Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Gyihova Anu Anwodozo Bɔkɔɔ Maa Yɛnyia Anwobanebɔlɛ

Gyihova Anu Anwodozo Bɔkɔɔ Maa Yɛnyia Anwobanebɔlɛ

Gyihova Anu Anwodozo Bɔkɔɔ Maa Yɛnyia Anwobanebɔlɛ

“Mefɛlɛ [Gyihova] a ɔte me ne.”—EDW. 4:3.

1, 2. (a) Esiane boni a dole Devidi a? (b) Edwɛndolɛ boni mɔ a yɛbazuzu nwo a?

BELEMGBUNLI DEVIDI ɛzie Yizilayɛma ɛvolɛ dɔɔnwo, noko kɛkala ɔwɔ tɛnlabelɛ mɔɔ anu yɛ se kpalɛ la anu. Ɔ ra Abesalɛm mɔɔ ɛnyia adwenle ɛtane la ɛzie ɔ nwo belemgbunli, na ɛhye ɛmaa Devidi ɛnriandi ɛvi Gyɛlusalɛm. Eza ɔ gɔnwo kpalɛ kpalɛ ɛye ye ɛmaa, kɛkala nɔhavoma ekyi bie ala a nee ye lua a. Ɔkɔ amuala la ɛnee ɔlɛsu na ɔ gyakɛ gua aze wɔ Ɔlivi Boka ne azo. Bieko, Hyemɛyae mɔɔ vi Belemgbunli Sɔɔlo abusua ne anu la, ɛlɛfuandi anwea agua Devidi anwo, na mekɛ ko ne ala ɔlɛbɔ ye sasa.—2 Sam. 15:30, 31; 16:5-14.

2 Asoo ɛnee amaneɛnwunlɛ ɛhye bamaa Devidi ava nyanelilɛ nee anyiemgba ahɔ Ɛbolɔ ɔ? Kyɛkyɛ, ɔluakɛ ɔfa ɔ rɛle ɔwula Gyihova anu. Ɛhye da ali wienyi wɔ Edwɛndolɛ ne mɔɔ tɔ zo nsa mɔɔ Devidi hyehyɛle mɔɔ ɔfane ye ɛnriandilɛ ne anwo la anu. Eza ɔhɛlɛle Edwɛndolɛ ne mɔɔ tɔ zo nna la. Edwɛndolɛ nwiɔ ɛhye mɔ maa yɛnwu kɛ Nyamenle tie nzɛlɛlɛ yɛɛ ɔbua. (Edw. 3:4; 4:3) Edwɛndolɛ ɛhye mɔ maa yɛdie yɛdi kɛ Gyihova nee ye nɔhalɛ azonvolɛ lua alehyenlɛ nee aledwolɛ, ɔyila bɛ, ɔboa bɛ, ɔmaa bɛ anzondwolɛ na ɔbɔ bɛ nwo bane. (Edw. 3:5; 4:8) Yemɔti, bɛmaa yɛzuzu edwɛndolɛ ɛhye mɔ anwo na yɛnlea kɛzi bɛmaa yɛnwu kɛ yɛlɛ anwobanebɔlɛ na yɛfa yɛ rɛle yɛwula Nyamenle anu la.

Mekɛ Mɔɔ ‘Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛkyi Yɛ Kɛzo La’

3. Kɛmɔ yɛnwu ye wɔ Edwɛndolɛ 3:1, 2, tɛnlabelɛ boni a ɛnee Devidi wɔ nu a?

3 Ɛbɔfoɔ bie zele kɛ: “Yizilayɛma kɔsɔɔti ɛkpo wɔ na bɛva bɛ ahonle bɛmaa Abesalɛm.” (2 Sam. 15:13) Mekɛ mɔɔ ɛnee Devidi ɛlɛdwenle kɛzi Abesalɛm holale nyianle menli ɛwolaa ɛhye ɔmanle bɛlile ɔ nzi anwo la, ɔbizale kɛ: ‘O Gyihova me agbɔvolɛ ɛzo! Bɛdabɛ mɔɔ bɛkyi me la ɛzo. Dɔɔnwo ɛlɛka me nwo edwɛkɛ kɛ, “Nyamenle ɛnrɛboa ye.”’ (Edw. 3:1, 2) Yizilayɛma dɔɔnwo dwenlenle kɛ Gyihova ɛnrɛlie Devidi ɛnrɛvi Abesalɛm nee ɔ gɔnwo mɔ asa nu.

4, 5. (a) Duzu a ɛnee Devidi die di a? (b) Edwɛkɛ “ɛkpogya me ti zo” kile duzu?

4 Noko ɛnee Devidi lɛ anwobanebɔlɛ ɔboalekɛ ɔvale ɔ rɛle amuala ɔwulale Nyamenle anu. Ɔdole edwɛne kɛ: ‘Na wɔmɔ, O Gyihova, ɛle me enyinlike, ɛmaa menyia me nyunlu na ɛkpogya me ti zo.’ (Edw. 3:3) Ɛnee Devidi die di kɛ Gyihova babɔ ɔ nwo bane kɛmɔ enyinlike bɔ sogyanli nwo bane la. Ɛhɛe, nyiane ɛmaa belemgbunli ɛhye mɔɔ anye evi la ɛheda ɔ ti zo na yezi ɔ ti aze ɔlɛnriandi. Noko Anwuma Anwumanli ne bahakyi Devidi tɛnlabelɛ ne amaa yeanyia anyunlunyia. Gyihova bamaa yeadenrɛ ɔ nwo, yeamaa ɔ ti zo na yeanyia ye anyunlunyia ne bieko. Devidi fa anwodozo fɛlɛ Nyamenle na ɔze kɛ ɔbalie ye zo. Asoo ɛlɛ anwodozo zɛhae bie wɔ Gyihova anu?

5 Devidi luale edwɛkɛ “ɛkpogya me ti zo” mɔɔ ɔhanle la azo ɔmanle ɔlale ali kɛ ɛnee ɔze kɛ Gyihova baboa ye. Baebolo ngilebɛbo fofolɛ kenga kɛ: “Noko wɔmɔ, O AWULAE, ɛle me enyinlike wɔ esiane nu mekɛ biala; ɛmaa medi konim na menyia akɛnrasesebɛ bieko.” (Today’s English Version) Mɔɔ fane edwɛkɛ “ɛkpogya me ti zo” anwo la, buluku bie ka kɛ: “Saa Nyamenle kpogya . . . awie ‘ati’ zo a, Ɔmaa ahenle nyia anyelazo nee anwodozo.” Mekɛ mɔɔ bɛvoanle Devidi bɛvile Yizilayɛ ebialilɛ ne azo la, ɔ rɛle bɔle. Noko akee, ‘ɔ ti ɛkpogyalɛ ne’ bamaa yeanyia akɛnrasesebɛ, nee anwodozo fofolɛ na yeava ɔ rɛle amuala yeawula Nyamenle anu.

‘Gyihova die me zo!’

6. Duzu ati a Devidi hanle kɛ Gyihova diele ye nzɛlɛlɛ wɔ Ye boka nwuanzanwuanza ne azo ɛ?

6 Devidi arɛle mɔɔ ɔvale ɔwulale Gyihova anu nee anwodozo mɔɔ ɔnyianle la manle ɔdoale zo kɛ: ‘Metea kpole mefɛlɛ Gyihova na ɔdie me zo wɔ ye boka nwuanzanwuanza ne azo.(Edw. 3:4) Bɛdiele Devidi na bɛvale ngyekyeleɛ ɛlɛka ne mɔɔ ɔgyi ɛkɛ ɔmaa Nyamenle mɔɔ ɔwɔ bɛ avinli la bɛhɔziele Boka Zayɔn azo. (Bɛgenga 2 Samoɛle 15:23-25.) Yemɔti, ɔfɛta kɛ, Devidi hanle kɛ Gyihova diele ye nzɛlɛlɛ wɔ Ye boka nwuanzanwuanza ne azo la.

7. Duzu ati a ɛzulolɛ anga Devidi ɛ?

7 Kɛmɔ ɛnee Devidi ze kɛ Nyamenle badie ye nzɛlɛlɛ la ati, ɛzulolɛ anga ye. Emomu, ɔdole edwɛne kɛ: ‘Meda medafe na eza metunwue, ɔluakɛ Gyihova a lɛ me a.’ (Edw. 3:5) Wɔ nɔɔzo, mekɛ mɔɔ agbɔvolɛ bahola ara ɔ nwo zo arɛlevilɛ nu bɔbɔ la, Devidi ɛnzulo kɛ ɔbahɔla. Ɔdie ɔdi kɛ ɔbadwazo, ɔluakɛ anwubielɛ mɔɔ yenyia la ɛmaa yenyia anwodozo kɛ ɔbahola yeava ɔ rɛle yeawula Nyamenle anu kɛ ɔboa ye mekɛ biala anu. Zɔhane ala a yɛdayɛ noko yɛbahola yɛayɛ a, saa yɛdi “[Gyihova] mɛla ne mɔ azo” na yɛandwe yɛ nwo ɛlɛ a.—Bɛgenga 2 Samoɛle 22:21, 22.

8. Kɛzi Edwɛndolɛ 27:1-4 maa yɛnwu kɛ Devidi vale ɔ rɛle wulale Nyamenle anu ɛ?

8 Devidi anwodozo nee ɔ rɛle mɔɔ ɛnee wɔ Nyamenle anu la, da ali wɔ ye edwɛne fofolɛ nu, edwɛkɛ ɛhye mɔɔ vi sunsum ne la wɔ nu: ‘Gyihova le me wienyi nee ngoanelielɛ; menrɛzulo awie biala. Gyihova le me ɛbɛla nu ɛvealeka; menrɛzulo awie biala. Saa ɛlɔnema bɛnra yia me a, menrɛzulo ɛhwee. Debie ko yɛɛ mebiza ye Gyihova ɛkɛ a, na yemɔ yɛ mebakpo ɔ bo zo a; kɛ menwɔdɛnla Gyihova sua nu dahuu, wɔ mekɛ mɔɔ mede ngoane nu, kɛ menwɔnwu kɛ Gyihova kɛnlɛma si de, na meabiza moalɛ wɔ ye Ɛzonlenlɛ Sua ne anu.’ (Edw. 27:1-4) Saa ɛte zɔhane nganeɛ ne bie, na wɔ tɛnlabelɛ ne ma wɔ adenle a, ɛbahɔ asafo nyianu ngakyile mɔɔ Gyihova azonvolɛ yɛ la bie dahuu.—Hib. 10:23-25.

9, 10. Ɔnva nwo edwɛkɛ mɔɔ wɔ Edwɛndolɛ 3:6, 7 la, duzu ati a ɛbaha kɛ ɛnee Devidi ɛnlɛ nzenralɛlilɛ subane a?

9 Abesalɛm nee menli dɔɔnwo anli nɔhalɛ ammaa Devidi noko ɔdole edwɛne kɛ: ‘Menzulo kpɔvolɛma apenle apenle mɔɔ ɛbɔ ɛyia me la. O Gyihova, dwazo! O me Nyamenle, die me! Ɔluakɛ wɔmɔ yɛɛ ɛtua me kpɔvolɛma kɔsɔɔti kakɛ a, wɔmɔ a ɛtudu amumuyɛma agye a.’Edw. 3:6, 7.

10 Devidi ɛnlɛ nzenralɛlilɛ subane. Nyamenle a ɛnee badua ye kpɔvolɛma kɔsɔɔti kakɛ a. Belemgbunli Devidi ɛhɛlɛ Mɛla ne bie, yɛɛ ɔze kɛ Gyihova ɛha ye wɔ nu kɛ: “Medame a mebali nzenralɛ na meadua kakɛ a.” (Mɛla 17:14, 15, 18; 32:35) Eza Nyamenle a ‘badudu amumuyɛma agye a.’ Bɛ gye mɔɔ ɔbadudu la kile kɛ, bɛnrɛnyia tumi bieko bɛnrɛli ɛtane. Gyihova ze amumuyɛma ɔluakɛ “ɔnea sonla ahonle nu.” (1  Sam. 16:7) Yɛda Nyamenle ase kɛ ɔmaa yɛ diedi nee anwosesebɛ yɛgyinla kpundii wɔ amumuyɛnli ko ne, Seetan, mɔɔ ɔnrɛhyɛ bɛbado ye azɛlɛ kuma mɔɔ ɛnlɛ ɔ bo anu kɛ awenade mɔɔ ɛlɛkpo noko ɔnlɛ egyele, na ɔfɛta ɛzɛkyelɛ la ngyegyelɛ nloa a!— 1  Pita 5:8,  9; Yek. 20:1, 2, 7-10.

‘Ngoanelielɛ Vi Gyihova’

11. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛsɛlɛ yɛmaa yɛ mediema diedima ɛ?

11 Devidi nwunle kɛ Gyihova angome a bahola alie ye a. Noko edwɛndolɛnli ne andwenle ɔ ngome ɔ nwo. Na Gyihova menli ne mɔɔ ɔdie bɛ ɔto nu kɛ ekpunli la noko ɛ? Ɔfɛta kɛ Devidi dwula ye edwɛne ne mɔɔ vi sunsum ne la wɔ adenle ɛhye azo: ‘Ngoanelielɛ vi Gyihova; wɔ nyilalɛ ɛha wɔ menli ne amuala.’ (Edw. 3:8) Nɔhalɛ nu, ɛnee Devidi wɔ ngyegyelɛ kpole nu, noko ɛnee Gyihova menli ne anwo edwɛkɛ hyia ye, na ɔlɛ anwodozo kɛ Nyamenle bayila bɛ. Ɔwɔ kɛ yɛdayɛ noko yɛmaa yɛ gɔnwo mɔ diedima anwo edwɛkɛ kyia yɛ. Bɛmaa yɛhakye bɛ wɔ yɛ asɔneyɛlɛ nu, yɛzɛlɛ Gyihova kɛ ɔva ye sunsum nwuanzanwuanza ne ɔmaa bɛ, amaa bɛahola bɛanyia akɛnrasesebɛ nee anwodozo bɛabɔ edwɛkpa ne nolo.—Ɛfɛ. 6:17-20.

12, 13. Duzu a dole Abesalɛm a, na kɛzi Devidi yɛle ye nyɛleɛ ɛ?

12 Abesalɛm wule anyiemgba ewule—ɛhye le kɔkɔbɔlɛ ma bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ awie mɔ basabasa, titile menli mɔɔ Nyamenle ɛkpokpa bɛ mɔɔ bie a le Devidi la. (Bɛgenga Mrɛlɛbulɛ 3:31-35.) Konle zile, na Abesalɛm ɛlɔne ne anli konim. Ɛnee Abesalɛm de ɛkpɔnwɔndua zo ɛlɛnriandi na ɔ ti ɛnrinli buzuu ne hɔbɛkale baka kpole bie asa ngane. Ɛnee ɔhenda ɛkɛ—anyewɔzo noko ɛnle ɔngola ɛhwee yɛ—hɔkpulale kɛ Dwowabe vale atwɛ nsa wowɔle ɔkɛnra azo hunle ye.—2 Sam. 18:6-17.

13 Mekɛ mɔɔ Devidi dele mɔɔ ɛdo ɔ ra ne la asoo ɔlile fɛlɛko? Kyɛkyɛ. Emomu, ɔlile akɔneaba, ɔzunle na ɔdeanle nu kɛ: “O me ra Abesalɛm, me ra, me ra Abesalɛm! Ɛnee ɛmmaa mame menwu, o me ra, me ra Abesalɛm.” (2 Sam. 18:24-33) Dwowabe edwɛkɛ ne ala a liele Devidi vile ye nyane kpole ne anu a. Anyebolo ti Abesalɛm honle tiale ɔdaye mumua ne ɔ ze—awie mɔɔ Gyihova ɛkpokpa ye la—na ɔvale munzule kpole ɔrale ɔ nwo zo. Nea kɛzi Abesalɛm awieleɛ yɛle alɔbɔlɛ a!—2 Sam. 19:1-8; Mrɛ. 12:21; 24:21, 22.

Devidi Eza Fa Ɔ Rɛle Wula Nyamenle Anu

14. Duzu a yɛbahola yɛaha ye wɔ Edwɛndolɛ 4 ne anwo a?

14 Edwɛndolɛ ne mɔɔ tɔ zo nna la le kɛ mɔɔ tɔ zo nsa la, ɔle nzɛlɛlɛ mɔ vi ahonle nu mɔɔ Devidi yɛle a, ɔmaa yɛnwu ɔ rɛle amuala mɔɔ ɔvale ɔwulale Gyihova anu la. (Edw. 3:4; 4:3) Bie a Devidi hyehyɛle edwɛne ɛhye ɔvale ɔyɛle Nyamenle mo kɛ ɔliele ye wɔ Abesalɛm konle ne anu la. Anzɛɛ bie a Livaema mɔɔ bɛto edwɛne la ati a bɛhɛlɛle a. Ye biale anu, saa yɛdwenledwenle nwo a, ɔbamaa yɛ rɛle mɔɔ wɔ Gyihova anu la anu amia.

15. Duzu ati a yɛkola yɛfa anwodozo yɛdua Ralɛ ne anwo zo yɛsɛlɛ Gyihova a?

15 Eza Devidi lale anwodozo bɔkɔɔ nee diedi mɔɔ ɔlɛ kɛ Nyamenle tie nzɛlɛlɛ na ɔbua la ali. Ɔdole edwɛne kɛ: ‘O Nyamenle, me pepɛdievolɛ, mefɛlɛ a die me zo. Mengyianle la, ɛboale me, nwu me anwunvɔne na tie me nzɛlɛlɛ.’ (Edw. 4:1) Saa yɛyɛ mɔɔ ɔtenrɛ la a, yɛbahola yɛanyia zɛhae anwodozo ne bie. Yɛze kɛ Gyihova, “tenlenle Nyamenle” ne, yila ye menli fɔɔnwoma, yemɔti yɛkola yɛdua ɔ Ra ne, Gyisɛse ɛkpɔnelɛ afɔle ne anu diedi zo yɛyɛ asɔne. (Dwɔn 3:16, 36) Nea anzondwolɛ mɔɔ ɛhye maa yɛnyia a!

16. Duzu a manle Devidi asa nu dole a?

16 Ɔdwu mekɛ ne bie a yɛkɔ tɛnlabelɛ mɔɔ maa yɛ sa nu to la anu. Ɔkola ɔyɛ mekɛ ezinra bie anu. Ɛhye bie dole Devidi ɔluakɛ ɔdole edwɛne kɛ: ‘Kenlenzu a bɛkɛgyakyi me nyunlu aze ɛgualɛ a, ebiamɔ? Kenlenzu a bɛkɛgyakyi mgbane mgbane ɛhanlɛ nee adalɛ nzi ɛlilɛ a?’ (Edw. 4:2) Edwɛkɛkpɔkɛ “ebiamɔ” twe adwenle kɔ alesama anwo zo wɔ adenle mɔɔ ɛnle kpalɛ la azo. Devidi agbɔvolɛ hulole ninyɛne “mgbane mgbane.” Baebolo ngilebɛbo fofolɛ ka kɛ: “Bɛbahulo ninyɛne mgbane mgbane na bɛali adalɛ nyamenle nzi bɛahɔdwu kenlenzu?” (The New International Version) Saa yɛ sa nu to ɔlua mɔɔ menli yɛ la ati bɔbɔ a, bɛmaa yɛhɔ zo yɛvi ahonle nu yɛzɛlɛ na yɛhile kɛ yɛfa yɛ rɛle amuala yɛwula nɔhalɛ Nyamenle kokye ne anu.

17. Kilehile kɛzi yɛbava Edwɛndolɛ 4:3 yɛali gyima la anu.

17 Anwodozo mɔɔ Devidi lɛ wɔ Nyamenle anu la, da ali wɔ edwɛkɛ ɛhye anu: ‘Bɛnwu ye kɛ Gyihova ɛnlea nu ɛye fɔɔnwonli ne ɛyɛ ye ɛdeɛ. Mefɛlɛ Gyihova a ɔte me ne.’ (Edw. 4:3) Yɛhyia akɛnrasesebɛ nee Gyihova anu anwodozo bɔkɔɔ amaa yɛahɔ zo yɛali nɔhalɛ yɛamaa ye. Kɛ neazo la, ɔwɔ kɛ Keleseɛne abusua bie nyia subane ɛhye mɔ wɔ mekɛ mɔɔ bɛkɛdu bɛ nuhua bie mɔɔ annu ɔ nwo la. Nyamenle yila bɛdabɛ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ bɛmaa ye na bɛdi ye mɛla zo la. Nɔhalɛlilɛ nee Gyihova anu anwodozo bɔkɔɔ maa ye menli anye die.—Edw. 84:11, 12.

18. Kɛmɔ Edwɛndolɛ 4:4 ka la, saa awie ka edwɛkɛ anzɛɛ yɛ nyɛleɛ ɛtane tia yɛ a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

18 Na saa awie ka edwɛkɛ anzɛɛ yɛ ninyɛne ka yɛ ɛya noko ɛ? Yɛ nye bahola alie dahuu saa yɛyɛ mɔɔ Devidi hanle la a: ‘Bɛva ɛya, na bɛmmayɛ ɛtane; bɛyɛ koonwu na bɛdwenle nwo kpalɛ wɔ bɛ ɛkpa ne mɔ azo.’ (Edw. 4:4) Saa awie ɛha edwɛkɛ ɛtane ɛhile yɛ anzɛɛ ɛvo yɛ a, ɔnle kɛ yɛyɛ ɛtane yɛdi nzenralɛ. (Wulo. 12:17-19) Yɛbahola yɛayɛ nwolɛ asɔne wɔ mekɛ mɔɔ yɛla yɛ ɛkpa zo la. Saa yɛyɛ edwɛkɛ ne anwo asɔne a, ɔbamaa yɛahakyi yɛ adwenle na yɛavi ɛlɔlɛ nu yɛava yɛahyɛ. (1 Pita 4:8) Ɛhye ati, Pɔɔlo folɛdulɛ ne mɔɔ ɔda ali kɛ ɔgyi Edwɛndolɛ 4:4 azo la anwo hyia kpalɛ: “Bɛva ɛya, na bɛmmayɛ ɛtane; bɛyɛ koonwu na bɛdwenle nwo kpalɛ wɔ bɛ ɛkpa ne mɔ azo. Saa ɛfa ɛya a, mmamaa ɔfa wɔ ɔkɔ ɛtane nu; eza mmamaa sɛnzɛne ne tɔ wɔ ɛya zo. Bɛmmamaa Abɔnsam adenle.”—Ɛfɛ. 4:26, 27.

19. Kɛzi Edwɛndolɛ 4:5 kola boa yɛ wɔ yɛ Nyamenle ɛzonlenlɛ nu ɛ?

19 Devidi si kɛzi ɔhyia kɛ yɛfa yɛ rɛle yɛwula Nyamenle anu azo la, ɔdole edwɛne kɛ: ‘Bɛbɔ azu mɔɔ anwo te la bɛmaa Gyihova, na bɛva bɛ rɛle bɛwula ye nu.’ (Edw. 4:5) Saa Yizilayɛma azu anzɛɛ afɔle mɔɔ bɛbabɔ la azo bara nvasoɛ a, ɛnee ɔwɔ kɛ bɛnyia adwenle kpalɛ. (Aye. 1:11-17) Saa Nyamenle balie yɛ ɛzonlenlɛ ado nu a ɛnee ɔwɔ kɛ yɛdayɛ noko yɛnyia adwenle kpalɛ na yɛfa yɛ rɛle amuala yɛwula ye nu.—Bɛgenga Mrɛlɛbulɛ 3:5, 6; Hibuluma 13:15, 16.

20. Duzu a ‘Gyihova kpogya ɛ nye zo nea yɛ’ kile a?

20 Devidi doale zolɛ kɛ: ‘Menli dɔɔnwo ka kɛ: O  Gyihova, kpogya ɛ nye zo nea yɛ, na maa saleɛ ɛdo yɛ.’ (Edw. 4:6) Edwɛkɛ “kpogya ɛ nye zo nea yɛ” kile Gyihova ahunlunyele anzɛɛ ɔ nyunlu ɛlolɛ. (Edw. 89:15) Yemɔti, mekɛ mɔɔ Devidi yɛle asɔne kɛ “kpogya ɛ nye zo nea yɛ” la, ɛnee ɔlɛka kɛ ‘kile ahunlunyele maa yɛ.’ Ɔluakɛ yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo la ati, yɛlɛ ɔ nyunlu ɛlolɛ nee anyelielɛ kpole wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛfa anwodozo yɛayɛ ye ɛhulolɛdeɛ la.

21. Saa yɛfa yɛ nwo yɛwula sunsum nu ɛbuhenle ne anu kpalɛ a, duzu a yɛbanyia a?

21 Mekɛ mɔɔ ɛnee Devidi anye la anyelielɛ mɔɔ Nyamenle fa maa mɔɔ ɔtɛla mɔɔ ɛbuhenle maa bɛnyia ade la, ɔdole edwɛne ɔmanle Gyihova kɛ: ‘Wɔmaa me nye ɛlie dɔɔnwo ɛdɛla bɛdabɛ mɔɔ bɛ abɛlɛ nee nwanye rale dɔɔnwo la.’ (Edw. 4:7) Yɛbahola yɛalie yɛali kɛ saa yɛfa yɛ nwo yɛwula edwɛkɛhanlɛ gyima ne anu bɔkɔɔ a, yɛ nye balie kpalɛ. (Luku 10:2) Kɛ ‘maanlema mɔɔ anwo ɛzo’ na bɛdabɛ mɔɔ bɛkpokpa bɛ li bɛ nyunlu la, ɛnɛ, yɛdi fɛlɛko wɔ ‘menli mɔɔ bu bɛyɔba ne’ mɔɔ bɛ nwo kɔ zo so la anwo. (Aye. 9:3) Asoo ɛlɛfi ahonle muala nu wɔanyia ɛbuhenle ɛhye mɔɔ yɛ anyelielɛ la anu kyɛfoa?

Nyia Anwodozo Wɔ Nyamenle Anu Na Kɔ Ɛ Nyunlu

22. Kɛmɔ Edwɛndolɛ 4:8 kile la, mekɛ mɔɔ Yizilayɛma lile Nyamenle Mɛla ne azo la, nganeɛ boni a bɛdele a?

22 Devidi dwulale ye edwɛndolɛ ne wɔ adenle ɛhye azo: ‘Akee meala mealafe anzondwolɛ nu, ɔluakɛ, wɔmɔ Gyihova ala, yɛɛ ɛsinza me a.’ (Edw. 4:8) Mekɛ mɔɔ Yizilayɛma lile Gyihova Mɛla zo la, bɛnyianle anzondwolɛ nee anwobanebɔlɛ. Kɛ neazo la, “Dwuda nee Yizilayɛ maanlema anzo nu dwole bɛ” wɔ Sɔlɔmɔn tumililɛ ne abo. (1  Arl. 4:25) Ɔnva nwo kɛ maanle maanle mɔɔ zuozua bɛ kpɔle bɛ la, bɛdabɛ mɔɔ bɛvale bɛ rɛle bɛwulale Nyamenle anu la nyianle anzondwolɛ. Kɛmɔ Devidi yɛle la, yɛda anzondwolɛ nu ɔluakɛ Nyamenle bɔ yɛ nwo bane.

23. Saa yɛfa yɛ rɛle amuala yɛwula Gyihova anu a, duzu a yɛbanyia a?

23 Bɛmaa yɛva anwodozo yɛhɔ yɛ nyunlu wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ ne anu. Eza bɛmaa yɛva diedi yɛyɛ asɔne na yɛanyia “Nyamenle [anzondwolɛ] ne mɔɔ bo sonla ndelebɛbo muala azo la.” (Fel. 4:6, 7) Nea anyelielɛ mɔɔ ɛhye maa yɛnyia a! Saa yɛfa yɛ rɛle amuala yɛwula Gyihova anu a, yɛbahola yɛava anwodozo yɛanlea mɔɔ ɔbara kenlebie la ade.

Kɛzi Ɛbabua Ɛ?

• Ngyegyelɛ boni a Devidi yiale ɔlua Abesalɛm ati a?

• Kɛzi Edwɛndolɛ 3 ne kola maa yɛnyia anwodozo ɛ?

• Ndenle boni azo a Edwɛndolɛ 4 ne kola maa yɛfa yɛ rɛle yɛwula Gyihova anu ɛ?

• Saa yɛfa yɛ rɛle amuala yɛwula Nyamenle anu a duzu nvasoɛ a yɛbanyia a?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Nvoninli ne mɔ wɔ mukelɛ 32]

Asoo ɛfa ɛ rɛle amuala ɛwula Gyihova anu?