Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Maa Sunsum Ne Ɛhile Wɔ Ngoane Nee Anzondwolɛ Adenle

Maa Sunsum Ne Ɛhile Wɔ Ngoane Nee Anzondwolɛ Adenle

Maa Sunsum Ne Ɛhile Wɔ Ngoane Nee Anzondwolɛ Adenle

“Yɛde Nyamenle Sunsum ne anu na yɛnde nwonane nu.”—WULO. 8:4.

1, 2. (a) Saa ɛlɛka kale ne ɛmaa ninyɛne twehwe wɔ adwenle a esiane boni a wɔ nu a? (b) Esiane boni a wɔ nu kɛ yɛnrɛzie yɛ adwenle ɛleka ko wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu a?

ABOLƆBA bie mɔɔ wɔ United States la hanle kɛ ɛvolɛ biala menli mɔɔ bɛlɛka kale a bɛnzie bɛ adwenle ɛleka ko la kɔ ɔ nyunlu. Kɛ neazo la, saa bɛfa moba fonu bɛdi gyima wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛka kale la a, ɔkola ɔtwehwe adwenle. Menli dɔɔnwo mɔɔ ɛnee lua aze nee mɔɔ ɛnee ɛlɛka kale la ɛha kɛ kale bɔle bɛ anzɛɛ ɔhale ekyii na kale abɔ bɛ, ɔluakɛ ɛnee kale bie delava ɛlɛfa moba fonu ali gyima. Dɔɔnwo suzu kɛ, saa bɛfa bɛ moba fonu bɛdi gyima wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛka kale la a ɔmmaa bɛnzɛkye mekɛ, noko ɛhye kola maa esiane kpole si.

2 Saa debie twehwe delava bie adwenle a, ɔnnwu esiane mɔɔ wɔ adenle ne azo la. Deɛ ko ne ala bie bahola aha agɔnwolɛvalɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova lɛ la. Saa yɛmaa ninyɛne twehwe yɛ adwenle a esiane bahola ado yɛ. Pɔɔlo hanle kɛ yɛbahola yɛaminli yɛ diedi. (1 Tem. 1:18, 19) Ɔbɔle esiane ɛhye anwo kɔkɔ wɔ mekɛ mɔɔ ɔhɛlɛle kɛlata ɔhɔmanle ɔ mediema mɔɔ ɛnee wɔ Wulomu la: “Saa ɛmaa nwonane nu adwenleadwenle keda ɛ nwo zo a, ɔwie ewule; yɛɛ saa ɛmaa Sunsum nu adwenleadwenle keda ɛ nwo zo a, ɔwie ngoane nee [anzondwolɛ].” (Wulo. 8:6) Duzu a ɛnee Pɔɔlo ɛlɛkile a? Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahoati “nwonane nu adwenleadwenle” na yɛabɔ mɔdenle wɔ “Sunsum nu adwenleadwenle” nwo ɛ?

Bɛnlɛ “Ndeanlɛ Biala”

3, 4. (a) Konle boni a Pɔɔlo hanle nwolɛ edwɛkɛ a? (b) Duzu ati a ɔwɔ kɛ Pɔɔlo tɛnlabelɛ ne anwo kyia yɛ ɛ?

3 Wɔ Pɔɔlo kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle Wulomuma la anu, ɔhanle konle bie mɔɔ ɛnee ɛhɔ zo wɔ ye ɛbɛlabɔlɛ nu la anwo edwɛkɛ. Ɔhanle kɛ ɛnee ye adwenle nee ye sonlabaka ne ɛlɛko. (Bɛgenga Wulomuma 7:21-23.) Ɛnee Pɔɔlo di ye nyɛleɛ nwo nyane yemɔti yeanga ɛhye kɛ ɔfa yeaye ɔ nloa. Ɛnee ɔngile kɛ ɔnrɛhola ɔnrɛyɛ mɔɔ tenrɛ la. Ɛnee ɔle Keleseɛnenli mɔɔ bɛkpokpa ye na ɔbɔ mɔdenle. Bɛkpale ye kɛ menli mɔɔ “bɛnle Dwuuma la [ɛzoanvolɛ].” (Wulo. 1:1; 11:13) Duzu ati a Pɔɔlo hɛlɛle konle ɛhye anwo edwɛkɛ a?

4 Ɛnee Pɔɔlo ɛlɛkile kɛ ɔngola ɔnyɛ Nyamenle ɛhulolɛdeɛ kɛmɔ ɛnee ɔkpondɛ ye la. Duzu ati ɔ? Ɔhanle kɛ: “Menli kɔsɔɔti ɛyɛ ɛtane na bɛnfɛta Nyamenle anyunlunyia ne.” (Wulo. 3:23) Pɔɔlo ɛnli munli yɛɛ ɛnee ɔlɛ atiakunluwɔzo ɛtane kɛ Adam abo zo amra kɔsɔɔti la. Yɛkola yɛnwu kɛzi ɛnee ɔte nganeɛ la. Yɛdayɛ noko yɛpele alehyenlɛ biala ɔlua munli mɔɔ yɛnli nee atiakunluwɔzo ɛtane mɔɔ wɔ yɛ nwo la ati. Eza ninyɛne dɔɔnwo wɔ ɛkɛ mɔɔ kola ka yɛ Nyamenle ɛzonlenlɛ na ɔmaa yɛfi “anuhɔlɛ ne mɔɔ kɔ ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ” nu la azo a. (Mat. 7:14) Noko ɛnee Pɔɔlo lɛ anyelazo, na yɛdayɛ noko yɛlɛ bie.

5. Nienwu a Pɔɔlo nyianle moalɛ nee ɛlielɛ a?

5 Pɔɔlo bizale kɛ nwane a balie ye avi zɛhae apelepelelilɛ ne anu a, akee ɔhanle kɛ: “Melua yɛ Awulae Gyisɛse Kelaese anwo zo meyɛ Nyamenle mo.” (Wulo. 7:24, 25) Akee, ɔdendɛle ɔhilele Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ, “bɛdabɛ mɔɔ bɛ nee Kelaese Gyisɛse le ko” la. (Bɛgenga Wulomuma 8:1, 2.) Gyihova dua ye sunsum nwuanzanwuanza ne azo ɔdie bɛ kɛ ɔ mra. Ɔbamaa bɛ nee Kelaese ali agya. (Wulo. 8:14-17) Nyamenle sunsum ne nee Gyisɛse ɛkpɔnenlɛ afɔle ne anu diedi boa bɛ maa bɛdi konim wɔ konle ne mɔɔ Pɔɔlo hanle nwolɛ edwɛkɛ la anu. Yemɔti Nyamenle ɛnrɛbua bɛ fɔlɛ wɔ bɛ sinlidɔlɛ nwo bieko. Bɛye bɛ bɛvi “ɛtane nee ewule mɛla ne abo.”

6. Duzu ati a Nyamenle azonvolɛ kɔsɔɔti kpondɛ kɛ bɛte Pɔɔlo edwɛkɛ ne abo ɛ?

6 Ɔwɔ nuhua kɛ ɛnee Pɔɔlo ɛlɛtendɛ ahile Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la ɛdeɛ, noko mɔɔ ɔhanle ye wɔ Nyamenle sunsum ne nee Gyisɛse ɛkpɔnenlɛ afɔle ne anwo la anwo bahola ara Gyihova azonvolɛ kɔsɔɔti—bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ anwuma anyelazo nee bɛdabɛ mɔɔ bɛbadɛnla azɛlɛ ye azo la—nvasoɛ. Folɛ ne mɔɔ Pɔɔlo dule la vi Nyamenle, yemɔti ɔhyia kɛ Nyamenle azonvolɛ te mɔɔ ɔhɛlɛle la abo na bɛdi zo.

Nyamenle Deanle “Ɛtane”

7, 8. (a) Adenle boni azo a Mɛla ne yɛle bɛtɛɛ wɔ “nwonane” nu a? (b) Duzu a Nyamenle ɛlua ye sunsum ne nee ɛkpɔnedeɛ ne azo yeyɛ a?

7 Pɔɔlo hilehilele nu wɔ Wulomuma ati 7 kɛ, alesama mɔɔ bɛnli munli la wɔ ɛtane tumi bo. Ɔhanle sunsum ne tumi ne anwo edwɛkɛ wɔ tile 8 ne. Ɔhilehilele nu kɛ Nyamenle sunsum ne bahola aboa Keleseɛnema wɔ bɛ nee ɛtane tumi ne ɛpelepelelɛ ne anu. Ɔkola ɔboa bɛ ɔmaa bɛyɛ mɔɔ Gyihova kpondɛ la na bɛnyia ɔ nyunlu ɛlolɛ. Pɔɔlo hanle kɛ Nyamenle ɛlua ye sunsum ne nee Gyisɛse ɛkpɔnenlɛ afɔle ne azo yeyɛ debie mɔɔ Mosisi Mɛla ne angola ye yɛ la.

8 Mɛla ne buale ɛtanevolɛma fɔlɛ ɔluakɛ alesama angola anli Mɛla ne kɔsɔɔti azo. Bieko, ɛnee Yizilayɛ ɛsɔfo mgbanyima mɔɔ yɛle gyima wɔ Mɛla ne abo la ɛnli munli yemɔti bɛangola bɛambɔ ɛtane nwo afɔle mɔɔ fɛta. Ɔlua zo, Nyamenle zoanle ɔ Ra ne ɔmanle ɔvale “nwonane ɛtane ɛhye bie ɔrale,” na “ɔradeanle ɛtane ne mɔɔ de sonla nu la.” Gyisɛse afɔle ne holale liele menli vile ɛtane nu. Kɛmɔ Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la die Gyisɛse afɔle ne di la ati, Gyihova bahola abu bɛ kɛ bɛle tenlenema. Pɔɔlo folɛ mɔɔ ɔdule Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ kɛ “yɛde Nyamenle Sunsum ne anu na yɛnde nwonane nu” la, manle bɛ anwosesebɛ. (Bɛgenga Wulomuma 8:3, 4.) Ɔwɔ kɛ bɛkɔ zo bɛyɛ ɛhye kɔkpula kɛ bɛkɛvi azɛlɛ ye azo. Saa bɛdi nɔhalɛ a, bɛbanyia “ngoane abɔtile.”—Yek. 2:10.

9. Duzu a edwɛkɛkpɔkɛ “mɛla” mɔɔ wɔ Wulomuma 8:2 la abo kile a?

9 Eza Pɔɔlo hanle “Sunsum ne mɛla ne” yɛɛ “ɛtane nee ewule mɛla ne” anwo edwɛkɛ. (Wulo. 8:2) Duzu a le mɛla ɛhye mɔ? Edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ ɔvale ɔlile gyima wɔ ɛke la ɛngile mɛla kpalɛ kpalɛ kɛmɔ yɛnwu ye wɔ Mosisi Mɛla ne anu la. Neɛnleanu buluku bie ka kɛ Giliki edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ bɛhile ɔ bo wɔ ngyɛnu ɛhye anu kɛ “mɛla” la gyi ɛkɛ maa kpalɛ anzɛɛ ɛtane mɔɔ menli yɛ na ɔsie bɛ kɛ mɛla la. Eza ɔkola ɔkile adehilelɛ mɔɔ bɛfa bɛbɔ bɛ ɛbɛla la.

10. Kɛzi ɛtane nee ewule mɛla ne di yɛ nwo zo tumi ɛ?

10 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Yemɔti kɛmɔ ɛtane luale sonla ko anwo zo a rale ewiade, na sonla ko ne ɛtane ne vale ewule rale la, yɛɛ ewule dele kpondenle aleɛabo amra anwo zo a, ɔluakɛ menli kɔsɔɔti ɛyɛ ɛtane.” (Wulo. 5:12) Yɛ muala yɛle Adam abo zo amra yemɔti yɛwɔ ɛtane nee ewule mɛla bo. Yɛ ɛtane atiakunluwɔzo ne maa yɛyɛ ninyɛne mɔɔ ɛnzɔ Nyamenle anye la. Noko ninyɛne ɛhye mɔ kɔwie ewule nu. Pɔɔlo hanle nyɛleɛ nee subane ɛtane ɛhye mɔ anwo edwɛkɛ wɔ ye kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle Galeehyeama la anu kɛ “sonla su ne gyima.” Eza ɔhanle kɛ: “Bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ ninyɛne ɛhye mɔ la ɛnrɛnwu Nyamenle Belemgbunlililɛ ne.” (Gal. 5:19-21) Menli mɔɔ yɛ ninyɛne ɛhye mɔ la de “nwonane nu.” Bɛdi bɛ nwonane ne atiakunluwɔzo nzi. (Wulo. 8:4) Mɔɔ bɛ nwonane ne mɔɔ tɔ sinli la se bɛ la yɛɛ bɛyɛ a. Noko, asoo menli mɔɔ bɔ adwɔmane, sonle awozonle, fa bɛ nwo wula sunsum ɛtane nyɛleɛ nu, anzɛɛ yɛ ɛtane mgbole gyɛne la angome a li bɛ nwonane ne atiakunluwɔzo nzi a? Kyɛkyɛ. Ninyɛne mɔɔ bie mɔ babu bɛ kɛ bɛle awie bɛtɛɛyɛlɛ la bahola aboka “sonla su ne gyima” ne anwo. Ɛhye mɔ bie bahola ayɛ nungule, ɛya, ngyehyɛnu, nee anyebolo. Ɔnle kɛ yɛte nganeɛ ɛlɛ kɛ ɔngyia kɛ yɛko yɛtia yɛ nwonane ne mɔɔ tɔ sinli la.

11, 12. Duzu a Gyihova ɛyɛ amaa yealie yɛ yeavi ɛtane nee ewule mɛla bo a? Duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ na Nyamenle alie yɛ ado nu a?

11 Yɛ nye die kɛ Gyihova balie yɛ avi ɛtane nee ewule tumi bo la. Gyisɛse hanle kɛ: “Nyamenle hulole ewiade amra kpole kpalɛ la ati yɛɛ ɔvale Ɔ Ra kokye ne ɔmanle a, amaa awie biala mɔɔ kɛlie ye kɛli la anwu na yeanyia ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ.” Saa yɛbɔ ɛbɛla mɔɔ kile kɛ yɛkulo Nyamenle na yɛlɛ diedi wɔ Gyisɛse ɛkpɔnenlɛ afɔle ne anu a, yɛbahola yɛalie yɛ nwo yɛavi ɛtane nwo ahatualɛ ne anwo. (Dwɔn 3:16-18) Yɛbade nganeɛ mɔɔ Pɔɔlo dele la bie: “Melua yɛ Awulae Gyisɛse Kelaese anwo zo meyɛ Nyamenle mo.”

12 Yɛ tɛnlabelɛ ne le kɛ bɛlɛyɛ yɛ ewule kpole bie ayile la. Kyesɛ yɛyɛ mɔɔ dɔketa ne baha la kolaa na yɛade kpɔkɛ bɔkɔɔ. Ɛkpɔnedeɛ ne anu diedi bahola amaa yɛanyia yɛ ti wɔ ɛtane nee ewule mɛla ne abo, noko yɛtɔ sinli yɛɛ ɛtane wɔ yɛ nwo. Saa yɛ nee Gyihova bahɔ zo ayɛ agɔnwolɛ na yealie yɛ yeado nu a, debie wɔ ɛkɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ a. Pɔɔlo se saa yɛkpondɛ kɛ yɛdi munli a, yɛ nee sunsum ne ɛlua.

Kɛzi Yɛ Nee Sunsum Ne Dua Ɛ?

13. Sunsum ne mɔɔ yɛ nee ye tɛnla anzɛɛ yɛ nee ye dua la kile duzu?

13 Saa yɛkpondɛ kɛ yɛkɔ ɛleka bie a, yɛtudu agyakɛ yɛkɔ ɛkɛ. Amaa yɛ nee sunsum ne adɛnla anzɛɛ alua la, ɔwɔ kɛ yɛkɔ yɛ nyunlu wɔ nɔhalɛ ne anu. (1 Tem. 4:15) Ɔnva nwo kɛ yɛnrɛhola yɛnrɛyɛ ɛhye pɛpɛɛpɛ la, yɛbɔ mɔdenle yɛdi Nyamenle sunsum ne adehilelɛ nzi alehyenlɛ biala. Saa yɛ nee “sunsum ne” dua a, Nyamenle balie yɛ ado nu.—Gal. 5:16.

14. Duzu a menli mɔɔ bɛ “adwenle wɔ nwonane nu ninyɛne” zo la dwenle nwo a?

14 Akee Pɔɔlo hanle menli mɔɔ bɛlɛ adwenle ngakyile la anwo edwɛkɛ wɔ ye kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle Wulomuma la anu. (Bɛgenga Wulomuma 8:5.) Wɔ ɛke edwɛkɛkpɔkɛ “nwonane” ɛngile sonlabaka ne ala. Wɔ Baebolo ne anu, ɔdwu mekɛ ne bie a “nwonane” kola kile yɛ sinlidɔlɛ. Yɛ sinlidɔlɛ ne a maa yɛ nwo nane ne nee yɛ adwenle ne di apelepele ne mɔɔ Pɔɔlo hanle nwolɛ edwɛkɛ la a. Pɔɔlo nee ɔ nwo nane, anzɛɛ ye sinlidɔlɛ ne pelele. Noko ɛnɛ, menli dɔɔnwo nee bɛ atiakunluwɔzo ɛmpele nretee zɛhae bɔbɔ, yemɔti bɛde “nwonane nu.” Bɛndwenle mɔɔ Nyamenle kpondɛ kɛ bɛyɛ la anwo, yɛɛ bɛnzɛlɛ ye kɛ ɔboa bɛ ɔmaa bɛli konim wɔ konle ne anu. Mekɛ dɔɔnwo ne ala, bɛ “adwenle wɔ nwonane nu ninyɛne” zo, na bɛmaa atiakunluwɔzo ɛtane komo bɛ nwo zo. Yemɔti, bɛdabɛ mɔɔ bɛbɔ bɛ ɛbɛla “kɛmɔ Sunsum ne kile bɛ” la, maa Gyihova kile bɛ adenle.

15, 16. (a) Saa yɛfa yɛ adwenle yɛsie debie zo a kɛzi ɔka adwenle mɔɔ yɛlɛ la ɛ? (b) Duzu a menli dɔɔnwo anye die nwo ɛnɛ a?

15 Bɛgenga Wulomuma 8:6. Kolaa na menli ayɛ mɔɔ le kpalɛ anzɛɛ ɛtane la, bɛdumua bɛfa bɛ adwenle bɛkɔ mɔɔ bɛkpondɛ kɛ bɛyɛ la azo. Saa menli fa bɛ adwenle sie nwonane nu ninyɛne zo a, nwonane nu ninyɛne a bɛbayɛ a. Fane dɔɔnwo ne ala, bɛ nzuzulɛ, nee bɛ anyelielɛ, yɛɛ bɛ nganeɛdelɛ gyi ninyɛne ɛhye mɔ ala azo.

16 Ɛnɛ, duzu a menli dɔɔnwo anye die nwo a? Ɛzoanvolɛ Dwɔn hɛlɛle kɛ: “Ewiade ye anu debie biala mɔɔ le kɛ, nwonane nu atiakunluwɔzo, anyebolo, nee ɛbɛlabɔlɛ nu adubɛnwo la ɛnvi Selɛ ne ɛkɛ ne na ɔvi ewiade ye.” (1 Dwɔn 2:16) Atiakunluwɔzo ne mɔ mɔɔ Dwɔn hɛlɛle nwolɛ edwɛkɛ la bie mɔ a le ɛbɛlatane ɛbɔlɛ, sonlakpole ɛyɛlɛ, duma ɛlielɛ, yɛɛ anwonyia ɛkpondɛlɛ. Mbuluku, magazine, sini, TV, nee Intanɛte zo gyimalilɛ si ninyɛne ɛhye mɔ adua alehyenlɛ biala. Ɛhye mɔ a le ninyɛne mɔɔ menli dɔɔnwo ɛva bɛ adwenle ɛzie zo a, ɔboalekɛ yemɔ a bɛkulo a. Pɔɔlo hanle kɛ “saa ɛmaa nwonane nu adwenleadwenle keda ɛ nwo zo a, ɔwie ewule.” Ɔbahola yeazɛkye agɔnwolɛ mɔɔ yɛ nee Nyamenle lɛ la, na yɛ ngoane bahola avi yɛ sa kenlebie. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ “mɔɔ maa nwonane nu adwenleadwenle keda ɔ nwo zo la le Nyamenle kpɔvolɛ; ɔluakɛ ɔnli Nyamenle mɛla ne azo, yɛɛ ɔdi zo bɔbɔ a ɔnrɛyɛ boɛ; ɔboalekɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛdi bɛ sonlabaka ne atiakunluwɔzo nzi la ɛngola ɛnzɔ Nyamenle anye.”—Wulo. 8:7, 8.

17, 18. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa Nyamenle sunsum ne ahile yɛ adenle ɛ? Saa yɛyɛ zɔ a duzu a bavi nu ara a?

17 “Sunsum nu adwenleadwenle keda ɛ nwo zo a, ɔwie ngoane nee [anzondwolɛ].” Ɔbamaa yɛanyia dahuu ngoane kenlebie, yɛ nzo nu adwo yɛ, yɛ ahonle adɔ yɛ azule nu, na anzondwolɛ adɛnla yɛ nee Nyamenle avinli. Kɛzi yɛkile kɛ yɛmaa sunsum nu adwenleadwenle keda yɛ nwo zo ɛ? Saa yɛdi Nyamenle nee ye sunsum ne adehilelɛ nzi dahuu a, yɛbahɔ zo yɛadwenle kɛ ɔdaye la. Yɛkpondɛ kɛ yɛ adwenle di “Nyamenle mɛla ne azo.” Amaa saa yɛkɔ sɔnea nu a, yɛanwu mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ la. Yɛbanyia ɛhulolɛ yɛazi kpɔkɛ kpalɛ. Yɛbazi kpɔkɛ mɔɔ vi Nyamenle sunsum ne.

18 Ɔwɔ kɛ yɛfa yɛ adwenle yɛsie Nyamenle anwo ninyɛne zo. Yɛkpondɛ kɛ yɛ Keleseɛnema ɛzonlenlɛ ne anwo kyia yɛ tɛla debie biala wɔ yɛ asetɛnla nu. Ɛzonlenlɛ ɛhye bie a le asɔne mɔɔ yɛbayɛ ye dahuu. Baebolo ɛgengalɛ nee debie ɛzukoalɛ, ayia, nee daselɛlilɛ ɛhɔlɛ. (1 Pita 1:13) Kɛ anrɛɛ yɛbamaa yɛ atiakunluwɔzo ɛtane avo yɛ nwo zo la, ɔwɔ kɛ yɛ nee Nyamenle nyia adwenle ko na yɛmaa ye sunsum ne kile yɛ adenle. Saa yɛyɛ ɛhye a, yɛbanyia nyilalɛ dɔɔnwo, na yɛanyia ngoane nee anzondwolɛ.—Gal. 6:7, 8.

Ɛbahola Wɔahilehile Nu Ɔ?

• Duzu a Mosisi Mɛla ne angola ye yɛ a? Kɛzi Nyamenle lile ɛhye anwo gyima ɛ?

• “Ɛtane nee ewule mɛla ne” a le duzu? Kɛzi bɛbalie yɛ bɛavi nu ɛ?

• Kɛ ɔkɛyɛ na “Sunsum nu adwenleadwenle” aheda yɛ nwo zo ɛ?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Nvoninli ne mɔ wɔ mukelɛ 16]

Ɛde aze wɔ nwonane nu anzɛɛ sunsum nu?