1, 2. Kɛ mɔɔ Yizikeɛle 47:1-12 ka la, duzu a ɔnwunle ye na ɔzukoale a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

YIZIKEƐLE ɛnwu debie bieko mɔɔ yɛ nwanwane la wɔ ye ɛzonlenlɛsua ne anwo ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu: Azudenle bie vi sua nwuanzanwuanza ne anu ɛlɛse! Pɛ ye nvoninli kɛ ɔlɛnea azule zɔhane mɔɔ ɔ nye te kɛ neanleɛ la. (Kenga Yizikeɛle 47:1-12.) Ɔsenze ɔfi ɛzonlenlɛsua ne anuhɔlɛ ne; akee ɔdua aduduleɛ anlenkɛ kpole ne anwo ɛkɛ ne ɔkɔ. Anwumabɔvolɛ ne nee ye vi ɛzonlenlɛsua ne anu vindele, na mɔɔ bɛlɛkɔ la, bɛzuzule adenle ne tendenle. Anwumabɔvolɛ ne maanle ɔhɔvale nzule ne anu fane dɔɔnwo, na ɔnwunle kɛ mɔɔ ɔlɛkɔ ɔ nyunlu la ɛnee ɔlɛyɛ kuma, yeangyɛ ɔyɛle azudenle mɔɔ kyesɛ ɔtɔ nu ɔweɛ kolaa na yeahola yeapɛ a!

² Ɔnwunle kɛ azule ne zenle hɔguale Nyevile Wulera ne anu na nzule biala mɔɔ ngyenle wɔ nu, mɔɔ ngoane ɛnle nu mɔɔ nzule ne bie hɔguale nu la, ɔyɛle ye ayile ɔmaanle fɛlɛ rale nu. Ɔnwunle mbaka ngakyile dɔɔnwo wɔ ɔ nloa. Bɛso ma fofolɛ mɔɔ bɛdi la siane biala, na bɛyeye nya mɔɔ bɛfa bɛyɛ ayile la. Mɔɔ ɔnwunle ɛhye mɔ amuala la, bie a ye ahonle dɔle ye azule nu na ɔnyianle  anyelazo. Noko duzu a ɔkile ɔmaa ye nee menli ne a? Na duzu a ɔkile ɔmaa yɛ ɛnɛ a?

3. Duzu ati a tete Dwuuma ne anva ye kɛ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu azule ne le azule kpalɛ a?

³ Tete Dwuuma ne ambu azule ne kɛ ɔle azule kpalɛ. Emomu, ɔbayɛ kɛ Ngɛlɛlera ne anu edwɛkɛ ɛhye hakyele bɛ ninyɛne mɔɔ bɛbayɛ bɛ fofolɛ mɔɔ ngapezonli Dwowɛle hɛlɛle mɔɔ ɛnee ɛvolɛ ɛya nwiɔ ɛpɛ nu la. (Kenga Dwowɛle 3:18.) Mɔɔ bɛgengale Dwowɛle edwɛkɛ ne la ɛnee bɛ nye ɛnla kɛ “nwanye menlemenle bavi awoka ne mɔ azo azonyi agua” anzɛɛ “meleke bazonyi” awoka ngyikyi zo; anzɛɛ nzubula “vi Gyihova sua ne anu” bazenze. Ɔbayɛ kɛ Dwuuma ne dele ɔ bo kɛ ngapezonli Yizikeɛle edwɛkɛ ne noko ɛnvale azule kpalɛ nwo. * Ɔti, ɛnee edwɛkɛ boni a Gyihova ɛlɛda ye ali a? Ngɛlɛlera ne boa yɛ kpalɛ ɔmaa yɛte nvoninli ɛhye foa bie mɔ abo. Noko yɛbazuzu anwodozo edwɛkɛ nsa mɔɔ ɛlɔlɛ wɔ nu na nuhua la ɛkɛ mɔɔ yɛsukoa yɛfi edwɛkɛ ɛhye anu la anwo.

4. (a) Nyilalɛ boni mɔ a ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu azule ne maanle Dwuuma ne anye lale ye ade a? (b) Kɛzi edwɛkɛ agbɔkɛ “azule” nee “nzule” mɔɔ bɛvale bɛlile gyima la maa yɛnyia anwodozo kɛ Gyihova bayila ye menli ɛ? (Nea ɛlɛka “Gyihova Ɛkɛ Ne Nyilalɛ Se Kɛ Azule.”)

⁴ Nyilalɛ azule bie. Wɔ Baebolo ne anu, bɛta bɛfa azule yɛɛ nzule bɛyɛ nyilalɛ mɔɔ maa bɛnyia ngoane mɔɔ vi Gyihova ɛkɛ la anwo nvoninli. Yizikeɛle nwunle kɛ azule zɔhane vi ɛzonlenlɛsua ne anu, ɔti ɔbayɛ kɛ ɔmaanle menli ne nwunle kɛ saa bɛbeta nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nwo a bɛbanyia sunsum nu nyilalɛ ne mɔɔ maa ngoane la. Duzu nyilalɛ ɔ? Bɛbanyia adehilelɛ bɛavi ɛsɔfo ne mɔ ɛkɛ bieko. Na kɛmɔ bɛbɔ afɔle wɔ ɛzonlenlɛsua ne anu la ati, bɛbahola bɛanyia anwodozo bieko kɛ bɛbava bɛ ɛtane bɛahyɛ bɛ. (Yiz. 44:15, 23; 45:17) Ɔti, bɛ nwo bade bieko kɛ asɛɛ bɛva nzule mɔɔ anye te mɔɔ vi ɛzonlenlɛsua ne anu la bɛbia la.

5. Kɛzi azule ne yele adwenleadwenle mɔɔ le kɛ asoo awie biala banyia nyilalɛ mɔɔ sa ye dahuu la vile ɛkɛ ɛ?

⁵ Asoo bɛbanyia nyilalɛ mɔɔ sa bɛ la dahuu? Ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne yele adwenleadwenle ɛhye vile ɛkɛ, ɔluakɛ ɔhanle kɛ azule mɔɔ senze la hakyile azudenle, ɔkadwu mayɛlɛ ko la ɛnee yedɛlɛ kpalɛ na ɛhye yɛ nwanwane! (Yiz. 47:3-5) Menli mɔɔ bazia ara la anwo bazo ɛdeɛ; noko Gyihova nyilalɛ ne anu badɛlɛ na yeali bɛ ngyianlɛ nwo gyima. Ɛnee azule ne le nyilalɛ dɔɔnwo ne mɔɔ babu la anwo nvoninli!

6. (a) Ngapezo nvoninli ne maa yɛnyia anwodozo wɔ ɛwɔkɛ boni anu? (b) Kɔkɔ boni a ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne eza bɔ a? (Nea ɔbodwɛkɛ.)

⁶ Nzule mɔɔ maa ngoane. Wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu, azule ne zenle hɔguale Nyevile Wulera ne anu ɔmaanle nuhua ninyɛne dɔɔnwo nyianle ngoane. Nzule ne maanle fɛlɛ ngakyile dɔɔnwo nyianle ngoane na bɛvale bɛtotole mɔɔ wɔ Nyevile Kpole ne anzɛɛ Mɛdetɛlenia Nyevile ne anu la anwo. Ɛnee bɛkye fɛlɛ dɔɔnwo bɔbɔ wɔ Nyevile Wulera ne anloa, wɔ azua nwiɔ mɔɔ ɔda ali kɛ bɛ avinli twe kpalɛ la avinli. Anwumabɔvolɛ ne hanle kɛ: “Ɛleka biala mɔɔ azudenle ne baze ahɔ la ɛkɛ ne debie biala banyia ngoane.” Noko asoo ɛhye kile kɛ nzule ne dwule Nyevile Wulera  ne ɛleka biala? Kyɛkyɛ. Anwumabɔvolɛ ne hilehilele nu kɛ nzule ne mɔɔ maa ngoane la andwu ɛleka mɔɔ azia wɔ la. Ɛleka ɛhye mɔ “bayɛ ngyenle ngome.” * (Yiz. 47:8-11) Ɔti ngapezo nvoninli ne bɔ ɛwɔkɛ mɔɔ maa anwodozo la kɛ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ bamaa menli ne anwo ayɛ se bieko na bɛakpazi. Noko eza ɔbɔle kɔkɔ kɛ: Tɛ bɛ muala a bɛbalie Gyihova nyilalɛ ne bɛado nu; anzɛɛ bɛbayɛ bɛ ayile a.

7. Anwodozo boni a mbaka ne mɔ mɔɔ gyigyi azule ne anloa la maanle Dwuuma ne nyianle a?

⁷ Mbaka mɔɔ maa aleɛ na bɛfa bɛ nya bɛyɛ ayile la. Mbaka ne mɔɔ gyigyi azule ne anloa la noko ɛ? Bɛmaa nvoninli ne yɛ kɛnlɛma, ɔnle zɔ ɔ? Eza bɛmaa ndelebɛbo ne ba kpalɛ. Nɔhalɛ nu, Yizikeɛle nee ye sua zo amra anye liele nwo kɛ bɛbadwenledwenle bakama fofolɛ mɔɔ yɛ fɛ mɔɔ mbaka zɔhane bazo ye siane biala la anwo! Nvoninli kɛnlɛma zɔhane eza maanle bɛnyianle anwodozo kɛ Gyihova bamaa bɛ sunsum nu aleɛ. Yɛɛ duzu bieko? Bɛbava mbaka zɔhane mɔ nya “bɛayɛ ayile.” (Yiz. 47:12) Ɛnee Gyihova ze kɛ debie mɔɔ menli ne bahyia nwolɛ kpalɛ la a le sunsum nu ayileyɛlɛ, yemɔti ɔbɔle ɛwɔkɛ kɛ ɔbayɛ bɛ ayile. Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ Tile 9 ne la, bɛhanle kɛzi ɔyɛle zɔ la anwo edwɛkɛ wɔ ninyɛne mɔɔ bɛbayɛ bɛ fofolɛ la anwo ngapezo gyɛne nu.

8. Duzu a kile kɛ Yizikeɛle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne bara nu kpole a?

⁸ Noko, kɛ mɔɔ eza yɛzuzule nwo wɔ Tile 9 ne la, menli ne nwunle kɛ ngapezo ne mɔ ɛra nu ekyi bie ala. Menli ne a maanle ngapezo ne rale nu ekyi a. Kɛ ɔkɛyɛ na Gyihova ayila bɛ bɔkɔɔ wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛyɛ bɛ ninyɛndane ne bieko, bɛ nzo ɛyɛ se na bɛbu bɛ nye bɛgua nɔhalɛ ɛzonlenlɛ zo fane dɔɔnwo la ɛ? Nɔhavoma ne lile nyane yɛɛ bɛ sa zile aze wɔ mɔɔ bɛ gɔnwo mɔ Dwuuma ne yɛle la anwo. Noko Gyihova nɔhalɛ sonvolɛma ze kɛ ye ɛwɔkɛ ne mɔ ɛmkpa nwo ɛlɛ, bɛba nuhua dahuu. (Kenga Dwɔhyua 23:14.) Ɔti, kenle ko dedee Yizikeɛle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne bara nu kpole. Noko kenlenzu?

9. Mekɛ boni a ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu ɛzonlenlɛsua ne bara nu kpole a?

⁹ Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ Tile 14 ne la, ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne ɛra nu kpole wɔ “mekɛ mɔɔ li awieleɛ,” mekɛ mɔɔ bɛkpogya nɔhalɛ ɛzonlenlɛ zo bɛdɛla mekɛ biala la anu. (Aye. 2:2) Kɛzi ye foa ɛhye ɛra nu ɛnɛ ɛ?

10, 11. (a) Nyilalɛ boni mɔ a yɛnyia ye ɛnɛ mɔɔ ɔle kɛ azule mɔɔ ɛlɛse ɛ? (b) Kɛzi bɛdɛlɛ nyilalɛ mɔɔ se kɛ azule la anu bɛli ngyianlɛ dɔɔnwo anwo gyima ɛnɛ ɛ?

¹⁰ Nyilalɛ azule bie. Nyilalɛ boni mɔ a nzule ne mɔɔ vi Gyihova sua nu ɛkɛ ne se la kakye yɛ ɛnɛ a? Bɛkakye yɛ ninyɛne dɔɔnwo ne mɔɔ Gyihova yɛ boa yɛ la. Mɔɔ tɛla ɔ muala la a le Kelaese ɛkpɔnenlɛ afɔlebɔlɛ ne mɔɔ te yɛ nwo na bɛkola bɛgyinla zo bɛfa yɛ ɛtane bɛkyɛ yɛ la. Bɛva Nyamenle Edwɛkɛ ne anu nɔhalɛ tagyee ne noko bɛdo nzule mɔɔ maa ngoane na ɔte bɛ nwo la anwo. (Ɛfɛ. 5:25-27) Kɛzi yɛ sa ka nyilalɛ ɛhye mɔ wɔ yɛ mekɛ ye anu ɛ?

 ¹¹ Wɔ 1919, ɛnee Gyihova azonvolɛ le apenle ekyi bie ala, na bɛ nye liele kɛ bɛ sa hanle sunsum nu aleɛ mɔɔ bɛhyianle nwolɛ la. Wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu, bɛ nwo ala a so a. Ɛnɛ, bɛ dodo bo mgbe mɔtwɛ. Asoo nɔhalɛ ne anwo nzule tagyee ne mɔɔ ɛlɛse la sa yɛ? Ɛhɛe! Bɛhilehile Baebolo ne anu nɔhalɛ dɔɔnwo anu bɛhile yɛ. Wɔ ɛvoya mɔɔ ɛpɛ nu la anu, bɛyɛ Baebolo, mbuluku, magazine, brohyua yɛɛ trate mgbe mgbe bɛmaa yɛ. Kɛ mɔɔ azule ne mɔɔ Yizikeɛle nwunle ye la anu dɛlɛle ndɛndɛ la, nɔhalɛ tagyee ne mɔɔ ɛlɛse kɛ azule la noko anu ɛdɛlɛ ndɛndɛ amaa bɛali menli dɔɔnwo ne mɔɔ sunsum nu nzuhɔne ɛlɛku bɛ wɔ ewiade amuala la ngyianlɛ nwo gyima. Bɛpelente Baebolo nwo mbuluku dɔɔnwo. Na kɛkala, ɔlua jw.org, wɛbsaete ne ati, ninyɛne ɛhye mɔ wɔ aneɛ mɔɔ bo 900 la anu wɔ ɛlɛtɔlɔneke ninyɛne zo! Kɛzi nɔhalɛ ne anwo nzule ɛhye mɔ ka ahonlekpalɛma ɛ?

12. (a) Kɛzi yɛnwu kɛ nɔhalɛ ne maa menli nyia ngoane nee kpɔkɛdelɛ wɔ sunsum nu ɛ? (b) Kɔkɔ boni a ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne bɔ yɛ ɛnɛ a? (Eza nea ɔbodwɛkɛ.)

¹² Nzule mɔɔ maa ngoane. Bɛzele Yizikeɛle kɛ: “Ɛleka biala mɔɔ azudenle ne baze ahɔ la ɛkɛ ne debie biala banyia ngoane.” Nɔhalɛ edwɛkɛ ne anu ɛdɛlɛ ɛhɔdwu bɛdabɛ mɔɔ bɛra yɛ sunsum nu azɛlɛ ne mɔɔ bɛva bɛzie ɛkɛ ne bieko azo la kɔsɔɔti anwo lɔ. Nɔhalɛ ne ɛha menli dɔɔnwo ahonle na bɛnyia Gyihova anu diedi. Noko eza ɔbɔle kɔkɔ kɛ: Tɛ awie biala a balie nɔhalɛ ne ali a. Kɛ mɔɔ ɛnee azia nee mɛtɛlɛmɛtɛlɛ wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu wɔ Nyevile Wulera ne anloa la, ɛnɛ noko menli ne bie mɔ ahonle ɛsolo, bɛnlie nɔhalɛ ne bɛnli na bɛava bɛabɔ bɛ ɛbɛla. * Bɛmmamaa ɛhye bie to yɛ ɛlɛ!​—Kenga Ditilɔnomi 10:16-18.

13. Duzu a yɛsukoa yɛfi ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu mbaka ne mɔ anwo ɛnɛ a?

¹³ Mbaka mɔɔ maa aleɛ na bɛfa bɛ nya bɛyɛ ayile la. Asoo ɛzukoalɛdeɛ mɔɔ maa anwosesebɛ la wɔ mbaka ne mɔɔ gyigyi azule ne anloa la anu maa yɛ ɛnɛ? Ɛhɛe! Kakye kɛ ɛnee bɛso ma fofolɛ mɔɔ yɛ fɛ la siane biala, yɛɛ bɛvale bɛ nya bɛyɛle ayile. (Yiz. 47:12) Ɔti bɛkakye yɛ kɛ yɛsonle Nyamenle mɔɔ fi atiakunlukɛnlɛma nu maa yɛ aleɛ na ɔyɛ yɛ ayile, titili wɔ sunsum nu la. Ɛnɛ, ewiade ne ɛnde kpɔkɛ yɛɛ sunsum nu ɛhɔne ɛlɛku ye. Noko nea mɔɔ Gyihova fa maa yɛ la. Asoo wɔgenga yɛ magazine ne mɔ bie, wɔdo edwɛne mɔɔ li awieleɛ wɔ maangyebakyi anzɛɛ maanzinli nyianu bo, anzɛɛ wɔnlea yɛ vidio ne mɔ ko anzɛɛ broadcasting ne azo gyimalilɛ bie na wɔde nganeɛ kɛ bɛyila wɔ ɔluakɛ wɔnyia sunsum nu aleɛ zɛhae la ati ɔ? Nɔhalɛ nu, yɛnyia aleɛ kpalɛ yɛdi yɛ ko yi. (Aye. 65:13, 14) Asoo yɛ sunsum nu aleɛ ne maa yɛnyia sunsum nu kpɔkɛdelɛ? Folɛdulɛ kpalɛ mɔɔ yɛnyia la gyi Nyamenle Edwɛkɛ ne azo, ɔmaa yɛko yɛtia sunsum nu agbɔvolɛ le kɛ ɛbɛlatane, anyebolo yɛɛ diedi mɔɔ bɛnlɛ. Eza Gyihova ɛva ngyehyɛleɛ bie mɔɔ boa Kilisienema ɔmaa bɛdi sunsum nu anwodolɛ mɔɔ ɛtane kpole fa ba azo konim la ɛzie ɛkɛ.  (Kenga Gyemise 5:14.) Kɛ mɔɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu mbaka ne mɔ maa yɛnwu ye la, bɛyila yɛ.

14, 15. (a) Duzu a yɛsukoa yɛfi ɛleka mɔɔ azia wɔ mɔɔ bɛanyɛ bɛ ayile la anu a? (b) Kɛzi ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu azule ne boa yɛ ɛnɛ ɛ?

¹⁴ Eza yɛkola yɛsukoa debie yɛfi ɛleka mɔɔ le azia mɔɔ bɛanyɛ bɛ ayile la anu. Yɛngulo kɛ yɛkɛzi Gyihova nyilalɛ adenle wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu ɛlɛ. Saa bɛanyɛ yɛ ayile a, yɛ edwɛkɛ bayɛ alɔbɔlɛ kɛ menli dɔɔnwo ne mɔɔ wɔ ewiade ɛhye mɔɔ ɛnde kpɔkɛ anu la. (Mat. 13:15) Emomu, yɛ nye die nwo kɛ yɛbanyia nyilalɛ azule ne azo nvasoɛ. Saa yɛfa anyelielɛ yɛno Nyamenle Edwɛkɛ ne anu nɔhalɛ nzule ne mɔɔ anye te la bie, yɛka nɔhalɛ ɛhye mɔ yɛkile awie mɔ, yɛdie adehilelɛ, arɛlekyekyelɛ nee moalɛ mɔɔ mgbanyima mɔɔ akɛlɛ nɔhavo ne ɛtete bɛ fa maa wɔ ɛlɔlɛ nu la yɛto nu a, bie a yɛbahakye ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu azule ne. Ɛleka biala mɔɔ azule ne kɛhɔ la, ɔyɛ ayile na ɔmaa bɛnyia ngoane!

¹⁵ Noko kɛzi ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ɛhye bara nu kenle bie ɛ? Kɛ mɔɔ yɛbanwu ye la, azule ne baze kpole kpalɛ wɔ Paladaese ne mɔɔ bara la anu.

16, 17. (a) Kɛzi ngoane nzule ne anu badɛlɛ kpalɛ wɔ Paladaese ɛ? (b) Kɛzi yɛbanyia nyilalɛ nzule zɔhane azo nvasoɛ wɔ Paladaese ɛ?

¹⁶ Asoo wɔyɛ ye nvoninli kɛ ɛwɔ Paladaese, ɛ gɔnwo mɔ nee wɔ abusua ne ɛbɔ wɔ ɛyia, na bɛlɛdie bɛ nye kpalɛ ɔ? Azule ne mɔɔ ɛbazukoa nwolɛ debie la bamaa wɔayɛ nvoninli ɛhye kɛnlɛma kpalɛ. Kɛzi? Suzu ninyɛne nsa ne mɔɔ ɛlɔlɛ wɔ nu na nuhua la ɛkɛ ne la anwo bieko.

¹⁷ Nyilalɛ azule bie. Sɛkɛlɛneɛ adenle zo azule ne badɛlɛ kpalɛ wɔ Paladaese, ɔluakɛ ɔbaboa yɛ wɔ sunsum nu nee nwonane nu. Wɔ Gyisɛse Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anu, Nyamenle Belemgbunlililɛ ne baboa nɔhavoma yeamaa bɛanyia ɛkpɔnedeɛ ne azo nvasoɛ kpole kpalɛ. Ngyikyingyikyi, bɛbali munli! Ewule ngakyile, dɔketama, nɛɛsema, asopiti yɛɛ kpɔkɛdelɛ nwo banebɔlɛ ngyehyɛleɛ biala bavi ɛkɛ! Menli dɔɔnwo ne mɔɔ bɛbanyia bɛ ti wɔ Amagɛdɔn, “menli ekpunli kpole” ne mɔɔ bɛbavi “anwongyelelɛ kpole ne anu” la, bɛanyia ngoane nzule ne bie. (Yek. 7:9, 14) Noko nyilalɛ azule zɔhane mɔɔ ɔbabɔ ɔ bo yeaze, ɔnva nwo kɛzi ye kɛnlɛma ne bayɛ la, saa ɛfa ɛtoto kɛzi nzinlii ɔbayɛ la anwo a, ɔle kɛ azule mɔɔ ɛlɛsenze la ala. Na kɛ mɔɔ yɛnwu ye la, ɔbadɛlɛ na yeali ngyianlɛ dɔɔnwo anwo gyima.

18. Adenle boni azo a “ngoane nzule” ne bahakyi azudenle wɔ Ɛvolɛ Apenle Ko ne anu a?

¹⁸ Nzule mɔɔ maa ngoane. Wɔ Ɛvolɛ Apenle Ko ne anu, “ngoane nzule” ne bahakyi azudenle. (Yek. 22:1) Bɛbadunwue menli mgbe dɔɔnwo anzɛɛ mgbe mgbe bɔbɔ bɛavi ewule nu, na bɛanyia adenle bɛadɛnla aze dahuu wɔ Paladaese! Nyilalɛ mɔɔ Gyihova balua Belemgbunlililɛ ne azo yeava yeara la bie a le menli dɔɔnwo mɔɔ bɛwu na bɛhakyi ɛnwea mɔɔ bɛbazia bɛara ngoane nu  bieko la. (Aye. 26:19) Noko, asoo bɛdabɛ mɔɔ bɛbadwazo bɛ la amuala bɛadɛnla aze dahuu?

19. (a) Duzu a kile kɛ yɛbanyia nɔhalɛ ne anwo nzule fofolɛ wɔ Paladaese a? (b) Kɛzi bie mɔ bɛayɛ kɛ ɛleka mɔɔ le “ngyenle ngome” la kenle bie ɛ?

¹⁹ Awie biala bazi ye kpɔkɛ. Ɛze ɔ, bɛbabukebuke nwomamobɔleɛ fofolɛ nu wɔ mekɛ zɔhane. Ɔti, nzukpa mɔɔ yɛbanyia ye Gyihova ɛkɛ ne la bie a le nɔhalɛ fofolɛ mɔɔ bɛbala ye ali anzɛɛ sunsum nu adehilelɛ fofolɛ mɔɔ yɛ sa baha ye la. Asoo ɔnyɛ anyelielɛ kɛ yɛbadwenledwenle anyelazo zɔhane anwo? Noko bie mɔ bakpo, bɛbakpa kɛ bɛbayɛ Gyihova anwo anzosesebɛ. Bie mɔ bade atua, noko bɛnrɛmaa bɛ adenle bɛnrɛzɛkye Paladaese ne. (Aye. 65:20) Bie a bɛbahakye yɛ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne na yɛ adwenle ahɔ ɛleka mɔɔ azia ne mɔ wɔ mɔɔ bɛbagyakyi bɛ bɛamaa bɛayɛ “ngyenle ngome” la azo. Nea kɛzi bɛdabɛ mɔɔ bɛnrɛnlo ngoane nzule ne mɔɔ sonle bolɛ la bie la le ahoasea a! Wɔ Ɛvolɛ Apenle Ko ne anzi, atuadelɛma ekpunli bie bahɔ Seetan afoa. Bɛdabɛ mɔɔ bɛbakpo Gyihova tenlene tumililɛ ne la amuala bɛanyia: dahuu ewule.​—Yek. 20:7-12.

20. Ngyehyɛleɛ boni a baboa yɛ wɔ Ɛvolɛ Apenle Ko ne anu mɔɔ ɔkakye yɛ mbaka ne mɔ a?

²⁰ Mbaka mɔɔ maa aleɛ na bɛfa bɛ nya bɛyɛ ayile la. Gyihova ɛngulo kɛ dahuu ngoane ne bɔ yɛ nuhua ko biala. Amaa yɛanyia bie la, eza ɔbayɛ ngyehyɛleɛ mɔɔ le kɛ mbaka ne mɔɔ Yizikeɛle nwunle bɛ la yeamaa yɛ. Noko wɔ Paladaese ɛkɛ, Gyihova  baboa yɛ wɔ nwonane nu nee sunsum nu. Gyisɛse Kelaese nee ɔ gɔnwo mɔ 144,000 ne bali tumi kɛ arelemgbunli Ɛvolɛ Apenle Ko wɔ anwuma. Kɛmɔ bɛbayɛ ɛsɔfoma la ati, bɛbalua Kelaese ɛkpɔnelɛ afɔlebɔlɛ ne azo bɛaboa alesama nɔhavoma bɛamaa bɛali munli. (Yek. 20:6) Ngyehyɛleɛ ɛhye mɔɔ bɛbalua zo bɛayɛ yɛ ayile wɔ nwonane nu nee sunsum nu la, kakye yɛ mbaka ne mɔɔ Yizikeɛle nwunle bɛ wɔ azule ne anloa mɔɔ bɛso ma mɔɔ bɛdi na bɛfa bɛ nya ne bɛyɛ ayile la. Ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ɛhye nee ngapezo kɛnlɛma bie mɔɔ ɛzoanvolɛ Dwɔn hɛlɛle dole ɛkɛ ne la zɔho bɛ nwo. (Kenga Yekile 22:1, 2.) Bɛfa mbaka ne mɔɔ Dwɔn nwunle bɛ la noko nya ne “bɛyɛ maanle maanle ne mɔ ayile.” Nɔhavoma mgbe dɔɔnwo banyia 144,000 ne mɔɔ bɛbayɛ ɛsɔfoma la ɛzonlenlɛ gyima ne azo nvasoɛ.

21. Kɛzi azule ne mɔɔ ɛbadwenledwenle nwo la baha wɔ ɛ, na duzu a yɛbazuzu nwo a? (Nea ɛlɛka “Azule Mɔɔ Senze La Hakyile Azudenle!”)

²¹ Saa ɛlɛdwenledwenle azule ne anwo a, asoo wɔ ahonle ɛndɔ wɔ azule nu na ɛnnyia anyelazo? Nea kɛzi mekɛ kpalɛ la yɛ nyunlu a! Suzu nwolɛ nea​—wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu, Gyihova maanle yɛ ngapezo dɔɔnwo mɔɔ bamaa yɛayɛ Paladaese ne nvoninli wɔ yɛ adwenle nu la, na yedo ɔ rɛle aze ɔlɛfɛlɛ yɛ kɛ yɛhɔ ɛkɛ amaa yɛanwu kɛzi ɔbara nu kpole, kɛzi ninyɛne mɔɔ ɔbɔle nwolɛ ɛwɔkɛ bayɛ la. Ɛbahɔ bie ɔ? Bie a ɛngola ɛnnwu ye saa ɛbahɔ Paladaese ne bie amgba a. Akee maa yɛzuzu kɛzi Yizikeɛle ngapezo ne mɔɔ li awieleɛ bamaa yɛnyia anwodozo la anwo.