Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Bɛbɔ Mɔdenle Bɛmaa Anzondwolɛ Ɛdɛnla Bɛ Avinli

Bɛbɔ Mɔdenle Bɛmaa Anzondwolɛ Ɛdɛnla Bɛ Avinli

Bɛbɔ Mɔdenle Bɛmaa Anzondwolɛ Ɛdɛnla Bɛ Avinli

“Ɔwɔ kɛ kenle biala yɛyɛ ninyɛne mɔɔ fa anzonudwolɛ ba [la].”—WULO. 14:19.

1, 2. Kɛmɔti a anzondwolɛ wɔ Gyihova Alasevolɛ avinli ɛ?

MENLI mɔɔ wɔ ewiade ne anu ɛnɛ la ɛnlɛ nɔhalɛ anzondwolɛ. Koyɛlɛ ɛnle menli mɔɔ vi maanle ko anu na bɛka aneɛ ko bɔbɔ la avinli. Ɛzonlenlɛ, maanyɛlɛ, ezukoa nee nwoma ɛmaa bɛ nu ɛhyehyɛ. Noko, anzondwolɛ wɔ Gyihova Alasevolɛ mɔɔ bɛbo mgbe nsuu mɔɔ bɛwɔ ewiade amuala la avinli, ɔnva nwo kɛ “bɛvi mbusua, maanle, aneɛ nee menli ngakyile kɔsɔɔti anu” la.—Yek. 7:9.

2 Ndelebɛbo kpalɛ bie mɔ ati a anzondwolɛ wɔ yɛ avinli a. Debie titile mɔɔ ɛmaa ɛhye ɛyɛ boɛ la a le kɛ “yɛnyia [anzondwolɛ] wɔ Nyamenle ɛkɛ.” Ɔ Ra ne mɔɔ vale ye ngoane bɔle afɔle la anu diedi a ɛmaa yɛnyia anzondwolɛ ɛhye a. (Wulo. 5:1; Ɛfɛ. 1:7) Bieko, Gyihova fa ye sunsum ne maa ye nɔhalɛ azonvolɛ, sunsum ne ma ne foa bie a le anzondwolɛ. (Gal. 5:22) Debie bieko mɔɔ maa yɛnyia anzondwolɛ nee koyɛlɛ la a le kɛ yɛnle “ɛtane ewiade ɛdeɛ.” (Dwɔn 15:19) Ɛhye kile kɛ yɛnva yɛ nwo yɛnwula maanyɛlɛ anzɛɛ konle nu. Kɛmɔ Baebolo ne ka ye wɔ Gyihova menli nwo la, “bɛbabolo bɛ konle dadeɛ ne mɔ bɛayɛ ɛyazonlɛ mbulalɛ.”—Aye. 2:4.

3. Duzu a anzondwolɛ mɔɔ yɛlɛ la maa yɛyɛ a, na duzu a yɛbaha nwolɛ edwɛkɛ a?

3 Ɔwɔ nuhua kɛ yɛdayɛ mɔɔ yɛwɔ asafo ne anu la vi ɛleka ngakyile yɛɛ asolo yɛ amaamuo nee yɛ adwenle ɛdeɛ, noko yɛkulo yɛ “nwo ngoko.” (Dwɔn 15:17) Tɛ kɛ yɛmkpondɛ kɛ yɛyɛ yɛ mediema ɛtane la angome ati a yɛlɛ anzondwolɛ a. Ɔmaa “yɛyɛ nyele . . . yɛmaa awie biala, . . . bɛdabɛ mɔɔ yɛ nee bɛ yɛ muala yɛlɛ diedi ko la” titile. (Gal. 6:10) Anzondwolɛ ɛhye mɔɔ wɔ yɛ nee Gyihova nee yɛ mediema avinli la sonle bolɛ kpalɛ. Ɔwɔ kɛ yɛbɔ nwolɛ bane. Akee yɛbaha kɛzi saa ngyegyelɛ bɔbɔ ba asafo ne anu a yɛbahola yɛamaa anzondwolɛ adɛnla yɛ avinli la anwo edwɛkɛ.

Saa “Yɛfo” A

4. Saa yɛfo awie a duzu a yɛbahola yɛayɛ na anzondwolɛ adɛnla ɛkɛ a?

4 Ɛdoavolɛ Gyemise hɛlɛle kɛ: “Yɛ muala yɛfo wɔ ninyɛne dɔɔnwo anu. Sonla mɔɔ ɛnvo wɔ ye edwɛkɛ ɛhanlɛ nu la di munli.” (Gye. 3:2) Ɛhye ati, mekɛ bara mɔɔ menli nwiɔ mɔɔ bɛwɔ asafo ne anu la anloa ɛnrɛzɛ bɛ nwo anzɛɛ ngyegyelɛ gyɛne bie bara bɛ avinli a. Noko, saa ngyegyelɛ ba a ɔwɔ kɛ bɛkola bɛdi nwolɛ gyima na bɛmaa anzondwolɛ mɔɔ wɔ asafo ne anu la tɛnla ɛkɛ. Kɛ neazo la, kenga mɔɔ Gyisɛse se saa yɛte nganeɛ kɛ yɛvo awie a yɛyɛ la.—Bɛgenga Mateyu 5:23, 24.

5. Saa awie fo yɛ a, duzu a yɛbahola yɛayɛ na anzondwolɛ adɛnla ɛkɛ a?

5 Na saa awie fo yɛ ɛ? Asoo ɔwɔ kɛ yɛmaa ahenle tia ba yɛ gyakɛ azo bakpa yɛ kyɛlɛ ɔ? 1 Kɔlentema 13:5 ka ye wɔ ɛlɔlɛ nwo kɛ ɔmbu ɛtane nwo mgbonda. Saa awie fo yɛ a, yɛbahola yɛava yɛahyɛ ye na yɛamaa yɛ rɛle avi ngyegyelɛ ne na yɛava yɛahile kɛ yɛkulo kɛ anzondwolɛ tɛnla yɛ avinli. (Bɛgenga Kɔlɔsaema 3:13.) Ɛhye a le debie kpalɛ mɔɔ yɛbahola yɛayɛ wɔ mekɛ mɔɔ ngyegyelɛ ekyi kɛra la. Ɔboa ɔmaa yɛ nee yɛ mediema tɛnla koyɛlɛ nu. Na ɔmaa yɛ nye die ɔluakɛ yɛyɛle mɔɔ tenrɛ la. Ɛrɛlɛ bie mɔɔ nrɛlɛbɛ wɔ nu la se ɔle anyunlunyia ɔmaa yɛ kɛ yɛkɛbu yɛ nye yɛkɛgua nvonleɛ zo.—Mrɛ. 19:11.

6. Saa awie yɛ yɛ debie mɔɔ ɔyɛ se kɛ yɛ rɛle bavi a duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

6 Saa awie yɛ yɛ debie mɔɔ ɔyɛ se kɛ yɛ rɛle bavi a duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a? Ɔnle kɛ yɛkeha yɛkile awie mɔ. Nzekuebɔlɛ zɛhae mɔ kola sɛkye asafo ne anzondwolɛ. Duzu a yɛbahola yɛayɛ yɛava yɛali ngyegyelɛ ne anwo gyima a? Mateyu 18:15 ka kɛ: “Saa ɛ diema bie fo wɔ a, kɔ na ɛ nee ye bɛ mu nwiɔ bɛhɔha na kile ye deɛ mɔɔ yemɔti yevo la. Saa ɔtie wɔ edwɛkɛ a ɛnee ɛ sa ɛha ɛ diema ne.” Ɔwɔ nuhua kɛ Mateyu 18:15-17 ne ka ɛtane mɔɔ anyebolo wɔ nu la anwo edwɛkɛ ɛdeɛ, noko yɛbahola yɛava ngyinlazo anzɛɛ ɛzukoalɛdeɛ mɔɔ wɔ ngyɛnu 15 ne anu la yɛali tɛnlabelɛ gyɛne nwo gyima. Ɛhye ati, saa yɛ nee awie nyia edwɛkɛ a, ɔle kpalɛ kɛ yɛbaha nwolɛ edwɛkɛ yɛahile ɔ ngomekye. Ɔwɔ kɛ yɛ nee yɛ diema ne tendɛ kɛnlɛma na yɛbɔ mɔdenle kɛ anzondwolɛ bara yɛ nee ye avinli bieko. *

7. Kɛmɔti a ɔwɔ kɛ yɛdi ngyegyelɛ nwo gyima ndɛndɛ ɛ?

7 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Saa ɛfa ɛya a, mmamaa ɔfa wɔ ɔkɔ ɛtane nu; eza mmamaa sɛnzɛne ne tɔ wɔ ɛya zo. Bɛmmamaa Abɔnsam adenle.” (Ɛfɛ. 4:26, 27) Yɛɛ Gyisɛse hanle kɛ: “Saa awie sɛma wɔ a, ɛ nee ye bɛziezie edwɛkɛ ne ndɛndɛ.” (Mat. 5:25) Yemɔti, ɔwɔ kɛ yɛdi ngyegyelɛ nwo gyima ndɛndɛ amaa anzondwolɛ adɛnla yɛ nee awie mɔ avinli. Saa yɛanyɛ ye zɔ a ngyegyelɛ ne kɔ ɔ nyunlu na ɔyɛ edwɛkɛ kpole kɛmɔ saa debie pɛ yɛ na yɛanyɛ ye ayile ndɛndɛ a ɔkola ɔyɛ hanlɛ kpole la. Ɔnle kɛ yɛmaa mgbanyizonle, nungule, ezukoa nwo ɛhulolɛ si yɛ adenle wɔ ngyegyelɛ biala mɔɔ yɛ nee yɛ mediema lɛ la anwo gyima ɛlilɛ nwo.—Gye. 4:1-6.

Saa Ngyegyelɛ Ne Fane Menli Dɔɔnwo Anwo A

8, 9. (a) Kpolera boni a dɔle Wulomu asafo ne anu a? (b) Kɛzi Pɔɔlo denrɛle Keleseɛnema mɔɔ ɛnee wɔ Wulomu la ɛ?

8 Ngyegyelɛ ne bie ba asafo ne anu a ɔkola ɔfane menli dɔɔnwo anwo. Ɛhye bie zile Wulomu Keleseɛnema avinli. Kpolera dɔle Keleseɛnema mɔɔ bɛle Dwuuma nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la anu. Ɛnee bie mɔ adwenle le bɛtɛɛ. Yemɔti ɛnee ninyɛne dɔɔnwo wɔ ɛkɛ mɔɔ bɛnyɛ a, ɔnva nwo kɛ Ngɛlɛlera ne ka kɛ zɛhae ninyɛne ne mɔ ɛnle ɛtane la. Noko ɛnee bie mɔ mɔɔ bɛwɔ asafo ne anu la adwenle ɛnle bɛtɛɛ. Ɔlua zo bɛdwenlenle kɛ bɛle kpalɛ bɛtɛla menli mɔɔ bɛ adwenle le bɛtɛɛ la. Bɛdabɛ mɔɔ ɛnee bɛ adwenle le bɛtɛɛ la bɔle ɔ bo kɛ bɛbua bɛdabɛ mɔɔ bɛ adwenle ɛnle bɛtɛɛ la ndɛne. Noko ɛnee zɛhae kpolerazulɛ ne kɔsɔɔti gyi mɔɔ awie ɔdaye ɔkulo la azo. Duzu a Pɔɔlo hanle hilele asafo ne a?—Wulo. 14:1-6.

9 Menli mɔɔ bɛ adwenle ɛnle bɛtɛɛ la dele ɔ bo kɛ ɔnle kɛ bɛdi Mosisi Mɛla ne azo. Bɛdabɛ mɔɔ bɛ adwenle le bɛtɛɛ la zuzule kɛ ɔle ɛtane kɛ bɛbali ninyɛne mɔɔ Mɛla ne ɛmmaa nwolɛ adenle la. Pɔɔlo denrɛle Keleseɛnema ekpunli nwiɔ ne. Pɔɔlo hanle hilele bɛdabɛ mɔɔ bɛ adwenle ɛnle bɛtɛɛ la kɛ bɛmmadwenle kɛ bɛle kpalɛ bɛtɛla bɛdabɛ mɔɔ bɛ adwenle le bɛtɛɛ la. (Wulo. 14:2, 10) Nzuzulɛ nee nyɛleɛ zɛhae bahola amaa bɛdabɛ mɔɔ bɛ adwenle le bɛtɛɛ la agyakyi agɔnwolɛvalɛ mɔɔ bɛ nee Gyihova lɛ la. Pɔɔlo hanle dole zo kɛ: “Bɛmmatoa aleɛlilɛ bɛsɛkye Nyamenle gyima ne.” Eza ɔhanle kɛ: “Debie kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛyɛ la a le kɛ bɛkɛgyakyi nane ɛlilɛ, nza ɛnlonlɛ, anzɛɛ debie mɔɔ bɛyɛ a ɔkɛmaa bɛ gɔnwo kɛkpo aze la.” (Wulo. 14:14, 15, 20, 21) Pɔɔlo hanle hilele bɛdabɛ mɔɔ bɛ adwenle le bɛtɛɛ la kɛ ɔnle kɛ bɛbua bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ adwenle ngakyile la ndɛne. (Wulo. 14:13) Ɔhanle kɛ: “Mese bɛ muala kɛ bɛmmamemaa bɛ nwo zo.” (Wulo. 12:3) Mekɛ mɔɔ ɔdenrɛle Keleseɛnema ekpunli nwiɔ ne ɔwiele la, ɔhanle kɛ: “Zɔhane ati, ɔwɔ kɛ kenle biala yɛyɛ ninyɛne mɔɔ fa anzonudwolɛ ba na ɔboa yɛ nee yɛ gɔnwo mɔ na ɔmaa yɛ anwosesebɛ la.”—Wulo. 14:19.

10. Kɛmɔ Wulomu Keleseɛnema ne yɛle la, duzu a ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ edwɛkɛ ba bɛ avinli ɛnɛ la yɛ fa sɔ ngyegyelɛ ne anloa a?

10 Yɛbahola yɛalie yɛali kɛ Wulomu asafo ne anu amra liele edwɛkɛ mɔɔ Pɔɔlo hanle la dole nu na bɛyɛle nzenzaleɛ mɔɔ ɔhyia la. Ɛnɛ, saa yɛyɛ mɔɔ Baebolo ne ka la a yɛbahola yɛaziezie edwɛkɛ biala mɔɔ ɔbara yɛ nee yɛ mediema avinli la wɔ ɛlɔlɛ nu. Kɛmɔ Keleseɛnema mɔɔ ɛnee wɔ Wulomu la yɛle la, saa ngyegyelɛ bie ba asafo ne anu ɛnɛ a, ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ ɔfane bɛ nwo la yɛ nzenzaleɛ na “bɛ nee menli kɔsɔɔti [tɛnla] anzonudwolɛ nu.”—Mak. 9:50.

Kɛzi Mgbanyima Kola Boa La

11. Duzu a ɔwɔ kɛ kpanyinli yɛ a, saa awie kpondɛ kɛ ɔka ngyegyelɛ bie mɔɔ wɔ ye nee Keleseɛnenli bie avinli la ɔkile ye a?

11 Na saa edwɛkɛ ba awie nee ye busuanli anzɛɛ Keleseɛnenli bie avinli na ɔkpondɛ kɛ ɔbɔ mgbanyima ne mɔ ko amaneɛ noko ɛ? Mrɛlɛbulɛ 21:13 ka kɛ: “Sonla mɔɔ ehyianvolɛma su fɛlɛ ye a ɔtuodua ɔ nzo la, kenle bie ɔdaye ɔbazu na awie ɛnrɛdɛne ye zo.” Saa kpanyinli andie awie mɔɔ kɛbiza ye moalɛ la edwɛkɛ a, ɛnee “[yeduodua] ɔ nzo.” Noko ɛrɛlɛ gyɛne ka kɛ: “Sonla mɔɔ dumua ka ye tendile la, ɛnea a ɛnee ɔdi benle, kyesɛ ko ne ɔdaye ɔka ye tendile na ɔbizebiza ye kpuyia.” (Mrɛ. 18:17) Ɔwɔ kɛ kpanyinli fi atiakunlukɛnlɛma nu tie edwɛkɛ, noko kolaa na yeazi kpɔkɛ la ɔwɔ kɛ ɔnwu edwɛkɛ ne akunlu nee ɔ nzi. Saa ɔtie ye ɔwie a, ɔwɔ kɛ kpanyinli ne biza ye saa ɔ nee ahenle ɛha ngyegyelɛ ne anwo edwɛkɛ a. Eza ɔwɔ kɛ kpanyinli ne nee ye suzu mɔɔ Baebolo ne se yɛyɛ na anzondwolɛ adɛnla yɛ nee yɛ mediema avinli la anwo.

12. Neazo nsa boni mɔ a kile kɛ saa yɛte edwɛkɛ na yɛgyinla zo ɛkɛ ne ala yɛbua ndɛne a esiane wɔ nu a?

12 Esiane wɔ nu kɛ ɛbadie sonla ko edwɛkɛ wɔ ngyegyelɛ bie anwo na wɔagyinla zo wɔabua ndɛne. Baebolo nu neazo nsa kilehile ɛhye anu. Mɔɔ lumua la fane Pɔtefaa anwo. Ɔ ye bɔle adalɛ hanle kɛ Dwosefi anrɛɛ to ye bɔna. Pɔtefaa liele ɔ ye lile. Ɔvale ɛya kpole na ɔvale Dwosefi ɔdole efiade. (Mɔl. 39:19, 20) Mɔɔ tɔ zo nwiɔ la fane Belemgbunli Devidi anwo. Mɛfebɔhyɛte sonvolɛ Zaeba zele Devidi kɛ Mɛfebɔhyɛte ɛlɛboa Devidi agbɔvolɛ. Devidi liele ye lile yemɔti yeandwenle nwo na ɔhanle kɛ: “Nea, debie biala mɔɔ le Mɛfebɔhyɛte ɛdeɛ la le wɔ ɛdeɛ.” (2 Sam. 16:4; 19:25-27) Mɔɔ tɔ zo nsa la fane Belemgbunli Atazɛzɛse anwo. Dwuuma agbɔvolɛ hanle hilele belemgbunli ne kɛ Dwuuma ɛlɛkyekye Gyɛlusalɛm sua ne bieko ɔluakɛ bɛkpondɛ kɛ bɛte atua bɛtia ye. Belemgbunli ne liele adalɛ edwɛkɛ ɛhye lile na ɔmanle Dwuuma ne gyakyile bɛ gyima ne. Ɔlua zo Dwuuma ne gyakyile Nyamenle ɛzonlenlɛ sua ne anwo gyimayɛlɛ. (Ɛzl. 4:11-13, 23, 24) Nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ Keleseɛne mgbanyima bayɛ mɔɔ Pɔɔlo zele Temɔte la, bɛnrɛbua ndɛne kolaa na bɛanwu edwɛkɛ bie anu nɔhalɛ kɔsɔɔti.—Bɛgenga 1 Temɔte 5:21, NW.  *

13, 14. (a) Saa edwɛkɛ ba menli nwiɔ avinli a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye a? (b) Duzu a bahola aboa mgbanyima yeamaa bɛabua ndɛne fɔɔnwo a?

13 Baebolo ne se: “Sonla mɔɔ dwenle kɛ ɔze deɛ la, ɛnze mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔnwu ye la.” (1 Kɔl. 8:2) Saa edwɛkɛ si menli nwiɔ avinli a, bie a yɛbazuzu kɛ yɛze debie mɔɔ vale rale la. Noko ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ bie a yɛnze edwɛkɛ ne amuala. Bieko, bie a yɛnze menli nwiɔ ne mɔɔ edwɛkɛ ɛra bɛ avinli la kpalɛ. Ɔwɔ kɛ mgbanyinli nea boɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛdi edwɛkɛ la mɔɔ bɛmmaa adalɛ nee bɛse bɛse ɛmbɛlɛbɛla bɛ a. Bieko, ɔnle kɛ bɛdie awie bɛdi ɔlua ye ezukoa ti. Gyisɛse, Nyamenle ndɛnebuavolɛ mɔɔ yeye ye la, ɛnrɛbua “ndɛne ɛnyelɛzo, yɛɛ ɔnrɛhyea ɔ nzo ɔnrɛbua ndɛne.” (Aye. 11:3, 4) Nyamenle sunsum ne kile Gyisɛse adenle. Ɔwɔ kɛ Nyamenle sunsum ne kile Keleseɛne mgbanyima noko adenle.

14 Ɔwɔ kɛ mgbanyima ne mɔ sɛlɛ Gyihova sunsum ne kolaa na bɛabua edwɛkɛ. Saa bɛfa Baebolo ne nee mbuluku mɔɔ “[akɛlɛ] nɔhavo mɔɔ ze nrɛlɛbɛ la” ɛyɛ la bɛdi gyima a, Nyamenle sunsum ne bahile bɛ adenle.—Mat. 24:45.

Yɛ Nee Nyamenle Avinli Anzondwolɛ

15. Saa Keleseɛnenli bie ze awie mɔɔ ɛyɛ ɛtane mɔɔ anyebolo wɔ nu la a, mekɛ boni a ɔwɔ kɛ ɔkɔbɔ mgbanyima ne mɔ amaneɛ a?

15 Baebolo ne se yɛmaa anzondwolɛ ɛdɛnla yɛ avinli. Noko eza ɔka kɛ: “Nrɛlɛbɛ ne mɔɔ vi anwuma lɔ la anwo te, mɔɔ lumua la ɛne. Eza ɔle anzonudwolɛ.” (Gye. 3:17) Baebolo ne ka kɛ mɔɔ lumua la ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nwo te. Ɛhye kile kɛ yɛmaa Nyamenle ahile yɛ mɔɔ le kpalɛ nee mɔɔ le ɛtane la na yɛabɔ ɛbɛla mɔɔ sɔ ɔ nye. Saa Keleseɛnenli bie ze kɛ adiema nrenya anzɛɛ raalɛ bie ɛyɛ ɛtane mɔɔ anyebolo wɔ nu la a, ɔwɔ kɛ ɔka ɔkile ahenle ɔmaa ɔbɔ asafo ne anu mgbanyinli amaneɛ. (1 Kɔl. 6:9, 10; Gye. 5:14-16) Saa ahenle anga a, ɔwɔ kɛ Keleseɛnenli ne mɔɔ ze ɛtane ne la kɔbɔ mgbanyima ne mɔ amaneɛ. Na saa Keleseɛnenli ne anga nwolɛ ɛhwee ɔluakɛ ɔkpondɛ kɛ anzondwolɛ tɛnla ye nee ɛtanevolɛ ne avinli la ati a, ɛnee ɔdaye noko ɔlɛyɛ ɛtane.—Sɛlɛ. 5:1; bɛgenga Mrɛlɛbulɛ 29:24.

16. Duzu a yɛsukoa yɛfi mɔɔ Gyihu vale yɛle Belemgbunli Dwɔlam la anu a?

16 Gyihu yɛle debie mɔɔ ɔkile kɛ ɔhyia kɛ yɛyɛ mɔɔ tenrɛ tɛla kɛ yɛbamaa anzondwolɛ adɛnla yɛ nee awie mɔɔ ɛlɛdi ɛtane la avinli. Nyamenle zoanle Gyihu kɛ ɔhɔhwe Belemgbunli Ehabe sua nu amra anzo. Ɛnee Belemgbunli Dwɔlam atisesebɛ le Ehabe nee Gyɛzɛbɛle ara nrenya. Ɔdɛnlanle ye ɛkpɔnwɔ zo ɔhɔyiale Gyihu na ɔbizale ye kɛ: “Ɔle bɛtɛɛ ɔ?” Gyihu buale ye kɛ: “Kɛ ɔsi ɔyɛ bɛtɛɛ ɛ, wɔ mekɛ mɔɔ ɛ nli Gyɛzɛbɛle ɛva ye ayɛne nee awozonle ɛzonlenlɛ nu tuutuulilɛ ɛbɛla ɛyɛ maanle ye totɔɔ zɛhae la?” (2 Arl. 9:22) Akee Gyihu vale ye atwɛ ne wɔle Dwɔlam ahonle nwo. Kɛmɔ Gyihu ambu ɔ nye angua ɛtane zo la, zɔhane ala a ɔwɔ kɛ mgbanyima ne mɔ noko tu ɛtanevolɛ mɔɔ ɔnnu ɔ nwo la fi asafo ne anu a. Bɛnrɛhola bɛnrɛmaa bɛdabɛ mɔɔ bɛnnu bɛ nwo la ɛnrɛdɛnla asafo ne anu ɔluakɛ bɛkpondɛ kɛ anzondwolɛ tɛnla bɛ avinli la ati. Mgbanyima ne mɔ ye bɛ fi asafo ne anu amaa anzondwolɛ adɛnla asafo ne nee Nyamenle avinli.—1 Kɔl. 5:1, 2, 11-13.

17. Duzu a ɔwɔ kɛ Keleseɛnema kɔsɔɔti yɛ amaa anzondwolɛ adɛnla bɛ avinli a?

17 Fane dɔɔnwo ne ala, ngyegyelɛ mɔɔ ba yɛ avinli la ɛnvane ɛtane mɔɔ anyebolo wɔ nu la anwo. Ɛhye ati, ɔle kpalɛ kɛ yɛbala ɛlɔlɛ ali na yɛabu yɛ nye yɛagua nvonleɛ mɔɔ yɛ mediema yɛ la azo. Baebolo ne se: “Sonla mɔɔ fa ɛtane kyɛ la kpondɛ ɛhulolɛ, na mɔɔ sɔ edwɛkɛ nu a ɔngyakyi la kpakye agɔnwolɛ nu.” (Mrɛ. 17:9) Saa yɛyɛ mɔɔ Baebolo ne ka la a, yɛbamaa anzondwolɛ adɛnla asafo ne anu na yɛamaa agɔnwolɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova lɛ la noko adɛnla ɛkɛ.—Mat. 6:14, 15.

Nyamenle Yila Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛkpondɛ Anzondwolɛ La

18, 19. Saa yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛmaa anzondwolɛ adɛnla yɛ avinli a, kɛzi Gyihova yila yɛ ɛ?

18 Gyihova yila yɛ saa yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛmaa anzondwolɛ adɛnla yɛ avinli a. Yɛ nee Gyihova lɛ agɔnwolɛvalɛ mɔɔ anu yɛ se, yɛɛ ɔwɔ kɛ yɛboa yɛmaa koyɛlɛ tɛnla asafo ne anu. Saa yɛmaa anzondwolɛ tɛnla asafo ne anu a, eza ɔbamaa anzondwolɛ adɛnla yɛ nee menli mɔɔ yɛka “anzonudwolɛ Edwɛkpa ne” yɛkile bɛ la noko avinli. (Ɛfɛ. 6:15) Yɛziezie yɛ nwo bɔkɔɔ kɛ yɛbayɛ “atiakunlukɛnlɛma [yɛamaa] awie biala,” na yɛanyia “abotane.”—2 Tem. 2:24.

19 Mɔdenle mɔɔ yɛbɔ ye ɛnɛ kɛ yɛmaa anzondwolɛ adɛnla yɛ avinli la siezie yɛ maa kenlebie. Baebolo ne ka kɛ Gyihova badwazo ɛtanema nee kpalɛma. (Gyi. 24:15) Ɛhye kile kɛ Gyihova badwazo menli ngakyile mgbe dɔɔnwo. Bɛvi ewiade ɛleka muala, bɛdɛnlanle aze wɔ mekɛ ngakyile nu, bɔbɔ wɔ alesama tetedwɛkɛ mɔlebɛbo. (Luku 11:50, 51) Ɔbayɛ enililɛ kpole yeamaa yɛ kɛ yɛbahilehile menli mɔɔ bɛbadwazo bɛ la yɛamaa bɛahulo anzondwolɛ. Ndetelɛ mɔɔ yɛlɛnyia ye ɛnɛ la baboa yɛ kpole wɔ zɔhane mekɛ ne!

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ ne mɔ]

^ ɛden. 6 Baebolo ne kile yɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ wɔ mekɛ mɔɔ awie kɛyɛ ɛtane kpole mɔɔ le kɛ dumanzɛkyelɛ nee ndunlumililɛ la. Nea October 15, 1999 Nrelenza Ɛzinzalɛ Arane ne, mukelɛ 17-22.

^ ɛden. 12 1 Temɔte 5:21, (NW) kenga kɛ: “Meka meahile wɔ wɔ Nyamenle nee Kelaese Gyisɛse nee anwumabɔvolɛma mɔɔ bɛkpa bɛ la anyunlu kɛ di ɛhye mɔ anwo gyima mɔɔ ɛmpele ɛ nwo ɛmbua ndɛne, ɛnli mɔguazo wɔ debie biala anu a.”

Duzu A Wɔzukoa A?

• Saa yɛfo awie a duzu a yɛbahola yɛayɛ amaa anzondwolɛ adɛnla yɛ avinli a?

• Saa awie fo yɛ a duzu a yɛbahola yɛayɛ amaa anzondwolɛ adɛnla yɛ avinli a?

• Saa edwɛkɛ ba menli nwiɔ avinli a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye a?

• Kɛmɔti a nwolɛ hyia kpalɛ kɛ yɛbayɛ mɔɔ tenrɛ la tɛla kɛ yɛbamaa anzondwolɛ adɛnla yɛ nee awie mɔɔ kɔ zo yɛ ɛtane la avinli ɛ?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Nvoninli ne mɔ wɔ mukelɛ 25]

Gyihova kulo bɛdabɛ mɔɔ bɛfa ɛtane bɛkyɛ la