Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

‘Nyamenle Nrɛlɛbɛ Le Kpole Bo Zolɛ’

‘Nyamenle Nrɛlɛbɛ Le Kpole Bo Zolɛ’

‘Nyamenle Nrɛlɛbɛ Le Kpole Bo Zolɛ’

“Nyamenle anwonyia le kpole. Ye nrɛlɛbɛ nee ye adwenle le kpole bo zolɛ. Nwane a kɛhola kɛde ye kpɔkɛ mɔɔ ɔkɛbɔ la abo a?”—WULO. 11:33.

1. Nwolɛ adenle kpole boni a Keleseɛnema mɔɔ bɛzɔne bɛ la ɛnyia a?

NWOLƐ adenle kpole boni a wɔnyia ye ɛlɛ a? Mɔlebɛbo ne, bie a ɛbadwenle gyima bie mɔɔ wɔnyia anzɛɛ eni bie mɔɔ bɛlile wɔ la anwo. Noko akee, Keleseɛnema mɔɔ bɛzɔne bɛ la ɛnyia nwolɛ adenle kpole kɛ bɛ nee Gyihova, nɔhalɛ Nyamenle ne ɛnyia agɔnwolɛvalɛ kyengye la. Ɛhye ɛmaa “Nyamenle ɛkpondɛ [yɛ] bo zo” anzɛɛ ɛnwu yɛ.—1 Kɔl. 8:3; Gal. 4:9.

2. Duzu ati a Gyihova mɔɔ yɛbanwu ye na ɔdaye noko yeanwu yɛ la le nwolɛ adenle kpole ɛ?

2 Duzu ati a Gyihova mɔɔ yɛbanwu ye anzɛɛ ɔbanwu yɛ la le nwolɛ adenle kpole a? Ɔluakɛ ɔdaye a ɔle Sonla kpole kpalɛ wɔ anwuma nee aze a, eza ɔle Awie mɔɔ ɔbɔ bɛdabɛ mɔɔ ɔkulo bɛ la anwo bane. Sunsum ne manle ngapezonli Nahum hɛlɛle kɛ: “[Gyihova] le kpalɛ, ɔle ɛvealeka wɔ ɛmianlɛ nu; ɔsɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛnriandi bɛbatane ye la.” (Nah. 1:7; Edw. 1:6) Nɔhalɛ nu, dahuu ngoane mɔɔ yɛbanyia la gyi nɔhalɛ Nyamenle ne nee ɔ Ra Gyisɛse Kelaese mɔɔ yɛbanwu bɛ la azo.—Dwɔn 17:3.

3. Duzu a Nyamenle mɔɔ yɛbanwu ye la kile a?

3 Nyamenle mɔɔ yɛbanwu ye la kile dɔɔnwo tɛla ye duma ne ala mɔɔ yɛbanwu ye la. Ɔwɔ kɛ yɛnwu ye kɛ Agɔnwolɛ la, yɛnwu ninyɛne mɔɔ ɔkulo nee mɔɔ ɔngulo. Yɛ ɛbɛla mɔɔ yɛbabɔ yɛamaa ɔ nee ndelebɛbo ɛhye ayɛ ko la a bahile kɛ yɛnwu Nyamenle kpalɛ a. (1 Dwɔn 2:4) Noko saa yɛkpondɛ kɛ yɛnwu Gyihova amgba a, debie bieko wɔ ɛkɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ a. Tɛ mɔɔ yeyɛ la angome a ɔwɔ kɛ yɛnwu ye a, emomu, adenle mɔɔ ɔluale zo nee deɛmɔti ɔyɛle ye zɔ la noko. Saa yɛte Gyihova bodane ne mɔ abo kpalɛ a, ɔbamaa ‘Nyamenle nrɛlɛbɛ kpole ne’ ayɛ yɛ azibɛnwo.—Wulo. 11:33.

Nyamenle Mɔɔ Lɛ Bodane

4, 5. (a) Kɛzi bɛva bɛli gyima wɔ Baebolo ne anu la, duzu a edwɛkɛkpɔkɛ “bodane” kile a? (b) Yɛ neazo fa kile kɛzi awie kola dua ndenle ngakyile zo dwu ye bodane nwo la anu.

4 Gyihova le Nyamenle mɔɔ lɛ bodane. Baebolo ne ka ye “damɛnlangoate ngyehyɛlɛ [‘bodane,’ NW]” ne anwo edwɛkɛ. (Ɛfɛ. 3:10, 11) Duzu a edwɛkɛ ɛhye kile a? Kɛzi bɛva bɛli gyima wɔ Baebolo ne anu la, edwɛkɛkpɔkɛ “bodane” kile debie mɔɔ gyi awie anye zo mɔɔ ɔbahola yealua adenle mɔɔ bo ko la azo yeadwu nwo a.

5 Kɛ neazo la: Awie bahulo kɛ ɔtu adenle ɔkɔ ɛleka fɔɔnwo bie. Ɛleka mɔɔ ɔkulo kɛ ɔkɔ la ɛrayɛ ye bodane. Ɔbahola yealua ndenle ngakyile zo yeahɔ ɛkɛ. Mekɛ mɔɔ ɔlua adenle ne mɔɔ yekpa azo ɔlɛkɔ la, ɔbahola yeayia maanle nu mɔɔ ɛnle kpalɛ, kale mɔɔ kyele zo anzɛɛ adenle mɔɔ bɛdua ye. Ɛhye bamaa yeahɔva adenle fofolɛ zo. Noko akee, ɔnva nwo nzenzaleɛ biala mɔɔ ɔbayɛ la, saa ɔdwu ɛleka mɔɔ ɔlɛkɔ la a, ɛnee yedwu ye bodane ne anwo.

6. Nzenzaleɛ boni a Gyihova ɛyɛ amaa yeadwu ye bodane ne anwo a?

6 Gyihova noko ɛyɛ nzenzaleɛ dɔɔnwo amaa yeadwu ye damɛnlangoate bodane ne anwo. Ɔze kɛ ye abɔdeɛ mɔɔ ze nrɛlɛbɛ la lɛ adenle kpa mɔɔ bɛkulo, yemɔti ɔyɛ nzenzaleɛ amaa yeadwu ye bodane nwo. Kɛ neazo la, maa yɛzuzu kɛzi Gyihova dwule ye bodane ne mɔɔ fane Abozonli ne mɔɔ bɛbɔle ɔ nwo ɛwɔkɛ anwo la anwo. Mɔlebɛbo ne, Gyihova zele menli nwiɔ ne mɔɔ bɛlumua la kɛ: “Bɛlɔ, bɛyɛ mɔnwo mɔnwo, bɛyi azɛlɛ ye na bɛzie azɛlɛ ye.” (Mɔl. 1:28) Asoo Yidɛn tola ne anu atuadelɛ ne zile bodane ɛhye adenle? Kyɛkyɛ! Ndɛndɛ ne ala, Gyihova yɛle tɛnlabelɛ fofolɛ ɛhye anwo debie ɔlua “adenle” gyɛne mɔɔ ɔvale zo kɛ ɔdi ye bodane ne anwo gyima la azo. Ɔbɔle ɛwɔkɛ kɛ “raalɛ ne ara [‘abozonli,’ NW]” ne, bara araziezie debie biala mɔɔ atuadelɛma ne zɛkyele ye la.—Mɔl. 3:15; Hib. 2:14-17; 1 Dwɔn 3:8.

7. Duzu a yɛsukoa yɛfi kɛzi Gyihova hanle ɔdaye mumua ne ɔ nwo edwɛkɛ wɔ Adendulɛ 3:14 la anu a?

7 Tumi mɔɔ Gyihova lɛ di tɛnlabelɛ fofolɛ nwo gyima wɔ mekɛ mɔɔ ɔlɛmaa ye bodane ara nu la nee kɛzi ɔhanle ɔdaye mumua ne ɔ nwo edwɛkɛ la yia. Mekɛ mɔɔ Mosisi vale ngyegyelɛ mɔɔ ɔbayia ye wɔ gyima mɔɔ Gyihova vale manle ye anu dole ɔ nyunlu la, Gyihova hanle edwɛkɛ ɛhye kyekyele ɔ rɛle: “Mebayɛ me nwo mɔɔ mekpondɛ kɛ meyɛ la.” Yɛɛ ɔvale ɔzɔle zo kɛ: “Ka kile Yizilayɛma kɛ, ‘Mebayɛ ɛzoa me bɛ nwo ɛke.’” (Ade. 3:14, NW) Ɛhɛe, Gyihova kola kakyi ɔ nwo debie biala mɔɔ ɔkulo la amaa yeadwu ye bodane nwo! Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo yɛle ɛhye anwo ndonwo kɛnlɛma wɔ ye kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle ɔhɔmanle Wulomuma la wɔ tile 11 ne anu. Ɔhanle sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɔlivi baka bie anwo edwɛkɛ wɔ ɛkɛ. Saa yɛlɛ anyelazo kɛ yɛbahɔ anwuma anzɛɛ yɛbanyia dahuu ngoane wɔ azɛlɛ ye azo bɔbɔ a, ndonwo ɛhye mɔɔ yɛbazuzu nwo la bamaa anyezɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa Gyihova nrɛlɛbɛ kpole ne la ayɛ kpole.

Gyihova Bodane Wɔ Abozonli Ne Anwo

8, 9. (a) Edwɛkɛ nna mɔɔ nwolɛ hyia la boni a baboa yɛ amaa yɛade ɔlivi baka ne anwo ndonwo ne abo a? (b) Kpuyia boni anwo mualɛ a maa yɛnwu kɛzi Gyihova yɛ nzenzaleɛ di ye bodane nwo gyima ɛ?

8 Amaa yɛahola yɛade ɔlivi baka ne anwo ndonwo ne abo kpalɛ la, ɔwɔ kɛ yɛnwu Gyihova bodane mɔɔ fane abozonli ne mɔɔ bɛhanle ɔ nwo edwɛkɛ la, anwo edwɛkɛ nna mɔɔ nwolɛ hyia la. Mɔɔ lumua, Gyihova bɔle Ebileham ɛwɔkɛ kɛ ɔ bo zo nli, anzɛɛ ɔ bo zo amra anwo zo yɛɛ “maanle maanle mɔɔ wɔ ewiade la balua anyia nyilalɛ a.” (Mɔl. 22:17, 18) Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, bɛbɔle Yizilayɛ maanle ne mɔɔ bɛvi Ebileham anu la ɛwɔkɛ kɛ bɛbayɛ “sɛlɛvolɛma ‘[ɛsɔfoma belemgbunli maanle, NW].’” (Ade. 19:5, 6) Mɔɔ tɔ zo nsa, mekɛ mɔɔ nwonane nu Yizilayɛma dɔɔnwo anlie Mɛzaya ne ando nu la, Gyihova luale adenle fofolɛ zo nyianle “ɛsɔfoma belemgbunli maanle.” (Mat. 21:43; Wulo. 9:27-29) Awieleɛ bɔkɔɔ ne, ɔnva nwo kɛ Gyisɛse a le Ebileham anlɔnra anzɛɛ abozonli titile ne la, awie mɔ noko ɛnyia adenle ɛrayɛ abozonli ne foa.—Gal. 3:16, 29.

9 Yɛkola yɛgyinla edwɛkɛ nna ɛhye mɔ mɔɔ anwo hyia la azo yɛnwu ye wɔ Yekile buluku ne anu kɛ menli mɔɔ bɛ dodo le 144,000 la, nee Gyisɛse bayɛ arelemgbunli nee ɛsɔfoma wɔ anwuma. (Yek. 14:1-4) Bɛhanle ɛhye mɔ noko anwo edwɛkɛ kɛ: “Bɛ muala bɛvi Yizilayɛ.” (Yek. 7:4-8) Noko, asoo 144,000 ne anu amra kɔsɔɔti le nwonane nu Yizilayɛma, anzɛɛ Dwuuma? Kpuyia ɛhye nyelebɛnloa maa yɛnwu nzenzaleɛ mɔɔ Gyihova yɛ amaa yeali ye bodane nwo gyima la. Akee maa yɛnlea kɛzi ɛzoanvolɛ Pɔɔlo kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle Wulomuma la boa maa yɛnwu mualɛ ne la.

“Ɛsɔfoma Belemgbunli Maanle”

10. Nwolɛ adenle titile boni a ɛnee wɔ ɛkɛ maa Yizilayɛ maanle ne a?

10 Kɛmɔ yɛlumua yɛha la, Yizilayɛ maanle ne anu amra angome a Nyamenle bɔle bɛ ɛwɔkɛ kɛ menli bavi arayɛ “maanle nwuanzanwuanza na bɛazonle me kɛ bɛle me sɛlɛvolɛma” nee arelemgbunli a. (Bɛgenga Wulomuma 9:4, 5.) Noko, saa Abozonli ne mɔɔ bɛbɔ ɔ nwo ɛwɔkɛ la ba a duzu a bazi a? Asoo nwonane nu Yizilayɛ maanle ne angome anu a sunsum nu Yizilayɛma mɔɔ bɛle 144,000 mɔɔ bɛbayɛ Ebileham abozonli ne foa mɔɔ tɔ zo nwiɔ la bɛavi ara a?

11, 12. (a) Mekɛ boni a bɛbɔle ɔ bo bɛkpale menli mɔɔ bayɛ anwuma Belemgbunlililɛ ne anu amra la ɛ, na duzu a Dwuuma mɔɔ ɛnee de aze zɔhane mekɛ ne anu la dɔɔnwo yɛle a? (b) Kɛ ɔyɛle mɔɔ Gyihova asa hanle bɛdabɛ mɔɔ bɛbayɛ Ebileham abozonli ne la “amuala” ɛ?

11 Bɛgenga Wulomuma 11:7-10. Kɛ maanle la, Dwuuma mɔɔ ɛnee wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua anu la kpole Gyisɛse. Yemɔti, tɛ bɛ maanle ne angome anu a ɛnee Ebileham abozonli ne bavi ara a. Noko akee, mekɛ mɔɔ bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛkpa bɛdabɛ mɔɔ bɛbayɛ “ɛsɔfoma belemgbunli maanle” ne wɔ Pɛntekɔso 33 Y.M. ye la, Dwuuma bie mɔ mɔɔ bɛlɛ ahonle kpalɛ la kponlenle ɛvɛlɛlɛ ne azo. Saa ɛfa bɛ dodo ɛto Dwuu maanle ne anu amra kɔsɔɔti anwo a ɛnee bɛle “menli ekyi bie.”—Wulo. 11:5.

12 Adenle boni azo a ɛnee Gyihova balua na ɔ sa aha menli mɔɔ barayɛ Ebileham abozonli ne la “amuala” a? (Wulo. 11:12, 25) Yɛ mualɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo vale manle la nzonlɛ: “Menga kɛ Nyamenle ɛwɔkɛ ne ɛkpo aze, ɔboalekɛ tɛ [nwonane nu] Yizilayɛma amuala a Nyamenle kpale nu yele bɛ kɛ bɛle ye menli a; yɛɛ tɛ bɛmɛ mɔɔ bɛle Ebileham nlɔnra la amuala a le [Ebileham abozonli ne foa a] . . . Ɛhye kile kɛ tɛ ngakula mɔɔ bɛwo bɛ wɔ nwonane nu ngyehyɛlɛ zo la amuala a le Nyamenle amra a, na ngakula mɔɔ ɔlua Nyamenle ɛwɔkɛ ne ati bɛwole bɛ la a le bɛdabɛ mɔɔ bɛfa bɛ kɛ bɛle nlɔnra kpalɛ kpalɛ ne a.” (Wulo. 9:6-8) Yemɔti, tɛ Ebileham abusua nu mɔɔ awie vi la yɛɛ bamaa Gyihova ava ye aboka ye bodane ne mɔɔ fane abozonli ne anwo la anwo a.

Sɛkɛlɛneɛ Adenle Zo Ɔlivi Baka Ne

13. Duzu a gyi ɛkɛ ne maa (a) ɔlivi baka ne, (b) ye ndinli ne, (d) ye avinli ne, yɛɛ (ɛ) ye ngane ne mɔ a?

13 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo kɔ zo fa bɛdabɛ mɔɔ bɛbayɛ Ebileham abozonli ne la toto sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɔlivi baka ne ngane ne anwo. * (Wulo. 11:21) Zɛhae ɔlivi baka ne gyi ɛkɛ maa Nyamenle bodane mɔɔ fane Ebileham ngyekyeleɛ ne anwo gyimalilɛ nwo la. Baka ne ndinli le nwuanzanwuanza, na ɔgyi ɛkɛ ɔmaa Gyihova kɛ awie mɔɔ maa sunsum nu Yizilayɛma ngoane a. (Aye. 10:20; Wulo. 11:16) Ye avinli ne gyi ɛkɛ maa Gyisɛse kɛ Ebileham abozonli ne mɔɔ lumua la. Ye ngane ne kɔsɔɔti gyi ɛkɛ maa bɛdabɛ mɔɔ bɛka bɛbɔ nu bɛyɛ Ebileham abozonli ne foa mɔɔ tɔ zo nwiɔ la “amuala.”

14, 15. Nwane mɔ a le ɔlivi baka ne asa ngane ne mɔɔ ‘bɛpepɛle bɛguale’ la, na nwane mɔ a bɛvale bɛ bɛsisale zo a?

14 Wɔ ɔlivi baka ne anwo ndonwo ne anu, bɛvale nwonane nu Dwuuma mɔɔ kpole Gyisɛse la bɛdole ɔlivi baka ne ngane ne mɔɔ ‘bɛpepɛle bɛguale’ la anwo. (Wulo. 11:17) Yemɔti, nwolɛ adenle mɔɔ bɛlɛ kɛ bɛbayɛ Ebileham abozonli ne foa la vile bɛ sa. Ɛnee nwane mɔ a baragyinla bɛ gyakɛ anu a? Wɔ nwonane nu Dwuuma mɔɔ vale Ebileham abo zo amra mɔɔ bɛde la dule bɛ nwo la afoa nu, bɛnrɛlie mualɛ ne bɛnrɛli. Noko ɛnee Dwɔn Sɔnevolɛ ne ɛlumua ɛbɔ bɛ kɔkɔ kɛ saa Gyihova kulo a ɔbahola yeamaa awolɛ bɔbɔ arayɛ Ebileham abo zo amra.—Luku 3:8.

15 Duzu a Gyihova yɛle manle ye bodane ne rale nu a? Pɔɔlo hilehilele nu kɛ bɛpepɛ baka belɛ ne ngane ne mɔ bie bɛgua na bɛva bɛmɛ mɔɔ bɛle kɛ baka nyinli la ngane bɛrasisa zo. (Bɛgenga Wulomuma 11:17, 18.) Yemɔti, bɛvale Keleseɛnema mɔɔ bɛva sunsum ne bɛkpokpa bɛ mɔɔ bɛvi maanle maanle ne anu mɔɔ bie a le bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ Wulomu asafo ne anu la bɛsisale sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɔlivi baka ne azo. Wɔ adenle ɛhye azo, bɛrayɛle Ebileham abozonli ne foa. Mɔlebɛbo ne, ɛnee bɛle kɛ ɔlivi baka nyinli asa ngane la, ɛnee bɛnlɛ adenle bɛmboka ngyekyeleɛ titile ɛhye anwo. Noko, Gyihova bukele adenle manle bɛrayɛle sunsum nu Dwuuma.—Wulo. 2:28, 29.

16. Kɛzi ɛzoanvolɛ Pita hilehilele adenle mɔɔ bɛvale zo bɛnyianle sunsum nu maanle fofolɛ ɛhye la anu ɛ?

16 Ɛzoanvolɛ Pita hilehilele edwɛkɛ ne anu kɛ: ‘Bolɛ ɛhye sonle bolɛ kpole kpalɛ maa bɛdabɛ [sunsum nu Yizilayɛma, mɔɔ Keleseɛnema mɔɔ bɛnle Dwuuma boka nwo] mɔɔ bɛdie bɛdi la, na bɛdabɛ mɔɔ bɛnlie bɛnli la, Nyamenle Edwɛkɛ ne se, “Bolɛ ko ne ala mɔɔ suatovoma ne kpole kɛ ɔle debie mgbane la, yemɔ ala a ɔrayɛle bolɛ mɔɔ anwo hyia kpalɛ la a.” Eza Nyamenle Edwɛkɛ ne bie se, “Ɛhye le bolɛ mɔɔ bamaa menli adu koti a; ɔle bodane mɔɔ bamaa bɛadu bɛagua a.” Noko bɛmɛ a bɛle menli mɔɔ Nyamenle ɛkpa nu ɛye bɛ a. Bɛle Belemgbunli nee sɛlɛvolɛma [ɛsɔfoma], maanle nwuanzanwuanza, Nyamenle ɔdaye ye menli mɔɔ yeboɔboa yekpondɛ bɛ bo zo na yevɛlɛ bɛ kɛ bɛvi awozinli nu bɛrɛla ye wienyi ne anu na bɛbɔ ye nwanwane gyima ne nolo a. Mekɛ bie ɛnee bɛnzɔho menli bɔbɔ, na ɛnɛ bɛle Nyamenle menli; mekɛ bie ɛnee bɛnze Nyamenle anwunvɔnezelɛ ne deɛ holɛ, na ɛnɛ bɛ sa ɛha ye anwunvɔnezelɛ ne.’—1 Pita 2:7-10.

17. Duzu ati a mɔɔ Gyihova yɛle la nee abɔdeɛ ɛnnyia ɛ?

17 Gyihova yɛle debie mɔɔ ɛnee menli dɔɔnwo anye ɛnla la. Pɔɔlo hanle mɔɔ zile la anwo edwɛkɛ kɛ ɔ nee abɔdeɛ ɛnnyia. (Wulo. 11:24) Duzu ati a ɔle zɔ a? Ɛhɛe, ɔnda ɔnzi, bɔbɔ ɔnle abɔdeɛ ɛnnyia kɛ bɛbava ɔlivi baka nyinli asa ngane basisa tola nu ɔlivi baka zo, noko ɛhye a ɛyazonlɛma bie mɔ yɛle wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua la anu a. * Zɔhane ala a Gyihova yɛle debie mɔɔ yɛ azibɛnwo a. Wɔ Dwuuma afoa nu, menli mɔɔ ɛnle Dwuuma la ɛngola ɛnzo ma kpalɛ. Noko akee, Gyihova manle bɛrayɛle “menli” anzɛɛ maanle mɔɔ so Belemgbunlililɛ ma. (Mat. 21:43) Ɔvi mekɛ mɔɔ bɛkpokpale Kɔnileɛse—maanle maanle ne anu sonla mɔɔ bɛtɛyɛle ye mrenya nu nzonlɛ mɔɔ ɔrayɛle diedinli—wɔ ɛvolɛ 36 Y.M. anu la, adenle bukele manle bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma na bɛtɛyɛle bɛ mrenya nu nzonlɛ la ɔmanle bɛrasisale sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɔlivi baka ne azo.—Gyi. 10:44-48. *

18. Adenle boni a ɛnee nwonane nu Dwuuma lɛ ɔvi ɛvolɛ 36 Y.M. a?

18 Asoo ɛhye kile kɛ ɔvi ɛvolɛ 36 Y.M. anzi, nwolɛ adenle bieko ɛnle ɛkɛ ɛmmaa nwonane nu Dwuuma kɛ bɛbarayɛ Ebileham abozonli ne foa ɔ? Kyɛkyɛ. Pɔɔlo kilehile nu kɛ: “Saa Dwuuma gyakyi bɛ anzosesebɛyɛlɛ ne, na bɛdie bɛdi a bɛbava bɛ bɛazia bɛarazie bɛ bo zo ne, ɔluakɛ Nyamenle lɛ tumi, ɔkola ɔyɛ ye zɔhane bieko. Bɛmɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la, bɛle kɛ ɛhoayelɛ nu baka nyinli ngane mɔɔ bɛpepɛ bɛ na bɛva bɛ bɛsisa egyinli nu baka belɛ zo la. Dwuuma le kɛ egyinli nu baka belɛ; yemɔti ɔnyɛ se ɔmmaa Nyamenle kɛ ɔkɛva ngane ne mɔ mɔɔ yepepɛ yevi ɛkɛ ne la ɔkɛziezie bɛ bo zo ne mɔ.” *Wulo. 11:23, 24.

‘Yizilayɛma Amuala Banyia Ngoane’

19, 20. Duzu a Gyihova ɛyɛ kɛmɔ bɛva sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɔlivi baka ne bɛhilehile nu la ɛ?

19 Gyihova bodane mɔɔ fane “Nyamenle menli” anzɛɛ Yizilayɛ ne anwo la ɛlɛba nu wɔ adenle mɔɔ yɛ nwanwane la azo. (Gal. 6:16) Kɛmɔ Pɔɔlo hanle la, ‘Yizilayɛma amuala banyia ngoane.’ (Wulo. 11:26) Wɔ Gyihova mekɛ kpalɛ nu, “Yizilayɛma amuala”—sunsum nu Yizilayɛma kɔsɔɔti bazonle kɛ arelemgbunli nee ɛsɔfoma wɔ anwuma. Debie biala ɛnrɛhola ɛnrɛzi Gyihova bodane ɛhye adenle!

20 Kɛmɔ bɛha bɛdo ɛkɛ la, Ebileham abozonli—Gyisɛse Kelaese nee 144,000 ne—anwo zo a “maanle maanle mɔɔ wɔ ewiade la” balua anyia nyilalɛ a. (Wulo. 11:12; Mɔl. 22:18) Wɔ adenle ɛhye azo Nyamenle menli kɔsɔɔti banyia nvasoɛ avi ngyehyɛleɛ ɛhye anu. Nɔhalɛ nu, saa yɛsuzu kɛzi Gyihova di ye damɛnlangoate bodane ne anwo gyima la anwo a, ɔsi yɛ nwo na yɛdie yɛto nu kɛ “Nyamenle anwonyia le kpole. Ye nrɛlɛbɛ nee ye adwenle le kpole bo zolɛ.”—Wulo. 11:33.

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ ne mɔ]

^ ɛden. 13 Ɔda ali kɛ ɔlivi baka ne ɛngyi ɛkɛ ɛmmaa nwonane nu Yizilayɛma. Ɔwɔ nuhua kɛ nwonane afoa nu Yizilayɛma nyianle arelemgbunli nee ɛsɔfoma ɛdeɛ, noko maanle ne angakyi ɛsɔfoma belemgbunli maanle. Mɛla ne ammaa Yizilayɛ arelemgbunli adenle kɛ bɛyɛ ɛsɔfoma. Zɔhane ati, ɛnee ɔlivi baka ne ɛngyi ɛkɛ ɛmmaa nwonane nu Yizilayɛma. Ɛnee Pɔɔlo ɛlɛkilehile kɛzi Nyamenle balua sunsum nu Yizilayɛma anwo zo yeamaa ye bodane mɔɔ fane “ɛsɔfoma belemgbunli maanle” ne anwo ara nu la anu. Ɛhye le edwɛkɛ mɔɔ wɔ August 15, 1983, Watchtower, mukelɛ 14-19 la anwo ndelebɛbo fofolɛ.

^ ɛden. 17 Ɛhye zile wɔ ɛvolɛ nsa nee foa ne mɔɔ nwonane nu Dwuuma nyianle rayɛle sunsum nu maanle fofolɛ ne foa la awieleɛ. Dapɛne anzɛɛ ɛvolɛ 70 ngapezo ne hanle ɛhye mɔɔ bazi la anwo edwɛkɛ.—Dan. 9:27.

^ ɛden. 18 Giliki edwɛkɛ mɔɔ bɛhile ɔ bo “egyinli” wɔ Wulomuma 11:24 la vi edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ ɔ bo kile “kpalɛ, munlililɛ” anzɛɛ debie mɔɔ “bɛziezie ye kpalɛ bɛmaa ye gyima” la anu. Bɛfa bɛka ninyɛne mɔɔ bɛva bɛli bodane mɔɔ ɔdaye ti bɛyɛle la anwo gyima bɔkɔɔ la anwo edwɛkɛ.

Asoo Ɛkakye?

• Duzu a yɛsukoa ye wɔ Gyihova anwo wɔ kɛzi ɔdi ye bodane nwo gyima la anu a?

• Kɛmɔ bɛha ye wɔ Wulomuma tile 11 la, duzu a gyi ɛkɛ maa . . .

ɔlivi baka ne a?

ye ndinli ne a?

ye avinli ne a?

ye ngane ne mɔ a?

• Duzu ati a baka ngane ɛsisialɛ nee abɔdeɛ ɛnnyia a?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Ɛlɛka/Nvoninli wɔ mukelɛ 26]

 Ɔlivi Nyinli Asa Ngane Ɛsisalɛ—Duzu Ati Ɔ?

▪ Lucius Junius Moderatus Columella le Wulomu sogyanli nee ɛyazonlɛnli mɔɔ dɛnlanle aze wɔ ɛvoya ne mɔɔ lumua Y.M. anu a. Yelie duma ɔlua mbuluku 12 ne mɔɔ ɔhɛlɛle ɔvanenle maanle zo asetɛnla nee ɛyazonlɛ nwo la ati.

Ɔvale tete ɛrɛlɛ ɛhye ɔlile gyima wɔ ye buluku ne mɔɔ tɔ zo nnu la anu: “Awie mɔɔ yɛ ɔlivi tola la, kpondɛ ye ma; awie mɔɔ gugua ewula wɔ ɔ bo la sɛlɛ ye ma; awie mɔɔ yeye nwolɛ la boa maa ɔso ma.”

Mekɛ mɔɔ ɔhanle mbaka mɔɔ ɛlɛnyi kɛnlɛma noko bɛngola bɛnzo ma anwo edwɛkɛ ɔwiele la, ɔhanvole adenle ɛhye ɔhilele: “Ɔle adwenle kpalɛ kɛ bɛkɛva debie mɔɔ maa baka so ma la bɛkɛboka ɔlivi baka nyinli nwo bɛkɛwula ngane ne tokule ne anu; bɛyɛ ye zɔ a, ɔle kɛ asɛɛ bɛvola ye la na ɔmaa ɔso ma dɔɔnwo.”