Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

“Bɛnwunle” Ninyɛne Mɔɔ Bɛbɔle Nwolɛ Ɛwɔkɛ La

“Bɛnwunle” Ninyɛne Mɔɔ Bɛbɔle Nwolɛ Ɛwɔkɛ La

“Bɛ sa anga ɛwɔkɛ ne mɔ mɔɔ Nyamenle bɔle bɛ la, noko bɛnwunle ye bɛ adwenle nu wɔ moa moa.”HIBULUMA 11:13.

1. Nzɔne ati a ɔle kpalɛ kɛ yɛkola yɛdwenledwenle ninyɛne mɔɔ yɛtɛnwunle bɛ la anwo ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

GYIHOVA ɛmaa yɛ ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ. Yemɔ a le kɛzi yɛkola yɛpɛ ninyɛne mɔɔ yɛtɛnwunle bɛ ɛlɛ anwo nvoninli la. Ɛhye boa yɛ maa yɛ nye da ninyɛne mgbalɛ mɔɔ yɛbanyia bɛ kenle bie la ade. Eza ɔmaa yɛyɛ ninyɛne nwo ngyehyɛleɛ na yɛkoati esiane. Gyihova ze mɔɔ bazi kenle bie la, na ɔmaa yɛnwu ninyɛne mɔɔ yɛbahola yɛamaa yɛ nye ala bɛ ade la bie mɔ. Ɔwɔ nuhua kɛ yɛnnwu bɛ ɛdeɛ, noko yɛbahola yɛadwenledwenle nwo na yɛalie yɛali kɛ bɛbara nu.2 Kɔlentema 4:18.

2, 3. (a) Kɛzi ninyɛne mɔɔ yɛdwenle nwo la bahola aboa yɛ ɛ? (b) Kpuya boni mɔ a yɛbanyia nwolɛ mualɛ wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

2 Nɔhalɛ nu, ɔyɛ a yɛdwenledwenle ninyɛne mɔɔ bɛnrɛzi ɛlɛ la anwo. Kɛ neazo la, kakula raalɛ ekyi bahola apɛ ɛbolakɔlɛ mɔɔ ɔde ɔ nzi la anwo nvoninli wɔ ye adwenle nu. Nɔhalɛ, ɛhye ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ boɛ. Noko Samoɛle mame Hana pɛle ninyɛne mɔɔ ɔbahola yeara nu la anwo nvoninli. Ɔhɔle zo ɔdwenlenle mekɛ mɔɔ ɔbava ɔ ra ne yeahɔ ndanlɛsua ne anu yeamaa ɔ nee ɛsɔfo ne mɔ ayɛ gyima la anwo. Ɛnee ɛhye ɛnle ɛlalɛ ala. Ɔle debie mɔɔ yezi kpɔkɛ kɛ ɔbayɛ a. Yemɔti zɔhane mekɛ ne mɔɔ Hana dwenledwenlenle nwolɛ la maanle ɔlile ɛwɔkɛ mɔɔ yebɔ Gyihova la azo. (1 Samoɛle 1:22) Saa yɛdwenledwenle ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ la anwo a, ɛnee yɛlɛdwenledwenle ninyɛne mɔɔ bara kenle bie la anwo.2 Pita 1:19-21.

3 Gyihova menli mɔɔ dɛnlanle aze wɔ tete ne la dwenlenle ɛwɔkɛ mɔɔ yebɔ la anwo. Nzɔne ati a zɔhane ɛyɛlɛ boale bɛ a? Saa yɛdwenledwenle kɛzi asetɛnla ne bayɛ wɔ mekɛ mɔɔ Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ ɛra nu la anwo a kɛzi ɔbaboa yɛ ɛ?

KENLE BIE MƆƆ BƐDWENLENLE NWOLƐ LA MAANLE BƐ DIEDI NU MIANLE

4. Kɛmɔti a Ebɛle holale dwenlenle kenle bie asetɛnla kɛnlɛma nwo ɛ?

4 Sonla mɔɔ limoale nyianle diedi wɔ Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ anu la a le Ebɛle. Ɛnee ɔze edwɛkɛ mɔɔ Gyihova hanle hilele ɛwɔlɛ ne wɔ mekɛ mɔɔ Adam nee Yive yɛle ɛtane la: “Mebava ɛkpɔlɛ meado wɔ nee raalɛ ne, nee ɛ ra nee raalɛ ne ara avinli. Raalɛ ne ara bagelegele ɛ ti na ɛdawɔ wɔaha ɔ gyakɛ anzi.” (Mɔlebɛbo 3:14, 15) Ɛnee Ebɛle ɛnze kɛzi ɛhye bazi la. Noko bie a ɔdwenlenle mɔɔ Nyamenle hanle la anwo kpalɛ. Bie a Ebɛle bizale ɔ nwo kɛ, ‘Nwane a ɛwɔlɛ ne baha ɔ gyakɛ anzi na yeaboa alesama yeamaa bɛali munli bieko a?’ Ebɛle nyianle diedi kɛ ɛwɔkɛ biala mɔɔ Gyihova ɛbɔ la bara nu, yemɔti mekɛ mɔɔ ɔbɔle afɔle ne la, Gyihova anye zɔle ye.Kenga Mɔlebɛbo 4:3-5; Hibuluma 11:4.

5. Nzɔne ati a ɔle kpalɛ kɛ Yinɔko dwenlenle kenle bie anwo ɛ?

5 Yinɔko noko nyianle Nyamenle anu diedi kpole. Ɔdɛnlanle menli mɔɔ bɛyɛ ninyɛndane na bɛka “amumuyɛ edwɛkɛ” bɛtia Nyamenle la avinli. Noko Yinɔko vale akɛnrasesebɛ hanle Nyamenle nrɛlaleɛ ne. Ɔzele menli ne kɛ Gyihova baradea amumuyɛma. (Dwuudu 14, 15) Nzɔne a boale ye ɔmaanle ɔyɛle ɛhye a? Bie a Yinɔko dwenlenle kɛzi ewiade ne anu bayɛ wɔ mekɛ mɔɔ awie biala ɛlɛsonle Gyihova la anwo.Kenga Hibuluma 11:6.

6. Nzɔne a ɔbayɛ kɛ Nowa dwenledwenlenle nwo wɔ Azuyilɛ ne anzi a?

6 Nowa nyianle Gyihova anu diedi yemɔti bɛanzɛkye ye wɔ Azuyilɛ ne anu. (Hibuluma 11:7) Na ye diedi ne ati ɔvale nane ɔbɔle afɔle ɔmaanle Gyihova. (Mɔlebɛbo 8:20) Wɔ Azuyilɛ ne anzi, menli subane zɛkyele bieko. Nemelɔdo bɔle tumililɛ bo na ɔmaanle menli dwazole tiale Gyihova. (Mɔlebɛbo 10:8-12, NW) Noko Nowa diedi ne anu mianle. Nowa nyianle diedi kɛ kenle bie Nyamenle baye ɛtane nee ewule avi ɛkɛ kɛmɔ Ebɛle nyianle la. Bie a Nowa dwenlenle mekɛ mɔɔ tumivolɛma mɔɔ bɛ ti yɛ se noko bavi ɛkɛ la anwo. Yɛdayɛ noko yɛbahola yɛadwenledwenle mekɛ kɛnlɛma ɛhye mɔɔ ɔnrɛhyɛ na yeara la anwo!Wulomuma 6:23.

BƐVALE BƐ ADWENLE BƐBULE MEKƐ MƆƆ NYAMENLE ƐWƆKƐ NE MƆ BARA NU LA

7. Kenle bie boni a Ebileham, Ayezeke nee Gyekɔbo dwenlenle nwolɛ a?

7 Ebileham, Ayezeke nee Gyekɔbo dwenlenle kenle bie mɔɔ yɛ anyelielɛ la anwo. Gyihova bɔle bɛ ɛwɔkɛ kɛ, maanle maanle mɔɔ wɔ ewiade la balua bɛ “bo zo amra” anwo zo anyia nyilalɛ. (Mɔlebɛbo 22:18; 26:4; 28:14) Nyamenle eza bɔle bɛ ɛwɔkɛ kɛ bɛ bo zo amra anwo bazo na bɛadɛnla Ɛwɔkɛ Azɛlɛ kɛnlɛma ne azo. (Mɔlebɛbo 15:5-7) Kɛmɔ ɛnee Ebileham, Ayezeke nee Gyekɔbo ze kɛ Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ bara nu la ati, bɛnwunle ye kɛ asɛɛ bɛ abusua ne de azɛlɛ kɛnlɛma ne azo. Ɔvi mekɛ mɔɔ Adam nee Yive yɛle ɛtane la, Gyihova ɛlɛboa ye nɔhalɛ azonvolɛ yeamaa bɛanwu kɛzi alesama bali munli kenle bie la.

8. Nzɔne a boale Ebileham ɔmaanle ɔnyianle diedi kpole na ɔyɛle tieyɛ a?

8 Kɛmɔ ɛnee Ebileham lɛ diedi kpole wɔ Gyihova anu la ati, yeanyɛ se kɛ ɔbadie ye wɔ tɛnlabelɛ mɔɔ anu yɛ se bɔbɔ la anu. Ebileham nee nɔhavoma gyɛne nwunle ninyɛne mɔɔ Gyihova ɛbɔ nwolɛ ɛwɔkɛ la wienyi ɔnva nwo kɛ bɛamba nu wɔ bɛ mekɛ zo la. Baebolo ne se: “Bɛnwunle ye bɛ adwenle nu wɔ moa moa na bɛliele bɛdole nu.” (Kenga Hibuluma 11:8-13.) Ɛnee Ebileham ze kɛ Gyihova ɛli ye ɛwɔkɛ mɔɔ ɔbɔle bɛ dɛba la azo, yemɔti ɛnee ɔdie ɔdi kɛ mɔɔ fane kenle bie anwo la bara nu.

Ɛnee tete amra ne anye la mekɛ mɔɔ Gyihova nee ye arane ne bali tumi wɔ azɛlɛ ye azo dahuu la ade

9. Kɛzi Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ anu diedi mɔɔ Ebileham nyianle la boale ye ɛ?

9 Kɛmɔ Ebileham nyianle ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova bɔle la anu diedi la ati, ɔyɛle biala mɔɔ ɔzele ye la. Kɛ neazo la, ɔvile ye sua nu wɔ suakpole Yule azo na yeandɛnla suakpole bieko azo dahuu wɔ ye ngoane mekɛ nu. Ɛnee ɔze kɛ azuamgbole ɛhye mɔ ɛnrɛhyɛ ɔluakɛ bɛ arelemgbunli ne mɔ ɛnzonle Gyihova. (Dwɔhyua 24:2) Emomu, ɛnee ɔ nye la mekɛ mɔɔ Gyihova nee ye arane ne bali tumi wɔ azɛlɛ ye azo dahuu la ade. Arane ɛhye a le “Nyamenle ɔdaye ye Suakpole ne mɔɔ yehyehyɛ, yewula ye aze na yekyekye la.” (Hibuluma 11:10) Ebileham, Ebɛle, Yinɔko, Nowa nee awie mɔ nyianle ewudwazo ne anu diedi. Mekɛ biala mɔɔ bɛbadwenle nwolɛ kɛ bɛbadɛnla aze dahuu wɔ azɛlɛ kɛnlɛma zo la, diedi mɔɔ bɛlɛ wɔ Gyihova anu la yɛ kpole.Kenga Hibuluma 11:15, 16.

10. Nzɔne ati a ɔle kpalɛ kɛ Sɛla maanle ɔ nye lale kenle bie ade ɛ?

10 Ebileham aye Sɛla noko nyianle Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ anu diedi kpole. Mekɛ mɔɔ ɛnee yeli ɛvolɛ 90 na ɔnlɛ ralɛ bɔbɔ la, ɛnee ɔ nye la mekɛ mɔɔ ɔbawo la ade. Sɛla vale ɔ nye bule bɔbɔ kɛ ɔ mra ne mɔ ɛyɛ maanle kpole. (Hibuluma 11:11, 12) Nzɔne ati a ɛnee ɔdie ɛhye ɔdi zɔhane a? Ɔluakɛ Gyihova zele ɔ hu kɛ: “Mebayila ye, na yeayɛ maanle maanle bɛ nli. Ɔ bo zo amra bie mɔ bayɛ arelemgbunli.” (Mɔlebɛbo 17:16) Kɛmɔ Gyihova hanle la, Sɛla wole Ayezeke. Nwanwane deɛ ɛhye maanle Sɛlɛ nwunle kɛ ɛwɔkɛ gyɛne mɔɔ Gyihova ɛbɔ la bara nu. Saa yɛdayɛ noko yɛdwenledwenle ninyɛne ngɛnlɛma mɔɔ Gyihova ɛva ɛbɔ ɛwɔkɛ la anwo a, yɛ diedi ne anu bamia kpalɛ.

ƆHƆLE ZO ƆDWENLENLE AHYƐLƐDEƐ NE ANWO

11, 12. Nzɔne a boale Mosisi ɔmaanle ɔhulole Gyihova kpole a?

11 Mosisi noko nyianle Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ anu diedi. Bɛtetele ye wɔ Yigyibiti kɛ belemgbunli ra. Noko kɛmɔ ɛnee ɔkulo Gyihova ɔtɛla debie biala la ati, ɔ nye anlie tumi nee anwonyia nwo. Ɔzukoale Gyihova anwo debie ɔvile ye Hibulu awovolɛ ne mɔ ɛkɛ, bɛmaanle ɔnwunle kɛ Gyihova ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ ɔbaye Hibuluma yeavi akɛlɛ ɛzonlenlɛ nu na bɛ sa aha Ɛwɔkɛ Azɛlɛ ne. (Mɔlebɛbo 13:14, 15; Adendulɛ 2:5-10) Mekɛ biala mɔɔ Mosisi badwenle Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ anwo la, ɛlɔlɛ mɔɔ ɔlɛ ɔmaa ye la yɛ kpole.

12 Baebolo ne ka ninyɛne mɔɔ Mosisi dwenlenle nwolɛ dahuu la anwo edwɛkɛ kɛ: “Diedi zo yɛɛ ɔlua mɔɔ Mosisi dule zo la, ɔkpole kɛ bɛkɛvɛlɛ ye Yigyibiti belemgbunli ne ara raalɛ ne ara a. Ɔhulole kɛ ɔ nee Nyamenle menli ne kɛli nyane tɛla kɛ ɔ nye kɛlie ɛtane nwo mekɛ ekyi bie a. Ɔdwenlenle nwo kɛ saa sonla doa Kelaese ne abo zo na ɔnwu amaneɛ a, ɔle kpalɛ ɔtɛla kɛ ɔkɛnyia Yigyibiti anwonyia kɔsɔɔti a, ɔluakɛ ɛnee ɔ nye la ahyɛlɛdeɛ mɔɔ kenle bie Nyamenle bava amaa ye la azo.”Hibuluma 11:24-26.

13. Nzɔne ati a ɔle kpalɛ kɛ Mosisi hɔle zo dwenlenle Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ anwo a?

13 Ɔbayɛ kɛ Mosisi dwenlenle ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova bɔle kɛ ɔbaye Hibuluma yeavi akɛlɛ ɛzonlenlɛ nu la anwo kpalɛ. Ɛnee Mosisi ze kɛ Gyihova balie alesama kɔsɔɔti avi ewule nu kɛmɔ ye azonvolɛ mɔɔ ɛha noko liele lile la. (Dwobu 14:14, 15; Hibuluma 11:17-19) Yemɔti Mosisi nwunle kɛzi Gyihova kulo menli kpalɛ la. Ɛhye maanle Mosisi hulole Gyihova kpalɛ na ɔnyianle ye nu diedi kpole. Ɔboale ye ɔmaanle ɔzonlenle Gyihova wɔ ye ngoane mekɛ kɔsɔɔti anu. (Mɛla ne 6:4, 5) Mekɛ mɔɔ ɛnee Falo kpondɛ kɛ ɔku ye bɔbɔ la, yeanzulo. Ɛnee ɔze kɛ kenle bie Gyihova bayila ye.Adendulɛ 10:28, 29.

FA WƆ ADWENLE BU NINYƐNE MƆƆ NYAMENLE ARANE NE BAYƐ LA

Ɛkola ɛfa ɛ nye ɛbu kɛ ɛlɛyɛ mɔɔ Gyihova ɛva ɛbɔ wɔ ɛwɔkɛ la ɔ? (Nea ɛdendɛkpunli 15)

14. Nzɔne a menli bie mɔ dwenle kɛ ɔbazi kenle bie a?

14 Menli dɔɔnwo dwenle kenle bie anwo na bɛfa bɛ adwenle bɛbu ninyɛne mɔɔ ɔnrɛzi ɛlɛ la. Kɛ neazo la, ehyiavolɛma bie mɔ dwenle kɛ bɛbayɛ azukoavolɛ mɔɔ bɛnrɛhyia ɛhwee a. Noko Baebolo ne ka kɛ asetɛnla wɔ Seetan ewiade ɛhye anu bayɛ “ɛvɛlɛ nee nyane ngome.” (Edwɛndolɛ 90:10) Eza bie mɔ suzu kɛ sonla arane bahola ali ewiade ngyegyelɛ ne mɔ anwo gyima. Noko Baebolo ne se Nyamenle arane ne ala a bahola ayɛ ɛhye a. (Daneɛle 2:44) Menli dɔɔnwo noko suzu kɛ kɛ ewiade ne bayɛ la ala ɛne. Noko Baebolo ne se Nyamenle bazɛkye ɛtane ewiade ɛhye. (Zɛfanaya 1:18; 1 Dwɔn 2:15-17) Menli mɔɔ bɛ adwenle nee mɔɔ Gyihova se ɔbayɛ la ɛnyia la arɛle babɔ.

15. (a) Nzɔne ati a ɔle kpalɛ kɛ yɛbadwenle kenle bie ɛwɔkɛ mɔɔ Nyamenle ɛbɔ yɛ la anwo ɛ? (b) Ninyɛne mɔɔ ɛ nye la bɛ ade la bie a le boni?

15 Gyihova ɛva kenle bie mɔɔ yɛ anyelielɛ la ɛbɔ yɛ ɛwɔkɛ. Saa yɛdwenle zɔhane mekɛ ne anwo a, ɔmaa yɛ nye die na yɛnyia anwosesebɛ yɛsonle ye. Saa ɛbadɛnla anwuma anzɛɛ azɛlɛ ye azo a, asoo ɛkola ɛfa ɛ nye ɛbu kɛ ɛlɛyɛ mɔɔ Gyihova ɛva ɛbɔ wɔ ɛwɔkɛ la ɔ? Saa ɛbadɛnla azɛlɛ ye azo a, fa ɛ nye bu kɛ ɛ nee ɛ gɔnwo mɔ ɛlɛsiezie azɛlɛ ne bɛamaa yeayɛ tola kɛnlɛma. Menli mɔɔ ɛlɛnea gyima ɛhye azo la dwenle ɛ nwo. Yɛɛ awie biala mɔɔ nee wɔ de la kulo Gyihova kɛmɔ ɛdawɔ noko ɛkulo ye la. Debie biala ɛngyegye wɔ ɔluakɛ ɛte kpɔkɛ yɛɛ ɛ nwo yɛ se kpalɛ. Ɔluakɛ ɛlɛfa wɔ ahyɛlɛdeɛ nee anwubielɛ wɔaboa awie mɔ wɔamaa bɛaye Gyihova ayɛlɛ la ati, ɔmaa ɛ nye die. Bie a ɛlɛboa menli mɔɔ bɛdwazo bɛ la wɔamaa bɛazukoa Gyihova anwo debie. (Dwɔn 17:3; Gyima ne 24:15) Saa ɛdwenledwenle ninyɛne ɛhye mɔ anwo a, ɔngile kɛ ɛlɛka ɛlalɛ bie ala. Ɔ muala bara nuhua ɔlua mɔɔ Baebolo ne ka fane kenle bie anwo la ati.Ayezaya 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.

KA MƆƆ Ɛ NYE LA YE ADE LA ANWO EDWƐKƐ

16, 17. Nzɔne ati a ɔle kpalɛ kɛ yɛbaha kenle bie ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ la anwo edwɛkɛ a?

16 Saa yɛka mɔɔ yɛbayɛ ye wɔ ewiade fofolɛ ne anu la anwo edwɛkɛ yɛkile yɛ mediema mrenyia nee mraalɛ a, ɛnee yɛlɛboa yɛ nwo ngoko amaa yɛadwenle kenle bie mɔɔ yɛ anyelielɛ la anwo kpalɛ. Nɔhalɛ nu, yɛngola yɛnnwu mɔɔ yɛ nuhua ko biala bayɛ a. Noko saa yɛka mɔɔ yɛ nye la ye ade la anwo edwɛkɛ a, ɔkile kɛ yɛlɛ ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ la anu diedi. Yɛyɛ ɛhye a ɛnee yɛlɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ ngoko amaa yɛahɔ zo yɛazonle Gyihova bɔbɔ wɔ ngyegyelɛ mekɛ nu, kɛmɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo nee ɔ mediema Wulomuma yɛle la.Wulomuma 1:11, 12.

17 Saa ɛdwenle kenle bie ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ la anwo a, ɔnrɛmaa ɛnrɛdwenle wɔ ngyegyelɛ ne mɔ anwo dɔɔnwo. Kenle ko bie Pita bizale Gyisɛse kɛ: “Nea o, kɛ yɛgyakyi debie biala yɛɛ yɛdoa wɔ ɛ. Duzu a yɛbanyia a?” Ɛnee Gyisɛse kpondɛ kɛ Pita nee ɛdoavolɛma gyɛne mɔɔ doa ye la dwenle ninyɛne ngɛnlɛma mɔɔ bɛbayɛ ye kenle bie la anwo. Yemɔti ɔzele bɛ kɛ: “Saa medame Sonla Ra, metɛnla me anyunlunyia belemgbunli ebia ne anu wɔ Ewiade fofolɛ ne anu a, bɛdabɛ bulu nee nwiɔ ye mɔɔ bɛle me ɛdoavolɛma la, bɛkɛdɛnlɛdɛnla arelemgbunli mbia zo na bɛkɛbua Yizilayɛ mbusua bulu nee nwiɔ ne ndɛne. Awie biala mɔɔ ɛgyakyi ye azua, ɔ mediema mrenya nee mraalɛ, ɔ mra, ɔ ze, ɔ nli anzɛɛ ye egyinli wɔ me ti la, banyia ye mɔnwo mɔnwo na yeanyia ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ.” (Mateyu 19:27-29) Yemɔti Pita nee ɛdoavolɛma mɔɔ ɛha la vale bɛ adwenle bule kɛ bɛ nee Gyisɛse ɛlɛdi tumi wɔ anwuma na bɛlɛboa alesama mɔɔ bɛle bɛlɛvo wɔ azɛlɛ ye azo la bɛamaa bɛali munli.

18. Nzɔne ati a ɔle kpalɛ kɛ yɛbamaa yɛ nye ala mekɛ mɔɔ Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ bara nu la ade ɛ?

18 Yɛnwu debie mɔɔ boale Gyihova azonvolɛ ɔmaanle bɛnyianle diedi kpole la. Ebɛle dwenlenle kenle bie mɔɔ yɛ anyelielɛ la anwo, na ɛwɔkɛ zɔhane anu diedi ti ɔzɔle Gyihova anye. Ebileham noko dwenlenle mekɛ mɔɔ ‘ralɛ’ ne anzɛɛ abozonli ne anwo ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova bɔle la bara nu la anwo, yemɔti ɔdiele Gyihova bɔbɔ wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee nuhua yɛ se la anu. (Mɔlebɛbo 3:15) Mosisi noko maanle ɔ nye lale nyilalɛ mɔɔ Gyihova ɛva ɛbɔ ye ɛwɔkɛ la ade, na ɛhye maanle ɔhulole Gyihova na ɔlile nɔhalɛ ɔmaanle ye. (Hibuluma 11:26) Saa yɛdwenle mekɛ mɔɔ Gyihova bamaa ye ɛwɔkɛ ne mɔ amuala ara nuhua la anwo a, Gyihova anu diedi mɔɔ yɛlɛ nee kɛzi yɛkulo ye la anu bamia. Edwɛkɛ mɔɔ doa zo la bamaa yɛanwu adenle gyɛne mɔɔ yɛbalua zo yɛava yɛ adwenle yɛabu ninyɛne la.