Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Ɛ Nye Die Nwo Kɛ Gyihova Anye Wɔ Ɛ Nwo Ɔ?

Ɛ Nye Die Nwo Kɛ Gyihova Anye Wɔ Ɛ Nwo Ɔ?

“[Gyihova] anye wɔ ɛleka biala, ɔnwu mɔɔ le kpalɛ nee mɔɔ le ɛtane la amuala.”—MRƐ. 15:3.

1, 2. Kɛzi Gyihova anye mɔɔ wɔ yɛ nwo la le ngakyile fi kamera mɔɔ bɛfa bɛkye mɔɔ ɛlɛkɔ zo nvoninli la anwo ɛ?

WƆ MAANLE dɔɔnwo anu, maanle mgbanyima ɛva kamera ɛziezie ɛleka mɔɔ menli nee kale dɔɔnwo se la, amaa bɛanwu esiane mɔɔ kɛzi la. Eza ɔmaa bɛnwu delava mɔɔ kɛva kale kɛbɔ awie na ɔkɛnriandi la bɛkye ye. Kamera ɛhye mɔ boa maa bɛkye bɛ. Ɔlua kamera ɛhye mɔ ati, ɔyɛ se kpalɛ kɛ amumuyɛma kɛva bɛ nwo kɛli.

2 Noko, asoo ɔwɔ kɛ kamera ɛhye mɔ mɔɔ bɛfa bɛdi gyima wɔ ɛleka dɔɔnwo la kakye yɛ yɛ Ze kulovolɛ Gyihova wɔ adenle bie azo ɔ? Baebolo ne ka kɛ ɔ nye wɔ “ɛleka biala.” (Mrɛ. 15:3) Noko, asoo ɛhye kile kɛ ɔfedevede debie biala mɔɔ yɛyɛ la anu dahuu ɔ? Asoo Nyamenle anye wɔ yɛ nwo kɛ ɔmaa yɛali ye mɛla zo anzɛɛ ɔtwe yɛ nzo? (Gyɛ. 16:17; Hib. 4:13) Kyɛkyɛ! Gyihova anye wɔ yɛ nwo ɔluakɛ ɔkulo yɛ nuhua ko biala yɛɛ ɔkulo kɛ ɔwie yɛ boɛ.—1 Pita 3:12.

3. Ndenle nnu mɔɔ Nyamenle dua zo da ye ɛlɔlɛ ne ali kile yɛ mɔɔ yɛbazuzu nwo la a le boni?

3 Duzu a bamaa yɛade ɔ bo kpalɛ kɛ Nyamenle anye wɔ yɛ nwo ɔluakɛ ɔkulo yɛ la ati ɛ? Bɛmaa yɛzuzu kɛzi ɔyɛ ye la anwo. Ɔdua (1) kɔkɔ mɔɔ ɔbɔ yɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɔkɛnwu  atiakunluwɔzo ɛtane wɔ yɛ nu, (2) saa ɔnwu nvonleɛ wɔ yɛ nwo a kɛzi ɔtenrɛ yɛ, (3) ngyinlazo mɔɔ wɔ ye Edwɛkɛ ne anu mɔɔ ɔdua zo ɔkile yɛ adenle, (4) yɛkɔ sɔnea nu a kɛzi ɔboa yɛ, nee (5) kɛzi ɔyila yɛ wɔ yɛ kpalɛyɛlɛ nwo la azo a, ɔyɛ ɛhye a.

NYAMENLE NE MƆƆ Ɔ NYE WƆ YƐ NWO LA BƆ YƐ KƆKƆ

4. Bodane boni ati a Gyihova bɔle Keen kɔkɔ kɛ ɛtane ‘ɛhɔ ɔ nwo nzia ɛ’?

4 Mɔɔ lumua, bɛmaa yɛzuzu kɛzi Nyamenle bɔ yɛ kɔkɔ wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛnyia atiakunluwɔzo ɛtane bie la anwo. (1 Edk. 28:9) Amaa yɛade kɛzi Nyamenle anye wɔ nwo abo kpalɛ la, bɛmaa yɛzuzu mɔɔ ɔyɛle ɔmanle Keen mɔɔ “ɛya hunle ye kpole” wɔ mekɛ mɔɔ Nyamenle anye anlie mɔɔ ɔyɛle anwo la anwo. (Bɛgenga Mɔlebɛbo 4:3-7.) Gyihova dule Keen folɛ kɛ ɔhakyi ye adwenle ɔli “boɛ.” Gyihova bɔle ye kɔkɔ kɛ, “ɛtane ɛhɔ ɛ nwo nzia.” Nyamenle hanle kɛ: “Wɔmɔ yɛɛ ɔwɔ kɛ ɛfo ɔ nwo zo a.” Ɛnee ɔkpondɛ kɛ Keen tie kɔkɔbɔlɛ ne na ‘ɔ nyunlu ba anyia.’ Saa ɔnyia Nyamenle anyunlu ɛlolɛ a ɔbahola ɔ nee ye anyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ.

5. Ndenle boni mɔ azo a Gyihova dua bɔ yɛ kɔkɔ wɔ atiakunluwɔzo ɛtane nwo a?

5 Na yɛdayɛ noko ɛ? Gyihova ze mɔɔ wɔ yɛ ahonle nu la; yɛnrɛhola yɛnrɛva yɛ atiakunluwɔzo nee yɛ nganeɛdelɛ yɛnrɛvea ye. Yɛ ɛlɔlɛ Selɛ ne kulo kɛ yɛfa tenleneyɛlɛ adenle zo; noko akee, ɔnyɛ ye kyengye kɛ yɛvi adenle ne mɔɔ yɛlua zo la azo. Saa yɛlɛkɔ ɛtane nu a, ɔdua ye Edwɛkɛ Baebolo ne azo ɔbɔ yɛ kɔkɔ. Kɛzi? Yɛnwu debie mɔɔ ɔbamaa yɛali subane nee atiakunluwɔzo ɛtane zo la wɔ Baebolo ne mɔɔ yɛkenga ye alehyenlɛ biala la anu. Bieko, asafo mbuluku ne mɔ maa yɛnwu ngyegyelɛ bie mɔ mɔɔ wɔ yɛ nwo nee kɛzi yɛbahola yɛali zo la. Na yɛ kɔsɔɔti yɛnyia folɛdulɛ mɔɔ le ye mekɛ nu ɛdeɛ la wɔ debiezukoalɛ bo!

6, 7. (a) Duzu ati a yɛbahola yɛaha kɛ mbuluku mɔɔ bɛkɛlɛ bɛmaa menli dɔɔnwo la di daselɛ kɛ Nyamenle fi ɛlɔlɛ nu nea yɛ nwo zo ɛ? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanyia kɛzi Gyihova nea yɛ nwo zo la azo nvasoɛ ɛ?

6 Kɔkɔbɔlɛ ɛhye mɔ amuala le daselɛ mɔɔ kile kɛ Gyihova fi ɛlɔlɛ nu nea yɛ nuhua ko biala kpalɛ a. Nɔhalɛ, Baebolo ne anu edwɛkɛ ne ɛwoa ɛkɛ ɛvolɛ dɔɔnwo, bɛfa mbuluku mɔɔ Nyamenle menli yɛ la bɛmaa menli dɔɔnwo, yɛɛ bɛfa folɛdulɛ bɛmaa asafo ne anu amra kɔsɔɔti wɔ debiezukoalɛ bo. Noko akee, wɔ ɛhye mɔ amuala anu, Gyihova twe adwenle kɔ ye Edwɛkɛ ne azo amaa yɛayɛ nzenzaleɛ wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu. Yemɔti, yɛbahola yɛaha kɛ ɛhye le daselɛ mɔɔ kile kɛ Gyihova fi ɛlɔlɛ nu nea yɛ a.

Yɛ adwenle ne mɔɔ yɛva Baebolo ne yɛtete ye la boa maa yɛkoati esiane (Nea ɛdendɛkpunli 6, 7)

7 Amaa yɛanyia kɔkɔbɔlɛ mɔɔ Nyamenle fa maa yɛ la azo nvasoɛ la, ɔwɔ kɛ yɛdumua yɛnwu kɛ ɔdwenle yɛ nwo amgba. Akee ɔwɔ kɛ yɛdi ye Edwɛkɛ ne azo, yɛbɔ mɔdenle yɛye nzuzulɛ biala mɔɔ Nyamenle anye ɛnlie nwo la yɛfi yɛ adwenle nu. (Bɛgenga Ayezaya 55:6, 7.) Saa yɛtie kɔkɔbɔlɛ a, yɛbahoati ngyegyelɛ dɔɔnwo. Noko, maa yɛva ye kɛ awie atiakunluwɔzo ɛmaa yeyɛ ɛtane kpole. Moalɛ boni a yɛ ɛlɔlɛ Selɛ ne bava amaa ye a?

YƐ ƐLƆLƐ SELƐ NE TENRƐDENRƐ YƐ

8, 9. Kɛzi folɛ mɔɔ Gyihova dua ye azonvolɛ nwo zo tu yɛ la kile kɛ ɔdwenle yɛ nwo ɔkɔ moa ɛ? Maa neazo.

8 Bɛtea yɛ a, ɔkola ɔmaa yɛnwu kɛzi Gyihova anye wɔ yɛ nwo la kpalɛ. (Bɛgenga Hibuluma 12:5, 6.) Nɔhalɛ, folɛdulɛ nee ɛdeanlɛ ɛnle debie mɔɔ yɛ nye die nwo a. (Hib. 12:11) Noko, dwenle ninyɛne mɔɔ ɔwɔ kɛ awie mɔɔ kulo kɛ tu yɛ folɛ suzu nwo la anwo nea. Ɔwɔ kɛ ɔnwu debie mɔɔ yɛlɛyɛ mɔɔ ɔbahola yeazɛkye agɔnwolɛvalɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova  Nyamenle lɛ la, ɔsuzu yɛ nganeɛdelɛ nwo, na ɔnyia ɛhulolɛ kɛ ɔbava ye mekɛ yeabɔ mɔdenle yamaa yɛanwu mɔɔ Baebolo ne ka ye wɔ nzenzaleɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ na yɛazɔ Nyamenle anye anwo la. Yɛ nye die folɛdulɛ zɛhae anwo ɔluakɛ ɔvi Gyihova ɛkɛ.

9 Bɛmaa yɛzuzu neazo bie mɔɔ kile kɛ menli mɔɔ tu yɛ folɛ la maa yɛnwu kɛzi Nyamenle dwenle yɛ nwo la anwo. Kolaa na adiema nrenya bie ara nɔhalɛ ne anu la, ɛnee ɔnea nlanwonvoninli noko ɔlile zolɛ konim. Noko akee, ɛnee ye atiakunluwɔzo ne wɔ ɛkɛ, yemɔti ɔyɛ a ɔgyegye ye. Saa ɔnyia moba fonu fofolɛ a, ɛnee ye atiakunluwɔzo ne ɛdwazo. (Gye. 1:14, 15) Ɔdua fonu ne azo ɔnea nlanwonvoninli wɔ Intanɛte zo. Kenle ko bie mɔɔ ɛnee ɔlɛdi daselɛ wɔ telefun zo la, ɔvale ye fonu ne ɔmanle asafo nu kpanyinli ko kɛ ɔboa ye ɔmaa ɔkpondɛ address bie. Mekɛ mɔɔ kpanyinli ne ɛlɛnea fonu ne azo la, ɔnwunle Intanɛte zo gyimalilɛleka mɔɔ gyegye adwenle la wɔ zo. Ɛhye yɛle nyilalɛ manle yɛ diema ne mɔɔ ɛnee ɔnde kpɔkɛ wɔ sunsum nu la. Bɛdule ye folɛ mɔɔ le ye mekɛ nu ɛdeɛ la, ɛdenrɛdenrɛlɛ ne boale ye, na awieleɛ bɔkɔɔ ne, ɔlile subane ɛtane ne azo konim. Nea kɛzi yɛ nye sɔ mɔɔ yɛ anwuma Selɛ ne yɛ, ɔmaa yɛ feabo ɛtane da ali yɛdi nwolɛ gyima kolaa na ninyɛne azɛkye a!

YƐDI BAEBOLO NGYINLAZO ZO A ƆBOA YƐ

10, 11. (a) Duzu a yɛdua zo yɛkpondɛ adehilelɛ yɛfi Nyamenle ɛkɛ a? (b) Kɛzi abusua bie nwunle kɛ nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ bɛbali Gyihova adehilelɛ zo ɛ?

10 Edwɛndolɛnli ne dole edwɛne manle Gyihova kɛ: “Ɛfa wɔ ngilehilelɛ [anzɛɛ, folɛdulɛ] ne ɛsinza me.” (Edw. 73:24) Mekɛ biala mɔɔ yɛbahyia adehilelɛ la, yɛbahola ‘yɛanwu’ Gyihova ɔlua ye Edwɛkɛ ne mɔɔ yɛbanleɛnlea nu yɛakpondɛ ye adwenle wɔ deɛ ne anwo la azo. Baebolo ngyinlazo mɔɔ yɛfa yɛdi gyima la boa yɛ sunsum nu noko eza ɔboa yɛ ɔmaa yɛdi yɛ nwonane nu ngyianlɛ nwo gyima.—Mrɛ. 3:6.

11 Maa yɛva ɛyazonlɛnli bie mɔɔ ɔhaye sua wɔ Masbate mɔɔ wɔ Philippines awoka ne mɔ azo la anwubielɛ ne yɛyɛ kɛzi Gyihova kile bie mɔ adenle la anwo neazo. Ɔ nee ɔ ye bɛlɛ abusua kpole noko bɛle dahuu adekpakyelɛma. Kenle ko bie mɔɔ bɛ suamenle ne zele bɛ kɛ ɔtu bɛ yeavi ye sua ne anu la, ɔzinle bɛ nwo.  Duzu a ɛnee bɛyɛ a? Awie ɛdo bɛ ɛzonle kɛ bɛnli nɔhalɛ. Ɔnva nwo kɛ ɛnee adiema ne ɛnlɛ ɛleka mɔɔ ye abusua ne badɛnla la, ɔhanle kɛ: “Gyihova bahile. Ɔnea yɛ dahuu, ɔnva nwo mɔɔ ɔbazi biala la.” Ɛnee nvonleɛ biala ɛnle adiema ne anwodozo ne anwo. Mekɛ ekyi pɛle nu la, bɛzele abusua ne kɛ bɛanyia bɛandu bɛ. Duzu a ɛzi a? Ɔnva nwo somolɛ mɔɔ bɛbɔle bɛ la, suamenle ne nwunle kɛ abusua ne mɔɔ bɛle Alasevolɛ la maa Baebolo ngyinlazo kile bɛ adenle, bɛbu debie yɛɛ bɛkulo anzondwolɛ. Ɛhye manle suamenle ne anye liele kpalɛ yemɔti yeandu bɛ noko eza ɔmanle bɛ azɛlɛ bieko kɛ bɛdidi zo. (Bɛgenga 1 Pita 2:12.) Nɔhalɛ, Gyihova dua ye Edwɛkɛ ne azo ɔkile yɛ adenle ɔmaa yɛgyinla ɛbɛlabɔlɛ nu ngyegyelɛ nloa.

AGƆNWOLƐ MƆƆ ƆBOA ƆMAA YƐGYINLA SƆNEA NLOA

12, 13. Duzu ati a ɔdwu mekɛ ne bie a bie mɔ ɛngola ɛnnwu ye saa Nyamenle nwu bɛ amaneɛnwunlɛ bɔbɔ ɛ?

12 Ɔdwu mekɛ ne bie a, sɔnea bie kola kyɛ. Bie a yɛnyia ewule bie mɔɔ ɔnlɛ ye ayile, yɛ mbusuafoɔ dwazo tia yɛ, anzɛɛ yɛlɛyia ɛkpɔlɛ. Na asafo ne anu amra subane bie mɔ mɔɔ maa yɛdi nyane la noko ɛ?

13 Kɛ neazo la, bie a edwɛkɛ bie mɔɔ awie ɛha ye wɔ ɛ nwo la ɛgyegye wɔ. Ɛbadea nu kɛ, ‘Ɔnle kɛ ɛhye si wɔ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne anu!’ Noko, adiema ne mɔɔ hanle zɔhane edwɛkɛ ne la ɛnyia nwolɛ adenle wɔ asafo ne anu yɛɛ mediema ka ɔ nwo edwɛkɛ kpalɛ. Ɛbabiza ɛ nwo kɛ, ‘Duzu ati a ɔba ye zɔ ɛ? Asoo Gyihova ɛnnwu ye ɔ? Ɔnrɛyɛ nwolɛ ɛhwee ɔ?’—Edw. 13:1, 2; Hab. 1:2, 3.

14. Ninyɛne mɔɔ ɔdaye ti Nyamenle ɛnli yɛdayɛ mumua ne yɛ ngyegyelɛ nwo gyima la anu ko a le boni?

14 Bie a ndelebɛbo kpalɛ bie ati Gyihova ɛnrɛyɛ nwolɛ ɛhwee. Kɛ neazo la, ɛbahola wɔade nganeɛ kɛ nvonleɛ ne vi ahenle noko Nyamenle banwu ye wɔ adenle fofolɛ zo. Wɔ ɔ nye zo, bie a wɔvo kpole mɔɔ ɛnze a. Bie a edwɛkɛ ne mɔɔ ɛlɛdi nyane wɔ nwo la le folɛdulɛ mɔɔ ɔfɛta mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛsuzu nwo a. Wɔ Adiema Karl Klein mɔɔ ɛnee boka Neazo Eku ne anwo la ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ ne anu, ɔhanle kɛ mekɛ bie, Adiema J. F. Rutherford hwile ɔ nyunlu. Nzinlii, Adiema Rutherford vale anyelielɛ bizale Adiema Klein kɛ, “Kɛ ɔde ɛ, Karl!” Noko, kɛmɔ ɛnee edwɛkɛ ne tɛgyegye Adiema Klein la ati, ɔliele zo wɔ ɔ kominza abo. Mekɛ mɔɔ Adiema Rutherford nwunle kɛ Adiema Klein ɛva edwɛkɛ ɛzie ɔ kunlu la, ɔbɔle ye kɔkɔ kɛ ɔmmamaa Abɔnsam adenle. Nzinlii, Adiema Klein hɛlɛle kɛ: “Saa yɛnyia adiema bie anwo ɛya kɛ yeha edwɛkɛ bie mɔɔ ɔlɛ adenle ɔka ɔlua ye gyinlabelɛ ne ati la a, ɛnee yɛlɛmaa Abɔnsam adenle.” *

15. Duzu a baboa wɔ yeamaa wɔadɔ ɛ rɛle aze wɔ mekɛ mɔɔ ɛlɛkendɛ Gyihova moalɛ wɔ sɔnea mekɛ nu la ɛ?

15 Noko, saa ɔyɛ yɛ kɛ ngyegyelɛ bie abo ɛnrɛpɛ ɛlɛ a bie a yɛbapele yɛ nwo. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola yɛagyinla ɔ nloa ɛ? Maa yɛva ye kɛ yɛlɛka kale wɔ ademgbole zo na yɛhɔha kale dɔɔnwo avinli. Ɛnze mekɛ tendenle mɔɔ ɛbahɔ zo wɔahendɛ a. Saa ɛfa ɛya na ɛbɔ mɔdenle kɛ ɛfa adenle gyɛne zo a, ɛbahola wɔaminli. Ɔbahola yealie mekɛ dɔɔnwo na wɔadwu sua nu mɔɔ saa ɛzile abotane ɛluale adenle ne anu a anrɛɛ ɔnrɛra ye zɔ a. Zɔhane ala a, saa ɛdua adenle ne mɔɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne se ɛlua zo la azo a, ɛbadwu ɛleka mɔɔ ɛlɛkɔ la wɔ ye mekɛ nu a.

16. Duzu bieko ati a saa yɛkɔ sɔnea nu a Gyihova bahola azi kpɔkɛ kɛ ɔnrɛyɛ nwolɛ ɛhwee ɛ?

 16 Bie a Gyihova ɛnrɛye sɔnea bie wɔ yɛ nwo zo ɔluakɛ ɔkpondɛ kɛ ɔtete yɛ la ati. (Bɛgenga 1 Pita 5:6-10.) Nyamenle mumua ne ɛnzɔ awie biala ɛnnea. (Gye. 1:13) “Bɛ kpɔvolɛ ne, mɔɔ le Abɔnsam” la a fa ngyegyelɛ dɔɔnwo ne ala ba a. Noko, Nyamenle dua tɛnlabelɛ bie mɔɔ anu yɛ se la azo ɔmaa yɛnyi sunsum nu. Ɔnwu yɛ amaneɛnwunlɛ, ‘ɔboalekɛ ɔdwenle yɛ nwo,’ saa yɛte nyane ‘ekyii a,’ ɛnee ɔdaye ne ala ɛne. Saa ɛkɔ sɔnea nu a, asoo ɛnwu kɛ Gyihova anye wɔ ɛ nwo, mɔɔ ɛlɛ anwodozo kɛ ɔbamaa wɔavi nu ɔ?—2 Kɔl. 4:7-9.

NYAMENLE ANYUNLU ƐLOLƐ LE NYILALƐ MAA WƆ

17. Nwane mɔ a Gyihova kpondɛ bɛ a, na duzu ati ɔ?

17 Awieleɛ bɔkɔɔ ne, Nyamenle anye wɔ yɛ nwo ɔlua ndelebɛbo kpalɛ bie ati. Ɔluale ngapezonli Hananae anwo zo Ɔzele Belemgbunli Asa kɛ: “[Gyihova] fa ɔ nye bɔ ewiade ye anwo mgbɔlɔka, na ɔfa tumi ɔdie bɛdabɛ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ bɛmaa ye la.” (2 Edk. 16:9) Nyamenle nwunle kɛ ɛnee Asa ahonle ɛnli munli wɔ ɔ nwo noko yɛmɛ saa yɛkɔ zo yɛyɛ mɔɔ fɛta la a, ‘ɔbava ye tumi ne yealie yɛ.’

18. Saa ɛte nganeɛ kɛ awie ɛnnwu kpalɛ mɔɔ ɛyɛ la a, duzu a ɔwɔ kɛ ɛkakye ye wɔ Gyihova anwo a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

18 Nyamenle kulo kɛ yɛkpondɛ mɔɔ le “kpalɛ,” yɛkulo mɔɔ le “kpalɛ,” na yɛyɛ mɔɔ le “kpalɛ,” amaa yeaze yɛ “anwunvɔne.” (Emɔso 5:14, 15; 1 Pita 3:11, 12) Gyihova anye wɔ tenlenema anwo na ɔyila bɛ. (Edw. 34:15) Yɛva Hibuluma awolɛdievolɛ Hyɛfela nee Pua kɛ neazo. Mɔɔ ɛnee Yizilayɛma wɔ akɛlɛzonlenlɛ nu wɔ Yigyibiti la, mraalɛ nwiɔ ɛhye mɔ hilele kɛ bɛsulo Nyamenle bɛtɛla Falo mɔɔ ɔzele bɛ kɛ bɛhu Hibulunli adɔma biala mɔɔ ɔle nrenya la. Bɛ adwenle ne mɔɔ bɛva Nyamenle anwo nrɛlɛbɛ bɛtete ye la manle bɛkpole kɛ bɛkɛhu ngakula ɛhye mɔ. Nzinlii, Hyɛfela nee Pua ‘bɔle ɛdane.’ (Ade. 1:15-17, 20, 21) Gyihova nwunle bɛ kpalɛyɛlɛ ne. Ɔyɛ a yɛte nganeɛ kɛ awie biala ɛnnwu debie kpalɛ mɔɔ yɛyɛ la. Noko, Gyihova nwu ye. Ɔnwu debie kpalɛ biala mɔɔ yɛkɛyɛ la, na ɔbayila yɛ.—Mat. 6:4, 6; 1 Tem. 5:25; Hib. 6:10.

19. Kɛzi adiema raalɛ bie nwunle kɛ Gyihova nwu yɛ kpalɛyɛlɛ ɛ?

19 Adiema raalɛ ko mɔɔ wɔ Austria la nwunle kɛ Nyamenle nwunle gyima ɛsesebɛ mɔɔ ɔyɛle la. Kɛmɔ ɔvi Hungary la ati, ɔnyianle awie mɔɔ ka Hungary aneɛ la address kɛ ɔwɔ kɛ ɔboa ye wɔ daselɛlilɛ nu. Ɛkɛ ne ala ɔhɔle ahenle ne sua nu noko ɛnee awie biala ɛnle ɛkɛ. Ɔziale ɔhɔle ɛkɛ fane dɔɔnwo. Ɔdwu mekɛ ne bie a ɔkola ɔnwu kɛ awie wɔ ɛkɛ noko awie biala ɛmpile ye. Ɛnee ɔgyakyi mbuluku, ngɛlata, ɔ nwo edwɛkɛ, nee ninyɛne gyɛne wɔ ɛkɛ. Wɔ ɛvolɛ ko anzi, mekɛ mɔɔ ɛnee yehɔ ɛkɛ fane dɔɔnwo la, bɛbukele anlenkɛ ne! Raalɛ bie vale anyelielɛ zele yɛ diema raalɛ ne kɛ: “Mesɛlɛ wɔ bɛla. Megenga debie biala mɔɔ ɛgyakyile ye wɔ ɛke la na melɛkendɛ wɔ.” Ɛnee suamenle ne ɛlɛyɛ ɔ nwo ayile yemɔti ɛnee ɔnvinde. Bɛbɔle Baebolo ɛzukoalɛ bo. Ɛhɛe, Nyamenle yilale yɛ diema raalɛ ne mɔdenlebɔlɛ ne azo!

20. Kɛzi ɛte nganeɛ wɔ Gyihova anye mɔɔ wɔ yɛ nwo la anwo ɛ?

20 Gyihova nwu debie biala mɔɔ yɛyɛ la na ɔbadua yɛ kakɛ. Saa wɔnwu kɛ Nyamenle anye wɔ ɛ nwo a, mmate nganeɛ kɛ asɛɛ bɛva kamera bie bɛzie ɛ nwo zo bɛlɛnea debie biala mɔɔ ɛlɛyɛ la. Emomu, ɔrɛla ye kɛ ɛbahwe wɔabikye Nyamenle mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ na ɔdwenle ɛ nwo amgba la dahuu!

^ ɛden. 14 Adiema Klein ɛbɛlabɔlɛ nu edwɛkɛ wɔ October 1, 1984, The Watchtower ne anu.