Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Gyihova Le Ngyehyɛleɛ Nyamenle

Gyihova Le Ngyehyɛleɛ Nyamenle

“Nyamenle ɛnle basabasa Nyamenle. Ɔle anzonudwolɛ Nyamenle.”1 KƆL. 14:33.

1, 2. (a) Nwane a le Nyamenle abɔdeɛ mɔɔ lumua a, na kɛzi Gyihova vale ye lile gyima ɛ? (b) Duzu a kile kɛ bɛhyehyɛ anwumabɔvolɛ ne mɔ a?

GYIHOVA mɔɔ bɔle ewiade ye la, fa ngyehyɛleɛ yɛ gyima. Ye abɔdeɛ mɔɔ lumua la a le ye sunsum nu Ralɛ ne mɔɔ ɔwole ye kokye mɔɔ bɛfɛlɛ ye “Edwɛkɛ ne” ɔluakɛ ɔle Nyamenle kpɔmavolɛ titile la. Edwɛkɛ ne nee Gyihova ɛyɛ gyima ɛvolɛ dɔɔnwo ɔluakɛ Baebolo ne ka kɛ: “Mekɛ mɔɔ bɛkabɔ ewiade la, ɛnee Edwɛkɛ ne wɔ ɛkɛ; Edwɛkɛ ne nee Nyamenle a wɔ ɛkɛ a.” Bɛze yɛ kɛ: “[Edwɛkɛ ne anwo] zo yɛɛ Nyamenle luale yɛle ninyɛne kɔsɔɔti a; bɛangoati ye bɛanyɛ debie biala mɔɔ wɔ aleɛabo amuala la.” Ɛvolɛ mɔɔ bo 2,000 mɔɔ ɛze la, Nyamenle zoanle Edwɛkɛ ne ɔmanle ɔrale azɛlɛ ye azo kɛ Gyisɛse Kelaese, sonla mɔɔ di munli, na ɔvale nɔhalɛlilɛ ɔyɛle Ɔ ze ɛhulolɛdeɛ.Dwɔn 1:1-3, 14.

2 Kolaa na Nyamenle Ara ne arayɛ dasanli la, ɔvale nɔhalɛlilɛ ɔzonlenle kɛ Ye ‘dwinvolɛ mɔɔ ɛbe.’ (Mrɛ. 8:30) Gyihova luale ɔ nwo zo bɔle sunsum nu abɔdeɛ gyɛne dɔɔnwo wɔ anwuma. (Kɔl. 1:16) Baebolo ne ka ye wɔ zɛhae anwumabɔvolɛ ne mɔ anwo kɛ: “Apenle apenle zonlenle [Gyihova], yɛɛ . . . apenle bulu mɔnwo apenle bulu gyigyi ɔ nyunlu ɛkɛ.” (Dan. 7:10) Bɛha Nyamenle sunsum nu abɔdeɛ dɔɔnwo ne anwo edwɛkɛ kɛ  bɛhyehyɛ bɛ pɛpɛɛpɛ kɛ Gyihova “ɛlɔnema.”Edw. 103:21.

3. Kɛzi nwɔlɔra nee pelanet ne mɔ dodo de ɛ, na kɛzi bɛhyehyɛ bɛ ɛ?

3 Duzu a yɛbahola yɛaha ye wɔ ninyɛne mɔɔ ɛnyelɛ nwu bɛ mɔɔ bie a le nwɔlɔra nee pelanet dɔɔnwo ne anwo a? Mɔɔ fane nwɔlɔra ne mɔ anwo la, Houston, Texas, Chronicle adwelie kɛlata ne bɔ amaneɛ wɔ mɔɔ bɛnwu ye kenlensa ye la anwo kɛ ‘nwɔlɔra ne mɔ bo anda, bɛle mgbe mgbe dɔɔnwo, bɛzonle bɛtɛla mɔɔ ɛnee abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛvolɛma suzu la fane nsa.’ Bɛhyehyɛ bɛ nwɔlɔra ekpunli ekpunli mɔɔ nwɔlɔra mgbe mgbe anzɛɛ mgbe mgbe mgbe a wɔ ko biala anu a, yɛɛ pelanet dɔɔnwo noko wɔ ɛkɛ. Akee bɛhyehyɛ nwɔlɔra ekpunli ne mɔ noko ekpunli ekpunli, bie mɔ le ekpunli ngyikyi yɛɛ bie mɔ noko le ekpunli mgbole.

4. Duzu ati a ndelebɛbo wɔ nu kɛ yɛbaha kɛ bɛbayɛ ngyehyɛleɛ bɛamaa Nyamenle azonvolɛ mɔɔ bɛwɔ azɛlɛ ye azo la ɛ?

4 Kɛmɔ bɛhyehyɛ sunsum nu abɔdeɛ mɔɔ bɛbɔ ɛbɛla kpalɛ mɔɔ bɛwɔ anwuma la, zɔhane ala a bɛhyehyɛ ninyɛne mɔɔ wɔ anwuma mɔɔ ɛnyelɛ nwu bɛ la noko ngɛnlɛma kpalɛ a. (Aye. 40:26) Ɛhye ati, ndelebɛbo wɔ nu kɛ yɛbaha kɛ Gyihova bɛahyehyɛ ye azonvolɛ mɔɔ bɛwɔ azɛlɛ ye azo la. Ɔkulo kɛ bɛfa ngyehyɛleɛ kpalɛ bɛdi gyima, na ɛhye anwo hyia kpalɛ ɔboalekɛ bɛlɛ gyima dɔɔnwo mɔɔ anwo hyia la bɛyɛ. Gyihova azonvolɛ mɔɔ dɛnlanle aze tete ne nee ɛnɛ la nɔhalɛlilɛ nwo kɛlɛtokɛ di daselɛ wienyi kɛ ɔ nee bɛ lua na ɔnle “basabasa Nyamenle. Ɔle anzonudwolɛ Nyamenle.”Bɛgenga 1 Kɔlentema 14:33, 40.

NYAMENLE HYEHYƐLE YE MENLI WƆ TETE NE

5. Kɛ ɔyɛle mɔɔ ngyehyɛleɛ kɛnlɛma ne mɔɔ bɛyɛle bɛmanle alesama kɛ bɛyi azɛlɛ ne azo la zɛkyele ɛ?

5 Mekɛ mɔɔ Gyihova bɔle menli mɔɔ lumua la, ɔzele bɛ kɛ: “Bɛlɔ, bɛyɛ mɔnwo mɔnwo, bɛyi azɛlɛ ye na bɛzie azɛlɛ ye. Eza bɛzie azule nee nyevile nu fɛlɛ, anwomanyunlu nloma nee azɛlɛ ye azo abɔdeɛ biala mɔɔ die ɛnwomenle la.” (Mɔl. 1:28) Ɛnee alesama abusua ne anwo bazo, na bɛalua ngyehyɛleɛ kpalɛ zo bɛadɛlɛ paladaese ne anu bɛahɔdwu ewiade ye ɛleka biala. Ɔlua Adam nee Yive anzosesebɛ ti, ngyehyɛleɛ kɛnlɛma ɛhye zɛkyele wɔ mekɛ ekyi bie anu. (Mɔl. 3:1-6) Nzinlii, “[Gyihova] nwunle kɛ sonla amumuyɛyɛlɛ ne ɛyɛ kpole kpalɛ wɔ azɛlɛ ye azo, na ɛtane ngome ɛyi ye adwenle nee ye ahonle nu tɛkɛɛ.” Na “ɔrale kɛ ɛnee akee asɛɛ sonla ko bɔbɔ ɛnle azɛlɛ ye azo mɔɔ di boɛ wɔ Nyamenle anyunlu a; sonla ɛhunlɛ, asayɛlɛ, amumuyɛ nee basabasayɛlɛ ɛlie ebia wɔ azɛlɛ ye azo ɛleka biala.” Yemɔti, Nyamenle bɔle kpɔkɛ kɛ ɔfa azuyilɛ yearazɛkye amumuyɛma.Mɔl. 6:5, 11-13, 17.

6, 7. (a) Duzu ati a, Nowa nyianle Gyihova anyunlu ɛlolɛ ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.) (b) Duzu a dole Nowa mekɛ zo menli mɔɔ ɛnee bɛnlɛ diedi la ɛ?

6 Noko “Nowa ɛdeɛ, [Gyihova] hulole ye” ɔluakɛ ɔle “sonla mɔɔ di pɛlepɛle a,” ɔ nwo “annyia ngehanleɛ wɔ ye awolɛndoazo ne mekɛ zo.” Kɛmɔ “[Nowa] nee Nyamenle bɛ avinli ande ɛlɛ” la ati, Gyihova zele ye kɛ ɔbobɔ ɛlɛne kpole bie. (Mɔl. 6:8, 9, 14-16) Bɛyɛle ye mɔɔ bɛbava bɛalie menli nee nane ngoane a. “Nowa yɛle debie biala mɔɔ [Gyihova] zele ye la,” na ye abusua ne boale ye manle ɔwiele gyima ne amuala. Mekɛ mɔɔ ɔvale abɔdeɛ mɔɔ ngoane wɔ nu ɔhɔle ɛlɛne ne anu la, “[Gyihova] dole ɛlɛne ne anlenkɛ ne anu.”Mɔl. 7:5, 16.

7 Wɔ 2370 K.Y.M. mɔɔ Azuyilɛ ne rale la, Gyihova “zɛkyele debie biala mɔɔ die ɛnwomenle mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la,” noko ɔliele nɔhavo Nowa nee ye abusua ngoane wɔ ɛlɛka ne anu. (Mɔl. 7:23) Awie biala mɔɔ de azɛlɛ ye azo ɛnɛ la le Nowa, ɔ mra, nee bɛ ye mɔ abozoamra. Noko bɛdabɛ  mɔɔ bɛanlie edwɛkɛ ne bɛanli bɛanvo ɛlɛka ne anu la kɔsɔɔti menlile ɔluakɛ bɛandie Nowa “mɔɔ bɔle Nyamenle pɛlepɛlelilɛ nwo nolo” ne la.2 Pita 2:5.

Ngyehyɛleɛ kpalɛ liele menli mɔtwɛ ngoane wɔ Azuyilɛ ne anu(Nea ɛdendɛkpunli 6, 7)

8. Mekɛ mɔɔ Nyamenle zele ye menli ne kɛ bɛhɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo la, ɛnee ngyehyɛleɛ kpalɛ boni a wɔ Yizilayɛ a?

8 Azuyilɛ ne rale la ye ɛvoya mɔtwɛ anzi, Nyamenle hyehyɛle Yizilayɛma kɛ maanle. Ɛnee ɔwɔ kɛ bɛyɛ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nee bɛ ɛzonlenlɛ nwo ngyehyɛleɛ kpalɛ. Kɛ neazo la, ɛnee “mraalɛ mɔɔ sonle [Gyihova] Nyianu Ndanlɛ Sua ne anlenkɛ ne anloa la” boka ɛsɔfoma nee Livaema dɔɔnwo ne anwo wɔ Yizilayɛ. (Ade. 38:8) Gyihova Nyamenle zele Yizilayɛma kɛ bɛhɔ Keena, noko akee, awolɛndoazo zɔhane anli nɔhalɛ yemɔti ɔhanle kɛ: “Bɛ nuhua ko bɔbɔ agyakɛ ba ɛnrɛtia azɛlɛ ne azo, kyesɛ Gyɛfɛni ara nrenya Kalɛbe yɛɛ Nɛn ara nrenya Dwɔhyua ala,” ɔluakɛ mekɛ mɔɔ bɛhɔle busialilɛ wɔ Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne azo la bɛvale amaneɛbɔlɛ kpalɛ bɛrale. (Ɛdi. 14:30, 37, 38) Nzinlii, Mosisi luale Nyamenle adehilelɛ zo kpale Dwɔhyua kɛ ɔbali ɔ gyakɛ anu. (Ɛdi. 27:18-23) Ɔka ekyi Dwɔhyua nee Yizilayɛma dwu Keena la, bɛzele ye kɛ: ‘Gyinla kpundii. Mmamaa wɔ ahonle tu yɛɛ mmamaa ɛ nwo bubu wɔ, ɔluakɛ medame, Gyihova wɔ Nyamenle ne, me nee wɔ lua ɛleka biala mɔɔ ɛkɔ la.’Dwɔh. 1:9.

9. Adwenle boni a ɛnee Releehabe lɛ ye wɔ Gyihova nee ye menli ne anwo a?

9 Gyihova Nyamenle nee Dwɔhyua luale wɔ ɛleka biala mɔɔ ɔhɔle la amgba. Kɛ neazo la, suzu mɔɔ zile wɔ mekɛ mɔɔ Yizilayɛma yɛle bɛ azokoɛleɛ wɔ Keena suakpole Gyɛleko kandiba la anwo nea. Wɔ 1473 K.Y.M., Dwɔhyua zoanle menli nwiɔ kɛ bɛhɔli busia wɔ Gyɛleko, na bɛhɔdole tuutuunli Releehabe wɔ ɛkɛ. Ɔvale bɛ ɔveale sua ne ati zo amaa Gyɛleko belemgbunli ne sinzavolɛma mɔɔ ɔzoanle bɛ la anwu bɛ. Releehabe zele Yizilayɛ busiama ne kɛ: ‘Meze kɛ Gyihova ɛva azɛlɛ ye ɛmaa bɛ. Yɛde kɛ Gyihova zile manle Nyevile kɔkɔlɛ ne sesanle bɔkɔɔ manle bɛpɛle nee kɛ bɛzile bɛhunle Amɔle arelemgbunli nwiɔ ne la.’ Ɔdoale zo kɛ: “[Gyihova] bɛ Nyamenle ne a le Nyamenle wɔ anwuma lɔ nee azɛlɛ ye azo a.” (Dwɔh. 2:9-11)  Ɔluakɛ Releehabe vale ɔ nwo bɔle Gyihova ahyehyɛdeɛ ne wɔ zɔhane mekɛ ne la ati, Gyihova liele ye nee ye sua nu amra ngoane wɔ mekɛ mɔɔ Yizilayɛma sɛkye Gyɛleko la. (Dwɔh. 6:25) Releehabe nyianle diedi, ɔzulole Gyihova, na ɔhilele ɛbulɛ ɔmanle ye menli.

ƐVOYA MƆƆ LUMUA LA ANU AHYEHYƐDEƐ

10. Duzu edwɛkɛ a Gyisɛse hanle hilele ye mekɛ zo Dwuuma ɛzonlenlɛ nu mgbanyima ne mɔ a, na kɛmɔti a ɔhanle zɔhane edwɛkɛ ne ɛ?

10 Dwɔhyua lile Yizilayɛma anyunlu ɔmanle bɛzɛkyele azua dɔɔnwo na bɛvale Keena azɛlɛ ne bɛyɛle bɛ ɛdeɛ. Noko, nzinlii duzu a zile a? Wɔ ɛvoya dɔɔnwo anu, Yizilayɛma hɔle zo bule Nyamenle mɛla zo. Gyihova soa ɔ Ra ne ara azɛlɛ ye azo la, ɛnee bɛkpo kɛ bɛnrɛdie Nyamenle nee ye kpɔmanvolɛma, yemɔti Gyisɛse hanle kɛ Gyɛlusalɛm ku “Nyamenle kpɔmanvolɛma.” (Bɛgenga Mateyu 23:37, 38.) Nyamenle kpole Dwuuma ɛzonlenlɛ nu mgbanyima ne mɔ ɔlua nɔhalɛ mɔɔ bɛanli bɛamaa ye la ati. Yemɔti Gyisɛse zele bɛ kɛ: “Bɛbalie Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bɛ sa nu na bɛava bɛamaa menli [anzɛɛ maanle] mɔɔ yɛ tieyɛ la.”Mat. 21:43.

11, 12. (a) Duzu a kile kɛ wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua la anu Gyihova yele ye nyilalɛ ne wɔ Dwuuma anwo zo ɔhɔle ahyehyɛdeɛ fofolɛ zo ɛ? (b) Nwane mɔ a ɛnee wɔ ahyehyɛdeɛ fofolɛ ne mɔɔ Nyamenle liele dole nu la anu a?

11 Gyihova kpole Yizilayɛma mɔɔ anli nɔhalɛ la wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua Y.M. anu. Noko akee, ɛhye ɛngile kɛ ɔnrɛnyia ahyehyɛdeɛ mɔɔ ye nɔhalɛ azonvolɛ wɔ nu la wɔ azɛlɛ ye azo. Gyihova hakyile ye nyilalɛ ne hɔle ahyehyɛdeɛ fofolɛ mɔɔ bɔ mɔdenle mɔɔ bɛdi Gyisɛse Kelaese ngilehilelɛ zo la azo. Ɔbɔle ɔ bo wɔ Pɛntekɔso 33 Y.M. Mekɛ zɔhane, ɛnee Gyisɛse ɛdoavolɛma kɛyɛ 120 ɛyia nu wɔ Gyɛlusalɛm ɛleka bie, “na arɛlevilɛ nu ala alɛra bie vi anwuma kɛ ahumu kpole bie la rayile sua ne mɔɔ bɛwɔ nu la. Na bɛnwunle kɛ debie mɔɔ le kɛ senle ndafinlima la zandele na bɛzinzele bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ ɛkɛ ne la ati zo ngoko ngoko. Sunsum Nwuanzanwuanza ne rayile bɛ tɛkɛɛ na bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛka aneɛ ngakyile, kɛmɔ Sunsum ne vale manle bɛ kɛ bɛha la.” (Gyi. 2:1-4) Nwanwane deɛ ɛhye mɔɔ zile la lile daselɛ wienyi kɛ ɛnee Gyihova gyi ahyehyɛdeɛ fofolɛ ne mɔɔ Kelaese ɛdoavolɛma ne wɔ nu la anzi.

12 Wɔ kenle zɔhane, “menli kɛyɛ apenle nsa rabokale” Gyisɛse ɛdoavolɛma ne anwo. Bieko, ɛnee “dahuu Awulae fa menli mɔɔ bɛlɛdie bɛ ngoane la baboka bɛ nwo.” (Gyi. 2:41, 47) Yemɔti, ɛvoya ne mɔɔ lumua la anu edwɛkpakavolɛma ne yɛle gyima ɛsesebɛ “na Nyamenle edwɛkɛ ne akee nyinli kpole manle menli somaa rabokale bɛ nwo, na bɛyɛle dɔɔnwo wɔ Gyɛlusalɛm.” Na “sɛlɛvolɛma dɔɔnwo liele Edwɛkpa ne lile.” (Gyi. 6:7) Menli mɔɔ lɛ ahonle kpalɛ la dɔɔnwo liele nɔhalɛ ne mɔɔ ahyehyɛdeɛ fofolɛ ɛhye anu amra bɔle ye nolo la lile. Nzinlii, “menli mɔɔ ɛnle Dwuuma” mɔɔ Gyihova manle bɛrale Keleseɛne asafo ne anu la lile daselɛ kɛ ɛnee ɔgyi bɛ nzi.Bɛgenga Gyima ne 10:44, 45.

13. Ɛnee Nyamenle ahyehyɛdeɛ fofolɛ ne gyima a le boni?

13 Ɛnee Kelaese ɛdoavolɛ ne mɔ adwenle nu ɛnyɛ bɛ kesee wɔ gyima mɔɔ Nyamenle vale manle bɛ la anwo. Gyisɛse mumua ne yɛle neazo manle bɛ, ɔluakɛ mɔɔ bɛzɔnenle ye bɛwiele ala la yɛɛ ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔbɔ “anwuma Belemgbunlililɛ ne” nolo a. (Mat. 4:17) Gyisɛse zele ye ɛdoavolɛma kɛ bɛyɛ gyima ko ne ala bie. Ɔzele bɛ kɛ: “Bɛbali me nwo daselɛ wɔ Gyɛlusalɛm, nee Dwudiya amuala nee Samɛlea bɛahɔdwu aleɛabo ɛleka biala.” (Gyi. 1:8) Ɔda ali kɛ Gyisɛse alumua Keleseɛnema dele mɔɔ ɛnee bɛkpondɛ bɛavi bɛ ɛkɛ la abo kpalɛ. Kɛ neazo la, wɔ Anteɔko mɔɔ wɔ Paesedea la, Pɔɔlo nee Baanabase vale akɛnrasesebɛ zele Dwuu dwazotiama  ne kɛ: “Anrɛɛ ɔhyia kɛ bɛkɛlumua bɛkɛha Nyamenle edwɛkɛ ne bɛkɛhile bɛmɛ Dwuuma. Na saa bɛnyia bɛkpo kɛ bɛnrɛdie na bɛhile kɛ bɛ nwo ɛnfɛta ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ la a, ɛnee ɔwɔ kɛ yɛgyakyi bɛ na yɛkɔka edwɛkɛ ne yɛkile bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la. Ɔluakɛ Awulae zele yɛ kɛ, ‘Meyɛ bɛ kɛ kɛnlaneɛ memaa bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la, amaa aleɛabo amra amuala anyia ngoane.’” (Gyi. 13:14, 45-47) Ɔvi ɛvoya mɔɔ lumua la anu, Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne foa mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la, ɛhɔ zo ɛbɔ ngoanelielɛ nwo ngyehyɛleɛ ne nolo.

MENLI DƆƆNWO WULE NOKO NYAMENLE AZONVOLƐ NYIANLE NGOANE

14. Duzu a dole Gyɛlusalɛm wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua la anu a, na nwane mɔ a nyianle bɛ ti a?

14 Dwuuma anlie edwɛkpa ne anli yemɔti ɛnee ɔwɔ kɛ munzule to bɛ, ɔluakɛ Gyisɛse bɔle bɛ kɔkɔ kɛ: “Saa bɛnwu kɛ ɛlɔnema ɛbɔ ɛyia Gyɛlusalɛm a, ɛnee bɛnwu ye kɛ ɔnrɛhyɛ biala na bɛazɛkye ye. Saa ɔba ye zɛhae a, bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ Dwudiya la ɛnriandi ɛhɔ awoka ne mɔ azo lɔ; bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ suakpole ne azo la ɔwɔ kɛ fi ɛkɛ, yɛɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛhɔ namule nu la mmaba suakpole ne azo.” (Luku 21:20, 21) Mɔɔ Gyisɛse hanle dole ɛkɛ la rale nu. Ɔluakɛ Dwuuma dele atua la ati, Wulomu ɛlɔnema mɔɔ Cestius Gallus li bɛ ti la rabɔle Gyɛlusalɛm anwo yiale wɔ 66 Y.M. anu. Noko akee, arɛlevilɛ nu ala, ɛlɔnema ne hwenle bɛ nzi, na ɔmanle Gyisɛse ɛdoavolɛma ne nyianle adenle vile Gyɛlusalɛm nee Dwudiya. Kɛmɔ tetedwɛkɛ kɛlɛvo Eusebius hanle la, menli dɔɔnwo pɛle Azule Dwɔdan ne hɔle Pella mɔɔ wɔ Pɛlia la. Wɔ ɛvolɛ 70 Y.M., Wulomu sogyama mɔɔ Taetɛse a li bɛ ti la ziale rale na bɛrazɛkyele Gyɛlusalɛm. Noko akee, Keleseɛnema mɔɔ bɛdi nɔhalɛ la nyianle bɛ ti, ɔluakɛ bɛdiele Gyisɛse kɔkɔbɔlɛ ne.

15. Duzu a zile noko Keleseɛne ɛzonlenlɛ ne dɛlɛle ɛ?

15 Ɔnva nwo ngyegyelɛ, kpɔdekpɔdeyɛlɛ, nee diedi nwo sɔnea ngakyile mɔɔ Kelaese ɛdoavolɛma hɔle nu la, Keleseɛne ɛzonlenlɛ dɛlɛle wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua la anu. (Gyi. 11:19-21; 19:1, 19, 20) Ɔwiele alumua Keleseɛnema boɛ wɔ sunsum nu ɔboalekɛ Nyamenle yilale bɛ.Mrɛ. 10:22.

16. Duzu a ɔwɔ kɛ Keleseɛnenli biala yɛ amaa yeawie ye boɛ wɔ sunsum nu a?

16 Ɔwɔ kɛ Keleseɛnenli biala bɔ mɔdenle kpalɛ na yeawie ye boɛ wɔ sunsum nu. Ɛnee Baebolo ne mɔɔ bɛ nye bolo bɛsukoa, debiezukoalɛ mɔɔ bɛkɔ ye dahuu, nee mɔdenlebɔlɛ mɔɔ bɛfa bɛbɔ Belemgbunlililɛ ne nolo la anwo hyia. Gyimalilɛ ɛhye mɔ a manle Gyihova menli nyianle sunsum nu kpɔkɛdelɛ nee koyɛlɛ a, na zɔhane ala a ɛnɛ noko ɔde a. Bɛdabɛ mɔɔ ɛnee bɛwɔ alumua asafo ne mɔ mɔɔ ɛnee bɛhyehyɛ bɛ kpalɛ anu la nyianle moalɛ vile neavolɛma nee asafo nu azonvolɛ ne mɔ ɛkɛ. (Fel. 1:1; 1 Pita 5:1-4) Mekɛ mɔɔ mgbanyima mɔɔ tudu adenle mɔɔ bie a le Pɔɔlo hɔkpɔlale asafo ne mɔ la nea anyelielɛ mɔɔ ɔbayɛ a! (Gyi. 15:36, 40, 41) Koyɛlɛ mɔɔ wɔ yɛ ɛzonlenlɛ ne nee ɛvoya ne mɔɔ lumua anu Keleseɛnema ɛdeɛ ne avinli la yɛ azibɛnwo. Nea kɛzi yɛ nye die kɛ Gyihova hyehyɛle ye azonvolɛ wɔ tete ne nee ɛnɛ a! *

17. Duzu a yɛbahilehile nu wɔ edwɛkɛ bieko mɔɔ doa zo la anu a?

17 Kɛmɔ Seetan ewiade ne ɛbikye ye awieleɛ wɔ awieleɛ mekɛ ɛhye anu la ati, Gyihova ahyehyɛdeɛ ne foa mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la ɛlɛnyia anyuhɔlɛ ndɛndɛ kpalɛ. Asoo ɛ nee ye lua? Asoo ɛlɛnyia sunsum nu anyuhɔlɛ? Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la bamaa yɛanwu kɛzi yɛbahola yɛayɛ zɔ la.

^ ɛden. 16 Nea edwɛkɛ “Christians Worship With Spirit and Truth” nee “They Keep On Walking in the Truth” mɔɔ wɔ July 15, 2002 The Watchtower ne anu la. Bɛha Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne foa mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo ɛnɛ la anwo edwɛkɛ dɔɔnwo wɔ Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom buluku ne anu.