Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Duzu Ati a Nyamenle Ɛmaa Ɛtaneyɛlɛ nwo Adenle Ɛ?

Duzu Ati a Nyamenle Ɛmaa Ɛtaneyɛlɛ nwo Adenle Ɛ?

Tile 7

Duzu Ati a Nyamenle Ɛmaa Ɛtaneyɛlɛ nwo Adenle Ɛ?

1, 2. (a) Saa Gyihova zɛkyele Yidɛn atuadelɛma ne ɛkɛ ne ala a, anrɛɛ kɛzi ɔbaha yɛ ɛ? (b) Duzu ɛlɔlɛ nziezielɛ a Gyihova ɛyɛ ɛmaa yɛ a?

EGYA GYEKƆBO hanle kɛ: “Me ngoane mekɛ le ekyi bie ala, . . . noko nuhua le ɛvɛlɛ ngome.” (Mɔlebɛbo 47:9) Dwobu noko hanle kɛ sonla dasanli “mekɛ le ezinraa, yɛɛ nuhua le amaneɛ ngome.” (Dwobu 14:1) Yɛ nuhua dɔɔnwo ɛyia ngyegyelɛ, nzisi, nee esiane ngakyile mɔɔ bɛyiale la bie. Noko, tɛ kɛ asɛɛ Nyamenle ɛngulo yɛ la ati a yemaa bɛwo yɛ ɛtane nu a. Nɔhalɛ nu, yɛnli munli wɔ adwenle nee nwonane nu yɛɛ yɛnde Paladaese ne mɔɔ bɛvale bɛmanle Adam nee Yive la anu. Noko saa bɛdele atua la Gyihova zɛkyele bɛ ɛkɛ ne ala a anrɛɛ duzu a bara a? Ɔwɔ nuhua kɛ anrɛɛ anwodolɛ, nyane, anzɛɛ ewule ɛnrɛra ɛdeɛ, noko anrɛɛ alesama abusua ne noko amba. Anrɛɛ bɛanwo yɛ. Nyamenle vile anwunvɔnezelɛ nu manle Adam nee Yive adenle manle bɛwole mralɛ, ɔnvane nwolɛ kɛ ɛnee bɛnli munli la. Eza ɔlua Kelaese anwo zo, Gyihova ɛyɛ ngyehyɛleɛ mɔɔ bamaa yɛanyia mɔɔ Adam minlinle ye la—dahuu ngoane wɔ paladaese azɛlɛ zo.—Dwɔn 10:10; Wulomuma 5:12.

2 Nea kɛzi anyelazo mɔɔ yɛlɛ kɛ yɛbadɛnla aze dahuu wɔ Paladaese, ɛleka mɔɔ anwodolɛ, alɔbɔlɛ, nyane, nee ewule, yɛɛ ɛtanevolɛma ɛnle la wula anwosesebɛ a! (Mrɛlɛbulɛ 2:21, 22; Yekile 21:4, 5) Noko Baebolo ne maa yɛnwu kɛ mekɛ mɔɔ yɛ ngoanelielɛ nwo hyia yɛ nee Gyihova la, debie fofolɛ noko wɔ ɛkɛ mɔɔ nwolɛ hyia kpalɛ kpalɛ a.

Ye Duma Kpole ne Ati

3. Duzu a anwo hyia wɔ Gyihova atiakunlukpɔkɛ mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne nee alesama mɔɔ ɔbamaa yeara nu la anu a?

3 Nyamenle duma ne anwo hyia wɔ ye atiakunlukpɔkɛ mɔɔ ɔmaa yeara nu wɔ alesama nee azɛlɛ ne anwo la anu. Duma Gyihova ne abo kile “Mɔɔ Maa Ɔyɛ Ɛkɛ.” Yemɔti ye duma ne maa yɛnwu kɛ, ɔle Maanzaleɛ Belemgbunli, Atiakunlukpɔkɛ Menle, yɛɛ nɔhalɛ Nyamenle. Ɔlua Gyihova gyinlabelɛ ne ati, ɔwɔ kɛ debie biala mɔɔ wɔ maanzaleɛ ye anu la di ye duma ne eni na bɛtie ye amaa anzondwolɛ ara ewiade.

4. Duzu a ɛnee boka Gyihova atiakunlukpɔkɛ mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne la anwo a?

4 Gyihova bɔle Adam nee Yive wiele la, ɔmanle bɛ gyima. Ɔmanle bɛnwunle kɛ ɔkulo kɛ bɛsie azɛlɛ ne, bɛtɛlɛ bɛ Paladaese ne anu. Noko mɔɔ ɛnee boka ɛhye anwo la a le kɛ bɛkɛwo mralɛ bɛkɛyi azɛlɛ ne. (Mɔlebɛbo 1:28) Ɛnee bɛ ɛtane ne ati atiakunlukpɔkɛ ɛhye ɛnrɛra nu ɔ? Nea anyiemgba mɔɔ anrɛɛ ɔbayɛ saa tumivolɛ Gyihova angola ammaa ye atiakunlukpɔkɛ mɔɔ ɔlɛ wɔ azɛlɛ ye nee alesama anwo la amba nu a!

5. (a) Ɛnee saa Adam nee Yive di kpalɛ nee ɛtane ɛnwunlɛ baka ne bie a, kenle nzu a bɛbawu a? (b) Kɛzi Gyihova manle ye edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mɔlebɛbo 2:17 la rale nu mɔɔ yeanzɛkye atiakunlukpɔkɛ mɔɔ ɔlɛ wɔ azɛlɛ ne anwo la ɛ?

5 Ɛnee Gyihova ɛbɔ Adam nee Yive kɔkɔ kɛ saa bɛandie ye na bɛdi kpalɛ nee ɛtane ɛnwunlɛ baka ne bie a, bɛbawu “kenle ko ne” ala. (Mɔlebɛbo 2:17) Kɛmɔ Gyihova hanle la kenle ko ne ala mɔɔ bɛyɛle ɛtane ne la, ɔlile bɛ edwɛkɛ na ɔbuale bɛ ewule fɔlɛ. Wɔ Nyamenle anye zo, Adam nee Yive wule kenle ko ne ala. Noko amaa Gyihova atiakunlukpɔkɛ mɔɔ ɔlɛ ye azɛlɛ ne anwo ara nu la ɔmanle bɛnyianle abusua kolaa na bɛawu. Kɛmɔ Nyamenle bu ɛvolɛ 1,000 kɛ kenle ko la ati, mɔɔ Adam nyianle ɛvolɛ 930 na ɔwule la, ɛnee yewu “kenle” ko ne ala. (2 Pita 3:8; Mɔlebɛbo 5:3-5) Ɔlua ɛhye azo Gyihova hilele kɛ amgba ɔfa anzohwenlɛ ɔba ɛtanevolɛma anwo zo wɔ ye mekɛ nu, na bɛ ewule ne anzɛkye Nyamenle atiakunlukpɔkɛ mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne la. Noko Gyihova ɛmaa menli mɔɔ ɛnli munli, mɔɔ ɛtanevolɛma boka nwolɛ la, adenle kɛ bɛdɛnla ngoane nu mekɛ ekyii.

6, 7. (a) Kɛmɔ bɛhile ye wɔ Adendulɛ 9:15, 16 la, duzu ati a Gyihova ɛmaa ɛtanevolɛma adenle yeradwu ɛnɛ ɛ? (b) Kɛzi Gyihova luale adenle mɔɔ ɔ nee Falo lile la azo lale Ye tumi ali na ɔkpondenle Ye duma ne ɛ? (d) Saa bɛsɛkye ewiade ɛtane ɛhye a duzu a vi nu bara a?

6 Edwɛkɛ mɔɔ Gyihova hanle hilele Yigyibiti belemgbunli ne wɔ Mosisi mekɛ zo la eza maa yɛnwu deɛ mɔɔ ɔti Nyamenle ɛmaa ɛtanevolɛma adenle ɛmaa bɛhɔ zo bɛdɛnla aze a. Mekɛ mɔɔ ɛnee Falo ɛngulo kɛ Yizilayɛma kɛvi Yigyibiti kɛhɔ la, Gyihova ambɔ ye angu ye ɛkɛ ne ala. Gyihova vale Ngyegyelɛ bulu rale maanle ne azo hilele ye tumi wɔ nwanwane adenle zo. Kolaa na Gyihova amaa ngyegyelɛ ne mɔɔ tɔ zo nsuu ara bɛ nwo zo la, ɔzele Falo kɛ anrɛɛ ɔbahola yeazɛkye ye nee ye menli ne yeavi azɛlɛ ne azo bɔkɔɔ. Gyihova hanle kɛ: “Mevavi wɔ, memaa wɔdɛnla ngoane nu kɛ mefa meahile me tumi ne, na [meakponde] me duma ne wɔ azɛlɛ ye kɔsɔɔti azo.”—Adendulɛ 9:15, 16.

7 Mekɛ mɔɔ Gyihova liele Yizilayɛma ne la ye duma ne amgba kpondenle. (Dwɔhyua 2:1, 9-11) Ɛnɛ, ɔnvane nwolɛ kɛ ɛvolɛ mɔɔ bo 3,500 ɛpɛ nu la, bɛtɛkakye mɔɔ ɔyɛle la. Tɛ duma Gyihova ne angome a kpondenle a, emomu Ahenle mɔɔ zɔhane duma ne la ɔ nwo zo la anwo nɔhalɛ edwɛkɛ noko kpondenle. Ɛhye manle Gyihova ranyianle duma kɛ Nyamenle ne mɔɔ di ye ɛwɔkɛ zo na ɔdi ɔmaa ye ngɛkɛlɛ la. (Dwɔhyua 23:14) Ɔralale ali kɛ, debie biala ɛngola ɛnzi mɔɔ yebɔ ɔ ti anu kɛ ɔyɛ la adenle, ɔluakɛ ɔlɛ tumi bedevinli. (Ayezaya 14:24, 27) Yemɔti yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ ɔnrɛhyɛ ɔbaho yeamaa ye nɔhalɛ azonvolɛ ɔlua Seetan ewiade ɛtane ne amuala mɔɔ ɔbazɛkye ye la azo. Tumi bedevinli ɛhye mɔɔ bala ali la bawula Gyihova duma ne anyunlunyia na bɛ rɛle ɛnrɛvi ye ɛlɛ. Nvasoɛ mɔɔ bavi nu ara la abo ɛnrɛpɛ ɛlɛ.—Yizikeɛle 38:23; Yekile 19:1, 2.

‘Nyamenle Nrɛlɛbɛ Le Kpole Bo Zo!’

8. Ninyɛne boni mɔ a Pɔɔlo wulale yɛ anwosesebɛ kɛ yɛzuzu nwo a?

8 Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo bizale ye wɔ ye kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle ɔhɔmanle Wulomuma la anu kɛ: “Ɛnee Nyamenle le amile ɔ?” Ɔvi ahonle nu ɔyele ɔ nloa kɛ: “Kyɛkyɛ, ɔnle zɔhane fee.” Akee ɔzile Nyamenle anwunvɔnezelɛ ne azo na ɔhwenle adwenle ɔhɔle mɔɔ Gyihova hanle vanenle deɛ mɔɔ ɔti yeanzɛkye Falo ɛkɛ ne ala la azo. Eza Pɔɔlo hilele kɛ alesama le kɛ ndɛtɛlɛ ɛdɔkɛ wɔ nwovolɛ sa nu. Akee ɔhanle kɛ: “Zɔhane ala yɛɛ Nyamenle ɛyɛ a. Ɔkpondɛ kɛ ye ɛya ne nee ye tumi ne da ali wienyi. Yemɔti ɔsi abotane kpole kpalɛ ɔnea bɛdabɛ mɔɔ ye ɛya ne wɔ bɛ nwo zo na ɔbazɛkye bɛ la. Eza noko ɔkulo kɛ ye anyunlunyia ne da ɛkɛ, na ɔwola ɔgua yɛdayɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔnwu yɛ anwunvɔne, na yeziezie yɛ kɛ yɛnyia ye anyunlunyia ne la anwo zo. Ɔluakɛ yɛmɛ yɛɛ yevɛlɛ yɛ yevi Dwuuma nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnle Dwuuma la avinli a.”—Wulomuma 9:14-24.

9. (a) Nwane mɔ a le “bɛdabɛ mɔɔ ye ɛya ne wɔ bɛ nwo zo na ɔbazɛkye bɛ la” ɛ? (b) Duzu ati a Gyihova ɛzi abotane kpole wɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛdwazo bɛtia ye la anwo a, na duzu nvasoɛ a menli mɔɔ kulo ye la banyia a?

9 Ɔvi mekɛ mɔɔ atuadelɛ bɔle ɔ bo wɔ Yidɛn la menli mɔɔ dwazo tia Gyihova nee ye mɛla ne mɔ la ɛrayɛ “bɛdabɛ mɔɔ ye ɛya ne wɔ bɛ nwo zo na ɔbazɛkye bɛ la.” Ɔvi zɔhane mekɛ ne toonwo mɔɔ ba la Gyihova ɛzi abotane kpole kpalɛ. Amumuyɛma ɛgolo ye ndenle nwo, ɛyɛ ye ngɛkɛlɛ kpɔdekpɔde, bɔbɔ bɛhu ɔ Ra ne. Gyihova ɛdo ɔ rɛle aze, ɛmaa mekɛ ɛgua nu amaa abɔdeɛ kɔsɔɔti anwu esiane mɔɔ bavi Nyamenle anwo atuadelɛ nee alesama tumililɛ mɔɔ ɛnvi Nyamenle la anu ara la bɔkɔɔ. Mekɛ ko ne ala, Gyisɛse ewule ne rayɛle adenle mɔɔ bɛbalua zo bɛalie alesama mɔɔ le anzomelɛkɛ la na bɛazɛkye “Abɔnsam gyima biala mɔɔ yeli la.”—1 Dwɔn 3:8; Hibuluma 2:14, 15.

10. Duzu ati a Gyihova ɛdo ɔ rɛle aze ɛmaa ɛtanevolɛma wɔ ɛvolɛ 1,900 mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu a?

10 Bɛdwazole Gyisɛse bɛvile ewule nu la yebo ɛvolɛ 1,900, noko Gyihova ɛdo ɔ rɛle aze ɛmaa “bɛdabɛ mɔɔ ye ɛya ne wɔ bɛ nwo zo” na ɔbazɛkye bɛ la. Duzu ati ɔ? Debie ko ati ɔ. Yemɔ a le kɛ ɔlɛtete bɛdabɛ mɔɔ bɛbaboka Gyisɛse Kelaese anwo bɛali tumi wɔ anwuma Belemgbunlililɛ ne anu la. Bɛ dodo le 144,000, na bɛmɛ a ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle bɛ nwo edwɛkɛ kɛ “yɛdayɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔnwu yɛ anwunvɔne” la. Dwuuma a bɛlumua bɛvɛlɛle bɛ kɛ bɛrayɛ ekpunli ne mɔɔ bahɔ anwuma la anu amra a. Amozii, Nyamenle vɛlɛle maanle maanle ne anu amra. Gyihova ɛtɛfale ye ɛzonlenlɛ ɛtɛtinlitinlinle bɛ nuhua biala anwo zo. Emomu yemaa bɛdabɛ mɔɔ bɛhile ye ɛlɔlɛ nziezielɛ ne anwo anyezɔlɛ la anu bie mɔ ɛnyia adenle kɛ bɛ nee ɔ Ra ne bali tumi wɔ anwuma Belemgbunlililɛ ne anu. Asɛɛ bɛziezie ekpunli ne mɔɔ bahɔ anwuma la bɛwie.—Luku 22:29; Yekile 14:1-4.

11. (a) Ekpunli boni a ɛlɛnyia Gyihova abotane ne anu nvasoɛ ɛnɛ a? (b) Nvasoɛ boni a mɔwuamra noko banyia a?

11 Na menli mɔɔ badɛnla azɛlɛ ye azo la noko ɛ? Abotane mɔɔ Gyihova ɛzi la ɛmaa bɛlɛboɔboa “menli pemgbenleamgbe” mɔɔ vi maanle maanle kɔsɔɔti anu la anloa. Bɛ dodo ɛrayɛ mgbe mgbe. Gyihova ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ ekpunli ɛhye mɔɔ badɛnla azɛlɛ ye azo la banyia bɛ ti wɔ ewiade ɛhye awieleɛ ne anu na bɛadɛnla paladaese azɛlɛ zo dahuu. (Yekile 7:9, 10; Edwɛndolɛ 37:29; Dwɔn 10:16) Saa Nyamenle mekɛ ne dwu a, ɔbadwazo mɔwuamra mgbe mgbe na bɛanyia adenle bɛayɛ anwuma Belemgbunlililɛ ne maanlema. Nyamenle Edwɛkɛ ne ka ye wɔ Gyima ne 24:15 kɛ: “Menli kɔsɔɔti, ɛtanevolɛma nee kpalɛyɛlɛma badwazo ara ngoane nu.”—Dwɔn 5:28, 29.

12. (a) Duzu a abotane mɔɔ Gyihova ɛzi wɔ ɛtaneyɛlɛ nwo la ɛmaa yɛzukoa a? (b) Kɛ adenle mɔɔ Gyihova ɛva zo ɛli ninyɛne ɛhye mɔ anwo gyima la si ka wɔ ɛ?

12 Asoo ɛhye mɔ kile kɛ Nyamenle le amile ɔ? Kyɛkyɛ, ɔluakɛ ɛtanevolɛma, anzɛɛ “bɛdabɛ mɔɔ ye ɛya ne wɔ bɛ nwo zo” mɔɔ ɔtɛsɛkyele bɛ la ɛlɛmaa Nyamenle anwu menli bie mɔ anwunvɔne, kɛmɔ ɔ nee ye atiakunlukpɔkɛ ne yia la. Ɛhye maa yɛnwu ye ɛlɔlɛ nee ye anwunvɔnezelɛ ne. Eza kɛzi Gyihova ɛlɛdi ye atiakunlukpɔkɛ ne anwo gyima mɔɔ yɛnwu ye la maa yɛsukoa ɔ nwo ninyɛne dɔɔnwo. Ye sonlazule ngakyile—ye pɛlepɛlelilɛ, ye anwunvɔnezelɛ, ye abotane, nee ye nrɛlɛbɛ kpole ne mɔɔ da ali wɔ ye ninyɛneyɛlɛ nu la yɛ azibɛnwo. Nrɛlɛbɛ adenle mɔɔ Gyihova ɛva zo ɛlɛdi maanzaleɛ tumililɛ—adenle mɔ ɔlɛ ɔdi tumi—nwo edwɛkɛ ne anwo gyima la bahɔ zo ayɛ daselɛ kpole kɛ ye tumililɛ a le kpalɛ tɛla biala a. Yɛ nee ɛzoanvolɛ Pɔɔlo yɛ adwenle kɛ: “Nyamenle anwonyia le kpole. Ye nrɛlɛbɛ nee ye adwenle le kpole bo zolɛ. Nwane a kɛhola kɛde ye kpɔkɛ mɔɔ ɔkɛbɔ la abo a?”—Wulomuma 11:33.

Kɛzi Yɛkile Kɛ Yɛwɔ Gyihova Afoa La

13. Adenle boni a amaneɛ mɔɔ yɛnwu la maa yɛnyia a, na duzu a baboa yɛ amaa yɛali nwolɛ gyima wɔ adenle kpalɛ zo a?

13 Nyamenle azonvolɛ dɔɔnwo wɔ gyinlabelɛ mɔɔ maa bɛnwu amaneɛ la anu. Kɛmɔ Nyamenle ɛtɛsɛkyele ɛtanevolɛma na yealie alesama kɛmɔ ɔhanle la ati, bɛtɛkɔ zo bɛtɛnwu amaneɛ. Asoo ɔwɔ kɛ ɛhye maa yɛ sa nu to? Anzɛɛ ɔwɔ kɛ yɛbu tɛnlabelɛ ɛhye kɛ adenle mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛahile kɛ Abɔnsam le adalɛ a? Saa yɛmaa Baebolo nu edwɛkɛ ɛhye tɛnla yɛ adwenle nu a ɔbahola yeawula yɛ anwosesebɛ: “Me ra nrenya, nwu nrɛlɛbɛ na maa me nye ɛlie, amaa saa awie [Seetan] ka me nwo edwɛkɛ a meahola ye bua.” (Mrɛlɛbulɛ 27:11) Seetan, ahenle ne mɔɔ tendɛ tia Gyihova la hanle ye wienyi kɛ saa menli nwu amaneɛ anzɛɛ bɛ anwonyia fi bɛ sa a bɛbadendɛ bɛatia Nyamenle, bɔbɔ bɛawa ye amonle. (Dwobu 1:9-11; 2:4, 5) Saa yɛkɔ anwongyelelɛ nu na yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova a, yɛmaa ɔ nye die na yɛkile kɛ mɔɔ Abɔnsam hanle la ɛnle nɔhalɛ.

14. Saa yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo wɔ sɔnea mekɛ nu a, duzu nvasoɛ a yɛbanyia a?

14 Saa yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo wɔ yɛ sɔnea mekɛ nu a, yɛbahola yɛanyia subane kpalɛ. Kɛ neazo la, amaneɛ mɔɔ Gyisɛse nwunle ye la rayɛle adenle fofolɛ mɔɔ ɔluale zo “ɔzukoale ɔyɛle tieyɛ” a. Yɛdayɛ noko yɛbahola yɛazukoa abotanezilɛ, kɛzi bɛgyinla kpundii, na yɛanyia Gyihova tenlene ndenle ne mɔ anwo ndelebɛbo nee anyezɔlɛ kpole wɔ sɔnea mekɛ nu.—Hibuluma 5:8, 9; 12:11; Gyemise 1:2-4.

15. Saa yɛfa abotane yɛgyinla ɛkpɔlɛ nu kpundii a, kɛzi ɔboa menli gyɛne ɛ?

15 Menli nwu mɔɔ yɛyɛ la. Tenlene nwo ɛhulolɛ mɔɔ yɛlɛ la maa yɛyia ɛkpɔlɛ. Noko saa yɛgyinla nu a ɔboa menli ne bie mɔ ɔmaa bɛnwu nɔhalɛ Keleseɛnema mɔɔ wɔ ɛkɛ ne ɛnɛ la. Na saa bɛ nee yɛ babɔ nu sonle a bɛbanyia dahuu ngoane nwo nyilalɛ ne bie. (Mateyu 25:34-36, 40, 46) Gyihova nee ɔ Ra ne kulo kɛ awie biala nyia nwolɛ adenle ɛhye.

16. Kɛzi ngyegyelɛ mɔɔ yɛyia ye la anwo adwenle mɔɔ yɛlɛ la ka yɛ koyɛlɛ ne ɛ?

16 Nea kɛnlɛma mɔɔ ɔde kɛ yɛkɛbu ngyegyelɛ mekɛ bɔbɔ kɛ adenle mɔɔ yɛdua zo yɛkile kɛ yɛwɔ Gyihova afoa na yɛlɛboa yɛamaa ye ɛhulolɛdeɛ ayɛ ɛkɛ a! Saa yɛyɛ zɔ a ɔbahile kɛ amgba yɛ nee Nyamenle yɛɛ Kelaese ɛlɛyɛ ko. Gyisɛse yɛle asɔne manle nɔhalɛ Keleseɛnema kɔsɔɔti kɛ: “Menzɛlɛ memmaa bɛ ngome [ye alumua ɛdoavolɛma ne]. Mesɛlɛ meamaa bɛdabɛ noko mɔɔ wɔ edwɛkɛ ne ati bɛdie me bɛdi la. Mesɛlɛ kɛ bɛ muala bɛkɛyɛ ko. Egya! Maa bɛdɛnla yɛ nu, kɛmɔ ɛde me nu na medame mede wɔ nu la. Maa bɛyɛ ko.”—Dwɔn 17:20, 21.

17. Saa yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova a, duzu a yɛbanyia a?

17 Saa yɛdi nɔhalɛ yɛmaa Gyihova a, ɔbayila yɛ. Ye Edwɛkɛ ne se: “Bɛgyinla kpundii kpalɛ. Bɛmaa bɛ nye ɛbolo Awulae gyima ne ɛyɛlɛ nwo, na bɛnwu ye kɛ Awulae ati bɛ ɛvɛlɛ ɛnrɛyɛ gyɛne.” (1 Kɔlentema 15:58) Eza ɔka kɛ: “Nyamenle ɛnli nzisi. Ɔ rɛle ɛnrɛvi gyima mɔɔ bɛyɛle nee ɛhulolɛ mɔɔ bɛhile wɔ ɔ nwo” la. (Hibuluma 6:10) Gyemise 5:11 noko ka kɛ: “Bɛdabɛ mɔɔ bɛgyinlanle kpundii, bɛvale abotane bɛzɔle nyane bɛhɔle awieleɛ la yɛɛ yɛka kɛ Nyamenle ɛyila bɛ a. Se bɛde Dwobu ɔdaye ye abotane ɛdeɛ ne mɔɔ ɔnyianle ɔvale ɔgyinlanle kpundii ɔzɔle ye nyane ne la anwo bie, yɛɛ eza bɛze kɛ awieleɛ ne Nyamenle zile lole ye la. Nyamenle se anwunvɔne yɛɛ ɔ kunlu yelɛyela ye.” Kɛ Nyamenle zile lole Dwobu ɛ? “[Gyihova] yilale Dwobu kpole kpalɛ dɛlale alumua ne.” (Dwobu 42:10-16) Ɛhɛe, Gyihova wɔ ɛkɛ na “ɔyila bɛdabɛ mɔɔ bɛkpondɛ ɔ bo zo la.” (Hibuluma 11:6) Nea nyilalɛ kpole mɔɔ yɛ nye la ye ade a—dahuu ngoane wɔ paladaese azɛlɛ zo!

18. Awieleɛ bɔkɔɔ ne duzu a bara nyanelilɛ biala mɔɔ wɔ yɛ ahonle nu la azo a?

18 Nyamenle Belemgbunlililɛ ne baye ngyegyelɛ biala mɔɔ alesama abusua ne ɛyia ye wɔ ɛvolɛ apenle apenle mɔɔ ɛze ɛhɔ anu la avi ɛkɛ. Anyelielɛ mɔɔ bara zɔhane mekɛ ne la babo ngyegyelɛ biala mɔɔ yɛlɛyia ye ɛnɛ la azo. Yɛnrɛhakye nyane biala mɔɔ yɛlile la. Adwenle kpalɛ mɔɔ menli banyia nee gyima mɔɔ wula anwosesebɛ mɔɔ bɛbayɛ ye alehyenlɛ ko biala wɔ ewiade fofolɛ ne anu la bamaa nyanelilɛ biala mɔɔ wɔ bɛ ahonle nu la avi ɛkɛ ngyikyi ngyikyi. Gyihova se: “Bɛnlea, mebɔ anwuma fofolɛ [anwuma Belemgbunlililɛ fofolɛ mɔɔ bali alesama anwo zo] nee azɛlɛ fofolɛ [alesama abusua mɔɔ di pɛlepɛle]; ninyɛne dɛba ne mɔ abo zo baminli mɔɔ awie ɛnrɛhakye bɛ bieko a. Bɛmaa bɛ nye ɛlie na bɛli fɛlɛko dahuu wɔ mɔɔ mebɔ la anwo.” Ɛhɛe, wɔ Gyihova ewiade fofolɛ ne anu, tenlenema bahola aha kɛ: “Azɛlɛ ye azo amuala ɛyɛ diinyi, anzonudwolɛ ɛra, na bɛkpakye bɛ ne nu bɛto edwɛne.”—Ayezaya 14:7; 65:17, 18.

Suzu nwo Fa Ti Nu

• Adenle boni azo a Gyihova ɛhile ɛbulɛ kpole ɛmaa ye duma ne wɔ mekɛ mɔɔ yemaa ɛtaneyɛlɛ nwo adenle la ɛ?

• Kɛzi abotane mɔɔ Nyamenle ɛzi wɔ “bɛdabɛ mɔɔ ye ɛya ne wɔ bɛ nwo zo” anwo la ɛmaa ye anwunvɔnezelɛ ne bie ɛha yɛ ɛ?

• Kɛzi ɔwɔ kɛ yɛbu ngyegyelɛ mɔɔ yɛyia ye la ɛ?

[Debiezukoalɛ kpuyia ne mɔ]

[Nvoninli ne mɔ wɔ mukelɛ 67]

Gyihova “yilale Dwobu kpole kpalɛ dɛlale alumua ne”