Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

TILE 4

“Tease Abɔdeɛ Ne Mɔ Mɔɔ Bɛ Nyunlu Le Nna Nna La”

“Tease Abɔdeɛ Ne Mɔ Mɔɔ Bɛ Nyunlu Le Nna Nna La”

YIZIKEƐLE 1:15

BODANE: Tease abɔdeɛ ne mɔ nee mɔɔ yɛsukoa yɛfi bɛ nwo debiezukoalɛ nu la

1, 2. Duzu ati a ɔdwu mekɛ ne bie na Gyihova ɛlɛda nɔhalɛ bie mɔ ali ahile yɛ a, ɔfa nvoninli ɔdi gyima ɛ?

PƐ ABUSUA bie mɔɔ ngakula ngyikyi wɔ nu na bɛde ɛkponle nwo wɔ bɛ egyaade bɛlɛsukoa Baebolo ne la anwo nvoninli. Amaa ngakula ne mɔ ade Ngɛlɛlera ne anu nɔhalɛ ne abo la, selɛ ne fa nvoninli bie mɔ kile bɛ. Bɛsele na bɛmaa mualɛ mɔɔ kile kɛ selɛ ne ɛlɛbɔ mɔdenle la. Kɛmɔ ɔfa nvoninli ɔboka ye edwɛkɛ ne anwo la ati, ɔboa bɛ ɔmaa bɛte Gyihova anwo ngilehilelɛ ne abo ɔnva nwo ɛvolɛ mɔɔ bɛli la.

2 Gyihova noko ɛva nvoninli ɛboa ɔ mra mɔɔ bɛle menli la amaa bɛade sunsum nu ninyɛne mɔɔ ɔ bo ɛdelɛ yɛ se la abo. Kɛ neazo la, Gyihova maanle Yizikeɛle nwunle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ bie mɔɔ nvoninli ngɛnlɛma ɛyi ye tɛkɛɛ la, na ɔluale zo ɔhilehilele ɔ nwo nɔhalɛ edwɛkɛ mɔɔ anwo hyia la anu. Yɛzuzule ɛhye mɔ ko anwo wɔ tile mɔɔ li ɛhye anyunlu la anu. Akee bɛmaa yɛva yɛ adwenle yɛhɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ɛhye mɔɔ yɛ nwanwane la foa bie azo, na yɛnlea kɛzi ye ndelebɛbo ne bamaa yɛabikye Gyihova la.

‘Menwunle Debie Mɔɔ Le Kɛ Tease Abɔdeɛ Nna La’

3. (a) Kɛ mɔɔ Yizikeɛle 1:4, 5 kile la, duzu a Yizikeɛle nwunle ye a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.) (b) Duzu a wɔyɛ ye nzonlɛ wɔ kɛzi ɔyɛle mɔɔ ɔnwunle ye la anwo kɛlɛtokɛ la anu a?

3 Kenga Yizikeɛle 1:4, 5. Yizikeɛle hanle kɛ deɛ ne “mɔɔ le kɛ tease abɔdeɛ nna” ne la foa bie le anwumabɔvolɛ, sonla yɛɛ nane. Yɛ kɛzi Yizikeɛle lale ye nganeɛdelɛ ali la nzonlɛ, ɔse ɔnwunle “debie mɔɔ le kɛ” tease abɔdeɛ la. Ɛlɛkenga ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ wɔ Yizikeɛle tile 1 la amuala a, ɛbanwu kɛ ngapezonli ne vale edwɛkɛ agbɔkɛ mɔɔ bie a le “mɔɔ le kɛ,” “ɔle kɛ” yɛɛ “mɔɔ zɔho” kɛ la lile gyima fane dɔɔnwo. (Yiz. 1:13, 24, 26) Yizikeɛle nwunle ninyɛne mɔɔ wɔ anwuma mɔɔ ɛnyelɛ ɛnnwu bɛ la sɔhovolɛ anzɛɛ nvoninli ala.

4. (a) Kɛzi ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne hanle ye ɛ? (b) Duzu a ɛnee Yizikeɛle ze ye wɔ kyɛlɔbe ne mɔ anwo a?

4 Ɔbayɛ kɛ mɔɔ Yizikeɛle nwunle ye nee mɔɔ ɔdele la maanle ɛzulolɛ kpole hanle ye. Tease abɔdeɛ nna ne mɔ le kɛ “samɛnlakɛ mɔɔ ɛlɛsɔ la.” Bɛ ɛhɔlɛ nee bɛ ɛralɛ ndɛndɛ ne le kɛ “ɛsɛlɛmanye mɔɔ kɛkpakye la.” Bɛ ndɛba ne mɔ ane le “kɛ azule mɔɔ ɛlɛtu la ane” yɛɛ bɛ bo ɛdulɛ le kɛ “ɛlɔnema ane.” (Yiz. 1:13, 14, 24-28; nea ɛlɛka “Melɛnea Tease Abɔdeɛ Ne Mɔ La.”) Nzinlii, Yizikeɛle hanle bɛ nwo edwɛkɛ kɛ “kyɛlɔbe” anzɛɛ anwumabɔvolɛma mɔɔ lɛ tumi wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ fofolɛ nu. (Yiz. 10:2) Kɛmɔ abusua mɔɔ bɛle ɛsɔfo la a tetele Yizikeɛle la ati, ɔbayɛ kɛ ɛnee ɔze kɛ kyɛlɔbe ne mɔ bikye Nyamenle yɛɛ bɛle Ye sonvolɛma.​—1 Ek. 28:18; Edw. 18:10.

“Ko Biala Lɛ Ɔ Nyunlu Nna”

5. (a) Duzu a kyɛlɔbe ne mɔ nee bɛ nyunlu nna nna ne maa yɛnwu ye wɔ Gyihova tumi ne nee ye anyunlunyia ne kpole nwo a? (b) Duzu a ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne foa ɛhye kakye yɛ wɔ Nyamenle duma ne anwo a? (Nea ɔbodwɛkɛ ne.)

5 Kenga Yizikeɛle 1:6, 10. Yizikeɛle eza nwunle kɛ kyɛlɔbe ko biala lɛ ɔ nyunlu nna​—sonla nyunlu, awenade nyunlu, ɛnlankɛ nyinli nyunlu yɛɛ kɔleɛ nyunlu. Ɔbayɛ kɛ bɛ nyunlu nna nna ɛhye mɔ mɔɔ Yizikeɛle nwunle ye la maanle ɔdele kɛzi Gyihova tumi nee ye anyunlunyia ne le kpole bo zo la abo kpalɛ. Kɛmɔti ɛ? Mɔɔ hyia la, bɛ nyunlu ko biala gyi ɛkɛ maa abɔdeɛ mɔɔ lɛ anyunlunyia, anwosesebɛ nee tumi la. Awenade le katakyie wɔ ɛbɔ nu nane avinli, ɛnlankɛ nyinli le ayɛmoa mɔɔ anwo yɛ ɛzulolɛ, kɔleɛ le aloma mɔɔ anwo yɛ se yɛɛ sonla tɛla abɔdeɛ mɔɔ Nyamenle bɔle bɛ guale azɛlɛ ye azo la amuala, ɔnea azɛlɛ ye azo abɔdeɛ mɔɔ ɛha la kɔsɔɔti anwo zo. (Edw. 8:4-6) Noko wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ɛhye anu, Yizikeɛle nwunle kɛ abɔdeɛ mɔɔ bɛlɛ tumi la agyakɛnugyinlavolɛma nna ne mɔɔ bɛva kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu bɛyɛ nwolɛ nvoninli la amuala wɔ Belemgbunli Bedevinli Gyihova mɔɔ nea ninyɛne kɔsɔɔti azo la belemgbunli ebia ne abo. Nea kɛzi ɛhye le adenle mɔɔ fɛta mɔɔ bɛdua zo bɛkile kɛ Gyihova kola dua ye abɔdeɛ nwo zo di ye bodane nwo gyima a! * Kɛ mɔɔ edwɛndovo ne hanle ye wɔ Gyihova anwo la, “Ye anyunlunyia bo azɛlɛ ne nee anwuma anwo zo.”​—Edw. 148:13.

Duzu a tease abɔdeɛ nna ne mɔ nee bɛ nyunlu nna nna ne maa ɔda ali wɔ Gyihova tumi, anyunlunyia nee ye subane ne mɔ anwo a? (Nea ɛdendɛkpunli 5, 13)

6. Duzu a maanle Yizikeɛle dele debie bieko mɔɔ bɛ nyunlu nna nna ne gyi ɛkɛ maa la abo a?

6 Mɔɔ mekɛ ekyi pɛle nu na ɔlɛdwenle mɔɔ ɔnwunle ye anwo la, bie a ɔhakyele kɛ Nyamenle azonvolɛ mɔɔ limoale ɔ nyunlu la vale nane yɛle ndotonwo. Kɛ neazo la, tete selɛ Gyekɔbo vale ɔ ra nrenyia Dwuda dole awenade nwo yɛɛ ɔvale Bɛngyaman ɔdole bedi nwo. (Gyn. 49:9, 27) Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ awenade nee bedi lɛ subane bie mɔ mɔɔ ɛnee bɛdabɛ noko bɛlɛ bie a. Ɔti mekɛ mɔɔ neazo ɛhye mɔ mɔɔ wɔ Mosisi ngɛlɛlera ne anu wɔ Yizikeɛle adwenle nu la, bie a ɔnyianle adwenle kɛ kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu ne le subane bie mɔ anwo nvoninli. Noko subane boni mɔ ɔ?

Gyihova Nee Ye Anwuma Abusua Ne Subane

7, 8. Subane boni mɔ a kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu nna nna ne gyi ɛkɛ maa bɛ a?

7 Subane boni mɔ a Baebolo kɛlɛvoma mɔɔ dɛnlanle aze kolaa na Yizikeɛle ara la vale awenade, kɔleɛ nee ɛnlankɛ nyinli yɛle nwolɛ nvoninli a? Nea Baebolo nu edwɛkɛ ɛhye mɔ: “Sonla mɔɔ lɛ akɛnrasesebɛ mɔɔ ye ahonle le kɛ awenade ahonle” la. (2 Sa. 17:10; Mrɛ. 28:1) “Kɔleɛ tu kɔ anwuma” na “ɔ nye nwu moamoa.” (Dwobu 39:27, 29) “Ɛnlankɛ nyinli anwosesebɛ [anzɛɛ, tumi] maa bɛnyia ma dɔɔnwo.” (Mrɛ. 14:4) Ɔlua ngɛlɛlera ɛhye mɔ ati, yɛbahola yɛaha kɛ awenade nyunlu ne kile akɛnrasesebɛ mɔɔ bɛfa bɛda pɛlepɛlelilɛ ali; kɔleɛ nyunlu ne kile nrɛlɛbɛ mɔɔ maa bɛnwu debie bɛkɔ moa; ɛnlankɛ nyinli nyunlu ne kile tumi mɔɔ bɛngola bɛnzi ye adenle.

8 Na “sonla nyunlu” ne noko ɛ? (Yiz. 10:14) Ɔwɔ kɛ ɔyɛ subane mɔɔ sonla mɔɔ bɛbɔle ye kɛ Nyamenle ɛsaso la angomekye a kola da ye ali na nane biala ɛngola ɛnla ye ali a. (Gyn. 1:27) Bɛha subane zɔhane anwo edwɛkɛ wɔ Nyamenle mɛla ne anu kɛ: “Bɛva bɛ ahonle muala . . . bɛhulo Gyihova bɛ Nyamenle ne” yɛɛ “ɔwɔ kɛ ɛkulo ɛ gɔnwo kɛ ɛ nwo.” (Dit. 6:5; Lɛv. 19:18) Saa yɛdi mɛla ɛhye mɔ azo yɛda ɛlɔlɛ mɔɔ angomedi ɛnle nu la ali a, ɛnee yɛlɛda Gyihova mumua ne ɛlɔlɛ ne ali. Kɛ mɔɔ ɛzoanvolɛ Dwɔn hɛlɛle la, “yɛda ɛlɔlɛ ali, ɔluakɛ ɔlimoale ɔhulole yɛ.” (1 Dwɔn 4:8, 19) Ɔti “sonla nyunlu” ne gyi ɛkɛ maa ɛlɔlɛ.

9. Nwane mɔ a lɛ subane ne mɔ mɔɔ kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu ne gyi ɛkɛ maa bɛ la ɛ?

9 Nwane mɔ a lɛ subane ɛhye mɔ a? Kɛmɔ kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu a gyi ɛkɛ ne maa subane ne mɔ la ati, bɛdabɛ mɔɔ kyɛlɔbe ne mɔ mɔɔ wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu gyi ɛkɛ ne maa bɛ la amuala a lɛ subane ne mɔ a​—Gyihova anwuma abusua ne mɔɔ sunsum nu abɔdeɛ nɔhavoma ne wɔ nu la. (Yek. 5:11) Bieko, kɛmɔ kyɛlɔbe ne mɔ ngoane vi Gyihova la ati, ɔdaye a bɛ subane ne mɔ vi ye a. (Edw. 36:9) Ɔti, kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu le Gyihova subane ne mɔ anwo nvoninli. (Dwobu 37:23; Edw. 99:4; Mrɛ. 2:6; Maeka 7:18) Ndenle ekyi mɔɔ Gyihova ɛlua zo ɛla ye subane ngɛnlɛma ɛhye mɔ ali la bie mɔ a le boni?

10, 11. Kɛzi yɛlɛnyia Gyihova subane titili nna ne mɔ azo nvasoɛ ɛ?

10 Pɛlepɛlelilɛ. Gyihova le Nyamenle mɔɔ “kulo pɛlepɛlelilɛ,” yemɔti “ɔnli mɔguazo.” (Edw. 37:28; Dit. 10:17) Ɔti, ɔnva nwo yɛ gyinlabelɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu anzɛɛ ɛleka mɔɔ yɛvi la yɛlɛ adenle yɛsonle ye na yɛanyia nyilalɛ dahuu. Nrɛlɛbɛ. Gyihova Nyamenle le “nrɛlɛbɛvolɛ wɔ ahonle nu,” yemɔti yemaa yɛ buluku mɔɔ “nrɛlɛbɛ kpalɛ” ɛyi ye tɛkɛɛ la. (Dwobu 9:4, ɔbdw; Mrɛ. 2:7) Yɛdi Baebolo nu folɛdulɛ zo a, ɔbamaa yɛagyinla ngyegyelɛ mɔɔ yɛyia ye alehyenlɛ biala la anloa na yɛabɔ ɛbɛla kpalɛ. Tumi. Gyihova Nyamenle lɛ “tumi kpole,” yemɔti ɔdua ye sunsum ne azo ɔmaa yɛnyia “tumi bedevinli.” Ɛhye maa yɛkola yɛgyinla sɔnea biala mɔɔ anu yɛ se na ɔyɛ nyane la anloa.​—Nahum 1:3; 2 Kɔl. 4:7; Edw. 46:1.

11 Ɛlɔlɛ. Gyihova le Nyamenle mɔɔ “ɛlɔlɛ kpundii ɛyi ye tɛkɛɛ,” yemɔti ɔtɛkpole ye nɔhalɛ sonvolɛma ɛlɛ. (Edw. 103:8; 2 Sa. 22:26) Ɔti saa kpɔkɛdelɛ anzɛɛ kpanyinliyɛlɛ ɛmmaa yɛngola yɛnyɛ dɔɔnwo wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu kɛ mɔɔ ɛnee yɛyɛ ye dɛba ne la na yɛlɛdi nyane bɔbɔ a, kɛmɔ Gyihova kakye yɛ gyima mɔɔ yɛvi ɛlɔlɛ nu yɛyɛ yɛmaa ye wɔ dɛba ne la ati, ɔmaa yɛ rɛle kyekye. (Hib. 6:10) Ɔda ali kɛ, yɛnyia nvasoɛ dɔɔnwo yɛvi pɛlepɛlelilɛ, nrɛlɛbɛ, tumi nee ɛlɔlɛ mɔɔ Gyihova da ye ali kile yɛ la anu, na yɛbahɔ zo yɛanyia subane titili nna ɛhye mɔ azo nvasoɛ kenle bie.

12. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye ye wɔ Gyihova subane ne mɔ mɔɔ yɛbade ɔ bo la anwo a?

12 Yɛle menli, yemɔti ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ ye wɔ Gyihova subane ne mɔ anwo la le “ye gyima [anzɛɛ, ndenle] ne mɔ anu ekyi bie ala.” (Dwobu 26:14) “Tumivolɛ Bedevinli ne anwo ndelebɛbo bo yɛ nwo zo” ɔluakɛ “bɛngola bɛnvedevede ye kpoleyɛlɛ ne anu.” (Dwobu 37:23; Edw. 145:3) Ɔti yɛze kɛ yɛnrɛhola yɛnrɛdia Gyihova subane ne mɔ anzɛɛ yɛnrɛye bie yɛnrɛvi nu. (Kenga Wulomuma 11:33, 34.) Nɔhalɛ nu, ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne maa ɔda ali kɛ Nyamenle subane ne mɔ ɛnlɛ ɔ nloa anzɛɛ bɛngola bɛnzuzu. (Edw. 139:17, 18) Ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne foa boni a si nɔhalɛ ɛhye mɔɔ nwolɛ hyia la azo a?

Bɛ “Nyunlu Nna Yɛɛ Ndɛbalɛ Nna”

13, 14. Kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu nna nna ne gyi ɛkɛ maa duzu, na kɛmɔti a yɛkola yɛka ye zɔ a?

13 Yizikeɛle nwunle kɛ kyɛlɔbe ne mɔ anu biala anyunlu ɛnle ko, emomu ɔle nna. Duzu a ɛhye kile a? Kakye kɛ wɔ Baebolo ne anu, bɛta bɛfa nɔma nna bɛgyinla ɛkɛ ne bɛmaa debie mumua anzɛɛ debie mɔɔ di munli la. (Aye. 11:12; Mat. 24:31; Yek. 7:1) Mɔɔ hyia kpalɛ la, Yizikeɛle hanle nɔma nna anwo edwɛkɛ mɔɔ bo bulu! (Yiz. 1:5-18) Ɔti, boni a yɛkpondɛ yɛaha a? Kɛ mɔɔ kyɛlɔbe nna ne mɔ gyi ɛkɛ maa sunsum nu abɔdeɛ nɔhavoma ne kɔsɔɔti la, zɔhane ala a kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu nna ne, saa ɛnea ɔ muala ɛbɔ nu a ɔgyi ɛkɛ ne ɔmaa Gyihova subane ne mɔ kɔsɔɔti a. *

14 Amaa yɛanwu kɛ kyɛlɔbe ne mɔ anyunlu nna ne bo subane nna pɛ la, suzu mɔɔ ehwili gyakɛ nna ne yɛle wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu la anwo na fa toto nwolɛ nea. Ehwili gyakɛ ko biala yɛ nwanwane noko saa ɛnea ehwili gyakɛ nna ne mɔ ɛbɔ nu a, bɛyɛ debie mɔɔ tɛla ehwili gyakɛ nna mɔɔ yɛ nwanwane ala la​—bɛle adiabo mɔɔ ehwili ne gyi zo a. Wɔ adenle ko ne ala azo, saa ɛnea bɛ nyunlu nna ne mɔ ɛbɔ nu a, bɛyɛ mɔɔ tɛla subane nna mɔɔ yɛ nwanwane la​—bɛle Gyihova subane kɔsɔɔti mɔɔ yɛ nwanwane la adiabo.

Gyihova Bikye Ye Azonvolɛ Nɔhavoma Kɔsɔɔti

15. Nɔhalɛ edwɛkɛ mɔɔ ka ahonle la boni a ɔnwunle ye wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ limoa la anu a?

15 Wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ɛhye mɔɔ limoa la anu, ɔnwunle ɔ nee Gyihova agɔnwolɛvalɛ ne anwo nɔhalɛ bie mɔɔ anwo hyia na ɔka ahonle la. Duzu ɔ? Ɔwɔ ngapezonli ne buluku ne anu edwɛkɛ mɔɔ limoa la anu. Mɔɔ ɔhanle kɛ ɔwɔ “Kaledeama azɛlɛ zo” la, ɛnee ɔlɛka ɔdaye mumua ne ye anwubielɛ nwo edwɛkɛ, ɔdoale zolɛ kɛ: “Gyihova asa rale ɔ nwo zo wɔ ɛkɛ.” (Yiz. 1:3) Yɛ ye nzonlɛ kɛ ɔhanle kɛ tɛ Gyɛlusalɛm a ɔnyianle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne a, emomu wɔ ɛkɛ​—Babelɔn. * Ɔti duzu a nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye maanle ɔnwunle ye a? Yemɔ ɛne: Ɔnva nwo kɛ ɔle koahweabane mɔɔ wɔ akɛlɛzonlenlɛ nu na bɛde ye bɛvi Gyɛlusalɛm nee ye ɛzonlenlɛsua ne anwo la, bɛtɛtele ye bɛtɛfile Gyihova nee Ye ɛzonlenlɛ nwo. Gyihova mɔɔ ɔyele ɔ nwo ɔhilele ye wɔ Babelɔn la maanle ɔlale ali kɛ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ mɔɔ ɔfa yeamaa Nyamenle la ɛngyi ɛleka mɔɔ ɔwɔ anzɛɛ ye gyinlabelɛ zo. Emomu ɔgyi kɛzi ɛnee Yizikeɛle ahonle de nee ɛhulolɛ mɔɔ ɔlɛ kɛ ɔsonle Gyihova la azo.

16. (a) Arɛlekyekyelɛ edwɛkɛ boni a yɛkola yɛnyia ye yɛfi ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne anu a? (b) Duzu a ka wɔ maa ɛfa wɔ ahonle muala ɛsonle Gyihova a?

16 Duzu ati a nɔhalɛ ne mɔɔ Yizikeɛle nwunle ye la kyekye yɛ rɛle kpalɛ ɛnɛ a? Ɔmaa yɛnyia anwodozo kɛ saa yɛfi yɛ ahonle nu yɛsonle Gyihova a, ɔbikye yɛ ɔnva nwo ɛleka mɔɔ yɛde, kɛzi yɛ rɛle ɛbɔ anzɛɛ, yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu tɛnlabelɛ ne de la. (Edw. 25:14; Gyi. 17:27) Kɛmɔ Gyihova lɛ ɛlɔlɛ kpundii maa ye sonvolɛ ko biala la ati, ɔ sa nu ɛndo ndɛndɛ wɔ yɛ nwo. (Ɛzɛ. 34:6) Ɛhye ati, Gyihova ɛlɔlɛ kpundii ne badwu yɛ nwo zo wɔ ɛleka biala mɔɔ yɛwɔ la. (Edw. 100:5; Wlo. 8:35-39) Bieko, Gyihova nwuanzanwuanzayɛlɛ ne nee ye tumi kpole ne anwo ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ɛhye mɔɔ yɛ nwanwane la kakye yɛ kɛ ɔfɛta kɛ yɛsonle ye. (Yek. 4:9-11) Nea kɛzi yɛ nye die kɛ Gyihova dua ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ɛhye mɔ azo ɔmaa yɛte ɔdaye mumua ne nee ye subane ne mɔ anwo nɔhalɛ bie mɔ mɔɔ anwo hyia la abo a! Saa yɛte Gyihova subane ngɛnlɛma ne mɔ abo kpalɛ a, ɔmaa yɛbikye ye na yɛfa yɛ ahonle muala nee yɛ anwosesebɛ muala yɛye ye ayɛlɛ na yɛsonle ye.​—Luku 10:27.

Ɛleka biala mɔɔ yɛwɔ la, Gyihova ɛlɔlɛ ne badwu yɛ nwo zo (Nea ɛdendɛkpunli 16)

17. Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo wɔ tile mɔɔ doɔdoa zo la anu a?

17 Noko mɔɔ yɛ alɔbɔlɛ la a le kɛ wɔ Yizikeɛle mekɛ zo bɛguale nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nwo evinli. Kɛzi ɛhye yɛle zɔ ɛ? Duzu a Gyihova yɛle a? Na kɛzi edwɛkɛ ɛhye mɔ mɔɔ zile tete ne la anwo hyia yɛ ɛnɛ ɛ? Yɛbazuzu kpuya ɛhye mɔ anwo wɔ tile mɔɔ doɔdoa zo la anu.

^ ɛden. 5 Abɔdeɛ ɛhye mɔ anwo edwɛkɛ ne kakye yɛ Nyamenle duma, Gyihova ne, mɔɔ ɔ bo kile kɛ “Ɔmaa Ɔyɛ Ɛkɛ” la. Eza ɔkile kɛ Gyihova kola maa ye abɔdeɛ yɛ debie mɔɔ ɔhyia amaa ye bodane ara nu la.​—Nea Mokanwo A4 mɔɔ wɔ Ewiade Fofolɛ Ngilebɛbo ne anu la.

^ ɛden. 13 Ɛvolɛ dɔɔnwo anu, yɛ mbuluku ne mɔ ɛha Gyihova subane ngakyile 50 anwo edwɛkɛ.​—Nea Watch Tower Publications Index wɔ “Jehovah” abo, edwɛkɛtile ekyi “Qualities by Name.”

^ ɛden. 15 Baebolo nwo abɔlɔba bie hanle kɛ edwɛkɛkpɔkɛ “ɛkɛ,” maa “mekɛ ne yɛ nwanwane tɛla mekɛ gyɛne biala. . . . Nyamenle wɔ ɛkɛ wɔ Babelɔn! Ɔle arɛlekyekyelɛ amgba!”