Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

TILE 9

“Mebamaa Bɛ Ahonle Ko”

“Mebamaa Bɛ Ahonle Ko”

YIZIKEƐLE 11:19

BODANE: Ninyɛne mɔɔ bɛbayɛ bɛ fofolɛ nee nwolɛ edwɛkɛ mɔɔ wɔ Yizikeɛle ngapezo ne mɔ anu la

1-3. Kɛzi Babelɔnoma golole Gyihova sonvolɛma ne anwo ɛ, na kɛmɔti ɛ?

FA YE kɛ ɛle Dwuunli nɔhavo mɔɔ ɛde Babelɔn. Menli ne ɛdɛnla ɛke ɛvolɛ abulanlu anzɛɛ mɔɔ bo zɔ la. Kɛ mɔɔ ɛyɛ ye wɔ Ɛnwomenlelielɛ kenle biala la, ɛlɛkɔ wɔahɔyia ɛ gɔnwo mɔ diedima na bɛazonle Gyihova. Ɛlua awɔdenle ne mɔɔ alagye fee ɛnle zo la azo, ɛse ɛzonlenlɛ azua ngɛnlɛma nee awozonle azua dɔɔnwo anwo. Menli dɔɔnwo kɔyia ɛleka ɛhye mɔ, bɛbɔ afɔle na bɛto edwɛne bɛmaa nyamenle ngakyile mɔɔ bie a le Maadɔko la.

2 Ɛvile menli dɔɔnwo ne anu la, ɛyiale ɛ gɔnwo mɔ sonvolɛma ekpunli ekyi bie. * Bɛnyia ɛleka mɔɔ le koonwu la​—bie a suakpole ne kanale ne mɔ ko anloa​—bɛbɔ nu bɛyɛ asɔne, bɛto edwɛne na bɛdwenledwenle Nyamenle Edwɛkɛ ne anwo. Mɔɔ bɛlɛyɛ asɔne la, ɛte tii ne mɔ mɔɔ bɛkyekye bɛ wɔ kanale ne anloa la ɛzunlɛ. Wɔ ahonle tɔ wɔ azule nu kɛ anzodwolɛ ekyi wɔ ɛke la. Ɛ kunlu anu a, anrɛɛ menli mɔɔ wɔ ɛkɛ la ɛnrɛnwu bɛ na bɛazɛkye ayia ne kɛ mɔɔ bɛta bɛyɛ ye la. Duzu ati a bɛyɛ zɔ a?

3 Babelɔn ɛli konim wɔ konle dɔɔnwo anu, na bɛdwenle kɛ bɛ adalɛ nyamenle ne mɔ a maa bɛ nwo yɛ se a. Babelɔnoma te nganeɛ kɛ Gyɛlusalɛm mɔɔ bɛzɛkyele ye la kile kɛ bɛ nyamenle Maadɔko anwo yɛ se tɛla Gyihova! Ɔti bɛgolo wɔ Nyamenle ne nee ye menli ne anwo, na ɔdwu mekɛ ne bie a bɛka kɛ: “Bɛdo Zayɔn edwɛne ne mɔ ko bɛmaa yɛ”! (Edw. 137:3) Edwɛne ɛhye mɔ dɔɔnwo fale konim mɔɔ Zayɔn ɛli ye wɔ Gyihova kpɔvolɛma anwo zo la anwo. Ɔbayɛ kɛ edwɛne zɔhane mɔ yɛ Babelɔnoma ɛzelekɛ. Bie mɔ noko ka Babelɔnoma anwo edwɛkɛ. Kɛ neazo la, ko ka kɛ: “Bɛmaa Gyɛlusalɛm ɛhakyi ewula edukue. . . . Bɛdabɛ mɔɔ bɛbɔ yɛ bɛyia la golo yɛ nwo na bɛsele yɛ.”​—Edw. 79:1, 3, 4.

4, 5. Anyelazo boni a ngapezo ne ka nwolɛ edwɛkɛ a, na duzu a yɛbazuzu nwo a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli.)

4 Dwuuma mɔɔ bɛkulo kɛ bɛgolo ɛ nwo kɛ ɛlɛ Gyihova nee ye ngapezoma ne anu diedi la noko wɔ ɛkɛ. Agolobɛnwo ne kɔsɔɔti anzi, nɔhalɛ ɛzonlenlɛ kyekye ɛdawɔ nee wɔ abusua ne arɛle. Ɔyɛ anyelielɛ kɛ bɛbabɔ nu bɛado edwɛne na bɛayɛ asɔne a. Nyamenle Edwɛkɛ ne ɛgengalɛ maa wɔ ahonle tɔ wɔ azule nu. (Edw. 94:19; Wlo. 15:4) Fa ye kɛ ɛnɛ, ɛ gɔnwo mɔ sonvolɛma ne anu ko ɛva debie titili bie ɛra ayia ne abo​—nwomamobɔleɛ ne mɔɔ Yizikeɛle ngapezo ne wɔ nu la. Ɛkulo kɛ ɛte Gyihova ɛwɔkɛ mɔɔ yebɔ kɛ ɔbamaa ye menli ne azia ahɔ bɛ sua zo la anwo edwɛkɛ. Mɔɔ bɛlɛkenga la wɔ ahonle di fɛlɛko, na ɛdwenledwenle anyelazo mɔɔ ɛlɛ kɛ ɛ nee wɔ abusua ne bɛazia ahɔ na bɛaboa bɛamaa bɛayɛ ninyɛne fofolɛ la anwo!

5 Ɛhye anwo ɛwɔkɛ dɔɔnwo a wɔ Yizikeɛle ngapezo ne anu a. Bɛmaa yɛzuzu anyelazo edwɛkɛ zɔhane anwo. Kɛzi ɛwɔkɛ zɔhane mɔ rale nu maanle menli ne ɛ? Duzu a bɛkile wɔ ɛnɛ mekɛ ye anu a? Eza yɛbazuzu kɛzi bɛbara nu bieko wɔ kenle bie la anwo.

“Bɛbahye Bɛ Bɛahɔ Akɛlɛzonlenlɛ Nu”

6. Kɛzi Nyamenle hɔle zo bɔle ye atuadelɛ menli ne kɔkɔ ɛ?

6 Gyihova luale Yizikeɛle anwo zo ɔlale kɛzi ɔbahwe ye menli ne anzo wɔ bɛ atuadelɛ ne anwo la ali wienyi. Ɔhanle kɛ: “Bɛbahye bɛ bɛahɔ akɛlɛzonlenlɛ nu.” (Yiz. 12:11) Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ Tile 6 ne la, Yizikeɛle yɛle ndɛnebualɛ zɔhane anwo yɛkile bɔbɔ. Noko tɛ ye ɛdeɛ ne a le kɔkɔbɔlɛ mɔɔ limoa a. Ɔvi Mosisi mekɛ zo, ɛnee asɛɛ ɛvolɛ apenle ko ɛpɛ nu, Gyihova bɔle ye menli ne kɔkɔ kɛ saa bɛkɔ zo bɛte atua a, bɛbahɔ akɛlɛzonlenlɛ nu. (Dit. 28:36, 37) Ɛnee ngapezoma le kɛ Ayezaya nee Gyɛlɛmaya ɛbɔ bɛ kɔkɔ.​—Aye. 39:5-7; Gyɛ. 20:3-6.

7. Kɛzi Gyihova hwenle ye menli ne anzo ɛ?

7 Bɛandie, yemɔti Gyihova lile ye menli ne atuadelɛ, bɛ awozonlezonlenlɛ, nɔhalɛ mɔɔ bɛanli nee kɛzi mboaneneavolɛ amumuyɛma ne maanle bɛ ɛbɛla zɛkyele la anwo nyane kpole. Ɔti, ɔmaanle ɛhɔne hunle bɛ​—ɛhye le ngyegyelɛ nee anyiemgba ɛbɔlɛ, ɔluakɛ ɛnee bɛ azɛlɛ ne le “azɛlɛ mɔɔ meleke nee wolɛ se zolɛ.” (Yiz. 20:6, 7) Ɔmaanle ye menli ne hɔle akɛlɛzonlenlɛ nu ɔvale ɔhwenle bɛ nzo, ɔluakɛ ɛnee yeha yedo ɛkɛ. Wɔ 607 K.Y.M., Babelɔnonli Nɛbukadenɛza zɛkyele Gyɛlusalɛm nee ye ɛzonlenlɛsua ne bɔkɔɔ. Bɛvale Dwuuma dɔɔnwo mɔɔ nyianle bɛ ti la bɛhɔle akɛlɛzonlenlɛ nu. Ɛkɛ ne a bɛgolole bɛ nwo na bɛdwazole bɛtiale bɛ kɛ mɔɔ nwolɛ edwɛkɛ wɔ tile ɛhye mɔlebɛbo la.

8, 9. Kɛzi Nyamenle bɔle Kilisiene asafo ne kɔkɔ wɔ ɛkpɔkyelɛ nwo ɛ?

8 Asoo debie zɛhae bie dole Kilisiene asafo ne? Ɛhɛe! Kɛ mɔɔ bɛyɛle tete Dwuuma ne la, bɛbɔle Kelaese ɛdoavolɛma kɔkɔ kolaa na mekɛ ne adwu. Wɔ Gyisɛse ɛzonlenlɛ gyima ne mɔlebɛbo, ɔhanle kɛ: “Bɛnlea bɛ nwo boɛ wɔ adalɛ ngapezoma anwo, bɛyɛ bɛ nwo kɛ bɛle mboane, noko bɛle kɛ bedi mɔɔ ɛhɔne ɛlɛku bɛ la.” (Mat. 7:15) Ɛvolɛ dɔɔnwo anzi, Pɔɔlo bɔle kɔkɔ ko ne ala bie kɛ: “Meze kɛ saa mekɔ a, bedi anwo ɛzulolɛ bara bɛ avinli na bɛ nee mboane ne mɔ bali ye atisesebɛ nu, na menli badwazo wɔ bɛ avinli na bɛaha adalɛ edwɛkɛ bɛava bɛahwe ɛdoavolɛma ne bɛali bɛ nzi.”​—Gyi. 20:29, 30.

9 Bɛhile yɛ kɛzi yɛbanwu menli ɛhye mɔ mɔɔ bɛ nwo yɛ ɛzulolɛ la nee kɛzi yɛbakpo bɛ la. Bɛdule Kilisiene mgbanyima folɛ kɛ bɛye kpɔkyevolɛma bɛvi asafo ne anu. (1 Tim. 1:19; 2 Tim. 2:16-19; 2 Pita 2:1-3; 2 Dwɔn 10) Noko, kɛ mɔɔ ɛnee ɔde ye wɔ tete Yizilayɛ nee Dwuda la, Kilisienema dɔɔnwo bule bɛ nye guale kɔkɔbɔlɛ ɛhye mɔɔ ɛlɔlɛ wɔ nu la azo. Mɔɔ ɛvoya mɔɔ limoa kara ye awieleɛ la, ɛnee kpɔkyevolɛma ɛzɔ ndinli wɔ asafo ne anu. Zɔhane mekɛ ne ɛnee Dwɔn, ɛzoanvolɛ mɔɔ li amozi la tɛte aze, na ɔnwunle kɛ nzisi nee atuadelɛ ɛbu asafo ne anu. Ɔ ngomekye a ɛnee yeha mɔɔ ɔlɛsi amumuyɛ nyɛleɛ zɔhane adenle a. (2 Tɛs. 2:6-8; 1 Dwɔn 2:18) Mɔɔ Dwɔn wule la, duzu a zile a?

10, 11. Kɛzi Gyisɛse hwiiti nee ndile ne anwo ndonwo ne rale nu ɔvi ɛvoya mɔɔ tɔ zo nwiɔ Y.M. ɛ?

10 Mɔɔ Dwɔn wule la, Gyisɛse ndonwo ne mɔɔ fale hwiiti ne nee ndile ne anwo la bɔle ɔ bo kɛ ɔba nu. (Kenga Mateyu 13:24-30.) Seetan luale “ndile,” anzɛɛ adalɛ Kilisienema wɔ asafo ne anu na ɛhye zɛkyele asafo ne ndɛndɛ. Nea kɛzi Gyihova lile nyane kpole wɔ mekɛ mɔɔ ɔnwunle kɛ bɛva awozonlezonlenlɛ, ɛvoyia nee nyɛleɛ mɔɔ vi awozonlezonlenlɛ nu yɛɛ adalɛ ngilehilelɛ mɔɔ vi nrɛlɛbɛvolɛma mɔɔ ɛnlie Nyamenle ɛnli nee Seetan ɛzonlenlɛ nu bɛguale asafo ne mɔɔ ɔ Ra ne vale ziele ɛkɛ ne anwo evinli la a! Duzu a Gyihova yɛle a? Ɔmaanle bɛvale ye menli ne bɛhɔle akɛlɛzonlenlɛ nu, kɛ mɔɔ ɔyɛle Yizilayɛma mɔɔ anli nɔhalɛ la. Ɔvi ɛvoya mɔɔ tɔ zo nwiɔ Y.M. mɔɔ ba la, ɛnee ɔyɛ se kɛ bɛbanwu bɛdabɛ mɔɔ bɛle kɛ hwiiti la wɔ adalɛ Kilisienema ne avinli. Nɔhalɛ Kilisiene asafo ne hɔle akɛlɛzonlenlɛ nu wɔ Babelɔn Kpole ne, ewiade adalɛ ɛzonlenlɛ maanle ne anu, na ɛnee adalɛ Kilisienema ɛva bɛ ti ɛmi ɛzonlenlɛ ɛhye mɔɔ ɛkpɔlɔ la anu. Mɔɔ adalɛ Kilisienema ne sosɔle ndinli la, Kilisienemaanle ne yele ɔ ti.

11 Wɔ ɛvoya ne mɔ mɔɔ anu yɛ se mɔɔ ɛnee Kilisienemaanle ne a wɔ zo la anu, ɛnee nɔhalɛ Kilisienema, “hwiiti” ne mɔɔ wɔ Gyisɛse ndonwo ne anu la bie mɔ wɔ ɛkɛ. Ɛnee bɛle kɛ Dwuuma mɔɔ bɛha bɛ nwo edwɛkɛ wɔ Yizikeɛle 6:9 la, bɛhakyele nɔhalɛ Nyamenle ne. Bie mɔ vale akɛnrasesebɛ honle tiale Kilisienemaanle adalɛ ngilehilelɛ ne mɔ. Bɛgolole bɛ nwo na bɛyɛle bɛ kpɔdekpɔde. Asoo ɛnee Gyihova kpondɛ kɛ ɔgyakyi ye menli ne wɔ sunsum nu awozinli tɛnlabelɛ zɔhane anu? Kyɛkyɛ! Kɛ mɔɔ ɔyɛle maanle tete Yizilayɛma la, ɔlale ye ɛya ne ali wɔ adenle mɔɔ fɛta la azo nee mekɛ mɔɔ fɛta la anu. (Gyɛ. 46:28) Bieko, yeangyakyi ye menli ne mɔɔ bɛnlɛ anyelazo biala a. Bɛmaa yɛzia yɛhɔ Dwuuma zɔhane mɔ anwo zo na yɛnlea kɛzi ɔmaanle bɛnyianle anyelazo kɛ bɛ akɛlɛzonlenlɛ ne bara awieleɛ la.

Babelɔn Kpole ne ɛyɛ nɔhalɛ Kilisienema kpɔdekpɔde wɔ ɛvoya dɔɔnwo anu (Nea ɛdendɛkpunli 10, 11)

“Me Ɛya Ne Badwo”

12, 13. Duzu ati a ɛya mɔɔ Gyihova vale ye wɔ ye menli ne anwo wɔ Yizikeɛle mekɛ zo la akee badwo a?

12 Ɔmaanle ɔlale ali kɛ yeva ye menli ne anwo ɛya, noko eza ɔmaanle bɛ anwosesebɛ kɛ ye tenlene ɛya ne ɛnrɛdɛnla ɛkɛ dahuu. Wɔmɔ, yɛ edwɛkɛ ɛhye nzonlɛ: “Me ɛya ne badwo, na bɛ nwo ɛya kpole ne mɔɔ meva la baha aze, na me kunlu adwo. Na saa mewola me ɛya kpole ne megua bɛ nwo zo mewie a, bɛbanwu kɛ medame Gyihova, meha mezi zo kɛ mekulo kɛ bɛsonle me ngomekye.” (Yiz. 5:13) Duzu ati a awieleɛ bɔkɔɔ ne Gyihova ɛya ne badwo ɛ?

13 Bɛvale Dwuuma mɔɔ di nɔhalɛ nee Dwuuma mɔɔ ɛnli nɔhalɛ la a bɛhɔle akɛlɛzonlenlɛ nu a. Bieko, Nyamenle luale Yizikeɛle anwo zo hanle kɛ Ye menli ne bie mɔ banlu bɛ nwo. Menli ɛhye mɔ bɛaha bɛ anyiemgba nyɛleɛ ne mɔɔ bɛva bɛde bɛ Nyamenle ne anwo atua la, na bɛazɛlɛ ye ɛtanefakyɛ nee ɔ nyunlu ɛlolɛ. (Yiz. 6:8-10; 12:16) Ɛnee Yizikeɛle nee ngapezonli Daneɛle yɛɛ ɔ gɔnwo mɔ nsa ne boka nɔhavoma ne anwo. Daneɛle dɛnlanle aze hyɛle na ɔnwunle akɛlɛzonlenlɛ ne mɔlebɛbo nee ye awieleɛ. Ye anlubɛnwo asɔne ne mɔɔ ɔvile ahonle nu ɔyɛle wɔ Yizilayɛma ɛtane ne ati la wɔ Daneɛle tile 9. Ɛnee ɔ nee menli ne amuala kpondɛ kɛ Gyihova fa bɛ ɛtane kyɛ bɛ na ɔyila bɛ. Akee nea kɛzi bɛ ɛlielɛ ne nee ninyɛne mɔɔ bɛbayɛ bɛ fofolɛ la anwo ɛwɔkɛ ne bamaa bɛ nye alie a!

14. Kɛmɔti a Gyihova bamaa ye menli ne azia ahɔ bɛ sua zo ɛ?

14 Noko ɛnee debie mɔɔ nwolɛ hyia kpalɛ mɔɔ ɔdaye ti ɔwɔ kɛ bɛdie Gyihova menli ne na bɛyɛ ninyɛne fofolɛ la wɔ ɛkɛ. Ɛnee Gyihova mekɛ ɛdwu bieko kɛ ɔte ye duma ne anwo wɔ maanle maanle ne mɔ kɔsɔɔti anyunlu. (Yiz. 36:22) Babelɔnoma ne banwu ye bɔkɔɔ kɛ bɛ adalɛ nyamenle ne mɔ, mɔɔ bie a le Maadɔko la ɛmbikye Tumivolɛ Awulae Gyihova fee! Bɛmaa yɛzuzu ɛwɔkɛ nnu mɔɔ Gyihova maanle Yizikeɛle hanle nwolɛ edwɛkɛ hilele menli ne la anwo. Mɔɔ limoa, bɛmaa yɛzuzu kɛzi ɛwɔkɛ ko biala bahile amaa nɔhavoma ne la anwo. Akee yɛbanwu kɛzi bɛra nu kpole la.

15. Nzenzaleɛ boni a ɛnee bara menli mɔɔ bazia ara la ɛzonlenlɛ nu a?

15 ƐWƆKƐ 1. Awozonlezonlenlɛ anzɛɛ kyibadeɛ nyɛleɛ biala mɔɔ vi adalɛ ɛzonlenlɛ nu la ɛnle ɛkɛ bieko. (Kenga Yizikeɛle 11:18; 12:24.) Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ Tile 5 ne la, ɛnee bɛva adalɛ ɛzonlenlɛ nyɛleɛ mɔɔ bie a le awozonlezonlenlɛ la bɛgua Gyɛlusalɛm nee ye ɛzonlenlɛsua ne anwo evinli. Ɛhye ati, ɛnee menli ne ɛbɛla ɛzɛkye, na bɛhwe bɛ nwo bɛvi Gyihova anwo. Gyihova luale Yizikeɛle anwo zo hanle kɛ menli ne anye bahola ala mekɛ mɔɔ bɛbava bɛ nwo bɛawula ɛzonlenlɛ mɔɔ nwolɛ te na nwolɛ ɛtɛguale evinli anu bieko la ade. Nyilalɛ gyɛne biala mɔɔ bɛbanyia la gyi edwɛkɛ titili ɛhye azo: nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nwo ngyehyɛleɛ ne mɔɔ bɛbava bɛazie ɛkɛ ne bieko la.

16. Gyihova menli ne sua zo anwo ɛwɔkɛ boni a ɔbɔle a?

16 ƐWƆKƐ 2. Bɛbazia bɛahɔ bɛ sua zo. Gyihova zele menli ne kɛ, “[Mebava] Yizilayɛ azɛlɛ ne meamaa bɛ.” (Yiz. 11:17) Ɛwɔkɛ ɛhye yɛ anyelielɛ, ɔluakɛ Babelɔnoma mɔɔ tendɛ tia Nyamenle menli ne la ammaa bɛannyia anyelazo biala kɛ bɛbazia bɛahɔ bɛ sua zo bieko. (Aye. 14:4, 17) Bieko, saa menli mɔɔ bɛazia la kɔ zo di nɔhalɛ a, azɛlɛ ne bahye aleɛ, ɔbamaa bɛanyia aleɛ bɛali na bɛanyia gyima kpalɛ bɛayɛ. Bɛnrɛhakye anyiemgba nee nyane mɔɔ ɛhɔne ne vale rale la bieko.​—Kenga Yizikeɛle 36:30.

17. Duzu a bazi wɔ afɔle mɔɔ bɛbɔ bɛmaa Gyihova la anwo a?

17 ƐWƆKƐ 3. Bɛbabɔ afɔle wɔ Gyihova afɔlemokyea ne azo bieko. Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ Tile 2 ne la, wɔ Mɛla ne abo, ɛnee afɔlebɔlɛ nee ahyɛlɛdeɛ nwo hyia kpalɛ wɔ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nu. Saa bɛdabɛ mɔɔ bɛbazia bɛara la kɔ zo yɛ tieyɛ na bɛsonle Gyihova angomekye a, ɔbalie bɛ afɔlebɔlɛ yeado nu. Ɔti, menli ne bahola anyia bɛ ɛtane ne mɔ anwo mgbɔdalɛ na bɛahɔ zo bɛabikye bɛ Nyamenle ne. Gyihova bɔle ɛwɔkɛ kɛ: “Yizilayɛma amuala, bɛ kɔsɔɔti, bɛbazonle me wɔ azɛlɛ ne azo. Me nye balie bɛ nwo wɔ ɛkɛ, na me nye ala bɛ ndoboa nee bɛ ma mɔɔ limoa la afɔlebɔlɛ ne mɔ ade, bɛ ninyɛne nwuanzanwuanza ne mɔ amuala.” (Yiz. 20:40) Bɛbava nɔhalɛ ɛzonlenlɛ bɛazie ɛkɛ ne bieko na Nyamenle menli anyia nyilalɛ.

18. Kɛzi Gyihova banlea ye menli ne ɛ?

18 ƐWƆKƐ 4. Bɛbazonyi mboaneneavolɛ amumuyɛma ne azo. Debie titili mɔɔ maanle menli ne vonle kpole la a le kɛ bɛ mgbanyima ne mɔ nyianle bɛ nwo zo tumi ɛtane. Gyihova bɔle ɛwɔkɛ kɛ ɔbayɛ nzenzaleɛ. Ɔhanle kɛ: “Mebamaa bɛagyakyi me mboane ne aleɛ ɛmaanlɛ . . . Mebalie me mboane ne mɔ meavi bɛ nloa anu.” Noko Gyihova kyekyele ye menli nɔhavoma ne arɛle kɛ: “Mebanlea me mboane ne mɔ.” (Yiz. 34:10, 12) Kɛzi ɔbayɛ ye ɛ? Ɔbamaa menli mɔɔ di nɔhalɛ la anlea bɛ.

19. Koyɛlɛ nwo ɛwɔkɛ boni a Gyihova bɔle a?

19 ƐWƆKƐ 5. Koyɛlɛ wɔ Gyihova sonvolɛma avinli. Mɔɔ nɔhalɛ sonvolɛma nwunle kɛ koyɛlɛ ɛnle menli ne avinli na bɛva bɛ bɛhɔ akɛlɛzonlenlɛ nu la, bɛlile nyane. Bɛlile adalɛ ngapezoma nee mboaneneavolɛ amumuyɛma ne anzi, na bɛdele nɔhalɛ ngapezoma mɔɔ ɛnee gyi Gyihova agyakɛ anu la anwo atua; ɔti menli ne anu hyɛle. Ɛhye ati, ɛnee Yizikeɛle ɛwɔkɛ ɛhye yɛ anyelielɛ kpalɛ: “Mebamaa bɛ ahonle ko, na meava sunsum fofolɛ meawula bɛ nu.” (Yiz. 11:19) Saa Dwuuma mɔɔ bazia ara la maa koyɛlɛ tɛnla bɛ nee Gyihova Nyamenle nee bɛ gɔnwo mɔ avinli a, dwazotiavolɛ biala ɛnrɛhola ɛnrɛli bɛ nwo zo konim. Bɛbayɛ maanle mɔɔ bɛbawula Gyihova anyunlunyia a, bɛnrɛdendɛ bɛnrɛtia ye yɛɛ bɛnrɛgua ɔ nyunlu aze bieko.

20, 21. Kɛzi ɛwɔkɛ ne mɔ rale nu wɔ menli mɔɔ ziale rale la anwo zo ɛ?

20 Asoo ɛwɔkɛ nnu zɔhane rale nu wɔ Dwuuma mɔɔ ziale rale la anwo zo? Ɔwɔ kɛ yɛkakye tete nɔhavo Dwɔhyua edwɛkɛ ne: “Ɛwɔkɛ mgbalɛ kɔsɔɔti mɔɔ Gyihova bɛ Nyamenle ne bɔle bɛ la anu edwɛkɛkpɔkɛ ko bɔbɔ anga nu. Ɔ muala ɛra nu ɛmaa bɛ. Edwɛkɛkpɔkɛ ko bɔbɔ anga nu.” (Dwɔh. 23:14) Kɛ mɔɔ ɛnee ɔde wɔ Dwɔhyua mekɛ zo la, zɔhane ala a ɛnee ɔbayɛ wɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛbazia bɛara la mekɛ zo a.

21 Dwuuma gyakyile awozonlezonlenlɛ nee adalɛ ɛzonlenlɛ nu kyibadeɛ nyɛleɛ biala mɔɔ hwenle bɛ vile Gyihova anwo la. Bie a ɛnee ɔyɛ se, noko bɛziale bɛhɔdɛnlanle bɛ sua zo, bɛzonle ɛya na bɛnyianle asetɛnla kpalɛ. Ninyɛne mɔɔ bɛlimoale bɛyɛle la anu ko a le Gyihova afɔlemokyea ne mɔɔ bɛzile ye bieko wɔ Gyɛlusalɛm na bɛbɔle afɔle mɔɔ fɛta wɔ ɛkɛ la. (Ɛzela 3:2-6) Ɔmaanle bɛ sunsum nu mboaneneavolɛma kpalɛ, mɔɔ le kɛ ɛsɔfo nee kɛlɛhɛlɛvolɛ nɔhavo Ɛzela, amɛnlado Nihɛmaya nee Zɛlubabɛle, ɛsɔfo kpanyinli Dwɔhyua yɛɛ ngapezoma mɔɔ lɛ akɛnrasesebɛ le kɛ Hagae, Zɛkalaya nee Malakae. Saa bɛkɔ zo bɛdi Gyihova adehilelɛ nee ye folɛdulɛ zo a, bɛbanyia koyɛlɛ mɔɔ bɛnyianle bie ɛhyɛ la.​—Aye. 61:1-4; kenga Gyɛlɛmaya 3:15.

22. Kɛzi yɛkola yɛnwu ye kɛ ɛnee nɔhalɛ ɛzonlenlɛ mɔɔ bɛbava bɛazie ɛkɛ ne bieko la bara nu kpole ɛ?

22 Nɔhalɛ ɛzonlenlɛ mɔɔ Gyihova bɔle ɛwɔkɛ kɛ ɔbava yeazie ɛkɛ ne bieko la foa mɔɔ limoale rale nu la maa anwosesebɛ! Noko ɛwɔkɛ zɔhane mɔɔ rale nu la le debie kpole mɔɔ bara la anwo neazo ekyi bie ala. Kɛzi yɛkola yɛnwu ye zɔ ɛ? Ɛnee ɔwɔ kɛ menli ne yɛ debie kolaa na ɛwɔkɛ ne mɔ ara nu; saa bɛkɔ zo bɛyɛ tieyɛ na bɛande atua a, yɛɛ Gyihova bamaa bɛara nu a. Nzinlii, Dwuuma yɛle anzosesebɛ na bɛdele atua bieko. Noko kɛ mɔɔ Dwɔhyua hanle la, Gyihova edwɛkɛ ba nu dahuu. Ɔti ɛwɔkɛ ne mɔ bara nu kpole, bɛbadɛnla ɛkɛ dahuu. Maa yɛnlea kɛzi ɛhye rale nu la.

“Me Nye Balie Bɛ Nwo”

23, 24. Kenlenzu a “mekɛ mɔɔ bɛbayɛ ninyɛne kɔsɔɔti fofolɛ” la bɔle ɔ bo a, na kɛzi yɛnwu ye zɔ ɛ?

23 Kɛmɔ yɛsukoa Baebolo ne la ati, yɛze kɛ ɛtane ewiade ɛhye awieleɛ ne bɔle ɔ bo 1914. Noko ɛhye ɛmmaa yɛnli nyane. Baebolo ne maa yɛnwu kɛ 1914 a mekɛ mɔɔ yɛ anyelielɛ​—“mekɛ mɔɔ bɛbayɛ ninyɛne kɔsɔɔti fofolɛ”​—la bɔle ɔ bo a. (Gyi. 3:21) Kɛzi? Maa yɛzuzu mɔɔ zile anwuma wɔ 1914 la anwo. Bɛvale Gyisɛse Kelaese bɛziele ebia zo kɛ Mɛzaya Belemgbunli! Kɛzi ɔle ninyɛne mɔɔ bɛbayɛ bɛ fofolɛ la mɔlebɛbo ɛ? Kakye kɛ Gyihova bɔle Belemgbunli Devidi ɛwɔkɛ kɛ ye abusua ne bali belemgbunli dahuu. (1 Ek. 17:11-14) Bɛyele belemgbunlililɛ zɔhane bɛvile ɛkɛ wɔ 607 K.Y.M., wɔ mekɛ mɔɔ Babelɔnoma zɛkyele Gyɛlusalɛm na bɛmaanle arelemgbunli mɔɔ vi Devidi abusua nu tumililɛ ne rale awieleɛ la.

24 Ɛnee Gyisɛse le “sonla Ra,” Devidi abo zo sonla, yemɔti ɔrayɛle Devidi belemgbunlililɛ ne koliagya mɔɔ fɛta. (Mat. 1:1; 16:13-16; Luku 1:32, 33) Mɔɔ Gyihova vale anwuma belemgbunli ebia ne maanle ye wɔ 1914 la, “mekɛ mɔɔ bɛbayɛ ninyɛne kɔsɔɔti fofolɛ” la bɔle ɔ bo! Akee Gyihova bamaa Belemgbunli ɛhye mɔɔ di munli la adoa ninyɛne mɔɔ bɛyɛ ye fofolɛ la anwo gyima ne azo.

25, 26. (a) Mekɛ boni a Babelɔn Kpole ne akɛlɛzonlenlɛ ne rale awieleɛ a, na kɛzi yɛnwu ye zɔ ɛ? (Eza nea ɛlɛka “Duzu Ati A 1919 A?”) (b) Duzu a bɔle ɔ bo rale nu ɔvi 1919 a?

25 Ninyɛne mɔɔ Kelaese limoale yɛle la anu ko a le kɛ ɔbokale ye Papa anwo bɛranleɛnleanle nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nwo ngyehyɛleɛ mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la anu. (Mal. 3:1-5) Kɛ mɔɔ ɛnee Gyisɛse ɛha ye wɔ ye ndonwo ne mɔɔ fale hwiiti ne nee ndile ne anwo anu la, ɛnee ɔyɛ se kɛ bɛbanwu ngakyile mɔɔ wɔ hwiiti ne nee ndile ne, nɔhalɛ Kilisienema mɔɔ bɛkpokpa bɛ nee adalɛma ne avinli la. * Noko ma ɛdelɛ mekɛ ne dwule wɔ 1914, na bɛnwunle ngakyile ne wienyi. Kolaa na 1914 ara la, Baebolo Sukoavo nɔhavoma kpale nvonleɛ mgbole mɔɔ wɔ Kilisienemaanle ne anu la anwo ɛdanlɛ yɛɛ bɛbɔle ɔ bo kɛ bɛtwe bɛ nwo bɛavi ahyehyɛdeɛ zɔhane mɔɔ ɔ nwo ɛgua evinli la anwo. Ɛnee Gyihova mekɛ ɛdwu kɛ ɔsia ɔfa bɛ ɔsie ɛkɛ ne bɔkɔɔ. Ɔti wɔ 1919 mɔlebɛbo, mɔɔ “ma ɛdelɛ mekɛ ne” bɔle ɔ bo la ye ɛvolɛ ekyi bie anu, bɛliele Nyamenle menli ne bɛvile Babelɔn Kpole ne anu bɔkɔɔ. (Mat. 13:30) Akɛlɛzonlenlɛ ne rale awieleɛ!

26 Yizikeɛle ngapezo ɛhye bɔle ɔ bo kɛ ɔba nu kpole kpalɛ yeadɛla mɔɔ menli ne nwunle ye wɔ tete ne la. Akee bɛmaa yɛnlea kɛzi ɛwɔkɛ nnu ne mɔɔ yɛha nwolɛ edwɛkɛ la ɛra nu kpole la.

27. Kɛzi Nyamenle dele ye menli ne anwo vile awozonlezonlenlɛ nwo ɛ?

27 ƐWƆKƐ 1. Awozonlezonlenlɛ nee adalɛ ɛzonlenlɛ nu kyibadeɛ nyɛleɛ mɔɔ ɔ bo bapɛ. Wɔ ɛvoya 19 ne awieleɛ yɛɛ ɛvoya 20 ne mɔlebɛbo, ɛnee nɔhalɛ Kilisienema ɛlɛboɔboa bɛ nloa yɛɛ ɛnee bɛlɛbɔ ɔ bo bɛaye adalɛ ɛzonlenlɛ nu nyɛleɛ bɛagua bɛ lɔ. Bɛzuhunle nsa ko Nyamenle ne ɛzonlenlɛ, sonla ɛkɛla mɔɔ ɛnwu ɛlɛ la anu diedi yɛɛ abɔnsam senle ngilehilelɛ ne bɛziele ahane kɛ ɔle ngilehilelɛ mɔɔ ɛngyi ngɛlɛlera ne azo na ɔ bo vi adalɛ ɛzonlenlɛ nu. Bɛkpale ananze mɔɔ bɛfa bɛdi gyima wɔ ɛzonlenlɛ nu la anwo ɛdanlɛ kɛ ɔle awozonlezonlenlɛ. Ngyikyingyikyi, Nyamenle menli ne eza nwunle kɛ meanubaka mɔɔ bɛfa bɛdi gyima wɔ ɛzonlenlɛ nu la noko le awozonlezonlenlɛ.​—Yiz. 14:6.

28. Kɛzi bɛvale Gyihova menli ne bɛziale bɛrale bɛ azɛlɛ ne azo ɛ?

28 ƐWƆKƐ 2. Nyamenle menli ne sia ahɔ sunsum nu azɛlɛ ne azo. Mɔɔ nɔhalɛ Kilisienema vile Babelɔn ɛzonlenlɛ ne anu la, bɛrale bɛ sunsum nu azɛlɛ kpalɛ ne azo, tɛnlabelɛ anzɛɛ gyinlabelɛ kpalɛ nu, ɛleka mɔɔ sunsum nu ɛhɔne ɛnrɛhu bɛ bieko la. (Kenga Yizikeɛle 34:13, 14.) Kɛ mɔɔ yɛbanwu dɔɔnwo wɔ Tile 19 ne anu la, Gyihova ɛyila azɛlɛ zɔhane yemaa bɛnyia sunsum nu aleɛ mgbalɛ dɔɔnwo.​—Yiz. 11:17.

29. Kɛzi edwɛkɛhanlɛ gyima ne nyianle anyuhɔlɛ wɔ 1919 ɛ?

29 ƐWƆKƐ 3. Bɛbabɔ afɔle wɔ Gyihova afɔlemokyea ne azo bieko. Wɔ ɛvoya mɔɔ limoa Y.M., bɛhilehilele Kilisienema kɛ bɛmmafa nane bɛbɔ afɔle, emomu, bɛva ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ kpalɛ la​—bɛye Gyihova ayɛlɛ na bɛha ɔ nwo edwɛkɛ bɛhile awie mɔ. (Hib. 13:15) Ɛvoya dɔɔnwo mɔɔ ɛnee bɛwɔ akɛlɛzonlenlɛ nu la, ɛnee bɛnlɛ ngyehyɛleɛ mɔɔ bɛdua zo bɛbɔ afɔle ɛhye a. Noko mɔɔ ɔka ekyii ɔba ye awieleɛ la, ɛnee Nyamenle menli ne ɛlɛbɔ ayɛlɛyelɛ afɔle ɛhye mɔ. Ɛnee bɛ nye ɛbolo bɛlɛyɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne na bɛlɛfa anyelielɛ bɛaye Nyamenle ayɛlɛ wɔ bɛ ayia ne mɔ abo. Ɔvi 1919 mɔɔ ba la, “akɛlɛ nɔhavo nee badwema ne” hwenle adwenle hɔle edwɛkɛhanlɛ gyima ne azo na bɛyɛle nwolɛ ngyehyɛleɛ kpalɛ. (Mat. 24:45-47) Ɛhye ati, ɛlɔnema mɔɔ anwo ɛlɛso mɔɔ bɛlɛye Gyihova duma ne ayɛlɛ la afɔlebɔlɛ yile ye afɔlemokyea ne azo tɛkɛɛ!

30. Duzu a Gyisɛse yɛle amaa ye menli ne anyia mboaneneavolɛma kpalɛ a?

30 ƐWƆKƐ 4. Bɛbazonyi mboaneneavolɛ amumuyɛma ne azo. Kelaese liele Nyamenle menli ne vile Kilisienemaanle ne anu adalɛ mboaneneavolɛma mɔɔ bɛnli nɔhalɛ la asa anu. Wɔ Kelaese mboane ekpunli ne anu, bɛliele mboaneneavolɛma mɔɔ yɛ bɛ ninyɛne kɛ adalɛ mboaneneavolɛma la gyinlabelɛ bɛvile bɛ sa nu. (Yiz. 20:38) Gyisɛse mɔɔ le Boaneneavolɛ Kpalɛ ne la nleanle kɛ bɛbanlea ye mboane ne. Ɔkpale ye akɛlɛ nɔhavo nee badwema ne wɔ 1919. Nɔhalɛ Kilisienema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la ekpunli ekyi zɔhane lile Nyamenle menli ne anyunlu bɛmaanle bɛ sunsum nu aleɛ, ɔti bɛnleanle bɛ kpalɛ. Nzinlii, bɛtetele mgbanyima ne mɔ kɛ bɛboa bɛmaa bɛnlea “Nyamenle mboane ne.” (1 Pita 5:1, 2) Bɛta bɛfa edwɛkɛ mɔɔ wɔ Yizikeɛle 34:15, 16 la bɛkakye Kilisiene mboaneneavolɛma kɛ bɛnlea neazo mɔɔ Gyihova Nyamenle nee Gyisɛse Kelaese ɛyɛ ɛmaa bɛ la.

31. Kɛzi Gyihova maanle Yizikeɛle 11:19 rale nu ɛ?

31 ƐWƆKƐ 5. Koyɛlɛ wɔ Gyihova sonvolɛma avinli. Kilisienemaanle ne anu ɛhyɛ ɛyɛ asɔne ngakyile dɔɔnwo mɔɔ bɛngola bɛ tia la wɔ ɛvoya dɔɔnwo anu, bɛnyɛ ko yɛɛ bɛdwazo bɛtia bɛ nwo. Noko Gyihova ɛyɛ nwanwane debie wɔ ye menli ne mɔɔ yeva bɛ yezia yera la anu. Ye ɛwɔkɛ mɔɔ ɔluale Yizikeɛle anwo zo ɔbɔle kɛ “mebamaa bɛ ahonle ko” la ɛra nu kɛnlɛma. (Yiz. 11:19) Kelaese lɛ ɛdoavolɛma mgbe dɔɔnwo mɔɔ bɛvi mbusua nee ɛzonlenlɛ ngakyile nu, na asolo bɛ ezukoa gyinlabelɛ nee ɛleka mɔɔ bɛvi la wɔ ewiade amuala. Noko bɛhilehile bɛ nɔhalɛ ko ne ala yɛɛ bɛyɛ gyima ko ne ala wɔ koyɛlɛ mɔɔ yɛ nwanwane la anu. Nɔe ne mɔɔ aleɛ kye a Gyisɛse bawu la, ɔyɛle asɔne ɛsesebɛ ɔmaanle ye ɛdoavolɛma ne kɛ bɛyɛ ko. (Kenga Dwɔn 17:11, 20-23.) Gyihova ɛmaa mɔɔ ɔbizale la ɛra nu kpole wɔ yɛ mekɛ ye azo.

32. Kɛzi ɛte nganeɛ wɔ ninyɛne mɔɔ bɛbayɛ bɛ fofolɛ la anwo ɛ? (Eza nea ɛlɛka “Akɛlɛzonlenlɛ Nee Ninyɛne Fofolɛ Nwo Ngapezo.”)

32 Asoo ɔnyɛ wɔ fɛ kɛ ɛde anyelielɛ mekɛ ɛhye mɔɔ bɛbayɛ ninyɛne fofolɛ wɔ nu la anu ɔ? Ɛnɛ, yɛnwu kɛ yera nu wɔ yɛ ɛzonlenlɛ ne foa biala anu. Kɛ mɔɔ Gyihova luale Yizikeɛle anwo zo hanle la, yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ ɛnɛ ɔ nye die ye menli ne anwo. Ɔhanle kɛ: “Me nye balie bɛ nwo.” (Yiz. 20:41) Asoo ɛnwu nwolɛ adenle mɔɔ wɔnyia kɛ ɛboka menli mɔɔ ɛyɛ ko, bɛnea bɛ kpalɛ mɔɔ bɛlɛbɔ ayɛlɛyelɛ afɔle bɛamaa Gyihova wɔ ewiade amuala, mɔɔ ɛnee bɛwɔ sunsum nu akɛlɛzonlenlɛ nu wɔ ɛvoya dɔɔnwo anu na bɛlie bɛ la anwo ɔ? Noko ninyɛne mɔɔ bɛbayɛ bɛ fofolɛ la anwo ngapezo ne bie mɔ eza bara nu kpole.

“Kɛ Yidɛn Tola Ne La”

33-35. (a) Duzu a ɛnee Yizikeɛle 36:35 kile maa Dwuuma ne a? (b) Duzu a ɔkile ɔmaa Gyihova menli ɛnɛ a? (Eza nea ɛlɛka “Mekɛ Mɔɔ Bɛbayɛ Ninyɛne Kɔsɔɔti Fofolɛ.”)

33 Kɛ mɔɔ yɛnwu ye la, “mekɛ mɔɔ bɛbayɛ ninyɛne kɔsɔɔti fofolɛ” la bɔle ɔ bo wɔ mekɛ mɔɔ bɛvale Devidi abusua nu belemgbunlililɛ ne bɛziele ɛkɛ wɔ 1914 na bɛziele Gyisɛse belemgbunli la. (Yiz. 37:24) Bieko, Gyihova maanle Kelaese tumi kɛ ɔva nɔhalɛ ɛzonlenlɛ ɔzie ɛkɛ wɔ Ye menli ne avinli, wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo ne mɔɔ bɛlile ye wɔ sunsum nu akɛlɛzonlenlɛ ne anu la anzi. Noko asoo ɛkɛ ne ala a ninyɛne mɔɔ Kelaese bayɛ bɛ fofolɛ la baha a? Kyɛkyɛ! Bɛbayɛ gyima ne kpole kenle bie​—na ngapezo ne mɔ maa yɛnwu nwolɛ edwɛkɛ dɔɔnwo mɔɔ yɛ anyelielɛ la.

34 Kɛ neazo la, suzu edwɛkɛ ɛhye mɔ anwo nea: “Menli baha kɛ: ‘Azɛlɛ ne mɔɔ dɔle mgbane la ɛyɛ kɛ Yidɛn tola ne la.’” (Yiz. 36:35) Duzu a ɛwɔkɛ ɛhye kile maa Yizikeɛle nee menli ne a? Ɛnee bɛ nye ɛnla kɛ ɔbara nu bɔkɔɔ ɛkɛ ne ala​—kɛ asɛɛ amgba azɛlɛ ne mɔɔ bɛbazia bɛahɔ zolɛ la bayɛ kɛ mɔlebɛbo tola ne, anzɛɛ Paladaese ne mɔɔ Gyihova yɛle la! (Gyn. 2:8) Emomu, ɛnee bɛte ɔ bo kɛ Gyihova ɛlɛmaa bɛ anwosesebɛ kɛ bɛ azɛlɛ ne mɔɔ bɛbazia bɛahɔ zolɛ la bayɛ kɛnlɛma na yeahye aleɛ.

35 Duzu a ɛwɔkɛ ne kile maa yɛ ɛnɛ a? Yɛ nye ɛnla kɛ ɔbara nu kɛkala, wɔ ɛtane ewiade ɛhye mɔɔ Seetan Abɔnsam a di zolɛ tumi la anu. Emomu, yɛte ɔ bo kɛ yera nu ɛnɛ wɔ sunsum nu. Kɛ Gyihova azonvolɛ la, yɛde sunsum nu azɛlɛ mɔɔ bɛva bɛzie ɛkɛ ne bieko la azo, yɛwɔ tɛnlabelɛ anzɛɛ gyinlabelɛ bie anu, ɛleka mɔɔ yɛsonle ye na yɛmaa ye ɛzonlenlɛ nwuanzanwuanza ne anwo kyia yɛ kpalɛ wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu la. Ngyikyingyikyi, sunsum nu azɛlɛ ɛhye ɛlɛsɔho paladaese bɔkɔɔ. Na kenle bie noko ɛ?

36, 37. Ɛwɔkɛ boni mɔ a bara nu kenle bie wɔ Paladaese a?

36 Wɔ Amagɛdɔn konle kpole ne anzi, Gyisɛse badɛlɛ ye gyima ne anu yeamaa bie aha azɛlɛ mumua ne. Wɔ ye Ɛvolɛ Apenle Ko Tumililɛ ne anu, ɔbamaa alesama ahakyi azɛlɛ ye amuala kɛ Yidɛn tola ne la, paladaese, kɛ mɔɔ Gyihova kpondɛ ye ala la! (Luku 23:43) Akee alesama kɔsɔɔti nee bɛ gɔnwo mɔ bayɛ ko na bɛanlea azɛlɛ ne mɔɔ bɛde zo la boɛ. Esiane nee ɛnwunlonwunlanlɛ ɛnle ɛkɛ bieko. Pɛ mekɛ mɔɔ ɛwɔkɛ ɛhye bɔbɔ bara nu la anwo nvoninli wɔ wɔ adwenle nu nea: “Me nee bɛ bɛayɛ anzodwolɛ ngyekyeleɛ, na mebaye nane anwo ɛzulolɛ biala meavi azɛlɛ ne azo, amaa bɛadɛnla fienemgbole ne anu bɛ nzo nu adwo bɛ na bɛala ɛhoayelɛ ne mɔ anu.”​—Yiz. 34:25.

37 Ɛbahola wɔapɛ ye nvoninli ɔ? Ɛzulolɛ ɛnle ɛkɛ, ɔti ɛbahola wɔahɔ azɛlɛ ye azo ɛleka biala. Nane biala ɛnrɛboda wɔ. Esiane biala ɛnrɛzɛkye wɔ anzodwolɛ. Ɛ ngomekye ɛbahola wɔahɔ ɛhoayelɛ ne akunlu nehane, wɔanlea ye kɛnlɛma ne, wɔala nehane bɔbɔ mɔɔ ɛlɛ banebɔlɛ mɔɔ di munli, wɔadwazo wɔ mekɛ mɔɔ wɔlie ɛ menle na esiane biala ɛtɛtole wɔ a!

Pɛ mekɛ mɔɔ ‘ɛbala ɛhoayelɛ ne mɔ’ anu bɔbɔ la anwo nvoninli nea (Nea ɛdendɛkpunli 36, 37)

38. Saa ɛnwu kɛ Yizikeɛle 28:26 ɛwɔkɛ ne bara nu a, kɛzi ɛte nganeɛ ɛ?

38 Yɛbanwu kɛ ɛwɔkɛ ɛhye mɔ noko ɛra nu: “Bɛbadɛnla [azɛlɛ ne azo] anzodwolɛ nu na bɛasisi azua na bɛayɛ vanye egyinli, na saa mebua bɛdabɛ mɔɔ bɛbɔ bɛ bɛyia mɔɔ bɛgolo bɛ nwo la amuala ndɛne a, bɛbadɛnla aze anzodwolɛ nu; na bɛbanwu kɛ medame a mele Gyihova bɛ Nyamenle ne a.” (Yiz. 28:26) Saa Gyihova agbɔvolɛ kɔsɔɔti fi ɛkɛ a, yɛbanyia anzodwolɛ nee banebɔlɛ wɔ azɛlɛ ne kɔsɔɔti azo. Mɔɔ yɛlɛnea azɛlɛ ne azo boɛ la, eza yɛbanlea yɛ nwo nee yɛ kulovolɛma boɛ, yɛbasisi azua ngɛnlɛma yɛadɛnla nu na yɛayɛ vanye egyinli.

39. Duzu ati a ɛbahola wɔalie wɔali kɛ Paladaese nwo ngapezo ne mɔɔ wɔ Yizikeɛle la bara nu a?

39 Asoo ɛbu ɛwɔkɛ ɛhye mɔ kɛ bɛle ɛlalɛ ala? Ɛnee kakye ninyɛne mɔɔ wɔlimoa wɔnwu ye wɔ mekɛ ɛhye mɔɔ bɛlɛyɛ “ninyɛne kɔsɔɔti fofolɛ” la. Seetan dwazotia kpole ne kɔsɔɔti anzi, bɛmaa Gyisɛse tumi kɛ ɔva nɔhalɛ ɛzonlenlɛ ɔzie ɛkɛ ne bieko wɔ ɛtane mekɛ ɛhye anu. Nea daselɛ kpole mɔɔ kile kɛ Nyamenle ɛwɔkɛ mɔɔ ɔluale Yizikeɛle anwo zo ɔbɔle la kɔsɔɔti bara nu a!

^ ɛden. 2 Ɛnee Dwuuma ne anu dɔɔnwo de ɛleka mɔɔ ɔte ɔ nwo ɔfi Babelɔn suakpole ne azo la. Ɛnee Yizikeɛle nee Dwuuma ne mɔ bie de azule Kibaa ne anloa. (Yiz. 3:15) Noko ɛnee Dwuuma ne anu ekyi de suakpole ne azo. Ɛnee bɛ nuhua bie mɔ le “alehelɛ nee menli titili.”​—Dan. 1:3, 6; 2 Arl. 24:15.

^ ɛden. 25 Yɛnrɛhola yɛnrɛzi menli mɔɔ vale nzenzaleɛ rale wɔ ɛvoya 16 ne anu la, nuhua ne mɔɔ bɛkpokpa bɛ la pi.