Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Bɛnwunle Mɛzaya Ne!

Bɛnwunle Mɛzaya Ne!

Bɛnwunle Mɛzaya Ne!

“Yɛnwu Mɛzaya ne.”—DWƆN 1:41.

1. Duzu a zile kolaa na Andelu aha kɛ: “Yɛnwu Mɛzaya ne” a?

DWƆN SƆNEVOLƐ ne nee ye ɛdoavolɛ ne mɔ nwiɔ gyi ɛkɛ. Mekɛ mɔɔ Gyisɛse ɛlɛse bɛ nwo ɛkɛ ne la, Dwɔn hanle kɛ: “Bɛnlea, Nyamenle Boaneralɛ ne ɛne!” Dwɔn Sɔnevolɛ ne ɛdoavolɛ ne mɔ nwiɔ, Andelu nee Dwɔn doale Gyisɛse na bɛ nee ye hɔdɛnlanle wɔ zɔhane kenle ne. Nzinlii, Andelu hɔkpondɛle ɔ diema Saemɔn Pita na ɔvale amaneɛ fɛlɛko ɛhye ɔbɔle ye: “Yɛnwu Mɛzaya ne.” Akee Andelu vale Pita hɔhilele Gyisɛse.—Dwɔn 1:35-41.

2. Kɛzi Mɛzaya ne anwo ngapezo mɔɔ yɛbazukoa la baboa yɛ ɛ?

2 Mekɛ ɛlɛgua nu la, Andelu, Pita, nee menli gyɛne bazukoa Ngɛlɛlera ne kpalɛ na bahola baha kɛ Gyisɛse a le Mɛzaya ne mɔɔ bɛbɔle ɔ nwo ɛwɔkɛ la a. Akee yɛbazukoa Baebolo ne anu ngapezo dɔɔnwo mɔɔ bamaa yɛanwu ahenle mɔɔ le Mɛzaya ne la. Ɛhye bamaa yɛanyia diedi kpole wɔ Baebolo ne nee ahenle mɔɔ Gyihova ɛkpa ye kɛ Mɛzaya ne la anu.

“Bɛnlea, Bɛ Belemgbunli Ne Ɛlɛba”

3. Mekɛ mɔɔ Gyisɛse wolole Gyɛlusalɛm kɛ belemgbunli la ngapezo boni mɔ a rale nu a?

3 Mɛzaya ne bawolo Gyɛlusalɛm kɛ belemgbunli. Zɛkalaya hanle kɛ: “O Zayɔnoma, bɛmaa bɛ nye ɛlie! O Gyɛlusalɛmma, bɛdea nu kpole kpalɛ! Bɛnlea, bɛ belemgbunli ne ɛlɛba bɛ ɛkɛ; ɔlɛba ye konimlilɛ nu. Ɔle bɛlɛvo yɛɛ ɔde asoaso zo, asoaso ralɛ.” (Zɛk. 9:9) Baebolo kɛlɛvolɛ ko hanle kɛ: “Nyilalɛ ɛha sonla ne mɔɔ dua [Gyihova] duma nu wolo la!” (Edw. 118:26) Mekɛ mɔɔ Gyisɛse wolole Gyɛlusalɛm la menli ekpunli kpole bie vale anyelielɛ deɛdeanle nu. Tɛ Gyisɛse a hanle kɛ bɛyɛ zɔ a. Noko mɔɔ ngapezo ne hanle la pɛpɛɛpɛ a bɛyɛle a. Saa ɛlɛkenga Baebolo ne ɛleka mɔɔ ka nyɛleɛ ɛhye anwo edwɛkɛ la a, yɛ ye nvoninli wɔ wɔ adwenle nu kɛ ɛwɔ ɛkɛ ne bie na ɛte anyelielɛ ne mɔɔ menli ekpunli ne ɛlɛfa adeɛdea nu la.—Bɛgenga Mateyu 21:4-9.

4. Kɛzi Edwɛndolɛ 118:22, 23 rale nu ɛ?

4 Gyisɛse sonle bolɛ kpalɛ maa Nyamenle ɔnva nwo kɛ menli dɔɔnwo ɛnrɛlie ye ɛnrɛli kɛ Mɛzaya ne la. Kɛmɔ ngapezo ne mɔ hanle la, menli dɔɔnwo kpɔle Gyisɛse na bɛdwenlenle kɛ ɔ nwo ɛnlɛ nvasoɛ. Ɛnee menli ɛhye mɔ ɛnlɛ diedi. (Aye. 53:3; Mak. 9:12) Noko Baebolo ne ka kɛ: “Bolɛ ne mɔɔ Suazivoma ne kpole la ɛyɛ mgbɛnezo bolɛ mɔɔ anwo hyia a [Gyihova] yɛɛ ɛyɛ ɛhye a.” (Edw. 118:22, 23) Mekɛ bie mɔ ɛnee Gyisɛse ɛlɛtendɛ ahile ye agbɔvolɛ la ɔhanle ngapezo ɛhye anwo edwɛkɛ. Pita hanle kɛ ɔfane Gyisɛse ne asafo ne anwo. Ɔvale asafo ne ɔdole sua nwo. Sua lɛ mgbɛnezo bolɛ, anzɛɛ bolɛ titile bie wɔ ye adiabo ne anu. Zɔhane ala a ɛnee Gyisɛse le bolɛ titile wɔ Keleseɛne asafo ne adiabo ne anu a. Menli mɔɔ ɛnlɛ diedi la anlie Gyisɛse anli kɛ Mɛzaya, noko Nyamenle ɛkpa nu ɛye ye kɛ “bolɛ mɔɔ sonle bolɛ.”—1 Pita 2:4-6; Mak. 12:10, 11; Gyi. 4:8-11.

Ɛdoavolɛ Ko Yele Ye Maanle, Mɔɔ Ɛha La Kpole Ye

5, 6. Duzu a ngapezo ne mɔ ka ye wɔ Mɛzaya ne mɔɔ bɛbaye ye bamaa la anwo a? Kɛzi bɛrale nu ɛ?

5 Mɛzaya ne agɔnwo baye ye amaa. Devidi hanle kɛ: “Me gɔnwo kpalɛ bɔbɔ mɔɔ me rɛle wɔ ye nu, mɔɔ nee me yɛto ɛsalɛ ɛyɛba ko anu la, ɛhakyi ɔ nzi ɛzi me.” (Edw. 41:9) Wɔ Baebolo mekɛ nu, awie mɔɔ bɛ nee ye bɔ nu di debie la le agɔnwolɛvalɛ kpalɛ nwo sɛkɛlɛneɛ. (Mɔl. 31:54) Ɛhye ati, ngapezo ne kile kɛ awie mɔɔ ɔle Mɛzaya ne agɔnwo kpalɛ la bayɛ debie mɔɔ bɛnyɛ. Ɔbaye Mɛzaya ne yeamaa! Mekɛ mɔɔ Gyisɛse ka sonla ɛhye anwo edwɛkɛ la ɔzele ye ɛzoanvolɛ ne mɔ kɛ: “Tɛ bɛ muala bɛ nwo edwɛkɛ a melɛka a; meze mɔɔ mekpa nu meye bɛ la. Na Nyamenle Edwɛkɛ ne mɔɔ se, ‘Sonla ne mɔɔ nee me di nee me no la hakyile ɔ nzi zile me’ la ɔwɔ kɛ yɛ zɔhane.’” (Dwɔn 13:18) Ɛnee Gyisɛse ɛlɛka Dwudase Yesekaleɔto, mɔɔ ɛnee le ɛzoanvolɛ nee Gyisɛse agɔnwo la anwo edwɛkɛ. Mekɛ mɔɔ ɔyele Gyisɛse ɔmanle la, Devidi ngapezo ne penle zo.

6 Ahenle mɔɔ ɔbaye Mɛzaya ne yeamaa la balie dwɛtɛ fufule 30, ɔle ezukoa mɔɔ bɛtua bɛtɔ akɛlɛ! Mateyu se Dwudase yele Gyisɛse manle liele dwɛtɛ fufule 30 ala na ɛhye manle ngapezo mɔɔ wɔ Zɛkalaya 11:12, 13 la rale nu. Noko Mateyu se mɔɔ Nyamenle kpɔmanvolɛ Gyɛlɛmaya hanle la yɛle nɔhalɛ. Saa Zɛkalaya buluku ne anu yɛɛ ngapezo ne wɔ a, ɛnee duzu ati a ɔhanle kɛ Gyɛlɛmaya ɛ? Ɔbayɛ kɛ wɔ Mateyu mekɛ zo ɛnee Gyɛlɛmaya buluku ne lumua wɔ mbuluku bie mɔ mɔɔ Zɛkalaya buluku ne boka nwo la anu. Dwudase anli dwɛtɛ fufule 30 ne. Ɔvuandinle ezukoa ne ɔguale ɛzonlenlɛ sua ne anu na “ɔhɔzɔle ɔ kɔme nyɛma.”—Mat. 26:14-16; 27:3-10.

7. Adenle boni azo a Zɛkalaya 13:7 yɛle nɔhalɛ a?

7 Mɛzaya ne ɛdoavolɛ ne mɔ banriandi agyakyi ye. Zɛkalaya hɛlɛle kɛ: “Bɔ mboaneneavolɛ ne ku ye maa mboane ne mɔ ɛbɔ asande.” (Zɛk. 13:7) Gyisɛse zele ye ɛdoavolɛ ne mɔ wɔ Naesan 14 wɔ ɛvolɛ 33 ne anu kɛ: “Ɛnɛ nɔe bɛ muala bɛbanriandi bɛagyakyi me, ɔluakɛ Nyamenle Edwɛkɛ ne se, ‘[Mebahu] mboaneneavolɛ ne, na mboane ne babɔ asande.’” Na ɛhye pɛpɛɛpɛ a zile a. Mateyu hanle kɛ ɛdoavolɛma ne mɔ amuala nriandile gyakyile Gyisɛse.—Mat. 26:31, 56.

Bie Mɔ Bado Ye Ɛzonle Na Babo Ye

8. Kɛzi Ayezaya 53:8 rale nu ɛ?

8 Bɛbava Mɛzaya ne bahɔ kɔɔto na bɛabua ye ewule fɔlɛ. (Bɛgenga Ayezaya 53:8.) Sanhedrin Kɔɔto ne anu amra kɔsɔɔti yiale nu Naesan 14 ne nwonlomɔ. Bɛvale nyɛma bɛkyekyele Gyisɛse na bɛvale ye bɛhɔmanle Wulomu Amɛnlado Pɔnteɛse Paelɛte. Paelɛte bizebizale Gyisɛse edwɛkɛ na ɔhanle kɛ ɔnnwu nvonleɛ mɔɔ Gyisɛse ɛyɛ a. Noko mekɛ mɔɔ Paelɛte bizale menli ekpunli ne saa bɛkulo kɛ ɔgyakyi Gyisɛse la, bɛdeanle nu kɛ: “Bɔ ye baka nu!” Bɛzele Paelɛte kɛ bɛkulo kɛ ɔgyakyi Balabase kɔdiawu emomu, tɛ Gyisɛse ɔ. Paelɛte nyianle adwenle kɛ ɔyɛ mɔɔ menli dɔɔnwo ne kpondɛ la yemɔti, ɔgyakyile Balabase. Akee ɔmanle ye menli ne bilale Gyisɛse empele, na ɔvale ye ɔwulale bɛ sa nu kɛ bɛhɔbɔ ye baka nu.—Mak. 15:1-15, NW.

9. Kɛzi Edwɛndolɛ 35:11 rale nu wɔ Gyisɛse mekɛ zo ɛ?

9 Bɛbali daselɛ adalɛ batia Mɛzaya ne. Devidi hɛlɛle kɛ: “Ahɔdiawu alasevolɛ dwazo; bɛbiza me mɔɔ menze nwolɛ bie la.” (Edw. 35:11) Kɛmɔ ngapezo ne kile la, “sɛlɛvolɛ mgbanyinli ne nee ayiama ne mɔ amuala bɔle mɔdenle kɛ bɛkpondɛ ɛzonle bɛado Gyisɛse anwo zo na bɛahu ye.” (Mat. 26:59) Baebolo ne ka kɛ, menli dɔɔnwo lile daselɛ adalɛ tiale ye, noko bɛ daselɛ ne anyɛ ko. (Mak. 14:56) Ɛnee ɔnvane Gyisɛse agbɔvolɛ ne mɔ anwo kɛ menli mɔɔ ɛlɛdi daselɛ ne la ɛlɛbɔ adalɛ la. Ɛnee bɛkpondɛ kɛ bɛku Gyisɛse.

10. Kɛzi Ayezaya 53:7 rale nu ɛ?

10 Mɛzaya ne ɛnrɛbua menli mɔɔ bado ye ɛzonle la. Ayezaya hanle kɛ: “Bɛsisile ye, na bɛhilele ye nyane, noko yeambuke ɔ nloa; ɔle kɛ boane ralɛ mɔɔ bɛ nee ye ɛlɛkɔ ahunleɛ, yɛɛ ɔle kɛ boane mɔɔ bɛhye ye bɛlɛpepɛ ɔ nwo enrinli la. Ɔdɔle mumule, yeambuke ɔ nloa.” (Aye. 53:7) Mekɛ mɔɔ “sɛlɛvolɛ mgbanyinli ne nee mgbanyima ne mɔ toɔdoa [Gyisɛse] la, yeandɛ ɔ nloa anu.” Paelɛte bizale ye kɛ: “Ɛnde mɔɔ bɛlɛkeha bɛatia wɔ la ɔ?” Na Gyisɛse “ambua ye, yɛɛ yeanye ndoanlɛ ko bɔbɔ anloa, na ɔzinle amɛnlado ne anwo kpole.” (Mat. 27:12-14) Gyisɛse ambɔ ye kpɔvolɛma aholoba.—Wulo. 12:17-21; 1 Pita 2:23.

11. Adenle boni azo a Ayezaya 50:6 nee Maeka 5:1 rale nu a?

11 Ayezaya hanle dole ɛkɛ ne kɛ bɛbabo Mɛzaya ne. Ayezaya hɛlɛle kɛ: “Mengakyile me nzi memanle menli mɔɔ bo me la, menvale me [nzo nu] memanle bɛdabɛ mɔɔ [bɛtudu enrinli] la; mɔɔ bɛtoto me nyunlu nyɛlɛ, bɛgua me nyunlu aze la, meanva me nyunlu meanvea.” (Aye. 50:6) Maeka hanle dole ɛkɛ ne kɛ: “Bɛbava baka bɛabɔ Yizilayɛ belemgbunli ne anzo nu.” (Mae. 5:1) Maake hanle kɛ ɛnee ngapezo ɛhye mɔ fane Gyisɛse anwo. Maake hɛlɛle kɛ: “Sinzavolɛma ne mɔ bobɔle ɔ nzo nu. Bie mɔ totole nyɛlɛ ɔ nyunlu, bɛkyekyele ɔ nye, bɛwulowulale ye ahutuku na bɛbizale ye kɛ, ‘Nwane a bɔle wɔ a?’” Maake se sogyama ne vale baka bobɔle ɔ ti avinli, bɛtotole nyɛlɛ ɔ nyunlu, bɛzile ye amgbu na akee bɛahoto ye, bɛabɔ bɛ ti aze bɛamaa ye. (Mak. 14:65; 15:19) Nɔhalɛ nu, ɛnee ɛhwee ɛnle ɛkɛ mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ bɛyɛ Gyisɛse zɔhane a.

Ɔlile Nɔhalɛ Ɔmanle Nyamenle Ɔhɔle Ewule Nu

12. Adenle boni azo a Edwɛndolɛ 22:16 yɛle nɔhalɛ a? Kɛzi Ayezaya 53:12 rale nu ɛ?

12 Mɛzaya ne bawu wɔ baka zo. Devidi hanle kɛ: “Amumuyɛma kpolane ɛbɔ ɛyia me; bɛfitifiti me sa nee me gyakɛ anu.” (Edw. 22:16) Kɛmɔ menli mɔɔ kenga Baebolo ne ze na Maake bɔ yɛ amaneɛ wɔ ye Edwɛkpa ne anu la, ngapezo ɛhye rale nu. Maake hɛlɛle kɛ bɛbɔle Gyisɛse baka nu kɛyɛ nwonlomɔ dɔne ngɔnla. Bɛvale pɛlɛko bɛbɔle ɔ sa nee ɔ gyakɛ anu wɔ baka zo. (Mak. 15:25, NW) Ngapezo bieko hanle kɛ Mɛzaya ne nee ɛtanevolɛma a bawu a. Ayezaya hɛlɛle kɛ: “Ɔvale ɔ nwo ɔmanle kɛ bɛhu ye, na bɛdianle ye bɛbokale mɛladonlɛma anwo.” (Aye. 53:12) Ɛhye rale nu wɔ mekɛ mɔɔ “bɛbɔle nwule nwiɔ noko [baka] nu bɛbokale Gyisɛse anwo” la. Ɛnee “ko wɔ ye fema zo yɛɛ ko wɔ ye bɛne zo.”—Mat. 27:38.

13. Kɛzi Edwɛndolɛ 22:7, 8 yɛle nɔhalɛ ɛ?

13 Devidi hanle dole ɛkɛ ne kɛ bɛbabɔ Mɛzaya ne aholoba. (Bɛgenga Edwɛndolɛ 22:7, 8.) Menli bɔle Gyisɛse aholoba wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔlɛnwu amaneɛ wɔ baka ne azo la. Mateyu bɔ yɛ amaneɛ kɛ: “Bɛdabɛ mɔɔ bɛpɛle nuhua ɛkɛ ne la zile Gyisɛse amgbu, bɛyɛle ye aholoba kɛ, ‘Wɔmɔ ɛdawɔ ɛse ɛkola ɛbubu Ɛzonlenlɛ Sua ne na ɛfa kenle nsa ɛsi! Saa wɔmɔ a ɛle Nyamenle Ara ne a, die ɛ nwo ɛ! Ɛvi [baka] ne azo dwu aze!’” Ɛsɔfo mgbanyinli ne nee mɛla kilehilevolɛma ne nee mgbanyima ne mɔ noko zile ye amgbu kɛ: “Ɔdie awie mɔ ngoane, noko ɔngola ɔnlie ɔ nwo ngoane! Tɛ yemɔ a ɔle Yizilayɛma belemgbunli ne la ɔ? Ɔvi [baka] ne azo ɔdwu aze kɛkala na yɛkɛlie ye yɛkɛli. Ɔfa ɔ rɛle ɔwula Nyamenle nu na ɔka kɛ ɔle Nyamenle Ara. Akee bɛmaa yɛnlea saa Nyamenle kɛlie ye ngoane kɛkala a!” (Mat. 27:39-43) Gyisɛse nwunle amaneɛ noko ɔzɔle ɔ nwo yɛɛ yeanga edwɛkɛ ɛtane ɛlɛ. Ɔle neazo kɛnlɛma ɔmaa yɛ.

14, 15. Ngapezo bie mɔ hanle Mɛzaya ne adɛladeɛ nee nza nvinle mɔɔ bɛbava bɛamaa ye la anwo edwɛkɛ. Kɛzi bɛpenle zo ɛ?

14 Bɛbahwe Mɛzaya ne tɛladeɛ ne anwo adunyi kolaa na bɛava. Devidi hɛlɛle kɛ: “Bɛkyɛ me adɛladeɛ ne mɔ bɛfa, na bɛtwe me bubu ne anwo adunyi.” (Edw. 22:18) Ɛhye pɛpɛɛpɛ a zile a. Baebolo ne ka kɛ mekɛ mɔɔ Wulomu sogyama ne bɔle Gyisɛse baka nu wiele la, bɛguale nzeleba bɛhyɛle ye adɛladeɛ ne mɔ anu bɛvale.—Mat. 27:35, NW; bɛgenga Dwɔn 19:23, 24, NW. *

15 Bɛbamaa Mɛzaya ne nzavinli nee pɔyezen kɛ ɔnlo. Ngapezo ne ka kɛ: “Ɛhɔne ku me la, bɛmanle me pɔyezen, nzuhɔne ku me la, bɛmanle me nzanvinli.” (Edw. 69:21) Yɛze kɛ ngapezo ɛhye yɛle nɔhalɛ ɔluakɛ Mateyu ka kɛ: “Bɛvale nwanye mɔɔ bɛva bɔnyema bɛkpoto nu la bɛmanle ye kɛ ɔnlo; na ɔbɔle zolɛ la, yeanno.” Nzinlii, “bɛ nuhua ko nriandile hɔvale emiane bɔle nza nvinli nu vale duale baka ti na ɔvale ɔmanle ye kɛ ɔnlo.”—Mat. 27:34, 48.

16. Adenle boni azo a Edwɛndolɛ 22:1 rale nu a?

16 Ɔbayɛ kɛ asɛɛ Nyamenle ɛkpo Mɛzaya ne la. (Bɛgenga Edwɛndolɛ 22:1.) Maake se mɔɔ bɛbɔle ewiazo dɔne nsa la, Gyisɛse vale ɛnelɛ kpole deanle nu: “Yilowae, Yilowae, lɛma sabaketani?” Ɔ bo a le, “Me Nyamenle, me Nyamenle, duzu ati a wɔkpo me ɛ?” (Mak. 15:34) Mekɛ mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ Nyamenle ɛkpo ye la ɛnee ɔngile kɛ ye diedi mɔɔ ɔlɛ ye wɔ ɔ Ze anu la ɛwie. Ɛnee ɔze kɛ Nyamenle ɛnrɛlie ye ɛnrɛvi ye agbɔvolɛ sa nu wɔ ye ewule mekɛ ne anu. Ɛhye le nwolɛ adenle mɔɔ ɔkile kɛ Gyisɛse bali nɔhalɛ amaa Nyamenle dahuu a. Mekɛ mɔɔ Gyisɛse deanle nu kɛ: “Me Nyamenle, me Nyamenle, duzu ati a wɔkpo me a?” la, ngapezo ne mɔɔ wɔ Edwɛndolɛ 22:1 la rale nu.

17. Adenle boni azo a Zɛkalaya 12:10 nee Edwɛndolɛ 34:20 yɛle nɔhalɛ a?

17 Kpɔvolɛma bawɔ Mɛzaya ne atwɛ. Bɛnrɛbu ye bowule nu. Zɛkalaya hanle kɛ Yizilayɛma banwu Sonla ne mɔɔ bɛboda ye la. (Zɛk. 12:10) Yɛɛ Edwɛndolɛ 34:20 ka kɛ Nyamenle sie “ye gyɛlɛɛnye, ɔmmaa ye bowule ko bɔbɔ ɛmbu.” Ɛzoanvolɛ Dwɔn hanle kɛ ngapezo ɛhye mɔ rale nu. Dwɔn hɛlɛle kɛ: “Sogyama ne mɔ anu ko wɔle Gyisɛse anvenle atwɛ, na ɛkɛ ne ala mogyanzule hwinle guale. Ahenle mɔɔ nwunle kɛ ɛhye ɛzi la a ɛdendɛ la . . . Mɔɔ ɔhanle la le nɔhalɛ.” Eza Dwɔn hɛlɛle kɛ: “Bɛyɛle ɛhye amaa Nyamenle Edwɛkɛ ne ayɛ nɔhalɛ kɛ, ‘Bɛambu ye bowule ko bɔbɔ.’ Ngɛlɛlera fofolɛ ka kɛ: ‘Menli anye banwu mɔɔ bɛwɔle ɔ nvenle atwɛ la.’”—Dwɔn 19:33-37.

18. Ngapezo ne hanle kɛ bɛbazie Gyisɛse wɔ sukoavolɛma avinli. Kɛzi ngapezo zɔhane rale nu ɛ?

18 Bɛbazie Mɛzaya ne wɔ sukoavolɛma avinli. (Bɛgenga Ayezaya 53:5, 8, 9.) Mɔɔ aleɛ ne hɔle bie wɔ Naesan 14 ne anu la, “sukoavolɛ bie mɔɔ vi Arelematia” mɔɔ bɛfɛlɛ ye Dwosefi la, hɔzɛlɛle Paelɛte Gyisɛse funli ne. Ɛnee Dwosefi kulo kɛ ɔkɔsie ye na Paelɛte vale manle ye. Mateyu bɔ yɛ amaneɛ kɛ: “Dwosefi vale funli ne, ɔkyekyele ye wɔ kisane nu, na ɔziele ye wɔ ɔdaye ye nla fofolɛ mɔɔ yemaa bɛpɛ wɔ bolɛ bie anu la anu. Akee ɔhundole bolɛ kpole bie ɔnyinle nla ne anloa na ɔhɔle.”—Mat. 27:57-60.

Bɛye Mɛzaya, Yɛ Belemgbunli Ne Ayɛlɛ!

19. Adenle boni azo a ngapezo mɔɔ wɔ Edwɛndolɛ 16:10 la yɛle nɔhalɛ a?

19 Gyihova badwazo Mɛzaya ne. Devidi hɛlɛle kɛ: “Wɔanye me wɔammaa Ɛbolɔ,” anzɛɛ wɔangyakyi me wɔ kuma ne anu. (Edw. 16:10) Wɔ Naesan 16, mraalɛ bie hɔle sɛka ne mɔɔ bɛziele Gyisɛse wɔ nu la azo. Mekɛ mɔɔ bɛnwunle kɛ anwumabɔvolɛ bie de nla ne azo la, nea kɛzi ɔzinle bɛ nwo a! Anwumabɔvolɛ ne zele mraalɛ ne mɔ kɛ: “Bɛmmamaa bɛ ahonle tu, meze kɛ bɛkpondɛ Gyisɛse mɔɔ vi Nazalɛte, mɔɔ bɛbɔle ye [baka] nu la. Ɔnle ɛke, Nyamenle ɛdwazo ye! Bɛnlea, ɛke a bɛdole ye a.” (Mak. 16:6) Nzinlii, wɔ Pɛntekɔso kenle ne wɔ ɛvolɛ 33 ne anu, ɛzoanvolɛ Pita hanle Devidi ngapezo ne mɔɔ wɔ Edwɛndolɛ 16 la anwo edwɛkɛ hilele menli ekpunli kpole bie wɔ Gyɛlusalɛm. Ɔhanle ye wɔ Devidi anwo kɛ: “Ɔhanle Mɛzaya ne ewudwazo ne anwo edwɛkɛ kɛ, ‘Bɛangyakyi ye wɔ mɔwuamra anu, yɛɛ ye nwonane amkpɔlɔ.’” (Gyi. 2:29-31) Nyamenle ammaa ye kulovolɛ Ralɛ ne anwo nane amkpɔlɔ. Gyihova akee yɛle debie mɔɔ yɛ nwanwane tɛla ɛhye la. Ɔdwazole Gyisɛse ɔhɔle anwuma!—1 Pita 3:18.

20. Mɛzaya ne tumililɛ ne anwo edwɛkɛ boni a ngapezo ne mɔ ka a?

20 Nyamenle baha kɛ Gyisɛse le ɔ Ra. (Bɛgenga Edwɛndolɛ 2:7; Mateyu 3:17.) Mekɛ mɔɔ Gyisɛse wolole Gyɛlusalɛm la, menli ekpunli ne yele ye nee ye Belemgbunlililɛ ne ayɛlɛ. Ɛnɛ yɛdayɛ noko yɛye Gyisɛse ayɛlɛ. Yɛ nye die kɛ yɛbaha Gyisɛse nee ye Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ yɛahile awie mɔ. (Mak. 11:7-10) Ɔnrɛhyɛ, Kelaese bazɛkye ye agbɔvolɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɔbadɛnla ye ɛkpɔnwɔ zo yeamaa nɔhalɛlilɛ, mɛlɛbɛnwoaze nee fɔɔnwoyɛlɛ la. (Edw. 2:8, 9; 45:1-6) Akee ɔbazie azɛlɛ ye kɔsɔɔti. Menli kɔsɔɔti badɛnla anzondwolɛ nu na bɛanyia mɔɔ bɛhyia nwo la. (Edw. 72:1, 3, 12, 16; Aye. 9:6, 7) Gyihova kulovolɛ Ralɛ, Gyisɛse Kelaese ɛbɔ ɔ bo ɛlɛdi Belemgbunli wɔ anwuma. Ɔle enililɛ kpole kɛ yɛbayɛ Gyihova Alasevolɛ na yɛaha nɔhalɛ ɛhye mɔ yɛahile awie mɔ!

[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ]

^ ɛden. 14 Dwɔn 19:23, 24, (NW) kenga kɛ: “Akee mekɛ mɔɔ sogyama ne bɔle Gyisɛse baka nu la, bɛvale mɔɔ gua ye tɛladeɛ ne azo la na bɛhyɛle nuhua nna, na sogyanli ko biala vale ko, yɛɛ ye tɛladeɛ ne mɔɔ wɔ ɔ bo la. Noko ye tɛladeɛ ne mɔɔ wɔ ɔ bo la bɛamkpomgba, bɛnwonle ɔvi anwuma ɔbadwu aze. Yemɔti bɛzele bɛ nwo kɛ: ‘Bɛmmamaa yɛsuosua nu, emomu, bɛmaa yɛgua nwolɛ nzeleba yɛnlea ahenle mɔɔ ɔkɛyɛ ye ɛdeɛ la.’ Ɛhye zile amaa ngɛlɛlera ne ara nuhua kɛ: ‘Bɛhyɛle mɔɔ gua me tɛladeɛ ne azo la anu bɛvale, na me tɛladeɛ ne yemɔ bɛguale nwolɛ nzeleba.’ Na sogyama ne yɛle ye zɔ amgba.”

Kɛzi Ɛbabua Ɛ?

• Adenle boni azo a ngapezo mɔɔ se bɛbaye Gyisɛse bamaa na bɛakpo ye la rale nu a?

• Kɛzi ngapezo mɔɔ fane Gyisɛse ewule nwo la yɛle nɔhalɛ ɛ?

• Duzu a maa ɛdie ɛdi kɛ Gyisɛse a le Mɛzaya ne ɛ?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Nvoninli wɔ mukelɛ 15]

Mekɛ mɔɔ Gyisɛse wolole Gyɛlusalɛm kɛ belemgbunli la ngapezo boni mɔ a rale nu a?

[Nvoninli wɔ mukelɛ 17]

Yɛ ɛtane ti Gyisɛse wule, noko kɛkala ɔlɛdi Belemgbunli