Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Ɛ Nee Gyihova Ahyehyɛdeɛ Ne Lua Ɔ?

Ɛ Nee Gyihova Ahyehyɛdeɛ Ne Lua Ɔ?

“Nyamenle anye wɔ pɛlepɛlelilɛma anwo zo.”1 PITA 3:12.

1. Ahyehyɛdeɛ boni a bɛvale bɛziele Yizilayɛma mɔɔ ɛnee bɛkpɔkye la agyakɛ anu kɛ menli mɔɔ Gyihova duma la bɛ nwo zo ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

GYIHOVA fɛta anyunlunyia kɛ ɔvale Keleseɛne asafo ne ɔziele ɛkɛ wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua la anu na yeva nɔhalɛ ɛzonlenlɛ yezie ɛkɛ ne bieko wɔ yɛ mekɛ ye anu la. Kɛmɔ yɛnwunle ye wɔ edwɛkɛ mɔɔ li ɛhye anyunlu anu la, bɛvale ahyehyɛdeɛ ne mɔɔ Kelaese ɛdoavolɛma mɔɔ bɛlumua la ɛnee wɔ nu la bɛziele Yizilayɛma maanle ne mɔɔ kpɔkyele la agyakɛ anu kɛ menli mɔɔ Gyihova duma la bɛ nwo zo. Ahyehyɛdeɛ fofolɛ ɛhye mɔɔ ɛnee Nyamenle anye die nwo kpalɛ la, nyianle bɛ ti wɔ Gyɛlusalɛm ɛzɛkyelɛ ne anu wɔ 70 Y.M. (Luku 21:20, 21) Ninyɛne mɔɔ sisile wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua anu la le ninyɛne mɔɔ basisi wɔ Gyihova azonvolɛ mɔɔ bɛwɔ ɛkɛ ɛnɛ anwo zo la anwo neazo. Ɔnrɛhyɛ Seetan ewiade ne bahɔ ye awieleɛ noko Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne bapɛ awieleɛ mekɛ ne. (2 Tem. 3:1) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanwu kɛ ɛhye le nɔhalɛ ɛ?

2. Duzu a Gyisɛse hanle ye wɔ ‘anwongyelelɛ kpole’ ne anwo a, na kɛzi ɔbabɔ ɔ bo ɛ?

2 Gyisɛse hanle ye wɔ ye ɛralɛ ne mɔɔ ɛnyelɛ ɛnrɛnwu ye nee ewiade awieleɛ ne anwo kɛ: “Anwongyelelɛ mɔɔ bara mekɛ zɔhane . . . la, ye ɛzulolɛ, sumunli kɛ ewiade bɔle ɔ bo dedee  mɔɔ yeradwu ɛnɛ la, bie ɛtɛsile ɛlɛ, yɛɛ bie noko ɛnrɛzi ɛlɛ na aloa abɔ.” (Mat. 24:3, 21) Gyihova balua maanyɛlɛ tumivolɛma anwo zo yeazɛkye ‘Babelɔn Kpole ne,’ adalɛ ɛzonlenlɛ maanle ne, yeava yeabɔ anwongyelelɛ kpole ne abo. (Yek. 17:3-5, 16) Duzu a badoa zo a?

SEETAN NYƐLEƐ NE BAHƆWIE AMAGƐDƆN NE ANU

3. Saa bɛsɛkye adalɛ ɛzonlenlɛ bɛwie a, duzu a bɛbayɛ Gyihova menli a?

3 Saa bɛsɛkye adalɛ ɛzonlenlɛ bɛwie a, Seetan nee menli mɔɔ bɛwɔ ewiade ɛhye anu la dɔɔnwo bɛateta Gyihova azonvolɛ. Kɛ neazo la, Baebolo ne hanle ye wɔ ‘Gɔɔgo mɔɔ vi Meegɔɔgo azɛlɛ zo la’ anwo kɛ: “Ɛ nee wɔ ɛlɔnema nee maanle maanle mɔɔ li ɛ nzi la bara bɛ nwo zo kɛ ahumu, na wɔayɛ kɛ amungu wɔaheda maanle ne azo.” Kɛmɔ Gyihova Alasevolɛ ɛnlɛ sogyama na bɛkulo anzondwolɛ la ati, bɛbabu bɛ kɛ menli mɔɔ ɛnlɛ anwobanebɔlɛ. Noko saa bɛteta bɛ a bɛbanwu kɛ debie wɔ maanle nu!Yiz. 38:1, 2, 9-12.

4, 5. Duzu a Gyihova bayɛ wɔ mekɛ mɔɔ Seetan kɛbɔ mɔdenle kɛ ɔsɛkye ye azonvolɛ la ɛ?

4 Duzu a Gyihova bayɛ wɔ mekɛ mɔɔ Seetan babɔ mɔdenle kɛ ɔsɛkye ye menli ne la ɛ? Kɛmɔ Gyihova le Tumivolɛ Bedevinli la ati, ɔbalie bɛ. Saa bɛteta Gyihova azonvolɛ a, ɔte nganeɛ kɛ ɔdaye mumua ne a bɛteta ye a. (Bɛgenga Zɛkalaya 2:8.) Ɛhye ati, yɛ anwuma Selɛ ne bava ɔ nwo alie nu ndɛndɛ amaa yealie yɛ ngoane. Bɛbalua Seetan ewiade ne mɔɔ bɛbazɛkye ye wɔ Amagɛdɔn, ‘Nyamenle Bedevinli ne kenle kpole ne anu konle ne’ azo a bɛalie yɛ bɔkɔɔ a.Yek. 16:14, 16.

5 Baebolo ngapezo ka ye wɔ Amagɛdɔn ne anwo kɛ: ‘Medame Gyihova, melɛ edwɛkɛ metia ewiade amra kɔsɔɔti. Mebabua awie biala ndɛne, na meahu amumuyɛma. Medame Gyihova a mese a. Tumivolɛ Gyihova se munzule ɛlɛkpɔsa vi maanle zo ahɔ maanle zo. Ahumu ɛsesebɛ bie ɛlɛtu vi azɛlɛ ye ati moa moa ara. Kenle zɔhane menli mɔɔ Gyihova bahu bɛ la avunli bagua ye yɛlɛdɛdɛ, ɔvi maanle ti yeahɔdwu maanle bo. Bɛnrɛzu bɛ, bɛnrɛboɔboa bɛ nloa, yɛɛ bɛnrɛzie bɛ. Bɛbagua ye kɛ nyɛmoa ebinli wɔ azɛlɛ ye azo.’ (Gyɛ. 25:31-33) Amagɛdɔn baye ɛtane ewiade ɛhye avi ɛkɛ. Seetan ewiade ne bapɛ nu noko Gyihova ahyehyɛdeɛ ne foa mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la anwo ɛnrɛbu ɛbonle.

DEƐMƆTI GYIHOVA AHYEHYƐDEƐ NE ƐLƐKƆ Ɔ NYUNLU ƐNƐ LA

6, 7. (a) Nienwu a ‘ekpunli kpole ne’ anu amra vi ba a? (b) Anyuhɔlɛ boni a yɛnyia ye kenlensa ye a?

6 Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne ɛlɛkɔ ɔ nyunlu wɔ azɛlɛ ye azo ɔluakɛ ɔdie menli mɔɔ bɛwɔ nu la ɔto nu. Baebolo ne ka kɛ: “Nyamenle anye wɔ [tenlenema] anwo zo, na ɔbuke ɔ nzo ɔtie bɛ nzɛlɛlɛ dahuu.” (1 Pita 3:12) Menli mɔɔ boka tenlenema ne anwo la a le “menli pemgbenleamgbe” ne mɔɔ bɛbaho bɛadɔ zo “wɔ [anwongyelelɛ] kpole ne anu la.” (Yek. 7:9, 14) Menli ɛhye mɔ mɔɔ bɛbanyia bɛ ti la ɛnle ‘menli ekpunli’ ala. Bɛle “menli pemgbenleamgbe” anzɛɛ ekpunli kpole—menli dɔɔnwo kpalɛ. Asoo ɛnwu ɛ nwo kɛ ɛboka bɛ nwo kɛ awie mɔɔ ɛnyia ɔ ti ‘wɔ anwongyelelɛ kpole ne anu ɔ’?

7 Nienwu a menli ekpunli kpole ɛhye vi a? Bɛdua mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ ɔboka ye ɛralɛ ne anwo sɛkɛlɛneɛ ne anwo la azo a bɛboɔboa bɛ nloa a. Ɔhanle kɛ: “Bɛbabɔ Edwɛkpa ɛhye mɔɔ fane Anwuma Belemgbunlililɛ ne anwo la nolo wɔ aleɛabo amuala, amaa yeayɛ daselɛlilɛ yeamaa aleɛabo amra kolaa na awieleɛ ne ara.” (Mat. 24:14) Wɔ awieleɛ mekɛ ɛhye anu, ɛhye a le gyima titile mɔɔ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne ɛlɛyɛ a. Ɔlua edwɛkɛhanlɛ nee ngilehilelɛ gyima ne mɔɔ Gyihova Alasevolɛ ɛlɛyɛ ye wɔ ewiade amuala  la azo, menli dɔɔnwo ɛzukoa kɛ bɛbazonle Nyamenle wɔ “sunsum nu nee nɔhalɛ nu.” (Dwɔn 4:23, 24) Kɛ neazo la, ɛvolɛ bulu mɔɔ ɛze la—ɔvi 2003 kɔdwu 2012—menli mɔɔ bɛbo 2,707,000 la, ɛzɔne ɛva ɛyɛ bɛ nwo zo mɔɔ bɛyila bɛmaa Nyamenle la anwo sɛkɛlɛneɛ. Kɛkala Alasevolɛ mɔɔ bɛbo 7,900,000 la wɔ ewiade amuala yɛɛ menli dɔɔnwo ba bɛ debiezukoalɛ ne bie, titile wɔ Ngakyelɛlilɛ mekɛ ne anu. Yɛnva menli dodo ne yɛndu yɛ nloa anu, ɔluakɛ ‘Nyamenle a maa baka ne nyi a.’ (1 Kɔl. 3:5-7) Noko akee, aleɛ ɛlɛkye ɛlɛdwo la ɛnee ekpunli kpole ne anu amra anwo ɛlɛso ayɛ ekpunli kpole kpalɛ!

8. Duzu ati a ɛnɛ mekɛ ye Gyihova ahyehyɛdeɛ ne kɔ zo nyi ɔmaa ɔyɛ azibɛnwo ɛ?

8 Nyamenle menli ɛnyia anyuhɔlɛ mɔɔ yɛ azibɛnwo ɔluakɛ Gyihova mumua ne gyi ye Alasevolɛ ne mɔ anzi. (Bɛgenga Ayezaya 43:10-12.) Bɛhanle anyuhɔlɛ ɛhye anwo edwɛkɛ wɔ ngapezo ɛhye anu: “Bɛ nuhua ekyi biala bayɛ abusua ekpulike, Na abusua ekyi biala bayɛ maanle mumua. Medame a mele [Gyihova] a; Ye mekɛ dwu a mebamaa yeayɛ zɔ ndɛndɛ.” (Aye. 60:22) Mekɛ bie ɛnee mɔhama ne mɔɔ bɛkpokpa bɛ la le “ekyi” bie, noko mekɛ mɔɔ sunsum nu Yizilayɛ gyɛne rabokale bɛ nwo wɔ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne anu la bɛrayɛle dɔɔnwo. (Gal. 6:16) Gyihova yila bɛ ɛvolɛ biala, yemɔti menli ekpunli kpole ne anwo kɔ zo so.

MƆƆ GYIHOVA KULO KƐ YƐYƐ LA

9. Saa yɛkpondɛ kɛ yɛ sa ka kenlebie anyelazo kpalɛ ne mɔɔ bɛva bɛbɔ ɛwɔkɛ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

9 Saa yɛboka Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ anzɛɛ ekpunli kpole ne anu amra anwo a, yɛbahola yɛanyia kenlebie anyelazo kpalɛ ne mɔɔ bɛva bɛbɔ ɛwɔkɛ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la. Noko akee, saa yɛ sa baha ye a, kyesɛ yɛyɛ mɔɔ Nyamenle kulo kɛ yɛyɛ la. (Aye. 48:17, 18) Suzu Yizilayɛma mɔɔ ɛnee wɔ Mosisi Mɛla ne abo la neazo ne anwo. Ɛnee Mɛla ne bodane ne mɔ anu ko a le kɛ ɔbabɔ Yizilayɛma anwo bane wɔ nrenya nee raalɛ nla, gyima nwo edwɛkɛ, ngakula ɛnleanlɛ, menli mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛ nee bɛ di ye boɛ, nee mɔɔ bokɛboka nwo la anwo. (Ade. 20:14; Sɛlɛ. 19:18, 35-37; Mɛla 6:6-9) Zɔhane ala a saa yɛdi Nyamenle mɛla zo a, ɔbaboa yɛ a—ye ɛhulolɛdeɛ ɛyɛlɛ ɛmbu sonla kɔme. (Bɛgenga 1 Dwɔn 5:3.) Mɛla ne bɔle Yizilayɛma anwo bane, na yɛdayɛ noko saa yɛdi Gyihova Nyamenle mɛla nee ye ngyinlazo ne mɔ azo a, bɛbabɔ yɛ nwo bane na bɛamaa yɛanyia “diedi mɔɔ yɛ nla la.”Tae. 1:13.

10. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛye mekɛ yɛsie ɛkɛ yɛfa yɛsukoa Baebolo ne na yɛyɛ nɔsolɛ Abusua Ɛzonlenlɛ dapɛne biala ɛ?

10 Gyihova ahyehyɛdeɛ ne foa mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la ɛlɛnyia anyuhɔlɛ wɔ ndenle dɔɔnwo azo. Kɛ neazo la, yɛlɛte Baebolo ne anu nɔhalɛ ne abo kpalɛ. Ɔwɔ kɛ ɔba ye zɔ ɔluakɛ, “tenlenema adenle nu le wienyi kɛ nwonlomɔ sɛnzɛne mɔɔ kɛkpuke la, ɔfi, ɔta toonwo ɔyɛ kɛ sɛnzɛngyinla ewia.” (Mrɛ. 4:18) Noko ɔle kpalɛ kɛ yɛbabiza kɛ: ‘Asoo bɛtɛyɛle nzenzaleɛ wɔ ndelebɛbo mɔɔ melɛ ye wɔ Ngɛlɛlera ne anu nɔhalɛ ne anwo la anu ɔ? Asoo mekenga Baebolo ne dahuu? Mekenga asafo mbuluku ne mɔ dahuu ɔ? Me nee me alɔvolɛ yɛyɛ nɔsolɛ Abusua Ɛzonlenlɛ dapɛne biala ɔ?’ Yɛ nuhua dɔɔnwo bɛalie ado nu kɛ ninyɛne ɛhye mɔ ɛyɛlɛ ɛnyɛ se somaa. Fane dɔɔnwo ne ala, mɔɔ hyia la ala a le kɛ yɛbaye mekɛ yɛazie ɛkɛ yɛava yɛayɛ. Na nea kɛzi nwolɛ hyia kɛ yɛbanyia Baebolo ne anu nɔhalɛ ndelebɛbo, yɛava yɛali gyima, na yɛanyi sunsum nu—titile wɔ ɛnɛ mekɛ ye mɔɔ anwongyelelɛ kpole ne ɛlɛbikye ndɛndɛ la anu a!

11. Wɔ ndenle boni mɔ azo a tete ɛvoyia ne mɔ nee ɛnɛ mekɛ ye asafo ayia, maanzinli nee maangyeba nyianu boa yɛ ɛ?

11 Saa Gyihova ahyehyɛdeɛ ne tu yɛ  folɛ kɛ yɛli Pɔɔlo folɛdulɛ ɛhye azo a, ɛnee yɛ kpalɛyɛlɛ ti ɔ: “Bɛmaa yɛdwenle yɛkpondɛ adenle mɔɔ yɛdua zolɛ a yɛkɛhulo yɛ nwo ngoko ngoko, na yɛkɛyɛ gyima kpalɛ la. Bɛmmamaa yɛgyakyi kɛ yɛkɛhɔ yɛ nyianu ne, kɛmɔ bie mɔ yɛ la. Bɛdabɛ bɛkola bɛnwu kɛ Awulae Kenle ne ɛbikye, yemɔti bɛmaa yɛsosɔ yɛ nwo ngoko ngoko.” (Hib. 10:24, 25) Ɛvoyia nee nyianu boale Yizilayɛma wɔ sunsum nu. Bieko, ninyɛne le kɛ Kpɔda Bo Ɛdɛnlanlɛ Ɛvoyia titile ne mɔ mɔɔ bɛlile ye wɔ Nihɛmaya mekɛ zo la, ɛnee le anyelielɛ mekɛ. (Ade. 23:15, 16; Nih. 8:9-18) Yɛnyia nvasoɛ ko ne ala bie yɛfi yɛ asafo ayia, maanzinli nee maangyeba nyianu bo. Bɛmaa yɛva ngyehyɛleɛ ɛhye mɔ yɛli gyima yɛmaa bɛboa yɛ wɔ sunsum nu na yɛ nye ɛlie.Tae. 2:2.

12. Kɛzi ɔwɔ kɛ yɛte nganeɛ wɔ Belemgbunlililɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne anwo ɛ?

12 Kɛ menli mɔɔ yɛ nee Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne lua la, yɛfa yɛ nwo yɛwula “Edwɛkpa ne mɔɔ vi Nyamenle ɛkɛ ne la” nolobɔlɛ ne anu wɔ anyelielɛ nu. (Wulo. 15:16) Gyima nwuanzanwuanza ɛhye maa yɛyɛ Gyihova, Nwuanzanwuanza Ko ne, “egyinli nu gyimayɛvoma.” (1 Kɔl. 3:9; 1 Pita 1:15) Edwɛkpa ne nolobɔlɛ boa maa bɛte Gyihova duma nwuanzanwuanza ne anwo. Na gyima ɛhye mɔɔ “anyunlunyia nee [anyelielɛ] Nyamenle ne” ɛva ɛwula yɛ sa la le nwolɛ adenle kpole kpalɛ mɔɔ yɛnyia a.1 Tem. 1:11.

13. Sunsum nu gyinlabelɛ kpalɛ nee ngoane ɛnyianlɛ gyi duzu azo?

13 Nyamenle kulo kɛ yɛbeta ɔ nwo na yɛboa ye ahyehyɛdeɛ ne wɔ ndenle ngakyile zo amaa yɛanyia sunsum nu gyinlabelɛ kpalɛ dahuu. Mosisi zele Yizilayɛma kɛ: “Mefɛlɛ anwuma nee aze kɛ bɛrali me nee bɛ daselɛ kɛ ɛnɛ demua ye, meva ngoane nee ewule, yɛɛ saleɛ nee munzule mezie bɛ nyunlu. Zɔhane ati bɛva ngoane, amaa bɛ nee bɛ bo zo amra bɛanyia ngoane. Bɛhulo [Gyihova] bɛ Nyamenle ne, bɛdie ɔ ne na bɛdudu bɛhisa ye, ɔluakɛ saa bɛyɛ ye zɔhane a ɔle ngoane ɔmaa bɛ, yɛɛ bɛbanyi bɛahyɛ, wɔ azɛlɛ ne mɔɔ [Gyihova] vale bɔle bɛ ze mɔ, Ebileham, Ayezeke, nee Gyekɔbo ɛwɔkɛ kɛ ɔbava yeamaa bɛ la azo.” (Mɛla 30:19, 20.) Ngoane mɔɔ yɛbanyia la gyi Gyihova ɛhulolɛdeɛ mɔɔ yɛbayɛ, yɛahulo ye, yɛadie ɔ ne, na yɛabeta ɔ nwo la azo.

14. Nganeɛ boni a adiema ko dele ye wɔ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne mɔɔ ɛnyelɛ nwu ye la anwo a?

14 Adiema Pryce Hughes mɔɔ vale ɔ nwo betanle Nyamenle nee ye ahyehyɛdeɛ ne anwo kyengye la hɛlɛle ye mekɛ bie kɛ: “Me nye sɔ ye kpalɛ kɛ menvale ndelebɛbo mɔɔ ɛnee melɛ ye wɔ Gyihova bodane ne mɔ anwo kolaa na 1914 adwu la membɔle me ɛbɛla la . . . Saa debie ko anwo hyia me kpalɛ a, yemɔ a le Gyihova ahyehyɛdeɛ ne foa mɔɔ ɛnyelɛ nwu ye mɔɔ mebava me nwo meabeta nwo la. Anwubielɛ mɔɔ menlumuale menyianle la a le kɛ nrɛlɛbɛ ɛnle nu kɛ mebava me nwo meado sonla nzuzulɛ zo. Mekɛ mɔɔ menyianle adwenle zɔhane la, menzile kpɔkɛ kɛ me nee ahyehyɛdeɛ ɛhye mɔɔ ɔdi nɔhalɛ la bɛalua dahuu. Duzu bieko a bamaa awie anyia Gyihova anyunlu ɛlolɛ nee ye nyilalɛ a?”

Ɛ NEE NYAMENLE AHYEHYƐDEƐ NE ƐLUA DAHUU

15. Fa Ngɛlɛlera ne anu neazo kile mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛkɛyɛ nzenzaleɛ wɔ ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ ye wɔ Baebolo ne anu edwɛkɛ bie anwo anu la anu.

15 Saa yɛ nuhua ko biala banyia Gyihova anyunlu ɛlolɛ nee ye nyilalɛ a, ɔwɔ kɛ ɔboa ye ahyehyɛdeɛ ne na ɔdie nzenzaleɛ biala mɔɔ ɔbayɛ ye wɔ Ngɛlɛlera ne anu ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ ye anu la ɔto nu. Suzu ɛhye anwo nea: Wɔ Gyisɛse ewule nzi, ɛnee Dwuu Keleseɛnema dɔɔnwo ɛlɛfa mɔdenlebɔlɛ ali Mɛla ne azo na ɛnee ɔnla aze ɔmmaa bɛ kɛ bɛbavi nwo.  (Gyi. 21:17-20) Noko akee, ɔlua Pɔɔlo kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle Hibuluma ne la azo, bɛliele bɛdole nu kɛ tɛ afɔlebɔlɛ ne mɔɔ “mɛla ne” manle bɛbɔle la azo a bɛluale bɛdele bɛ nwo a, na emomu, ‘ɔlua Gyisɛse Kelaese afɔle ne mɔɔ ɔvale ɔ nwo ɔbɔle ye kokye ne la azo ɔ.’ (Hib. 10:5-10) Ɔda ali wienyi kɛ, Dwuu Keleseɛnema ɛhye mɔ anu dɔɔnwo hakyile bɛ adwenle na bɛnyianle sunsum nu anyuhɔlɛ. Yɛdayɛ noko saa bɛyɛ nzenzaleɛ bie wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anwo ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ anzɛɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne anu a, bɛmaa yɛbuke yɛ adwenle nu na yɛzukoa ye boɛ.

16. (a) Nyilalɛ boni mɔ a bamaa asetɛnla wɔ ewiade fofolɛ ne anu ayɛ anyelielɛ a? (b) Duzu a ɛ nye la ye ade wɔ ewiade fofolɛ ne anu a?

16 Bɛdabɛ mɔɔ bɛbahɔ zo bɛali nɔhalɛ bɛamaa Gyihova nee ye ahyehyɛdeɛ ne la bɛanyia nyilalɛ dahuu. Bɛdabɛ mɔɔ bɛkpokpa bɛ mɔɔ bɛbali nɔhalɛ la, bɛanyia nwolɛ adenle kpole bɛ nee Kelaese ahɔli agya wɔ anwuma. (Wulo. 8:16, 17) Saa yɛlɛ anyelazo kɛ yɛbadɛnla azɛlɛ ye azo a, nea kɛzi yɛ nye balie kɛ yɛbadɛnla Paladaese a. Kɛ Gyihova ahyehyɛdeɛ ne foa la, nea kɛzi yɛ nye die kɛ yɛbaha Nyamenle ewiade fofolɛ ne mɔɔ yeva yebɔ ɛwɔkɛ la anwo edwɛkɛ yɛahile awie mɔ a! (2 Pita 3:13) Edwɛndolɛ 37:11 ka kɛ: “Na bɛlɛvoma bava azɛlɛ ne ayɛ bɛ ɛdeɛ, na bɛ nye alie bɛ ɛkpazilɛ nwo.” Menli basisi “azua bɛadɛnla nu” na “badidi bɛ sa anloa gyima nwo.” (Aye. 65:21, 22) Nzisi, ehyia, nee ɛhɔne bavi ɛkɛ. (Edw. 72:13-16) Babelɔn Kpole ne ɛnrɛbɛlɛbɛla menli bieko, ɔluakɛ ɔbavi ɛkɛ. (Yek. 18:8, 21) Bɛbadwazo mɔwuamra bara ngoane nu dahuu. (Aye. 25:8; Gyi. 24:15) Nea kɛzi ɛhye le anyelazo kɛnlɛma maa menli dɔɔnwo mɔɔ bɛyila bɛ nwo zo bɛmaa Gyihova la ɛ! Saa yɛ nuhua ko biala asa baha ɛwɔkɛ ɛhye mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la bie a, ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛnyia anyuhɔlɛ wɔ sunsum nu, na yɛ nee Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne dua dahuu.

Ɛnwu ɛ nwo wɔ Paladaese ɔ?(Nea ɛdendɛkpunli 16)

17. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ ye wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nee ye ahyehyɛdeɛ ne anwo a?

17 Kɛkala mɔɔ ewiade ɛhye awieleɛ ne ɛlɛbikye kpalɛ la, bɛmaa yɛgyinla kpundii wɔ diedi ne anu na yɛhile ngyehyɛleɛ mɔɔ Nyamenle ɛyɛ ɛmaa ye ɛzonlenlɛ la anwo anyezɔlɛ kpalɛ. Ɛhye a edwɛndolɛnli Devidi mɔɔ dole edwɛne ɛhye la yɛle a: ‘Debie ko yɛɛ mebiza ye Gyihova ɛkɛ a, na yemɔ yɛɛ mebakpo ɔ bo zo a; kɛ menwɔdɛnla Gyihova sua nu dahuu, wɔ mekɛ mɔɔ mede ngoane nu, kɛ menwɔnwu kɛ Gyihova kɛnlɛma si de, na meabiza moalɛ wɔ ye Ɛzonlenlɛ Sua ne anu.’ (Edw. 27:4) Ɔrɛla ye kɛ yɛ nuhua ko biala bava ɔ nwo abeta Nyamenle anwo, ɔ nee ye menli ne adu, na ɔ nee Gyihova ahyehyɛdeɛ ne alua dahuu.