Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Deɛmɔti Ɔwɔ Kɛ Yɛyɛ Nwuanzanwuanza La

Deɛmɔti Ɔwɔ Kɛ Yɛyɛ Nwuanzanwuanza La

“Bɛmaa bɛ nwo ɛde nwuanzaanwu.”SƐLƐVOLƐMA 11:45.

1. Kɛzi Sɛlɛvolɛma buluku ne bahola aboa yɛ ɛ?

GYIHOVA kpondɛ kɛ ye azonvolɛ kɔsɔɔti yɛ nwuanzanwuanza. Ɔwɔ nuhua kɛ bɛha nwuanzanwuanzayɛlɛ nwo edwɛkɛ wɔ Baebolo ne kɔsɔɔti anu ɛdeɛ, noko bɛhwenle adwenle bɛhɔle subane ɛhye azo fane dɔɔnwo wɔ Sɛlɛvolɛma buluku ne anu. Saa yɛte buluku ɛhye abo na yɛkile nwolɛ anyezɔlɛ a, ɔbamaa yɛanwu kɛzi yɛbahola yɛayɛ nwuanzanwuanza la.

2. Duzu a wɔ Sɛlɛvolɛma buluku ne anu a?

2 Sɛlɛvolɛma buluku ne mɔɔ Mosisi hɛlɛle la boka “Nyamenle Edwɛkɛ ne” mɔɔ “ɔle kpalɛ ɔmaa nɔhalɛ ne ɛhilehilelɛ” la anwo. (2 Temɔte 3:16) Asɛɛ bɛbɔle duma Gyihova ne fane bulu wɔ buluku ɛhye tile ko biala anu. Yɛte Sɛlɛvolɛma buluku ne abo a, ɔbamaa yɛahoati debie biala mɔɔ yɛbayɛ yɛagua Nyamenle duma ne anwo evinli la. (Sɛlɛvolɛma 22:32) Ɔwɔ kɛ edwɛkɛ ‘medame a mele Gyihova a,’ mɔɔ bɛha ye fane dɔɔnwo wɔ buluku ɛhye anu la kakye yɛ maa yɛtie Nyamenle. Edwɛkɛ ɛhye nee mɔɔ doa ye la, bamaa yɛanwu nvasoɛ mɔɔ wɔ Sɛlɛvolɛma buluku ne azo la, amaa yɛayɛ nwuanzanwuanza wɔ yɛ Nyamenle ne ɛzonlenlɛ nu.

 ƐNEE ƆWƆ KƐ BƐYƐ NWUANZANWUANZA

3, 4. Nzule ne mɔɔ bɛvale bɛbiale Aalɔn nee ɔ mra ne mɔ la gyi ɛkɛ maa duzu? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

3 Bɛgenga Sɛlɛvolɛma 8:5, 6. Gyihova kpale Aalɔn kɛ Yizilayɛma ɛsɔfo kpanyinli, yɛɛ ɔ mra ne mɔ kɛ maanle ne ɛsɔfoma. Ɛnee Aalɔn gyi ɛkɛ maa Gyisɛse, yɛɛ Aalɔn amra ne mɔ gyi ɛkɛ maa Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la. Duzu a nzule ne mɔɔ bɛvale bɛbiale Aalɔn la kile a? Asoo ɔkile kɛ ɛnee ɔwɔ kɛ bɛte Gyisɛse anwo ɔ? Kyɛkyɛ. Ɛnee Gyisɛse le nwuanzanwuanza, “ɛtane biala ɛnle ɔ nwo.” (Hibuluma 7:26; 9:14) Noko, mekɛ mɔɔ bɛbiale Aalɔn la, ɔrayɛle kɛ Gyisɛse mɔɔ ɔ nwo te na ɔle tenlenenli la. Na Aalɔn amra ne mɔ mɔɔ bɛbiale bɛ la noko ɛ?

4 Aalɔn amra ne mɔ mɔɔ bɛbiale bɛ la gyi ɛkɛ maa menli mɔɔ bɛbayɛ ɛsɔfo wɔ anwuma mɔɔ bɛbade bɛ nwo la. Asoo bɛ ɛzɔnenlɛ ne azo a bɛgyinla bɛte bɛ nwo a? Kyɛkyɛ, ɔluakɛ ɛzɔnenlɛ ɛnwowo ɛtane. Emomu, ɛzɔnenlɛ le bɛ nwo mɔɔ bɛtu bɛmaa Nyamenle la anwo sɛkɛlɛneɛ. Ɔvale “ɔ nloa edwɛkɛ” ne a ɔdele menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la anwo a, yemɔti ɔwɔ kɛ bɛdi Gyisɛse ngilehilelɛ ne azo bɔkɔɔ wɔ bɛ ɛbɛlabɔlɛ nu. (Ɛfɛsɛsema 5:25-27) Saa bɛyɛ zɔ a bɛbayɛ nwuanzanwuanza na bɛ nwo ade. Na ‘mboane gyɛne ne’ noko ɛ?Dwɔn 10:16.

Gyihova nwu kɛ ye menli anwo te na bɛyɛko a, ɔ nye die

5. Duzu ati a yɛbahola yɛaha kɛ bɛfa Nyamenle Edwɛkɛ ne bɛte mboane gyɛne ne noko anwo ɛ?

5 Ɛnee Aalɔn amra ne mɔ ɛngyi ɛkɛ ɛmmaa ekpunli kpole ne mɔɔ bɛle Gyisɛse mboane gyɛne ne la. (Yekile 7:9) Noko akee, mboane gyɛne ne noko luale Nyamenle Edwɛkɛ ne azo dele bɛ nwo na bɛyɛle nwuanzanwuanza. Saa bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ azɛlɛ ye azo  anyelazo la nyia mɔɔ Baebolo ne ka ye wɔ Gyisɛse afɔlebɔlɛ ne anwo la anu diedi a, ɔka bɛ ɔmaa bɛsonle Gyihova “alehyenlɛ nee aledwolɛ.” (Yekile 7:13-15) Bɛte menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la nee mboane gyɛne ne anwo dahuu. Yemɔti, bɛ nyɛleɛ nwo te mekɛ biala. (1 Pita 2:12) Gyihova nwu kɛ ye menli anwo te na bɛyɛ ko bɛtie ye, na bɛfa nɔhalɛlilɛ bɛdi Gyisɛse bɛ Mboaneneavolɛ ne anzi a, Ɔ nye die!

6. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛneɛnlea yɛ nwo nu dahuu ɛ?

6 Ɛnee ɔwɔ kɛ Yizilayɛ ɛsɔfo ne mɔ maa bɛ nwo te wɔ nwonane nu, noko duzu a ɛhye kile maa yɛ ɛnɛ a? Menli dɔɔnwo mɔɔ yɛ nee bɛ sukoa Baebolo ne la nwu kɛ yɛle bɔkɔbɔkɔ, yɛ nwo te yɛɛ ɛleka mɔɔ yɛsonle la noko te. Bieko, ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛkpondɛ kɛ bɛsonle Gyihova la maa bɛ “ahonle nu te.” (Bɛgenga Edwɛndolɛ 24:3, 4; Ayezaya 2:2, 3.) Yemɔti, ɔwɔ kɛ yɛfa adwenle, ahonle, nee sonlabaka mɔɔ nuhua te la yɛsonle Gyihova. Ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛneɛnlea yɛ nwo nu. Ɔdwu mekɛ ne bie a, ɔwɔ kɛ yɛyɛ nzenzaleɛ titile bie mɔ na yɛ nwo ade. (2 Kɔlentema 13:5) Kɛ neazo la, saa awie mɔɔ bɛzɔne ye la nea nlanwonvoninli a, ɔwɔ kɛ ɔbiza ɔ nwo kɛ, ‘Asoo melɛyɛ me nwo nwuanzanwuanza ɔ?’ Ɔwɔ kɛ ɔkpondɛ moalɛ na ɔgyakyi nyɛleɛ ɛtane ɛhye.Gyemise 5:14.

TIEYƐ MAA YƐYƐ NWUANZANWUANZA

7. Neazo boni a Gyisɛse yɛle mɔɔ le kɛ mɔɔ ɛsɔfo ne mɔ yɛle mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Sɛlɛvolɛma 8:22-24 la ɛ?

7 Mekɛ mɔɔ bɛvale Yizilayɛma ɛsɔfolilɛ ngyehyɛleɛ ne bɛziele ɛkɛ la, bɛvale boane nyinli mogya bɛhanle Ɛsɔfo Kpanyinli Aalɔn anzo fema ne ati, ɔ sa fema kokotile yɛɛ ɔ gyakɛ fema kokotile ne mɔ azo. (Bɛgenga Sɛlɛvolɛma 8:22-24.) Kɛzi bɛvale mogya ne bɛlile gyima la manle ɔlale ali kɛ ɛsɔfo ne mɔ bava tieyɛ ayɛ bɛ gyima ne. Zɔhane ala a, Gyisɛse, yɛ Ɛsɔfo Kpanyinli ne noko yɛle neazo kɛnlɛma manle bɛdabɛ mɔɔ bɛkpokpa bɛ la nee mboane gyɛne ne a. Ɔlile Nyamenle adehilelɛ zo, ɔyɛle Gyihova ɛhulolɛdeɛ, na ɔbɔle ɛbɛla nwuanzanwuanza.Dwɔn 4:31-34.

8. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛ kɔsɔɔti yɛyɛ a?

8 Kɛ Gyihova azonvolɛ la, ɔwɔ kɛ yɛ muala yɛdi Gyisɛse mɔɔ ɔgyinlanle ye munlililɛ nu ɔmanle Nyamenle la neazo ne anzi. Ɔwɔ kɛ yɛdi Nyamenle adehilelɛ mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la azo bɔkɔɔ na yɛambɔ “Nyamenle Sunsum Nwuanzanwuanza ne arɛle.” (Ɛfɛsɛsema 4:30) Bɛsika bɛ bo kɛ bɛbamaa bɛ “ndenle” nu ayɛ wienyi dahuu.Hibuluma 12:13.

Ɔwɔ kɛ yɛdi Nyamenle adehilelɛ mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la azo bɔkɔɔ na yɛambɔ “Nyamenle Sunsum Nwuanzanwuanza ne arɛle”

9. Edwɛkɛ boni a mediema nsa mɔɔ bɛ nee Neazo Eku ne ɛyɛ gyima la hanle a, na kɛzi bɛ edwɛkɛ ne boa wɔ maa ɛyɛ nwuanzanwuanza ɛ?

9 Bɛmaa yɛzuzu edwɛkɛ mɔɔ mediema mrenya nsa mɔɔ bɛ nee Neazo Eku ne ɛyɛ gyima ɛvolɛ dɔɔnwo ɛha la anwo. Ko ka kɛ: “Nwolɛ adenle kɛnlɛma ɛhye mɔɔ menyia la ɛmaa menwu  kɛ ɔnva nwo kɛ bɛva sunsum nwuanzanwuanza ne bɛkpokpa bɛ la, bɛnli munli. Noko, bodane mɔɔ meva mezie me nyunlu wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu la a le kɛ mebadie menli mɔɔ li yɛ ti la.” Adiema mɔɔ tɔ zo nwiɔ la hanle kɛ: “Ngɛlɛlera le kɛ 2 Kɔlentema 10:5 mɔɔ ka ‘tieyɛ mɔɔ yɛyɛ yɛamaa Kelaese’ anwo edwɛkɛ la ɛboa me ɛmaa meyɛ tieyɛ na me nee menli mɔɔ li yɛ ti la ɛyɛ ko. Ɔle tieyɛ mɔɔ vi ahonle nu.” Adiema mɔɔ tɔ zo nsa la hanle kɛ: “Saa yɛkulo mɔɔ Gyihova kulo na yɛkyi mɔɔ ɔkyi, na yɛkɔ zo yɛkpondɛ ye adehilelɛ na yɛyɛ mɔɔ ɔkulo la a, yɛbayɛ tieyɛ yɛamaa ye asafo ne nee menli mɔɔ ɔlɛdua bɛ nwo zo yeamaa ye bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne ara nu la.” Adiema ɛhye hakyele Nathan Knorr neazo ne. Adiema Knorr mɔɔ ɛnee boka Neazo Eku ne anwo la liele edwɛkɛ mɔɔ bɛhanle ye wɔ 1925 Ɛzinzalɛ Arane bie anu kɛ “Bɛwo Maanle Fofolɛ” la dole nu, ɔnva nwo kɛ bie mɔ zule nwolɛ kpolera la. Tieyɛ ɛhye zinli adiema ne anwo kpalɛ. Saa ɛkɔ zo ɛdwenledwenle mediema nsa ɛhye mɔ edwɛkɛ ne anwo a, ɔbaboa wɔ yeamaa wɔadie Nyamenle na wɔahɔ zo wɔayɛ nwuanzanwuanza.

YƐDI MOGYA NWO MƐLA NE AZO

10. Kɛzi nwolɛ hyia kɛ yɛbali Nyamenle mɛla ne mɔɔ fane mogya nwo la azo ɛ?

10 Bɛgenga Sɛlɛvolɛma 17:10. Gyihova zele Yizilayɛma kɛ, “bɛmmadi mogya.” Bɛze Keleseɛnema noko kɛ bɛhwe bɛ nwo bɛvi menli nee nane mogya nwo. (Gyima ne 15:28, 29) Saa yɛyɛ debie mɔɔ ɔbamaa Nyamenle akpo yɛ na yeaye yɛ yeavi ye asafo ne anu la a, ɔbayɛ yɛ nyane kpalɛ. Yɛkulo Gyihova na yɛkpondɛ kɛ yɛtie ye. Saa yɛ ngoane la esiane nu bɔbɔ a, yɛngulo kɛ yɛyɛ anzosesebɛ wɔ mekɛ mɔɔ menli mɔɔ bɛnze Gyihova la kulo kɛ yɛtie bɛ na yɛyɛ anzosesebɛ la. Yɛze kɛ saa yɛanlie mogya a, bie mɔ bagolo yɛ nwo, noko yɛkulo kɛ yɛtie Nyamenle. (Dwuudu 17, 18) Duzu a baboa yɛ na yɛanli anzɛɛ yɛanlie mogya ɛ?Mɛla ne 12:23.

Yɛkulo Gyihova na yɛkpondɛ kɛ yɛtie ye

11. Duzu ati a yɛkola yɛka kɛ Mgbɔdalɛ Kenle ne ɛnle maandeɛ ala ɛ?

11 Mɔɔ ɛnee Yizilayɛ ɛsɔfo kpanyinli ne yɛ ye ɛvolɛ biala wɔ Mgbɔdalɛ Kenle ne la boa yɛ maa yɛte kɛzi Nyamenle bu mogya la abo. Ɛnee bɛfa mogya bɛdi bodane titile bie anwo gyima. Ɛnee bɛdua zo bɛfa ɛtane bɛkyɛ na ɔmaa Yizilayɛma nee Nyamenle nyia agɔnwolɛvalɛ mɔɔ anzondwolɛ wɔ nu. Ɛnee bɛfa ɛnlankɛ nee abɔnkye mogya bɛkponde ngyekyeleɛ ɛlɛka ne anwo. (Sɛlɛvolɛma 16:14, 15, 19) Ɛnee Nyamenle dua mogya ne azo ɔfa Yizilayɛma ɛtane ɔkyɛ bɛ. Gyihova eza hanle kɛ saa awie ku nane ali a, ɔwɔ kɛ ɔwola ye mogya ne ɔgua na ɔfa ɛnwea ɔkeda zo ɔluakɛ “nane biala ngoane a le ye mogya ne.” (Sɛlɛvolɛma 17:11-14) Ɛnee mɛla ɛhye mɔ ɛnle maandeɛ ala. Ɛnee Nyamenle ɛlumua ɛdua Nowa nee ɔ bo zo amra kɛ bɛmmadi mogya. (Mɔlebɛbo 9:3-6) Duzu a ɛhye kile maa Keleseɛnema a?

12. Kɛzi Pɔɔlo hilele kɛ bɛkola bɛdua mogya zo bɛfa ɛtane bɛkyɛ ɛ?

 12 Mekɛ mɔɔ Pɔɔlo kile nu kɛ mogya kola te yɛ nwo la, ɔhɛlɛle kɛ: “Mɛla ne kile kɛ mogya ala a bɛfa bɛte debie biala anwo a, yɛɛ ɔwɔ kɛ bɛtwi mogya na bɛava bɛali ɛtane nwo mgbɔdalɛ.” (Hibuluma 9:22) Noko, nane afɔle zo nvasoɛ le mekɛ ekyi nu debie. Pɔɔlo hanle kɛ afɔle ɛhye mɔ hakyele Yizilayɛma kɛ bɛle ɛtanevolɛma na bɛhyia afɔle kpole mɔɔ ɔbalie bɛ yeavi ɛtane nu bɔkɔɔ a. Ɛnee Mɛla ne “ɛnle ninyɛne fɔɔnwo ne . . . Ɔle ninyɛne kpalɛ mɔɔ bara la sɔhovolɛ.” (Hibuluma 10:1-4) Yemɔti kɛ ɔyɛle mɔɔ bɛholale bɛvale ɛtane bɛhyɛle ɛ?

13. Duzu a bolɛ mɔɔ Gyisɛse mogya ne sonle mɔɔ ɔvale ɔhɔhilele Gyihova la kile maa wɔ a?

13 Bɛgenga Ɛfɛsɛsema 1:7. Gyisɛse vale ɔ nwo bɔle afɔle manle alesama kɔsɔɔti, na ɛhye kile dɔɔnwo maa bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo ye nee ɔ Ze la. (Galeehyeama 2:20) Noko, kɛmɔ ɛnee bɛyɛ ye wɔ Mgbɔdalɛ Kenle ne la, mɔɔ Gyisɛse yɛle ye wɔ ye ewudwazo ne anzi la a liele yɛ vile ɛtane nu a. Saa Ɛsɔfo Kpanyinli ne kɔ Nwuanzanwuanza Nu Nwuanzaanwu Ɛleka ne a, ɛnee ɔle kɛ yehɔ Nyamenle anyunlu la. Wɔ ɛkɛ ne, ɛsɔfo ne fa nane ne mogya ne kɔmaa Nyamenle. (Sɛlɛvolɛma 16:11-15) Wɔ ye ewudwazo ne anzi, Gyisɛse hɔle anwuma na ɔvale ye  dasanli mogya ne bolɛ mɔɔ ɔsonle la ɔhɔmanle Nyamenle. (Hibuluma 9:6, 7, 11-14, 24-28) Yɛ nye die ɔluakɛ kɛmɔ yɛlɛ diedi wɔ Gyisɛse afɔle ne anu la ati, yɛbahola yɛanyia ɛtanefakyɛ nee adwenle mɔɔ anu te!

14, 15. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛte Gyihova mogya nwo mɛla ne abo na yɛdi zo ɛ?

14 Bie a kɛkala wɔnwu deɛmɔti Gyihova se yɛmmadi “mogya” la. (Sɛlɛvolɛma 17:10) Noko, asoo ɛze deɛmɔti Nyamenle bu mogya kɛ ɔle nwuanzanwuanza la? Mogya le ngoane. (Mɔlebɛbo 9:4) Ɛdie ɛto nu kɛ ɔwɔ kɛ yɛbu mogya kɛmɔ Nyamenle bu ye la na yɛdi ye mɛla zo yɛtwe yɛ nwo yɛfi nwo. Adenle kokye mɔɔ yɛdua zo yɛmaa anzondwolɛ tɛnla yɛ nee Nyamenle avinli la a le kɛ yɛbanyia diedi wɔ Gyisɛse afɔle ne anu na yɛanwu kɛ ye mogya ne sonle bolɛ kpalɛ maa yɛ Bɔvolɛ ne.Kɔlɔsaema 1:19, 20.

Wɔzi kpɔkɛ kɛ ɛbali Gyihova mogya nwo mɛla ne azo ɔ? (Nea ɛdendɛkpunli 14, 15)

15 Debie kola si arɛlevilɛ nu mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛ nuhua bie si kpɔkɛ wɔ mogya, mogya nu ninyɛne ngyikyingyikyi, anzɛɛ ndenle bie mɔɔ bɛdua zo bɛfa mogya bɛyɛ ayile la anwo a. Yemɔti, ɔhyia kɛ yɛsɛlɛ Gyihova, yɛyɛ neɛnleanu, na yɛnwu mɔɔ yɛbayɛ la kolaa na debie zɛhae bie azi. Ɔbamaa wɔanyia anwodozo wɔahwe ɛ nwo wɔavi mogya nwo. Yɛnrɛhulo kɛ yɛbayɛ debie mɔɔ ɔbamaa Gyihova ali nyane a! Ɛnɛ, dɔketama dɔɔnwo nee awie mɔ ka kɛ bɛbava yɛdayɛ mumua ne yɛ mogya bɛalie yɛ ngoane. Noko, kɛ Nyamenle menli mɔɔ bɛle nwuanzanwuanza la, yɛze kɛ Gyihova a ɔwɔ kɛ ɔkile kɛzi ɔwɔ kɛ bɛfa mogya bɛdi gyima a. Wɔ ye afoa nu, “mogya” biala le nwuanzanwuanza. Yemɔti ɔwɔ kɛ yɛdi ye mogya nwo mɛla ne azo. Eza yɛbahola yɛalua ɛbɛlabɔlɛ mɔɔ anwo te la azo yɛahile kɛ Gyisɛse mogya ne sonle bolɛ maa yɛ. Ye mogya ne ala a bamaa yɛanyia ɛtanefakyɛ nee ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ a.Dwɔn 3:16.

Ɔwɔ kɛ yɛdi Nyamenle mogya nwo mɛla ne azo

GYIHOVA KPONDƐ KƐ YƐYƐ NWUANZANWUANZA

16. Duzu ati a ɔwɔ kɛ Gyihova menli yɛ nwuanzanwuanza ɛ?

16 Mekɛ mɔɔ Gyihova liele Yizilayɛma vile akɛlɛ ɛzonlenlɛ nu wɔ Yigyibiti la, ɔzele bɛ kɛ: “Medame a mele [Gyihova] mɔɔ menyele bɛ menvile Yigyibiti azɛlɛ zo a, amaa meayɛ bɛ Nyamenle. Yemɔti bɛmaa bɛ nwo ɛde nwuanzaanwu, ɔluakɛ mele nwuanzanwuanza.” (Sɛlɛvolɛma 11:45) Ɛnee Gyihova kpondɛ kɛ Yizilayɛma yɛ nwuanzanwuanza ɔluakɛ ɔle nwuanzanwuanza. Gyihova kpondɛ kɛ yɛdayɛ noko yɛyɛ nwuanzanwuanza. Sɛlɛvolɛma buluku ne da ɛhye ali wienyi.

17. Kɛkala, kɛzi ɛte nganeɛ wɔ Sɛlɛvolɛma buluku ne anwo ɛ?

17 Kpolerazulɛ biala ɛnle nwo kɛ edwɛkɛ mɔɔ wɔ Sɛlɛvolɛma buluku ne anu mɔɔ yɛzuzu nwo la ɛboa wɔ. Ɔda ali wienyi kɛ wɔde Baebolo nu buluku ɛhye abo kpalɛ na wɔnwu deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛyɛ nwuanzanwuanza la. Noko, duzu bieko a yɛbahola yɛazukoa yɛavi Sɛlɛvolɛma buluku ne anu a? Kɛzi Baebolo buluku ɛhye bahola amaa yɛ nwo ade na yɛazonle Nyamenle ɛ? Yɛbazuzu ɛhye anwo wɔ edwɛkɛ mɔɔ doa zo la anu.