Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

FOA 4

Yɛ Nenyia Mɔ Wɔ Ni?

Yɛ Nenyia Mɔ Wɔ Ni?

1, 2. Duzu a menli dɔɔnwo die di wɔ menli mɔɔ ɛwu la anwo a?

MENLI dɔɔnwo mɔɔ wɔ Abibile Maanle nu la die di kɛ ewule, ɛnle ngoane awieleɛ, na emomu ɔle ɛhakyilɛ mɔɔ bɛkakyi bɛkɔ asetɛnla fofolɛ nu ala. Menli dɔɔnwo dwenle kɛ bɛ nenyia mɔ mɔɔ ɛwu la ɛvi ewiade mɔɔ ɛnyelɛ nwu ye la anu ɛhɔ ewiade mɔɔ ɛnyelɛ ɛnnwu ye, anzɛɛ alesama ewiade nu ɛhɔ sunsum ewiade nu.

2 Bɛdie bɛdi kɛ, yɛ nenyia mɔ mɔɔ ɛwu anzɛɛ bɛ sunsum nea maa bɛ mbusua mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la kpazi. Kɛ mɔɔ diedi ɛhye kile la, yɛ nenyia mɔ sunsum le agɔnwolɛma mɔɔ lɛ tumi, mɔɔ kola maa aleɛ ba, bɛmaa asetɛnla yɛ boɛ, na bɛbɔ esiane nwo bane. Noko saa bɛbu bɛ nye bɛgua bɛ nwo zo anzɛɛ bɛfo bɛ a, bɛfa munzule​—ewule, ehyia, yɛɛ esiane​—bɛba.

3. Kɛ bie mɔ si sonle yɛ nenyia mɔ mɔɔ ɛwu la ɛ?

3 Menli mɔɔ de aze la bu amaamuo ngakyile fa di yɛ nenyia mɔ sunsum eni amaa bɛ nee bɛ anyia abusuabɔlɛ kpalɛ. Yɛnwu nyɛleɛ ɛhye mɔ wɔ ɛzɛne nee funlizielɛ maandeɛ, mɔɔ le kɛ epezilɛ nee ɛzɛneyɛlɛ nu titili. Bɛsonle yɛ nenyia mɔ mɔɔ ɛwu la wɔ ndenle fofolɛ zo noko. Kɛ neazo la, saa bie mɔ banlo nza a, bɛgua bie aze bɛmaa yɛ nenyia mɔ mɔɔ ɛwu la. Eza saa bɛto aleɛ a, bɛgyakyi ɔ bo ne ɛkɛ amaa yɛ nenyia mɔ mɔɔ ɛwu la ba a, bɛanyia bie bɛali.

4. Duzu a menli die di wɔ ɛkɛla ne anwo a?

4 Menli bie mɔ die di kɛ sonla lɛ ɛkɛla bie mɔɔ kɔ zo tɛnla aze wɔ ye ewule nzi a. Bɛka kɛ saa awie bɔ ɛbɛla kpalɛ a, ye ɛkɛla ne kɔ anwuma, anzɛɛ paladaese, na saa yeambɔ ɛbɛla kpalɛ a ye ɛkɛla ne kɔ hell. Menli ta fa adwenle ɛhye boka amaamuo ngakyile nwo. Kɛ neazo la, ɔdwu kenle ne bie a, adweliekɛlata mɔɔ bɛdua zo bɛbɔ asɔne nu ɛzɛneyɛlɛ nwo nolo la noko ka ye kɛ ahenle ne “ɛhɔ ye namule nu,” “yedu ye adenle, anzɛɛ yehɔ yɛ nenyia mɔ anwo lɔ.” Diedi ɛhye mɔ amuala gyi adwenle mɔɔ kile kɛ ɛkɛla ne, anzɛɛ sunsum ne, kɔ zo tɛnla aze wɔ sonlabaka ne ewule nzi la azo. Duzu a Baebolo ne ka wɔ ɛhye anwo a?

Ɛkɛla nee Sunsum

5, 6. Kɛ mɔɔ Baebolo ne kile la, ɛkɛla ne a le duzu?

5 Baebolo ne kile kɛ ɛkɛla ne ɛnle debie bie mɔɔ wɔ sonla nu a; ɛkɛla ne a le sonla mumua ne. Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ Nyamenle bɔle Adam la, “sonla [ne rayɛle ɛkɛla mɔɔ de aze, NW].” (Mɔlebɛbo 2:7) Bɛammaa Adam ɛkɛla; na ɛnee ɔle ɛkɛla, sonla mɔɔ di munli.

6 Ye zɔhane ati a Baebolo bie mɔ fa “sonla,” “abɔdeɛ,” anzɛɛ “awie,” sie edwɛkɛ kpɔkɛ mɔɔ aneɛ mɔɔ bɛlimoa bɛvale bɛhɛlɛle Baebolo ne la kile ɔ bo “ɛkɛla” la agyakɛ anu a. Yɛkenga kɛ bɛwo menli. (Mɔlebɛbo 46:18) Bɛkola bɛdi aleɛ. (Sɛlɛvolɛma 7:20) Ɛkɛla kola kye ɛhɔne. (Edwɛndolɛ 35:13) Ɛkɛla su, ɔ nye zo bulu ye, yɛɛ bɛfoa ye. (Gyɛlɛmaya 13:17; Dwona 2:7; Edwɛndolɛ 7:5) Bɛkye menli nuokɛ na bɛgua bɛ anga. (Mɛla ne 24:7; Edwɛndolɛ 105:18) Edwɛkɛ kpɔkɛ ko ne ala mɔɔ bɛvale bɛlile gyima wɔ aneɛ mɔɔ bɛlimoa bɛvale bɛhɛlɛle Baebolo ne la ala a bɛhile ɔ bo ‘ɛkɛla’ yɛɛ ‘sonla’ anzɛɛ ‘menli’ wɔ ngyehyɛnu ɛhye mɔ anu a.

7. Baebolo tɛkese boni mɔ a kile kɛ ɛkɛla ne kola wu a?

7 Kɛ mɔɔ ɛkɛla ne a le sonla ne la, sonla wu a ɛnee ɛkɛla ne ɛwu. Yizikeɛle 18:4 ka kɛ: “Awie anzɛɛ ɛkɛla biala mɔɔ kɛyɛ ɛtane la, bawu.” Bieko, Gyima ne 3:23 ka kɛ: “Awie [anzɛɛ, ɛkɛla] biala mɔɔ andie [ngapezonli, NW] zɔhane la, bɛbaye ye bɛavi Nyamenle menli ne avinli na bɛazɛkye ye.” Yemɔti ɛkɛla ne ɛnle debie bie mɔɔ tɛnla aze wɔ sonlabaka ne ewule nzi a.

8. Duzu a le sunsum ne mɔɔ wɔ alesama nu la?

8 Sunsum ne nee ɛkɛla ne ɛnle ko. Wɔ menli afoa nu, sunsum ne a le ngoane tumi ne mɔɔ maa bɛkola bɛtɛnla ngoane nu la. Sunsum ne le kɛ lateleke anwosesebɛ la. Lateleke anwosesebɛ kola maa faane anzɛɛ felegye yɛ gyima noko ɔdaye mumua ne ɔngola ɔmmaa anwoma ɛmbɔ anzɛɛ ninyɛne ɛnyɛ weɛlɛkɔkɔ. Wɔ adenle ko ne ala azo, yɛ sunsum ne maa yɛkola yɛnwu debie, yɛte edwɛkɛ, na yɛdwenle. Noko saa ɛye ɛnyelɛ, ɛnzolɛ, anzɛɛ adwenle ne ɛsie ahane a, sunsum ne ɔdaye ɔngola ɛhye mɔ anu biala yɛ. Yemɔti a Baebolo ne ka ye sonla nwo kɛ: “Saa ye ɛnwomenle anzɛɛ ye sunsum ne fi ye nu a ɔsia ɔkɔ ye ndɛtɛlɛ ne anu; kenle ko ne ala ɛnee ye ngyehyɛlɛ biala ɛzɛkye.”​—Edwɛndolɛ 146:4.

9. Duzu a ɛkɛla ne nee sunsum ne ɛnyɛ a?

9 Yemɔti kɛ mɔɔ Baebolo ne kile la, ɛkɛla ne anzɛɛ sunsum ne ɛnvi sonlabaka ne anu wɔ ewule nu ɛngɔndoa ɛbɛlabɔlɛ zo wɔ sunsum ɛleka ne.

Mowuamra Gyinlabelɛ

10. Duzu a Baebolo ne ka wɔ gyinlabelɛ mɔɔ mowuamra wɔ nu la anwo a?

10 Ɛnee, duzu, gyinlabelɛ a mowuamra wɔ nu a? Kɛ mɔɔ Gyihova a bɔle alesama la ati, yemɔ a eza ze mɔɔ ba yɛ nwo zo wɔ mekɛ mɔɔ yɛwu la a. Ye Edwɛkɛ ne kilehile kɛ mowuamra ɛnle ngoane nu, bɛnde edwɛkɛ, bɛnnwu debie, bɛndendɛ, anzɛɛ bɛndwenle ɛhwee. Baebolo ne ka kɛ:

  • “Mowuamra ɛnze ɛhwee.”​—Nolobɔvo ne 9:5.

  • “Bɛ ɛhulolɛ, bɛ ɛkpɔlɛ, nee bɛ anyebolo muala ɛwie.”​—Nolobɔvo ne 9:6.

  • “Gyima anzɛɛ ndwenlenwo anzɛɛ adwenle anzɛɛ nrɛlɛbɛ biala ɛnle [ɛbolɔ] mɔɔ ɛlɛkɔ la.”​—Nolobɔvo ne 9:10.

11. Wɔ Adam ɛtane ne anzi, duzu a Gyihova hanle hilele ye a?

11 Suzu mɔɔ Baebolo ne ka wɔ yɛ nenyia Adam, mɔɔ limoa la anwo nea. Gyihova vale “ndɛtɛlɛ” a nwonle Adam a. (Mɔlebɛbo 2:7) Saa Adam lile Gyihova mɛla zo a, anrɛɛ ɔbadɛnla azɛlɛ ye azo dahuu wɔ anyelielɛ nu. Noko akee, Adam anli Gyihova mɛla zo, na ɔwiele ewule nu. Adam wule la ɔhɔle ni? Nyamenle hanle hilele ye kɛ: ‘[Ɛbazia] wɔahɔ azɛlɛ ye anu bieko . . . , ɔluakɛ nuhua yɛɛ ɛvi ɛrale a; ɛle ndɛtɛlɛ na ɛbazia wɔahɔ ndɛtɛlɛ nu.’​—Mɔlebɛbo 3:19.

12. Duzu a rale Adam anwo zo wɔ ewule nu a?

12 Ɛnee Adam wɔ ni kolaa na Gyihova abɔ ye avi ndɛtɛlɛ ne anu? Ɛnee ɔnle ɛleka biala. Ɛnee ɔnde aze. Yemɔti mekɛ mɔɔ Gyihova hanle kɛ Adam ‘bazia ahɔ ndɛtɛlɛ anzɛɛ azɛlɛ ye anu’ la, Ɔhilele kɛ Adam bazia ahɔ gyinlabelɛ mɔɔ ngoane ɛnle nu, kɛ ndɛtɛlɛ la anu. Adam angɔndɛnla sunsum ewiade nu. “Yeandu ye adenle” yeangɔ ɛleka mɔɔ yɛ nenyia mɔ mɔɔ ɛwu la sunsum de la. Yeangɔ anwuma anzɛɛ hell. Ɔhɔle gyinlabelɛ mɔɔ ngoane ɛnle nu la anu; ɔvile ngoane nu.

13. Duzu a ba menli nee nane muala anwo zo wɔ ewule nu a?

13 Asoo zɔhane ala a to dasanli biala a? Ɛhɛe, ɔle zɔ. Baebolo ne kilehile nuhua kɛ: “[Menli nee nane kɔsɔɔti] awieleɛ le ko; . . . bɛ muala bɛvi ndɛtɛlɛ nu, yɛɛ bɛ muala bɛsia bɛkɔ ndɛtɛlɛ nu bieko.”​—Nolobɔvo ne 3:19, 20.

14. Anyelazo boni a wɔ ɛkɛ maa mowuamra ɛ?

14 Baebolo ne bɔ ɛwɔkɛ kɛ Nyamenle badwazo mowuamra ara ngoane nu wɔ paladaese wɔ azɛlɛ ye azo. (Dwɔn 5:28, 29; Gyima ne 24:15) Noko yemɔ bayɛ kenle bie edwɛkɛ. Kɛkala, bɛla wɔ ewule nu. (Dwɔn 11:11-14) Ɔnle kɛ yɛsulo anzɛɛ yɛsonle bɛ, ɔluakɛ bɛngola bɛmboa yɛ anzɛɛ bɛmboda yɛ.

15, 16. Kɛzi Seetan bɔ mɔdenle maa menli die di kɛ mowuamra ɛtɛwule amgba ɛ?

15 Adwenle mɔɔ kile kɛ yɛwu a ɛnee yɛtɛwule la le adalɛ mɔɔ Seetan maa ɔsalo a. Amaa yeali menli nzo wɔ adalɛ ɛhye anwo la, ɔ nee ye sunsum ɛtane ne mɔ bɔ mɔdenle maa menli dwenle kɛ mowuamra sunsum a fa anwodolɛ nee ngyegyelɛ gyɛne ba a. Ɔle nɔhalɛ kɛ ngyegyelɛ bie mɔ wɔ ɛkɛ a sunsum ɛtane ne mɔ a fa ba a. Yɛɛ eza ɔle nɔhalɛ kɛ ngyegyelɛ bie mɔ wɔ ɛkɛ mɔɔ tɛ sunsum ɛtane a fa ba a. Noko ɔnle nɔhalɛ kɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛla wɔ ewule nu la kola boda yɛ.

16 Adenle bieko wɔ ɛkɛ mɔɔ sunsum ɛtane ne mɔ dua zo maa menli dwenle kɛ mɔɔ Baebolo ne ka wɔ ewule nwo la ɛnle nɔhalɛ a. Bɛbɛlɛbɛla menli bɛmaa bɛdwenle kɛ bɛnwu anzɛɛ bɛ nee mowuamra ɛdendɛ. Sunsum ɛtane ne mɔ yɛ ɛhye ɔlua yekile, ɛlalɛ, abisa, anzɛɛ ndenle gyɛne zo. Noko akee, tɛ mowuamra a menli nee bɛ tendɛ a, na emomu sunsum ɛtane mɔɔ yɛ bɛ nwo kɛ menli mɔɔ ɛwu la. Zɔhane ati a Gyihova tendɛ tia sunsum ɛtane nyɛleɛ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛbiza funli la ɛsesebɛ ɛsesebɛ la.​—Mɛla ne 18:10-12; Zɛkalaya 10:2.