava bɛalie Abɔnsam senle ɛda ne mɔɔ ɔkɛdo la amuala bɛanlua bɛ a.”—Ɛfɛ. 6:16.

Saa ‘yɛyɛ yɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye yɛyɛ nzɛlɛlɛ a,’ ɔboa ɔmaa yɛgyinla ngyegyelɛ nloa (Nea ɛdendɛkpunli 13, 14)

14 Saa ‘yɛyɛ yɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye yɛyɛ nzɛlɛlɛ a,’ yɛ nye bala ɛkɛ na saa yɛyia diedi nwo sɔnea arɛlevilɛ nu a, yɛbali konim. Yɛyia diedi nwo sɔnea nee ɛkpɔlɛ a, bɛmaa yɛhakye Nihɛmaya neazo ne na yɛva yɛ nzɛlɛlɛ yɛdo Nyamenle anyunlu. Gyihova angome a bahola aboa yɛ yeamaa yɛali konim wɔ yɛ diedi ne anwo sɔnea nu a.

SƐLƐ MAA AWIE MƆ

15. Kpuyia boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo wɔ nzɛlɛlɛ mɔɔ bɛyɛ bɛmaa awie mɔ la anwo a?

15 Gyisɛse yɛle modolɛ nzɛlɛlɛ maanle ɛzoanvolɛ Pita amaa ye diedi amkpo aze. (Luku 22:32) Ɛvoya mɔɔ lumua la anu Keleseɛnenli kpalɛ Ɛpafelase zukoale  Gyisɛse zɛlɛle manle ɔ mediema mɔɔ bɛwɔ Kɔlɔsae la. Pɔɔlo hɛlɛle bɛ kɛ: “Dahuu ɔkakye bɛ wɔ ye nzɛlɛlɛ nu, kɛ Nyamenle ɛmaa bɛgyinla kpundii, bɛyɛ Kelaese ɛdoavolɛma mɔɔ ati ɛdi, na bɛyɛ tieyɛ bɛmaa Nyamenle ɛhulolɛdeɛ ne.” (Kɔl. 4:12) Ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo kɛ: ‘Asoo meyɛ nzɛlɛlɛ ɛsesebɛ memaa yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ ewiade amuala la? Fane nyɛ a meyɛ nzɛlɛlɛ memaa me mediema mɔɔ bɛlɛnwu amaneɛ ɔlua esiane mɔɔ ɔto bɛ la ɛ? Asoo meyɛ nzɛlɛlɛ memaa bɛdabɛ mɔɔ ɛzonlelilɛ wɔ bɛ sa nu wɔ Gyihova ahyehyɛdeɛ ne anu la kenlensa ye? Asoo meyɛ nzɛlɛlɛ kenlensa ye memaa bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ asafo ye anu mɔɔ bɛlɛnwu amaneɛ la ɔ?’

16. Asoo nzɛlɛlɛ mɔɔ yɛyɛ yɛmaa awie mɔ la anwo hyia? Kilehile nu.

16 Nzɛlɛlɛ mɔɔ yɛfa yɛto Gyihova Nyamenle anyunlu wɔ awie mɔ duma nu la kola boa kpalɛ. (Bɛgenga 2 Kɔlentema 1:11.) Ɔwɔ nuhua kɛ tɛ awie a kile mɔɔ ɔwɔ kɛ Gyihova yɛ la ɛdeɛ, noko saa ye azonvolɛ dɔɔnwo sɛlɛ fane dɔɔnwo wɔ debie bie anwo a, ɔkola ɔbua bɛ nzɛlɛlɛ ne. Yemɔti, ɔwɔ kɛ yɛfa nwolɛ adenle mɔɔ yɛlɛ nee ɛzonlelilɛ mɔɔ yɛlɛ kɛ yɛbayɛ nzɛlɛlɛ yɛamaa awie mɔ la anyebolo zo. Kɛmɔ Ɛpafelase yɛle la, ɔwɔ kɛ yɛfi ahonle nu yɛkulo yɛ mediema Keleseɛnema na yɛdwenle bɛ nwo ɔlua nzɛlɛlɛ mɔɔ yɛbayɛ yɛamaa bɛ la azo. Saa yɛyɛ ye zɔ a yɛ nye balie ɔluakɛ, “nyilalɛ dɔɔnwo wɔ ɛmanlɛ nu tɛla ɛlielɛ.”—Gyi. 20:35.

‘YƐ NGOANELIELƐ ƐBIKYE’

17, 18. Kɛzi ‘bɛ nye mɔɔ bɛyɛ ye gyɛlɛmgbɛɛnye bɛyɛ nzɛlɛlɛ la’ kola boa yɛ ɛ?

17 “Aledwolɛ ne asɛɛ ɛze, alehyenlɛ ɛbikye.” Kolaa na Pɔɔlo aha edwɛkɛ ɛhye la, ɔhɛlɛle kɛ: “Ɛhye mɔ amuala anzi, ɔwɔ kɛ bɛnwu kɛ mekɛ ɛdwu mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛfi nlafelɛ nu bɛdwazo a. Ɔluakɛ ngoanelielɛ mekɛ ne ɛbikye ɛdɛla kɛmɔ yɛzuzule ye wɔ mekɛ mɔɔ yɛlumuale yɛnyianle diedi ne la.” (Wulo. 13:11, 12) Nyamenle ewiade fofolɛ ne ɛbikye, na yɛ ngoanelielɛ ne noko ɛbikye ɛdɛla kɛmɔ bie a yɛsuzu la. Ɔnle kɛ yɛda wɔ sunsum nu yɛɛ ɔnle kɛ yɛmaa ninyɛne mɔɔ wɔ ewiade la noko twehwe yɛ adwenle na ɔsɛkye mekɛ mɔɔ yɛbava yɛayɛ Gyihova nzɛlɛlɛ la. Emomu, bɛmaa ‘yɛyɛ yɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye yɛyɛ nzɛlɛlɛ.’ Saa yɛyɛ zɔ a, ɔbamaa yɛayɛ “menli mɔɔ bɛ ɛbɛla nwo te saanwu na bɛtu bɛ nwo bɛmaa Nyamenle” wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛkendɛ Gyihova kenle ne la. (2 Pita 3:11, 12) Ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ ɛbɛlabɔlɛ da ali kɛ yɛlɛsinza wɔ sunsum nu na yɛdie yɛdi kɛ ewiade awieleɛ ne ɛbikye. Yemɔti bɛmaa ‘yɛyɛ nzɛlɛlɛ dahuu.’ (1 Tɛs. 5:17) Bieko, bɛmaa yɛzukoa Gyisɛse yɛhɔ ɛleka koonwu yɛhɔyɛ yɛ nzɛlɛlɛ. Saa yɛtɔ yɛ rɛle aze yɛfa yɛ nzɛlɛlɛ yɛto Gyihova anyunlu a, ɔbamaa yɛabikye ye kpalɛ. (Gye. 4:7, 8) Ɛhye bayɛ nyilalɛ kpole!

18 Baebolo ne ka kɛ: “Mekɛ mɔɔ Gyisɛse wɔ ewiade ye anu la, ɔvale ɛzunlɛ nee nyane ɔdeɛdeanle nu ɔvale ye nzɛlɛlɛ ɔdole Nyamenle mɔɔ yemɔ ala a kɛhola kɛye ye kɛvi ewule nu la anyunlu. Kɛmɔ ɔhanle ɔ nwo aze na ɔvale ɔ nwo amuala ɔmanle la ati, Nyamenle diele ye.” (Hib. 5:7) Gyisɛse yɛle modolɛ nzɛlɛlɛ bizale debie mɔɔ ɔhyia nwolɛ la na ɔlile nɔhalɛ ɔmanle Nyamenle ɔhɔle ewule nu. Ɔlua ɛhye ati, Gyihova liele ye kulovolɛ Ralɛ ne na ɔmanle ye damɛnlangoate ngoane wɔ anwuma. Yɛdayɛ noko yɛbahola yɛali nɔhalɛ yɛamaa yɛ anwuma Selɛ ne ɔnva nwo sɔnea nee ngyegyelɛ mɔɔ yɛbahɔ nuhua kenlebie la. Nɔhalɛ nu, saa yɛbahola yɛanyia dahuu ngoane a, kyesɛ ‘yɛyɛ yɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye yɛyɛ nzɛlɛlɛ.’