Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

FOA 6

Asoo Nyamenle Die Ɛzonlenlɛ Muala To Nu?

Asoo Nyamenle Die Ɛzonlenlɛ Muala To Nu?

1. Kɛ mɔɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne kile la, ɛzonlenlɛ ngakyile nwiɔ ne a le boni?

GYISƐSE hanle kɛ: “Bɛva anuhɔlɛ anzɛɛ adenle ɛdenraa ne anu bɛwolo, ɔluakɛ anuhɔlɛ anzɛɛ adenle kpolomgbolo ne kɔ [ɛzɛkyelɛ nu, NW] yɛɛ ye adenle ne anu ɛvalɛ ɛnyɛ se, yemɔti menli dɔɔnwo kpalɛ a fa zɔhane anuhɔlɛ anzɛɛ adenle ne anu a. Na anuhɔlɛ anzɛɛ adenle ne mɔɔ kɔ ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ la anu la le ɛdenraa, ye adenle ne anu ɛvalɛ ɛnla aze, yɛɛ menli ekyi bie a nwu ye a.” (Mateyu 7:13, 14) Kɛ mɔɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne kile la, ɛzonlenlɛ ngakyile nwiɔ pɛ a wɔ ɛkɛ a: ko le nɔhalɛ, ko le adalɛ, ko le kpalɛ, ko le ɛtane; ko mɔɔ kɔ ngoane nu, yɛɛ ko mɔɔ kɔ ɛzɛkyelɛ nu.

2. Kɛzi Ngɛlɛlera ne kile kɛ tɛ ɛzonlenlɛ muala a sɔ Nyamenle anye a?

2 Menli bie mɔ dwenle kɛ ɛzonlenlɛ muala sɔ Nyamenle anye. Baebolo edwɛkɛ ɛhye mɔ kile kɛ ɛhye ɛnle nɔhalɛ:

  • ‘Eza Yizilayɛma yɛle ɛtane tiale [Gyihova, NW] na bɛzonlenle Beeyale ne mɔ nee Ahyela ne mɔ. Bɛzonlenle Selea, Saedɛn, Mowabe, Amɔn, yɛɛ Filisitia awozonle anzɛɛ nyamenle ne mɔ bɛgyakyile [Gyihova, NW] ɛzonlenlɛ. [Gyihova, NW] vale ɛya na ɔyele Yizilayɛma.’ (Maanlebuvolɛma 10:6, 7) Saa yɛsonle awozonle anzɛɛ nyamenle gyɛne biala na yɛanzonle nɔhalɛ Nyamenle ne a, Gyihova ɛnrɛlie yɛ ɛnrɛdo nu.

  • “Menli ɛhye mɔ fa bɛ nloa babonle mgbane a kanvo me [Nyamenle] a, na bɛ ahonle ɛdeɛ, ɔmbikye me. Bɛsonle me mgbane, ɔluakɛ bɛkilehile mɔɔ menli ɛhyehyɛ la kɛ asɛɛ me mɛla ɔ!” (Maake 7:6, 7) Saa menli mɔɔ kile kɛ bɛlɛsonle Nyamenle la kilehile bɛdabɛ mumua ne bɛ adwenle na tɛ mɔɔ Baebolo ne ka la a, bɛ ɛzonlenlɛ le mgbane. Nyamenle ɛnlie ɛndo nu.

  • “Nyamenle le Sunsum, yemɔti ɔwɔ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛsonle ye la bɛsonle ye wɔ sunsum nu nee nɔhalɛ nu.” (Dwɔn 4:24) Ɔwɔ kɛ yɛ ɛzonlenlɛ nee nɔhalɛ ne mɔɔ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la yɛ ko.

Ma Mɔɔ Adalɛ Ɛzonlenlɛ So

3. Adenle ko boni a bɛdua zo bɛnwu nɔhalɛ ɛzonlenlɛ bɛfi adalɛ ɛzonlenlɛ nwo a?

3 Kɛzi yɛbahola yɛanwu ye kɛ ɛzonlenlɛ bie sɔ Nyamenle anye anzɛɛ ɔnzɔ ɔ nye ɛ? Gyisɛse hanle kɛ: “Baka kpalɛ biala so ma kpalɛ, yɛɛ baka ɛtane so ma ɛtane . . . Zɔhane ala yɛɛ bɛbalua [ngapezoma, NW] alanema nyɛleɛ zo anzɛɛ ma mɔɔ bɛso la azo bɛanwu bɛ a.” Wɔ adenle fofolɛ zo, saa ɛzonlenlɛ bie vi Nyamenle a, ɔbazo ma kpalɛ; na saa ɔvi Seetan a, ɔbazo ma ɛtane.​—Mateyu 7:15-20.

4. Duzu subane a Gyihova azonvolɛ da ye ali a?

4 Menli mɔɔ wɔ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu la lɛ ɛlɔlɛ maa bɛ nwo ngoko ngoko yɛɛ awie mɔ gyɛne noko. Ɛhye le zɔ ɔluakɛ Gyihova le ɛlɔlɛ Nyamenle. Gyisɛse hanle kɛ: “Saa bɛkulo bɛ nwo ngoko ngoko a yɛɛ awie biala kɛnwu kɛ bɛle me ɛdoavolɛma a.” Kɛzi ɛzonlenlɛ ne mɔ dwu nɔhalɛ ɛzonlenlɛ ngyinlazo ɛhye anwo ɛ?​—Dwɔn 13:35; Luku 10:27; 1 Dwɔn 4:8.

5. Kɛzi encyclopedia ko ka Abibile Maanle nu ahanra gualilɛ ne anwo edwɛkɛ ɛ?

5 Suzu Abibile Maanle nu ahanra gualilɛ ne anwo nea. The New Encyclopædia Britannica ka kɛ: “Bɛdɔnenle Abibilema mɔɔ bɛ dodo bayɛ 18,000,000 la wɔ Ngɛnlamoma Sahara nee India Nyevile zo ahanra gualilɛ nu wɔ ɛvolɛ 650 mɔɔ kɔ 1905 la anu. Wɔ ɛvoya 15 foa ne mɔɔ tɔ zo nwiɔ la anu Alɔfolɛ bɔle ɔ bo kɛ bɛdi gua wɔ Abibile Maanle adɔleɛ ɛnweazo, na ɔkadwu ɛvolɛ 1867 la ɛnee bɛva meli bɛhwe Abibilema kɛyɛ 7,000,000 mɔɔ kɔ 10,000,000 la kɛ ahanra bɛhɔ ɛleka mɔɔ bɛfɛlɛ ye Ewiade Fofolɛ ne la anu.”

6. Kɛzi Nyamenle ɛzonlenlɛ vale ɔ nwo wulale ahanra gualilɛ ne anu ɛ?

6 Foa boni a Nyamenle ɛzonlenlɛ gyinlanle wɔ basabasayɛlɛ mekɛ ɛhye mɔɔ hɔle zo wɔ Abibile Maanle nu mekɛ mɔɔ bɛtetele mrenyia, mraalɛ, nee ngakula nu bɛvile bɛ aako nee bɛ mbusua nu, bɛguale bɛ anga, bɛvale mbulalɛ mɔɔ ɛlɔ la bɛyelɛyelale bɛ bɛyɛle bɛ nzonlɛ, bɛdɔnenle bɛ na bɛdɔle bɛ kɛ nlankɛ la anu a? Bethwell Ogot hɛlɛle ye wɔ Kenyama adweliekɛlata Daily Nation anu kɛ: “Kilisienema nee Ngɛnlamoma amuala kilehile kɛ alesama le ko, noko bɛ nu a ahanra gualilɛ nee menli nwo adwenle ɛtane vi rale a. . . . Ɔwɔ kɛ yɛdie fɔlɛ mɔɔ Ngɛnlamoma nee Kilisienema lile, yɛɛ mɔɔ Maanle mɔɔ wɔ Adɔleɛ nee Mɛdetɛlenia Bɔra ne mɔ lile, nee bɛ nye mɔɔ bɛbule bɛguale ahanra gualilɛ ne azo bɛmaanle Abibilema nwunle nyane ɛvolɛ ɛya ɛya la yɛto nu.”

Nyamenlezonlenlɛ Nee Konle

7. Boni a ɛzonlenlɛ nu adekilevolɛma ɛyɛ wɔ konle nu a?

7 Adalɛ ɛzonlenlɛ ɛla ye ma ɛtane ne ali wɔ ndenle gyɛne zo. Kɛ neazo la, ɔwɔ nuhua kɛ Baebolo ne ka kɛ “kulo ɛ gɔnwo” la, ɛzonlenlɛ nu adekilevolɛma mɔɔ wɔ ewiade ye amuala la ɛva bɛ nwo ɛwula konle nu ɛsesebɛ ɛsesebɛ na bɛzi ye adua.​—Mateyu 22:39.

Adalɛ ɛzonlenlɛ ɛva ɔ nwo ɛwula konle nee ahanra gualilɛ ne anu

8. (a) Kɛzi ɛzonlenlɛ nu adekilevolɛma zile menli ɛhuhunlɛ wɔ Abibile Maanle nu adua ɛ? (b) Duzu a ɛsɔfo ko hanle ye wɔ ɛzonlenlɛ nu adekilevolɛma anwo wɔ maanle nu konle mɔɔ zile Nigeria la anu ɛ?

8 Yela ali bɔkɔɔ kɛ wɔ 1994 ne anu, ɛsɔfoma nee ɛsɔfomraalɛ bie mɔ vale bɛ nwo wulale menli ɛhunlɛ mɔɔ hɔle zo wɔ Rwanda la anu. Nyamenle ɛzonlenlɛ ɛva ɔ nwo ɛwula konle mgbole mɔɔ ɛhɔ zo Abibile Maanle nu la noko anu. Kɛ neazo la, wɔ Nigeria maanle nu konle mɔɔ bɛhanle mogya bɛguale la anu, ɛzonlenlɛ mɔɔ wɔ afoa nwiɔ ne la amuala zile menli ne adua kɛ bɛho. Mɔɔ konle ne ɛlɛkɔ zo la, ɛsɔfo ko hanle kɛ asɔne adekilevolɛma “ɛva gyima mɔɔ Nyamenle ɛva ɛwula bɛ sa la ɛzie ahane.” Eza ɔhanle kɛ: “Yɛdayɛ mɔɔ yɛfɛlɛ yɛ nwo Nyamenle azonvolɛ la yɛrayɛ Seetan azonvolɛ.”

9. Boni a Baebolo ne ka wɔ Seetan azonvolɛ nwo a?

9 Baebolo ne ka dɔɔnwo wɔ edwɛkɛ ko ne ala anwo kɛ: “Seetan bɔbɔ kola kakyi ɔ nwo yɛ kɛ ɔle wienyi nu soanvolɛ. Yemɔti ɔnyɛ ɛzulolɛ kɛ Seetan sonvolɛma kɛhakyi bɛ nwo kɛ bɛle Nyamenle sonvolɛma kpalɛ a.” (2 Kɔlentema 11:14, 15) Kɛ mɔɔ menli atisesebɛma dɔɔnwo yɛ bɛ nwo kɛ bɛle menli mgbalɛ la, Seetan noko dua azonvolɛ mɔɔ yɛ bɛ nwo kɛ tenlenema noko bɛ gyima nee bɛ ma mɔɔ bɛso la le ɛtane la azo bɛlɛbɛla menli.

10. Adenle boni azo a ɛzonlenlɛ nu adekilevolɛma ɛkpo Nyamenle a?

10 Wɔ aleɛabo amuala, ɛzonlenlɛ nu adekilevolɛma ɛha ɛlɔlɛ, anzodwolɛ, nee kpalɛyɛlɛ nwo edwɛkɛ, noko bɛva bɛ nwo bɛwula ɛkpɔlɛ, konle nee ɛtaneyɛlɛ nu. Baebolo ne ka bɛ nwo edwɛkɛ maa ɔfɛta kpalɛ. Ɔse: “Bɛdabɛ bɛse bɛze Nyamenle, noko bɛ nyɛleɛ ɛngile zɔhane.”​—Taetɛse 1:16.

Bɛye Bɛ Nwo Bɛvi “Babelɔn Kpole Ne” Anu

11. Kɛ Baebolo ne si ka adalɛ ɛzonlenlɛ nwo edwɛkɛ ɛ?

11 Saa yɛkenga Yekile buluku ne mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la a, yɛkola yɛnwu Gyihova adwenle wɔ adalɛ ɛzonlenlɛ nwo. Bɛha adalɛ ɛzonlenlɛ nwo edwɛkɛ wɔ ɛkɛ kɛ sɛkɛlɛneɛ adenle zo raalɛ, “Babelɔn mɔɔ ɛlie duma anzɛɛ Kpole ne.” (Yekile 17:5) Yɛ kɛzi Nyamenle ka ɔ nwo edwɛkɛ la nzonlɛ:

  • “Tuutuunli ne mɔɔ . . . arelemgbunli . . . nee ye bɔle adwɔmane ɛbɛla.” (Yekile 17:1, 2) Kɛ anrɛɛ ɔkɛli nɔhalɛ ɔkɛmaa Nyamenle la, adalɛ ɛzonlenlɛ ɛva ɔ nwo ɛwula maanyɛlɛ nu, na mekɛ dɔɔnwo ne ala ɔka mɔɔ ɔwɔ kɛ maamulɛ mgbanyima yɛ la ɔkile bɛ.

  • “Ɔluakɛ Babelɔn yɛɛ bɛnwunle Nyamenle kpɔmavolɛma anzɛɛ ngapezoma nee Nyamenle menli anzɛɛ nwuanzanwuanzama ne mogya a, yɛɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛhunle bɛ wɔ ewiade la amuala mogya wɔ zolɛ.” (Yekile 18:24) Adalɛ ɛzonlenlɛ ɛyɛ Nyamenle azonvolɛ kpɔdekpɔde na yehu bɛ yɛɛ ɔdi menli mgbe mgbe mɔɔ ɛwu konle nu la anwo fɔlɛ.

  • ‘Ɔvale anwoneɛ ɔyɛle ɔ nwo na ɔnyianle anyunlunyia nvoanle.’ (Yekile 18:7) Adalɛ ɛzonlenlɛ lɛ anwonyia dɔɔnwo, na yemɔ a ye adekilevolɛma fa nyia asetɛnla mɔɔ anwodɔlɛ wɔ nu a.

  • “Ɔvale ngonyia ɔbɛlɛbɛlale menli mɔɔ wɔ ewiade la amuala.” (Yekile 18:23) Adalɛ ɛzonlenlɛ lua ye adalɛ ngilehilelɛ mɔɔ kile kɛ ɛkɛla ne ɛnwu la azo ɛbuke adenle ɛmaa sunsum ɛtane nee silihyelɛ nyɛleɛ biala na yezi mowuamra ɛzulolɛ yɛɛ yɛ nenyia mɔ mɔɔ ɛwu la ɛzonlenlɛ adua.

12. Adalɛ ɛzonlenlɛ nwo kɔkɔbɔlɛ boni a Baebolo ne fa maa a?

12 Baebolo ne ka ye anyebolo zo bɔ menli kɔkɔ kɛ bɛhwe bɛ nwo bɛvi adalɛ ɛzonlenlɛ nwo kɛ: “Bɛvinde, me menli, bɛvi zolɛ bɛye bɛ nwo, anrɛɛ bɛkɛyɛ ye ɛtane ne bie, bɛkɛmaa ye munzule ne bie kɛha bɛ.”​—Yekile 18:4, 5.

13. Duzu a bado adalɛ ɛzonlenlɛ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ nuhua la a?

13 Ɔnrɛhyɛ biala, bɛbazɛkye Babelɔn Kpole, ewiade adalɛ ɛzonlenlɛ maanle ne, bɔkɔɔ. Baebolo ne ka kɛ: “Zɔhane ala yɛɛ bɛmaa anwubɛnyunlu ɛdo ye dahuu a, ɔnwu nyane, anwonyane ɛbɔ ye, na ɔli sane, na bɛdo ye senle nu bɛyela ye, ɔboalekɛ Awulae [Gyihova] Nyamenle ne mɔɔ bua ye ndɛne la le bedevinli.” (Yekile 18:8) Amaa yɛannyia ye ngyegyelɛ ne bie la, ɔwɔ kɛ yɛpɛ debie biala mɔɔ yɛ nee adalɛ ɛzonlenlɛ lɛ yɛ la anu, mɔɔ yɛnva yɛ nwo yɛnwula nyɛleɛ, ɛvoyialilɛ, yɛɛ diedi ngakyile mɔɔ ɛnzɔ Nyamenle anye la anu a. Edwɛkɛ ne gyi senle zo kpalɛ. Yɛ ngoane la esiane nu!​—2 Kɔlentema 6:14-18.