Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

“Bɛgyinla Kpundii Wɔ Diedi Ne Anu”

“Bɛgyinla Kpundii Wɔ Diedi Ne Anu”

“Bɛgyinla kpundii wɔ diedi ne anu, . . . bɛmaa bɛ nwo ɛyɛ se.”—1 KƆLENTEMA 16:13.

EDWƐNE: 60, 64

1. (a) Nzɔne a dole Pita wɔ mekɛ mɔɔ ahumu bie dule wɔ Galeli Nyevile ne azo la ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.) (b) Nzɔne ati a Pita bɔle ɔ bo kɛ ɔnoma ɛ?

KENLE ko nɔe bie, ahumu mɔɔ dule la maanle ɛzoanvolɛ Pita nee ɛdoavolɛma ne bie anwo hyelele bɛ wɔ Galeli Nyevile ne azo. Bɛkanwu ye la ɛnee Gyisɛse lua nyevile ne azo ɔlɛba. Pita vɛlɛle Gyisɛse na ɔbizale ye saa ɔbahola yeara ɔ nwo ɛkɛ a. Mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ ɔrɛla la, Pita dwule vile ɛlɛne ne anu kɛ ɔkayia ye. Noko yeangyɛ, Pita bɔle ɔ bo kɛ ɔnoma. Nzɔne ati ɔ? Ɔluakɛ ɔnleanle nyevile azɛlɛkye ne nee ahumu ne na ɛhye maanle ye ahonle dule. Pita deanle nu kɛ Gyisɛse ɛboa ye, Gyisɛse zɔle ye na ɔzele kɛ: “Wɔ diedi le ekyi! Duzu ati a ɛ ti anu yɛle wɔ kesee ɛ?”Mateyu 14:24-32.

2. Nzɔne a yɛbazuzu nwo kɛkala a?

2 Bɛmaa yɛzuzu diedi nwo ninyɛne nsa mɔɔ yɛbahola yɛazukoa yɛavi Pita edwɛkɛ ne anu la anwo: (1) kɛ ɔyɛle mɔɔ Pita limoale nyianle anwodozo kɛ Gyihova baboa ye, (2) deɛmɔti Pita diedi hanle aze, yɛɛ (3) debie mɔɔ boale Pita ɔmaanle ɔnyianle diedi bieko la. Edwɛkɛ ɛhye mɔ mɔɔ yɛbazuzu nwo la bamaa yeanwu kɛzi yɛbagyinla “kpundii wɔ diedi ne anu” la.1 Kɔlentema 16:13.

YƐLƐ DIEDI KƐ NYAMENLE BABOA YƐ

3. Nzɔne ati a Pita dwule vile ɛlɛne ne anu ɛ, kɛzi yɛdayɛ noko yɛyɛ deɛ ko ne ala bie ɛ?

3 Ɛnee Pita lɛ diedi kpole. Nzɔne ati a yɛkola yɛka ye zɔ a? Mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ ɔrɛla la, ɔdwule ɔvile ɛlɛne ne anu ɔdiale nzule ne anye. Ɔnyianle anwodozo kɛ Nyamenle tumi ne baboa ye kɛmɔ ɔboale Gyisɛse la. Zɔhane ala a Gyisɛse hanle kɛ yɛrayɛ ye ɛdoavolɛma la, yɛyilale yɛ nwo zo yɛmaanle Gyihova na bɛzɔnenle yɛ a. Nzɔne ati ɔ? Ɔluakɛ yɛlɛ diedi wɔ Gyihova nee Gyisɛse anu yɛɛ yɛze kɛ bɛbaboa yɛ.Dwɔn 14:1; kenga 1 Pita 2:21.

Pita diedi ne maanle ɔholale ɔyɛle debie mɔɔ sonla dasanli biala ɛnrɛhola ye yɛ la

4, 5. Nzɔne ati a diedi le debie mɔɔ sonle bolɛ ɛ?

4 Diedi le debie mɔɔ sonle bolɛ. Pita diedi ne maanle ɔholale ɔdiale azule nye, debie mɔɔ sonla dasanli biala ɛnrɛhola ye yɛ la. Diedi bahola amaa yeayɛ debie mɔɔ yɛ se wɔ yɛ nye zo la. (Mateyu 21:21, 22) Kɛzi yɛ nuhua bie mɔ subane nee yɛ nyɛleɛ ɛhakyi la ati, menli mɔɔ ze yɛ dɛba la nwu yɛ a ɔsi bɛ nwo. Yɛkulo Gyihova la ati a yɛyɛle nzenzaleɛ ɛhye mɔ a, yɛɛ ɔdaye a ɔboale yɛ a. (Kenga Kɔlɔsaema 3:5-10.) Diedi a maanle yɛyilale yɛ nwo zo yɛmaanle Gyihova na yɛrayɛle ɔ gɔnwo mɔ a, noko saa yeamboa yɛ a anrɛɛ ɔbayɛ se.Ɛfɛsɛsema 2:8.

5 Yɛ diedi maa yɛ nwo yɛ se. Kɛ neazo la, ɔmaa yɛko yɛtia Abɔnsam, yɛ kpɔvolɛ kpole ne ɛtetalɛ ne mɔ. (Ɛfɛsɛsema 6:16) Eza kɛmɔ yɛdie Gyihova yɛdi la ati, saa ngyegyelɛ to yɛ a, ɔnle kɛ yɛdwenledwenle nwolɛ somaa. Gyihova ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ saa yɛnyia ye nu diedi na yɛfa ye Belemgbunlililɛ ne yɛdimoa a, ɔbamaa yɛ sa aha mɔɔ yɛhyia nwo la. (Mateyu 6:30-34) Mɔɔ tɛla ɛhye la, ɔlua yɛ diedi ne ati, Gyihova bamaa yɛ sa aha dahuu ngoane ahyɛlɛdeɛ ne.Dwɔn 3:16.

NINYƐNE TWEHWE YƐ ADWENLE A YƐ DIEDI BAHOLA AMINLI

6, 7. (a) Nzɔne a yɛbahola yɛava anwoma nee azɛlɛkye ne mɔɔ maanle Pita ahonle dule la yɛado nwo a? (b) Nzɔne ati a ɔwɔ kɛ yɛdie yɛto nu kɛ yɛ diedi bahola aminli ɛ?

6 Mekɛ mɔɔ ɛnee Pita lua Galeli Nyevile ne anye la, ye ahonle dule. Nzɔne ati ɔ? Anwoma nee azɛlɛkye ne ati ɔ. Yɛbahola yɛava ɛhye yeatoto sɔnea ngakyile mɔɔ Kilisienema yia bɛ ɛnɛ la anwo. Saa ngyegyelɛ ɛhye mɔ anu yɛ se bɔbɔ a, Gyihova bamaa yɛ nwo ayɛ se. Noko kakye mɔɔ dole Pita la. Tɛ anwoma ne nee azɛlɛkye ne mɔɔ bɔle ye la ati a ɔnlomanle a. Emomu, Baebolo ne se: “Mɔɔ ɔnwunle kɛ anwoma ne anloa yɛ se la, ye ahonle dule.” (Mateyu 14:30) Pita yele ɔ nye vile Gyisɛse anwo zo na ɔnleanle kɛzi anwoma ne anloa yɛ se la. Ɛhye maanle ye diedi ne hanle aze. Saa yɛdayɛ noko yɛfa yɛ adwenle yɛsie yɛ ngyegyelɛ zo a, bie a ɔnrɛmaa yɛnrɛlie yɛnrɛli kɛ Gyihova baboa yɛ.

Saa yɛfa yɛ adwenle yɛsie ninyɛne mɔɔ ɛnle kpalɛ la azo a, yɛ diedi baha aze ndɛndɛ

7 Ɔwɔ kɛ yɛdie yɛto nu kɛ yɛ diedi bahola aminli. Nzɔne ati ɔ? Ɔluakɛ Baebolo ne se ‘ɛtane mɔɔ kola gya yɛ’ ndɛndɛ la a le yɛ diedi ne mɔɔ ɔbaminli la. (Hibuluma 12:1) Saa yɛfa yɛ adwenle yɛsie ninyɛne mɔɔ ɛnle kpalɛ la azo a, yɛ diedi baha aze ndɛndɛ kɛ Pita ɛdeɛ ne la. Yemɔti kɛ ɔkɛyɛ na yɛanwu kɛ yɛ diedi la esiane nu ɛ? Kpuya ɛhye mɔ mɔɔ doɔdoa zo la bamaa yɛanleɛnlea yɛ nwo nu.

8. Nzɔne a bahola amaa Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ anu diedi mɔɔ ɛnee yɛlɛ la aha aze a?

8 Asoo medie medi kɛkala kɛ Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ bara nu kɛmɔ ɛnee medie medi la ɔ? Kɛ neazo la, Nyamenle ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ ɔbazɛkye Seetan ewiade ne. Noko asoo yɛmaa anyelielɛ ninyɛne ngakyile mɔɔ Seetan ewiade ne si nwolɛ adua la twehwe yɛ adwenle ɔ? Saa ɔba ye zɔ a, bie a yɛ adwenle bayɛ yɛ kɛ awieleɛ ne ɛtɛnyianle ɛtɛbale. (Habakɛke 2:3) Dwenle neazo bieko anwo nea. Ɔlua ɛkpɔnedeɛ ne ati, Gyihova ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ ɔbava yɛ ɛtane yeahyɛ yɛ. Noko saa yɛfa yɛ adwenle yɛsie yɛ nvonleɛ dɛba ne ala azo a, bie a yɛnrɛlie yɛnrɛdo nu kɛ Gyihova ɛva yɛ ɛtane ɛhyɛ yɛ. (Gyima ne 3:19) Ɛhye bamaa anyelielɛ mɔɔ yɛlɛfa yɛazonle ye la aha aze na yɛagyakyi daselɛlilɛ ɛhɔlɛ.

9. Saa mɔɔ yɛkulo la ala a yɛdwenle nwo a, nzɔne a bahola azi a?

9 Asoo mɔɔ mebahola meayɛ meamaa Gyihova la ala a melɛyɛ la? Saa yɛbɔ mɔdenle wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu a, ɔmaa yɛfa yɛ adwenle yɛsie anyelazo mɔɔ yɛlɛ ye kenle bie la azo. Noko saa mɔɔ yɛkulo la ala a yɛdwenle nwo ɛ? Kɛ neazo la, bie a yɛbayɛ gyima mɔɔ bɛtua yɛ kakɛ kpalɛ noko ɔmmaa yɛnnyia adenle yɛnzonle Gyihova la. Ɛhye bahola amaa yɛ diedi aha aze na yɛayɛ “mgbovonle” wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu.Hibuluma 6:10-12.

Gyisɛse ɛdoavolɛma ne nwunle kɛ ɔhyia diedi na bɛava awie mɔ ɛtane bɛahyɛ bɛ

10. Kɛzi awie mɔ ɛtane mɔɔ yɛbava yɛahyɛ bɛ la kile kɛ yɛlɛ Gyihova anu diedi ɛ?

10 Ɔyɛ se kɛ mebava ɛtane meahyɛ ɔ? Saa awie mɔ fo yɛ anzɛɛ bɛgyegye yɛ a, yɛfa bɛ nwo ɛya anzɛɛ yɛ nee bɛ ɛndendɛ ɔ? Saa zɔhane a ɔde a, ɔkile kɛ yɛ nganeɛdelɛ nwo ala a yɛdwenle a. Saa yɛfa awie mɔ ɛtane yɛkyɛ bɛ a, ɔkile kɛ yɛlɛ Gyihova anu diedi. Adenle boni azo? Saa awie yɛ ɛtane tia yɛ a, ɔle kɛ ɔtua yɛ kakɛ la. Saa yɛyɛ ɛtane yɛtia Gyihova a, yɛtua ye kakɛ. (Luku 11:4) Yemɔti saa yɛfa awie mɔ ɛtane yɛkyɛ bɛ a, ɛnee yɛlɛfa yɛ nwo yɛado Gyihova anwo zo. Yɛze kɛ ɔbayila subane mɔɔ yɛda ye ali la azo, na yemɔ tɛla kɛ yɛbamaa awie mɔɔ ɛvo la adua mɔɔ ɔyɛle la anwo kakɛ. Gyisɛse ɛdoavolɛma ne nwunle kɛ ɔhyia diedi na bɛava awie mɔ ɛtane bɛahyɛ bɛ. Mɔɔ Gyisɛse zele ɛdoavolɛma ne kɛ bɛva menli mɔɔ fo bɛ fane dɔɔnwo la ɛtane bɛhyɛ bɛ la, bɛzɛlɛle kɛ: “Maa yɛ diedi ɛnyi.”Luku 17:1-5.

11. Nzɔne ati a bie a yɛnrɛzukoa debie yɛnrɛvi folɛdulɛ bie anu a?

11 Saa bɛtu me folɛ a, mefa ɛya ɔ? Nea kɛzi ɛbahola wɔazukoa debie wɔavi folɛdulɛ bie anu la na mmanea nvonleɛ mɔɔ wɔ folɛdulɛ ne anwo anzɛɛ ahenle mɔɔ dule folɛ ne la sinlidɔlɛ. (Mrɛlɛbulɛ 19:20) Mmamaa nwolɛ adenle mɔɔ ɔbamaa wɔazukoa na wɔadwenle kɛ Gyihova la bɔ wɔ!

12. Saa awie ta tendɛ tia menli mɔɔ li yɛ nyunlu la a, ɛnee ye ngyegyelɛ a le boni?

12 Asoo metendɛ metia menli mɔɔ li yɛ nyunlu wɔ asafo ne anu la ɔ? Mɔɔ Yizilayɛma diele busiama bulu ne amaneɛ ɛtane ne la, bɛdendɛle bɛtiale Mosisi nee Aalɔn. Akee Gyihova bizale Mosisi kɛ: “Kenlenzu bɔbɔ yɛɛ bɛkɛlie me bɛkɛli a?” (Ɛdianlɛ 14:2-4, 11) Ɛnee Gyihova ze kɛ Yizilayɛma ɛnlie ye ɛnli ɔluakɛ bɛdendɛle bɛtiale Mosisi nee Aalɔn mɔɔ yekpa bɛ la. Saa yɛdayɛ noko yɛtendɛ yɛtia menli mɔɔ Gyihova ɛlɛmaa bɛahile ye menli ne adenle la a, ɔbahile kɛ yɛ diedi ɛha aze.

13. Saa yɛnwu kɛ yɛ diedi ne ɛha aze a, nzɔne ati a ɔnle kɛ yɛmaa yɛ sa nu to a?

13 Saa ɛsuzu kpuya ɛhye mɔ anwo ɛwie na ɛnwu kɛ wɔ diedi ɛha aze a, mmamaa ɛ sa nu to. Kakye kɛ ɛzoanvolɛ Pita bɔbɔ ahonle dule na ye adwenle nu yɛle ye kesee. Eza ɛnee ɔdwu mekɛ ne bie a, Gyisɛse ka kile ɛzoanvolɛ ne mɔ kɛ: “Bɛ diedi le ekyi!” (Mateyu 16:8) Noko yɛbahola yɛazukoa debie kpalɛ yɛavi Pita edwɛkɛ ne anu. Yɛ mɔɔ ɔyɛle wɔ mekɛ mɔɔ ye adwenle nu yɛle ye kesee na ɔlɛnoma la nzonlɛ.

SUKOA GYISƐSE AMAA WƆ DIEDI NU AMIA

14, 15. (a) Mɔɔ Pita bɔle ɔ bo kɛ ɔnoma la, nzɔne a ɔyɛle a? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola ‘yɛanlea Gyisɛse angome’ ɛ?

14 Mɔɔ Pita bɔle ɔ bo kɛ ɔnoma la, nzɔne a ɔyɛle a? Ɛnee Pita ze azule weɛ kpalɛ, yemɔti anrɛɛ ɔbahola yeaweɛ azule ne yeazia yeahɔvo ɛlɛne ne. (Dwɔn 21:7) Noko nzɔne ati a yeanyɛ zɔ a? Ɔluakɛ yeanva ɔ nwo yeando ɔ nwo zo. Ɔmaanle Gyisɛse boale ye. Saa yɛnwu kɛ yɛ diedi ɛha aze a, ɔwɔ kɛ yɛsukoa Pita. Kɛzi yɛbayɛ ye ɛ?

15 Kɛmɔ Pita maanle Gyisɛse boale ye la, ɔwɔ kɛ yɛdayɛ noko ‘yɛnea Gyisɛse angome.’ (Kenga Hibuluma 12:2, 3.) Noko yɛnrɛhola yɛnrɛva yɛ nye yɛnrɛnwu ye kɛmɔ Pita nwunle ye la. Yemɔti kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola ‘yɛanlea Gyisɛse angome’ ɛ? Yɛbahola yɛazukoa ye ngilehilelɛ nee ye nyɛleɛ ne na yɛava ɔ gyakɛ. Saa yɛyɛ zɔ a, ɔbaboa yɛ yeamaa yɛ diedi ne anu amia. Bɛmaa yɛnlea ndenle bie mɔ mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛazukoa Gyisɛse la.

Saa yɛsukoa Gyisɛse neazo ne na yɛfa ɔ gyakɛ a, yɛ diedi nu bamia (Nea ɛdendɛkpunli 15)

16. Kɛzi Baebolo ne bahola amaa yɛ diedi nu amia ɛ?

16 Nyia anwodozo kpole wɔ Baebolo ne anu. Ɛnee Gyisɛse ze kɛ Baebolo ne le Nyamenle Edwɛkɛ na ɔtu yɛ folɛ kpalɛ. (Dwɔn 17:17) Amaa yɛazukoa Gyisɛse la, ɔwɔ kɛ yɛsukoa Baebolo ne dahuu na yɛdwenledwenle mɔɔ yɛbazukoa la anwo. Eza ɔwɔ kɛ yɛkpondɛ kpuya mɔɔ kye yɛ adwenle la anwo mualɛ. Kɛ neazo la, asoo ɛdie ɛdi kɛ amgba yɛde awieleɛ mekɛ nu ɔ? Sukoa Baebolo ngapezo mɔɔ kile kɛ yɛde awieleɛ mekɛ nu la anwo debie maa ɔmaa wɔ diedi nu ɛmia. Ɛkpondɛ kɛ ɛmaa diedi mɔɔ ɛlɛ wɔ Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ anu la yɛ kpole ɔ? Ɛnee sukoa Baebolo ngapezo mɔɔ ɛra nu la anwo debie. Ɛdie ɛdi kɛ amgba Baebolo ne bahola aboa yɛ ɛnɛ ɔ? Ɛnee kenga mediema mɔɔ Baebolo ne ɛmaa bɛ ɛbɛlabɔlɛ ɛhakyi la anwo edwɛkɛ. *1 Tɛsalonaekama 2:13.

17. Nzɔne ati a Gyisɛse holale gyinlanle sɔnea mɔɔ anu yɛ se la anloa ɛ, na kɛzi ɛbahola wɔazukoa ye ɛ?

17 Fa wɔ adwenle sie ɛwɔkɛ mɔɔ Gyihova ɛbɔ la azo. Gyisɛse vale ye adwenle ziele nyilalɛ mɔɔ ɔbanyia ye kenle bie la azo, na yemɔ maanle ɔgyinlanle sɔnea mɔɔ anu yɛ se la anloa. (Hibuluma 12:2) Yeammaa ewiade ninyɛne andwehwe ye adwenle. (Mateyu 4:8-10) Kɛzi yɛbahola yɛazukoa ye ɛ? Dwenledwenle ɛwɔkɛ ngakyile mɔɔ Gyihova ɛbɔ la anwo. Pɛ ɛ nwo nvoninli kɛ ɛwɔ ewiade fofolɛ ne anu. Kɛlɛ anzɛɛ dɔlɔ mɔɔ ɛbayɛ ye wɔ Paladaese la. Ɛbahola wɔahɛlɛ menli mɔɔ bɛdwazo bɛ a ɛ nee bɛ badendɛ la aluma, nee mɔɔ ɛkpondɛ kɛ ɛka ɛkile bɛ la. Fa ye kɛ ɛdawɔ a Nyamenle ɛbɔ wɔ ɛwɔkɛ ɛhye mɔ a, na tɛ awie biala ɔ.

18. Kɛzi nzɛlɛlɛ bahola amaa wɔ diedi anyi ɛ?

18 Sɛlɛ maa wɔ diedi ne ɛnyi. Gyisɛse zele ye ɛdoavolɛma kɛ bɛzɛlɛ Gyihova kɛ ɔmaa bɛ sunsum nwuanzanwuanza. (Luku 11:9, 13) Saa ɛlɛsɛlɛ sunsum nwuanzanwuanza ne a, sɛlɛ maa wɔ diedi ne ɛnyi. Diedi boka sunsum nwuanzanwuanza ne ma ne. Ɛbahola wɔaha ninyɛne titili bie mɔ anwo edwɛkɛ wɔ wɔ nzɛlɛlɛ nu. Kɛ neazo la, saa ɛnwu kɛ ɔyɛ se kɛ ɛbava awie mɔ nvonleɛ wɔahyɛ bɛ a, sɛlɛ Gyihova kɛ ɔmaa wɔ diedi ɛnyi na ɔboa wɔ ɔmaa ɛva awie mɔ nvonleɛ ɛhyɛ bɛ.

19. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanyia agɔnwolɛma kpalɛ ɛ?

19 Fa menli mɔɔ lɛ diedi kpole la agɔnwolɛ. Gyisɛse nleanle boɛ wɔ ye agɔnwolɛvalɛ nu. Ɛzoanvolɛ ne mɔ mɔɔ ɔvale bɛ agɔnwolɛ kpalɛ la ɛnee di nɔhalɛ na bɛtie ye. (Kenga Dwɔn 15:14, 15.) Sukoa Gyisɛse na nea boɛ wɔ wɔ agɔnwolɛvalɛ nu. Ɔwɔ kɛ bɛyɛ menli mɔɔ bɛlɛ diedi kpole na bɛtie Gyisɛse. Agɔnwolɛma kpalɛ bahola ali nɔhalɛ amaa bɛ nwo, saa bɔbɔ ɔwɔ kɛ bɛtu awie folɛ anzɛɛ awie tu bɛ folɛ a.Edwɛndolɛ 141:5.

20. Saa yɛboa awie mɔ yɛmaa bɛnyia diedi a, boni a bavi nu ara a?

20 Boa awie mɔ maa bɛnyia diedi. Gyisɛse luale ye edwɛkɛ nee ye nyɛleɛ zo boale ye ɛdoavolɛma ɔmaanle bɛ diedi nyinle. (Maake 11:20-24) Ɔwɔ kɛ yɛsukoa Gyisɛse neazo ne. Saa yɛyɛ ye zɔ a, yɛbamaa yɛ diedi nee awie mɔ noko diedi nu amia. (Mrɛlɛbulɛ 11:25) Kɛ ɔkɛyɛ na wɔaboa wɔ azɛlɛsinli ne anu amra ɛ? Saa ɛ nee awie mɔ ɛlɛsukoa Baebolo ne a, maa bɛnwu kɛ Nyamenle wɔ ɛkɛ, ɔdwenle yɛ nwo, yɛɛ Baebolo ne le Nyamenle Edwɛkɛ. Kɛ ɔkɛyɛ na wɔaboa ɛ mediema wɔamaa bɛ diedi nu amia ɛ? Saa ɛnwu kɛ adiema bie ɛlɛtendɛ atia menli mɔɔ li yɛ nyunlu la a, mmatwe ɛ nwo ɛfi ɔ nwo ndɛndɛ. Dua nrɛlɛbɛ adenle zo boa ye maa ɔnyia diedi bieko. (Dwuudu 22, 23) Saa ɛtɛkɔ sukulu na wɔ kilehilevolɛ ne ka ngakyihakyililɛ nwo edwɛkɛ a, fa akɛnrasesebɛ ka diedi mɔɔ ɛlɛ wɔ abɔdeɛ nu la anwo edwɛkɛ. Bie a kɛzi wɔ kilehilevolɛ ne nee ɛ gɔnwo mɔ sukuluma badie wɔ la bazi ɛ nwo.

21. Nzɔne ɛwɔkɛ a Gyihova ɛbɔ yɛ nuhua ko biala a?

21 Gyihova nee Gyisɛse boale Pita maanle ɔlile adwenle nu keseeyɛlɛ nee ɛzulolɛ zo konim. Nzinlii, Pita rayɛle diedi kpole nwo neazo maanle awie mɔ. Zɔhane ala a Gyihova boa yɛ muala amaa yɛagyinla kpundii wɔ diedi ne anu a. (Kenga 1 Pita 5:9, 10.) Ɔhyia mɔdenlebɔlɛ na yɛamaa yɛ diedi anyi, noko saa yɛyɛ ye zɔ a, Gyihova bayila yɛ.

^ ɛden. 16 Kɛ neazo la, kenga edwɛkɛ, “Baebolo Ne Kakyi Sonla,” mɔɔ ba maanlema Ɛzinzalɛ Arane ne anu la.