Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Asoo Ɛkyi Mɛladonlɛ?

Asoo Ɛkyi Mɛladonlɛ?

Asoo Ɛkyi Mɛladonlɛ?

‘Gyisɛse hyile mɛladonlɛ.’—HIB. 1:9, NW.

1. Duzu a Gyisɛse hilehilele wɔ ɛhulolɛ nwo a?

MEKƐ mɔɔ ɛnee Gyisɛse Kelaese ɛlɛsi kɛzi ɛhulolɛ nwo hyia azo la, ɔzele ye ɛdoavolɛ ne mɔ kɛ: “Memaa bɛ mɛla fofolɛ: Bɛhulo bɛ nwo ngoko ngoko. Kɛ mezi mehulo bɛ la, zɔhane ala yɛɛ bɛhulo bɛ nwo ngoko ngoko a. Saa bɛkulo bɛ nwo ngoko ngoko a yɛɛ awie biala kɛnwu kɛ bɛle me ɛdoavolɛma a.” (Dwɔn 13:34, 35) Gyisɛse manle ye ɛdoavolɛ ne mɔ mɛla kɛ bɛva ɛhulolɛ mɔɔ maa bɛfa bɛ nwo bɛbɔ afɔle la bɛhulo bɛ nwo ngoko ngoko. Zɛhae ɛhulolɛ ne a bayɛ bɛ nzonlɛ a. Eza Gyisɛse dule bɛ folɛ kɛ: “Bɛhulo bɛ kpɔvolɛma na bɛzɛlɛ bɛmaa bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ bɛ kpɔdekpɔde la.”—Mat. 5:44.

2. Duzu a ɔwɔ kɛ menli mɔɔ doa Kelaese la kyi a?

2 Mekɛ mɔɔ Gyisɛse kilehile ye ɛdoavolɛ ne mɔ ɛhulolɛ nwo debie la, eza ɔhilehilele bɛ debie mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛkyi la. Bɛhanle Gyisɛse anwo edwɛkɛ kɛ: “Ɛhulole tenleneyɛlɛ, na ɛhyile mɛladonlɛ [amumuyɛ].” (Hib. 1:9; Edw. 45:7, NW) Ɛhye kile kɛ ɔwɔ kɛ yɛkulo tenleneyɛlɛ na eza yɛkyi ɛtane anzɛɛ mɛladonlɛ. Ɔwɔ kɛ yɛyɛ ye nzonlɛ kɛ ɛzoanvolɛ Dwɔn zile ye pi kɛ: “Awie biala mɔɔ yɛ ɛtane la di fɔlɛ kɛ ɔto Nyamenle mɛla ne, ɔluakɛ ɛtane le mɛladonlɛ.”—1 Dwɔn 3:4.

3. Ninyɛne boni mɔ a edwɛkɛ ɛhye bahilehile nu a?

3 Yemɔti, kɛ Keleseɛnema la, ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo kɛ, ‘Asoo mekyi mɛladonlɛ?’ Bɛmaa yɛnleɛnlea kɛzi yɛbahola yɛahile kɛ yɛkyi ɛtane wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu ninyɛne nna ɛhye mɔ anu la: (1) yɛ nyɛleɛ wɔ nzabolɛ nwo, (2) adwenle mɔɔ yɛlɛ ye wɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo, (3) yɛ subane wɔ ɛbɛlatane ɛbɔlɛ nwo, yɛɛ (4) adwenle mɔɔ yɛlɛ wɔ menli mɔɔ kulo mɛladonlɛ nwo la.

Mmayɛ Akɛlɛ Ɛmaa Nza

4. Mekɛ mɔɔ Gyisɛse bɔ nza ɛbolɛ nwo kɔkɔ la, duzu ati a ye adwenle ambua ye fɔlɛ a?

4 Ɛnee ɔdwu mekɛ ne bie a Gyisɛse no nwanye, ɔnwunle kɛ ɔle Nyamenle ahyɛlɛdeɛ. (Edw. 104:14, 15) Noko akee, yeanva ahyɛlɛdeɛ ɛhye yeanli gyima adenle ɛtane zo yeambo nza ɛlɛ. (Mrɛ. 23:29-33) Yemɔti mekɛ mɔɔ ɔtu nyɛleɛ ɛhye anwo folɛ la ye adwenle ambua ye fɔlɛ. (Bɛgenga Luku 21:34.) Nza ɛbolɛ kola maa bɛyɛ ɛtane kpole. Ɛhye ati ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Bɛgyakyi nza ɛbolɛ na ɔsɛkye bɛ; bɛmaa Sunsum ne ɛyi bɛ tɛkɛɛ.” (Ɛfɛ. 5:18) Eza ɔdule mraalɛ mgbanyinli mɔɔ wɔ asafo ne anu la folɛ kɛ “bɛmmayɛ bɛ nwo akɛlɛ bɛmaa nza.”—Tae. 2:3.

5. Kpuyia boni mɔ a ɔwɔ kɛ menli mɔɔ kulo kɛ no nza la biza bɛ nwo a?

5 Saa ɛkulo kɛ ɛno nza a, ɔbayɛ kpalɛ kɛ ɛbabiza ɛ nwo kpuyia ɛhye mɔ: ‘Asoo melɛ adwenle mɔɔ Gyisɛse lɛ ye wɔ nza dɔɔnwo ɛnlonlɛ nwo la bie? Saa ɔwɔ kɛ metu awie folɛ wɔ nza dɔɔnwo ɛnlonlɛ nwo a, asoo mebahola meayɛ zɔ mɔɔ me adwenle ɛnrɛbua me fɔlɛ a? Asoo me no nza amaa me rɛle avi me ngyegyelɛ ɔ? Nza nyɛ a meno ye wɔ dapɛne ko biala anu a? Saa awie ka kɛ meno nza dɔɔnwo a duzu a meyɛ a? Asoo mefa edwɛkɛ meye me nloa anzɛɛ mefa ɛya?’ Saa yɛyɛ akɛlɛ yɛmaa nza a, ɔbahola yeaha yɛ adwenle nee kpɔkɛ kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛsi la. Menli mɔɔ doa Kelaese la bɔ mɔdenle bɔ bɛ adwenle ne anwo bane.—Mrɛ. 3:21, 22.

Koati Sunsum Ɛtane Nyɛleɛ

6, 7. (a) Duzu a Gyisɛse yɛle zile Seetan nee sunsum ɛtane ne mɔ adenle a? (b) Duzu ati a sunsum ɛtane nyɛleɛ ɛbu zo ɛnɛ a?

6 Mekɛ mɔɔ Gyisɛse wɔ azɛlɛ ye azo la, ɔzile Seetan nee sunsum ɛtane ne mɔ adenle. Ɔkpole sɔnea mɔɔ Seetan mumua ne vale rale ɔ nwo zo la. (Luku 4:1-13) Eza Gyisɛse nwunle ndenle mɔɔ ɛnee Seetan kulo kɛ ɔdua zo ɔbɛlɛbɛla ye la na ɔkpole. (Mat. 16:21-23) Gyisɛse boale menli manle bɛvile sunsum ɛtane tumi bo.—Mak. 5:2, 8, 12-15; 9:20, 25-27.

7 Mekɛ mɔɔ bɛvale Gyisɛse bɛziele Belemgbunli wɔ 1914 la, ɔdule Seetan nee ye sunsum ɛtane ne mɔ wɔ anwuma. Kɛkala, Seetan ɛlɛbɔ mɔdenle adɛla mekɛ biala ‘abɛlɛbɛla ewiade amra amuala.’ (Yek. 12:9, 10) Ɛhye ati, ɔnle kɛ ɔsi yɛ nwo kɛ menli dɔɔnwo anye die sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo la. Duzu a yɛbahola yɛayɛ na yɛabɔ yɛ nwo bane a?

8. Duzu neɛnleanu a yɛbahola yɛayɛ wɔ ninyɛne mɔɔ yɛfa yɛdielie yɛ nye la anwo a?

8 Baebolo ne maa yɛnwu esiane mɔɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ fa ba la wienyi. (Bɛgenga Mɛla ne 18:10-12.) Ɛnɛ, Seetan nee sunsum ɛtane ne mɔ dua video, mbuluku nee kɔmputa zo nwɔhoa mɔɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ wɔ nu la azo di menli adwenle. Ɛhye ati, saa yɛlɛkpa ninyɛne yɛava yɛalielie yɛ nye a, ɔwɔ kɛ yɛ nuhua ko biala biza ɔ nwo kɛ: ‘Wɔ siane ko mɔɔ ɛze la anu, asoo meva sini, TV zo gyimalilɛ, video zo nwɔhoa, mbuluku anzɛɛ sini mɔɔ bɛfa bɛka menli ɛzelekɛ mɔɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ wɔ nu la melielie me nye ɔ? Asoo meze kɛzi ɔhyia kɛ mekpo sunsum ɛtane nyɛleɛ la, anzɛɛ mebu ye kɛ esiane biala ɛnle nu ɔ? Asoo mezuzu kɛzi Gyihova te nganeɛ wɔ ninyɛne mɔɔ mefa medielie me nye la anwo ɛlɛ ɔ? Saa memaa sunsum ɛtane nyɛleɛ ɛhye mɔ bie anwo adenle wɔ me ɛbɛlabɔlɛ nu a, asoo ɛhulolɛ mɔɔ melɛ memaa Gyihova nee tenleneyɛlɛ la bamaa meazi kpɔkɛ meagyakyi ɔ?’—Gyi. 19:19, 20.

Tie Ɛbɛlatane Nwo Kɔkɔ Mɔɔ Gyisɛse Bɔle La

9. Kɛzi awie kola dua ɛtane nwo ɛhulolɛ wɔ ye ahonle nu ɛ?

9 Gyisɛse liele Gyihova ngyinlazo mɔɔ fane nla nwo la dole nu. Ɔhanle kɛ: “Bɛtɛkengale Nyamenle Edwɛkɛ ne mɔɔ se: Mɔlebɛbo ne Nyamenle bɔle bɛ nrenya nee raalɛ na ɔhanle kɛ, ‘Ɛhye ati nrenya bagyakyi ɔ ze nee ɔ nli na ɔ nee ɔ ye bɛabɔ nu, na bɛ mu nwiɔ bɛayɛ sonla ko’ la ɔ? Yemɔti ɛnee bɛnle nwiɔ bieko na bɛle ko. Zɔhane ati mɔɔ Nyamenle ɛha ɛbɔ nu la, ɔnle kɛ awie biala kpakye nu.” (Mat. 19:4-6) Ɛnee Gyisɛse ze kɛ mɔɔ yɛfa yɛ nye yɛnea la kola nyia yɛ ahonle ne azo tumi. Yemɔti wɔ ye Boka Zo Ɛdendɛlɛ ne anu, ɔhanle kɛ: “Bɛde kɛ bɛha kɛ, ‘Mmafa awuvolɛ.’ Noko mame, mese: saa nrenya nea raalɛ maa ɔ nwo dɔ ye a ɛnee yeva ye wɔ ye ahonle nu.” (Mat. 5:27, 28) Nɔhalɛ nu, bɛdabɛ mɔɔ bɛbu bɛ nye bɛgua Gyisɛse kɔkɔbɔlɛ ne azo la ɛlɛdua ɛtane nwo ɛhulolɛ wɔ bɛ ahonle nu.

10. Maa neazo mɔɔ kile kɛ awie bahola ahwe ɔ nwo avi nla nwo nvoninli ɛnleanlɛ nwo la.

10 Seetan dua nla nwo nvoninli zo maa nla nu ɛbɛlatane nwo anwosesebɛ. Yebu ɛnɛ ewiade ye anu. Ɔyɛ se ɔmaa bɛdabɛ mɔɔ bɛnea nla nwo nvoninli la kɛ bɛbaye bɛavi bɛ adwenle nu. Nla nwo nvoninli kola gya menli. Suzu mɔɔ dole Keleseɛnenli bie la anwo nea. Ɔse: “Ɛnee mefea menea nla nwo nvoninli. Wɔ me adwenle nu ɛnee asolo ewiade ne mɔɔ menea nla nwo nvoninli ne wɔ nu la nee ewiade ne mɔɔ mesonle Gyihova wɔ nu la. Ɛnee meze kɛ nyɛleɛ ɛhye ɛnle kpalɛ noko menganle ye me ti anu kɛ Nyamenle die me ɛzonlenlɛ ne to nu.” Duzu a manle adiema nrenya ɛhye hakyile ye adwenle a? Ɔse: “Ɛnee ɔyɛ se kɛ mebabɔ mgbanyima ne mɔ amaneɛ noko menzile kpɔkɛ kɛ mebaha me ngyegyelɛ ne meahile bɛ.” Awieleɛ kolaa ne adiema nrenya ɛhye holale gyakyile subane ɛtane ɛhye. Ɔse: “Mɔɔ mendwenle me nwo menvile ɛtane ɛhye anwo la, akee menyianle adwenle mɔɔ anu te kpalɛ la.” Ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛkyi ɛtane la sukoa kɛ bɛbahyi nla nwo nvoninli ɛnleanlɛ.

11, 12. Saa yɛlɛkpa edwɛne a, kɛzi yɛbahile kɛ yɛkyi mɛladonlɛ ɛ?

11 Edwɛne nee nuhua edwɛkɛ kola nyia yɛ nganeɛdelɛ nee yɛ sɛkɛlɛneɛ adenle zo ahonle ne azo tumi. Edwɛne le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ vi Nyamenle na bɛva bɛli gyima wɔ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu wɔ mekɛ tendenle. (Ade. 15:20, 21; Ɛfɛ. 5:19) Seetan ewiade ɛtane ɛhye si edwɛne mɔɔ maa ɛbɛlatane nwo anwosesebɛ la adua. (1 Dwɔn 5:19) Kɛ ɔkɛyɛ na wɔanwu ye saa edwɛne mɔɔ ɛtie la gua ɛ nwo evinli anzɛɛ ɔngua ɛ nwo evinli ɛ?

12 Ɛbahola wɔabiza ɛ nwo kpuyia ɛhye mɔ: ‘Asoo edwɛne mɔɔ metie la kanvo kɔdiawuyɛlɛ, agyalɛzɛkyelɛ, adwɔmanebɔlɛ, nee munzule edwɛkɛ ɔ? Saa meka edwɛne mɔɔ metie la anu edwɛkɛ mekile awie a, asoo ahenle bade nganeɛ kɛ mekyi mɛladonlɛ, anzɛɛ edwɛkɛ mɔɔ wɔ nu la bahile kɛ me ahonle nu le evinli ɔ?’ Yɛnrɛhola yɛnrɛha kɛ yɛkyi ɛtane wɔ mekɛ mɔɔ yɛkanvo ye wɔ edwɛne nu la. Gyisɛse hanle kɛ: “Mɔɔ vi bɛ nloa nu finde la vi ahonle nu, na bɛmɛ yɛɛ bɛgua sonla nwo evinli a. Ɔluakɛ ahonle nu yɛɛ adwenle ɛtane mɔɔ le kɛ sonla ɛhunlɛ, awuvolɛvalɛ, adwɔmanebɔlɛ, awule ɛyɛlɛ, daselɛ adalɛ ɛlilɛ, yɛɛ nwondomgbɔ ɛpɛlɛ vi ba a.”—Mat. 15:18, 19; fa to Gyemise 3:10, 11 anwo.

Nyia Gyisɛse Adwenle Ne Bie

13. Kɛzi Gyisɛse bule ɛtanevolɛma mɔɔ ɛnnu bɛ nwo la ɛ?

13 Gyisɛse hanle kɛ ɔrale menli mɔɔ awie ɛmbu bɛ anzɛɛ ɛtanevolɛma ɛvɛlɛlɛ amaa bɛanlu bɛ nwo. (Luku 5:30-32) Noko kɛzi ɔbule menli mɔɔ yɛle ɛtane na bɛannu bɛ nwo la ɛ? Gyisɛse bɔle kɔkɔ kɛ yɛnlea boɛ wɔ menli zɛhae mɔ anwo. (Mat. 23:15, 23-26) Eza ɔhanle kɛ: “Tɛ awie biala mɔɔ kɛvɛlɛ me kɛ, ‘Awulae, Awulae’ la a banyia Anwuma Belemgbunlililɛ ne a, na bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ mɔɔ Egya mɔɔ wɔ anwuma la kpondɛ kɛ bɛyɛ la a banyia ye a. Saa Ndɛnebualɛ Kenle ne dwu a, dɔɔnwo ne ala baha ahile me kɛ, ‘Awulae, Awulae! Yɛluale wɔ duma nu yɛbɔle Edwɛkpa ne nolo, yɛluale wɔ duma nu yɛdudule mbɔnsam dɔɔnwo na yɛyɛle nwanwane ninyɛne!’” Noko akee, ɔbaze ɛtanevolɛma mɔɔ bɛnnu bɛ nwo la kɛ: “Bɛvi ɛkɛ ne bɛhɔ.” (Mat. 7:21-23) Duzu ati a ɔbabua bɛ ndɛne zɛhae ɛ? Ɔluakɛ menli ɛhye mɔ ɛnli Nyamenle eni yɛɛ bɛfa bɛ nyɛleɛ ɛtane ne bɛgyegye awie mɔ.

14. Duzu ati a bɛtu ɛtanevolɛma mɔɔ bɛnnu bɛ nwo la bɛfi asafo ne anu a?

14 Nyamenle Edwɛkɛ ne se bɛdu ɛtanevolɛma mɔɔ bɛnnu bɛ nwo la bɛvi asafo ne anu. (Bɛgenga 1 Kɔlentema 5:9-13.) Yeanyɛ boɛ fee la ninyɛne nsa ɛhye mɔ ati nwolɛ hyia: (1) amaa Gyihova duma ne anwo ade, (2) amaa asafo ne anwo ade, yɛɛ (3) saa ɔbayɛ boɛ a, amaa ɛtanevolɛ ne anlu ɔ nwo.

15. Saa yɛkulo kɛ yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova dahuu a, kpuyia boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛbiza yɛ nwo a?

15 Asoo yɛlɛ adwenle mɔɔ Gyisɛse lɛ wɔ menli mɔɔ bɛ ahonle ɛsolo wɔ bɛ ɛtaneyɛlɛ nu anwo la bie ɔ? Ɔwɔ kɛ yɛsuzu kpuyia ɛhye mɔ anwo: ‘Asoo me nee awie mɔɔ bɛdu ye anzɛɛ yehwe ɔ nwo yevi asafo ne anwo la tu ɔ? Na saa ahenle le me nwo sonla mɔɔ bikye me na ɔ nee me ɛnde awuke ko anu noko ɛ?’ Zɛhae gyinlabelɛ ne bahola ayɛ sɔnea kpole amaa yɛ wɔ ɛlɔlɛ mɔɔ yɛbanyia yɛamaa tenleneyɛlɛ nee nɔhalɛ mɔɔ yɛbali yɛamaa Nyamenle la anu. *

16, 17. Ngyegyelɛ boni a Keleseɛnenli ninli bie hɔle nu a, na duzu a boale ye manle ɔlile menli mɔɔ ɛnnu bɛ nwo mɔɔ bɛtu bɛ bɛfi asafo ne anu la ngyehyɛleɛ ne azo a?

16 Suzu anwubielɛ ɛhye anwo. Ɛnee adiema raalɛ bie ara nrenya mɔɔ ɛyɛ kpanyinli la kulo Gyihova. Nzinlii, ɔ ra ne yɛle ɛtane na yeannu ɔ nwo. Yemɔti bɛdule ye bɛvile asafo ne anu. Ɛnee yɛ diema raalɛ ne kulo Gyihova, na eza ɔkulo ɔ ra ne yemɔti ɛnee ɔyɛ se kɛ ɔbali Baebolo adehilelɛ mɔɔ se ɔ nee ɔ ra ne mmatu la azo.

17 Folɛ boni a anrɛɛ ɛbadu adiema raalɛ ɛhye a? Asafo nu kpanyinli bie boale ye manle ɔnwunle kɛ Gyihova ze nyane mɔɔ ɔlɛdi la. Adiema nrenya ne manle ɔdwenlenle nyane mɔɔ Gyihova lile wɔ mekɛ mɔɔ ye anwumabɔvolɛ bie mɔ dele atua la anwo. Asafo nu kpanyinli ne nee ye zuzule nwo kɛ ɔnva nwo kɛ Gyihova ze kɛ deɛ ɛhye yɛ nyane la, ɔkpondɛ kɛ bɛtu ɛtanevolɛ mɔɔ ɔnnu ɔ nwo la bɛfi asafo ne anu. Ɔdiele folɛdulɛ ne kpalɛ na ɔvale nɔhalɛlilɛ ɔlile ɛdulɛ ngyehyɛleɛ ne azo. * Nɔhalɛlilɛ zɛhae maa Gyihova anye die.—Mrɛ. 27:11.

18, 19. (a) Saa yɛ nee awie mɔɔ kulo ɛtane la andu a, ɔbahile kɛ yɛkyi duzu? (b) Saa yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Nyamenle nee ye ngyehyɛleɛ a duzu a bavi nu ara a?

18 Yɛsɛlɛ wɔ saa edwɛkɛ ɛhye bie to wɔ a kakye kɛ Gyihova ze nyane mɔɔ ɛbali la. Saa ɛtwe ɛ nwo ɛfi awie mɔɔ bɛdu ye anzɛɛ yehwe ɔ nwo yevi asafo ne anwo la anwo a, ɛnee ɛlɛmaa yeala ali kɛ ɛkyi nyɛleɛ ne mɔɔ manle ɔrale ye zɔ la. Ɛnee eza ɛlɛkile kɛ ɛkulo ahenle mɔɔ bɛdu ye la na ɛkulo kɛ ɛyɛ mɔɔ ɔbaboa ye la ɛmaa ye. Ɔda ali kɛ nɔhalɛ mɔɔ ɛbali wɔamaa Gyihova la bahola aboa kpalɛ yeamaa ahenle mɔɔ bɛhwe ɔ nzo la anlu ɔ nwo na yeazia yearazonle Gyihova.

19 Awie bie mɔɔ bɛdule ye na nzinlii bɛliele ye la hɛlɛle kɛ: “Ɔyɛ me fɛ kɛ Gyihova kulo ye menli na ɔkulo kɛ ye asafo ne anwo te la. Debie mɔɔ menli mɔɔ ɛnle asafo ne anu babu ye kɛ ɔle atisesebɛyɛlɛ la anwo hyia yɛɛ ɔkile ɛlɔlɛ.” Ɛdwenle kɛ menli mɔɔ wɔ asafo ne anu mɔɔ ye abusua ne boka nwo la hɔle zo nee ye dule wɔ mekɛ mɔɔ bɛdule ye la a, anrɛɛ ɔbaha edwɛkɛ ɛhye ɔ? Ɛdulɛ nwo ngyehyɛleɛ ne mɔɔ wɔ Baebolo ne anu mɔɔ yɛbali zo la kile kɛ yɛkulo tenleneyɛlɛ, na yɛdie adenle mɔɔ Gyihova lɛ di ɛbɛlabɔlɛ nwo mɛla la yɛto nu.

‘Bɛhyi Ɛtane’

20, 21. Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛkyi mɛladonlɛ ɛ?

20 Ɛzoanvolɛ Pita bɔ yɛ kɔkɔ kɛ “Bɛyɛ bɛ nye gyɛlɛmgbɛɛnye na bɛzinza!” Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ “bɛ kpɔvolɛ ne, mɔɔ le Abɔnsam, lua nu ɛlɛkpo kɛ awenade, ɔlɛkpondɛ awie yeahye ye yeali.” (1 Pita 5:8) Asoo ɔbayɛ ɛdawɔ? Ɔbagyinla kɛzi ɛbazukoa ɛtane ɛhyilɛ la azo.

21 Ɔyɛ se kɛ awie bahyi ɛtane. Bɛwole yɛ ɛtane nu, yɛɛ yɛde ewiade mɔɔ si ɛtaneyɛlɛ nwo adua la anu. (1 Dwɔn 2:15-17) Noko, saa yɛsukoa Gyisɛse Kelaese na yɛnyia ɛhulolɛ kpole yɛmaa Gyihova Nyamenle a, yɛbahola yɛali konim yɛahyi mɛladonlɛ. Bɛmaa yɛvua yɛtafe zo ‘yɛhyi ɛtane,’ mɔɔ yɛlɛ diedi kɛ Gyihova ‘babɔ ɔdaye ye menli ne anwo bane; yealie bɛ yeavi amumuyɛma asa anu.’—Edw. 97:10.

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ ne mɔ]

^ ɛden. 15 Saa ɛkpondɛ ɛhye anwo edwɛkɛ dɔɔnwo a, nea September 15, 1981, The Watchtower ne, mukelɛ 26-31.

^ ɛden. 17 Eza nea January 15, 2007, The Watchtower ne, mukelɛ 17-20.

Kɛzi Ɛbaye Ɔ Nloa Ɛ?

• Duzu a baboa yɛ amaa yɛazuzu subane mɔɔ yɛlɛ ye wɔ nza nwo la anwo a?

• Kɛ ɔkɛyɛ na yɛabɔ yɛ nwo bane wɔ sunsum ɛtane nyɛleɛ nwo ɛ?

• Duzu ati a esiane wɔ nla nwo nvoninli ɛnleanlɛ nu a?

• Saa bɛtu awie mɔɔ yɛkulo ye edwɛkɛ la a, kɛzi yɛkile kɛ yɛkyi mɛladonlɛ ɛ?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Nvoninli wɔ mukelɛ 29]

Saa ɛkulo kɛ ɛno nza a, duzu a ɔwɔ kɛ ɛsuzu nwo a?

[Nvoninli wɔ mukelɛ 30]

Nea boɛ wɔ sunsum evinli nyɛleɛ mɔɔ wɔ anyelielɛ ninyɛne nu la anwo

[Nvoninli mɔɔ wɔ mukelɛ 31]

Awie mɔɔ nea nla nwo nvoninli la dua duzu wɔ ye ahonle nu?