Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

TILE 8

Nyamenle Kulo Menli Mɔɔ Anwo Te La

Nyamenle Kulo Menli Mɔɔ Anwo Te La

“Ɛ nwo te maa menli mɔɔ anwo te la.”​—EDWƐNDOLƐ 18:26.

1-3. (a) Kɛmɔti a ɛrɛladane bie banlea kɛ ɔ ra nwo te kɛnlɛma ɛ? (b) Kɛmɔti a Gyihova kpondɛ kɛ ye azonvolɛ nwo te ɛ, na duzu a maa yɛyɛ yɛ nwo bɔkɔbɔkɔ a?

ƐRƐLADANE bie ɛlɛsiezie ɔ ra nrenya yeamaa yeavinde. Ɔbia ye, ɔwula ye tɛladeɛ mɔɔ anye te na ɔle bɔkɔbɔkɔ la. Ɔze kɛ bɛnwonililɛ hyia maa kakula ne kpɔkɛdelɛ. Ɔze noko kɛ ɔ ra ne anwoziezielɛ bamaa ye awovolɛ anyia duma kpalɛ anzɛɛ duma ɛtane.

2 Gyihova, yɛ anwuma Selɛ ne, kpondɛ kɛ ye azonvolɛ yɛ bɔkɔbɔkɔ anzɛɛ bɛ nwo te. Ye Edwɛkɛ ne se: “Ɛ nwo te maa menli mɔɔ anwo te la.” * (Edwɛndolɛ 18:26) Gyihova kulo yɛ; na ɔze kɛ yɛyɛ yɛ nwo bɔkɔbɔkɔ a ɔle kpalɛ ɔmaa yɛ. Eza ɔ nye la kɛ yɛbayɛ debie mɔɔ bamaa bɛabɔ ye duma kpalɛ la. Nɔhalɛ nu, saa yɛsiezie yɛ nwo kpalɛ na yɛ nwo te a ɔbawula Gyihova nee ye duma nwuanzanwuanza ne anyunlunyia na ɔnrɛgua nwolɛ evinli.​—Yizikeɛle 36:22; bɛgenga 1 Pita 2:12.

3 Yɛze kɛ Nyamenle kulo menli mɔɔ anwo te la ati, ɔka yɛ ɔmaa yɛyɛ yɛ nwo bɔkɔbɔkɔ. Yɛkpondɛ kɛ yɛ ɛbɛlabɔlɛ wula ye anyunlunyia ɔluakɛ yɛkulo ye. Eza yɛkpondɛ kɛ yɛtɛnla ye ɛhulolɛ ne anu. Yemɔti, bɛmaa yɛnlea deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nwo te, mɔɔ kile kɛ yɛ nwo te, nee kɛzi yɛbahola yɛamaa yɛ nwo ade la. Neɛnleanu ɛhye baboa yeamaa yɛanwu ɛleka mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ nwolɛ debie la.

DUZU ATI A ƆWƆ KƐ YƐ NWO TE A?

4, 5. (a) Debie titile mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ yɛ nwo te la a le boni? (b) Kɛzi Gyihova anwodelɛ ne da ali wɔ ye abɔdeɛ mɔɔ yɛnwu ye la anu ɛ?

4 Adenle ko mɔɔ Gyihova dua zo kilehile yɛ la a le kɛ ɔyɛ neazo ɔmaa yɛ. Ɛhye ati, ye Edwɛkɛ ne tu yɛ folɛ kɛ ‘bɛzukoa Nyamenle.’ (Ɛfɛsɛsema 5:1) Debie titile mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ yɛ nwo te la ɛne: Gyihova, Nyamenle ne mɔɔ yɛsonle ye la, le bɔkɔbɔkɔ, ɔ nwo te, yɛɛ ɔle nwuanzanwuanza wɔ debie biala anu.​—Bɛgenga Sɛlɛvolɛma 11:44, 45.

5 Gyihova anwodelɛ ne le kɛ ye subane nee ye ndenle dɔɔnwo ne la, da ali wɔ ye abɔdeɛ mɔɔ yɛnwu ye la anu. (Wulomuma 1:20) Ɔzieziele azɛlɛ ne kɛ aako kɛnlɛma ɔmanle alesama. Gyihova ɛyɛ ninyɛne bie mɔ mɔɔ maa anwoma nee nzule mɔɔ yɛnyia la anu te a. Ngɛkɛba ngyikyi ngyikyi bie mɔ kola kakyi evinli anzɛɛ ewula maa ɔyɛ debie mɔɔ nvasoɛ wɔ zo la. Abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛvolɛma ɛlua ngɛkɛba ngyikyi ngyikyi zɛhae mɔɔ di ninyɛne la bie mɔ azo ɛkyikyi patulo mɔɔ ɛbutu na bɛye evinli gyɛne mɔɔ alesama ɛlua angomedi nee anyebolo zo ɛha la ɛvi ɛkɛ. Ɔda ali kɛ, anwodelɛ hyia ‘azɛlɛ ye Bɔvolɛ ne’ kpalɛ. (Gyɛlɛmaya 10:12) Ɔwɔ kɛ ɔkyia yɛdayɛ noko.

6, 7. Kɛzi Mosisi Mɛla ne zile zo kɛ Gyihova kpondɛ kɛ menli mɔɔ sonle ye la anwo te ɛ?

6 Debie bieko mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ yɛ nwo te la a le kɛ Gyihova, yɛ Belemgbunli Bedevinli ne, kpondɛ kɛ ye azonvolɛ anwo te. Mɛla mɔɔ Gyihova vale manle Yizilayɛma la hilele kɛ, anwodelɛ nee ɛzonlenlɛ a lua a. Mɛla ne hilele kɛ, wɔ Mgbɔdalɛ Kenle ne, ɔwɔ kɛ ɛsɔfo kpanyinli ne bia fane nwiɔ. (Sɛlɛvolɛma 16:4, 23, 24) Ɛnee ɔwɔ kɛ ɛsɔfo ne mɔ wowo bɛ sa nee bɛ gyakɛ anwo kolaa na bɛabɔ afɔle bɛamaa Gyihova. (Adendulɛ 30:17-21; 2 Edwɛkɛsisilɛ 4:6) Mɛla ne hilele ninyɛne ngakyile kɛyɛ 70 mɔɔ gua bɛ nwo evinli la. Saa Yizilayɛnli bie anwo ɛnde a ɔngola ɔnyɛ ɛzonlenlɛ nu debie biala, saa yeandie na ɔyɛ a, bɛkola bɛku ye. (Sɛlɛvolɛma 15:31) Saa awie ammaa bɛanlua ye kɛmɔ mɛla ne kile la, na yeambia yeamkpo ye adɛladeɛ a, ‘bɛbaye ye bɛavi Nyamenle menli ne anu.’​—Ɛdianlɛ 19:17-20.

7 Yɛnle Mosisi Mɛla ne abo ɛdeɛ, noko ɔmaa yɛnwu Nyamenle adwenle wɔ ninyɛne bie mɔ anwo. Mɛla ne manle ɔlale ali wienyi kɛ Nyamenle kpondɛ kɛ ye menli mɔɔ sonle ye la anwo te. Gyihova ɛtɛkakyile. (Malakae 3:6) Saa yɛ ɛzonlenlɛ bazɔ ɔ nye a ɔwɔ kɛ ɔyɛ “mɔɔ evinli biala ɛnle nwolɛ” la. (Gyemise 1:27) Ɛhye ati, ɔwɔ kɛ yɛnwu mɔɔ ɔkpondɛ kɛ yɛyɛ wɔ anwodelɛ nwo la.

MƆƆ KILE KƐ YƐ NWO TE WƆ NYAMENLE ANYUNLU LA

8. Ninyɛne boni mɔ anu a Gyihova kulo kɛ yɛ nwo te a?

8 Baebolo ne ka anwodelɛ nwo edwɛkɛ a, ɔngile nwonane nu anwodelɛ ala. Saa yɛ nwo bɛade wɔ Nyamenle anyunlu a, ɔwɔ kɛ ɔka debie biala mɔɔ yɛyɛ wɔ yɛ ɛbɛlabɔlɛ nu la. Gyihova kulo kɛ yɛ nwo te wɔ ninyɛne titile nna bie anu​—Sunsum nu, ɛbɛlabɔlɛ nu, adwenle nu, yɛɛ nwonane nu. Bɛmaa yɛnlea mɔɔ nuhua ko biala kile la.

9, 10. Duzu a sunsum nu anwodelɛ kile a, na duzu a nɔhalɛ Keleseɛnema twe bɛ nwo fi nwo a?

9 Sunsum nu anwodelɛ. Saa yɛka ye sikalɛ a, yɛ nwo te wɔ sunsum nu a ɔkile kɛ yɛnva adalɛ ɛzonlenlɛ yɛmboka nɔhalɛ ɛzonlenlɛ nwo. Mekɛ mɔɔ Yizilayɛma ɛlɛfi Babelɔn ahɔ Gyɛlusalɛm la ɛnee ɔwɔ kɛ bɛtie Nyamenle folɛdulɛ ɛhye: “Bɛvi ɛkɛ bɛhɔ, bɛmmafa bɛ sa bɛka debie biala mɔɔ anwo ɛnde la . . . bɛde bɛ nwo.” (Ayezaya 52:11, NW) Ɛnee debie titile mɔɔ ɔti Yizilayɛma ɛlɛsia ahɔ bɛ maanle nu la a le kɛ bɛkabɔ Gyihova ɛzonlenlɛ bo bieko. Ɛnee ɔwɔ kɛ bɛ ɛzonlenlɛ ne anwo te, mɔɔ bɛnva Babelɔn ɛzonlenlɛ nu ngilehilelɛ, nyɛleɛ, nee amaamuo ngakyile ne mɔɔ ɛnwula Nyamenle anyunlunyia la bɛngua nwolɛ evinli a.

10 Ɛnɛ, ɔwɔ kɛ nɔhalɛ Keleseɛnema nea boɛ na bɛammaa adalɛ ɛzonlenlɛ angua bɛ nwo evinli. (Bɛgenga 1 Kɔlentema 10:21.) Ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ wɔ ɛhye anwo, ɔluakɛ adalɛ ɛzonlenlɛ ɛbɔ yɛ ɛyia. Wɔ maanle dɔɔnwo anu, maandeɛ, nyɛleɛ, nee amaamuo ngakyile dɔɔnwo gyi adalɛ ɛzonlenlɛ ngilehilelɛ mɔɔ bie a le adwenle mɔɔ menli lɛ kɛ debie bie wɔ sonla nu mɔɔ kɔ zo tɛnla aze wɔ ye ewule nzi la azo. (Nolobɔvo ne 9:5, 6, 10) Nɔhalɛ Keleseɛnema twe bɛ nwo fi amaamuo biala mɔɔ vi adalɛ ɛzonlenlɛ diedi nu la anwo. * Baebolo ngyinlazo maa yɛnwu ɛzonlenlɛ mɔɔ anwo te la ati, yɛnrɛdoa menli na yɛnrɛbu yɛ nye yɛnrɛgua zolɛ.​—Gyima ne 5:29.

11. Duzu a ɛbɛlabɔlɛ nu anwodelɛ kile a, na duzu ati a ɔhyia kɛ yɛ nwo te wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu a?

11 Ɛbɛlabɔlɛ nu anwodelɛ. Saa yɛ nwo te wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu a ɔkile kɛ yɛkoati nla nwo ɛbɛla ɛtane biala. (Bɛgenga Ɛfɛsɛsema 5:5.) Ɔhyia kɛ yɛbɔ ɛbɛla kpalɛ. Kɛmɔ buluku ɛhye tile mɔɔ doa zo bamaa yɛanwu ye la, amaa yɛadɛnla Nyamenle ɛhulolɛ ne anu la, ɔwɔ kɛ ‘yɛnriandi nla nwo ɛbɛlatane.’ Menli mɔɔ fa bɛ nwo wula nla nwo ɛbɛlatane nu na bɛnnu bɛ nwo la “ɛnrɛnyia Nyamenle Belemgbunlililɛ ne.” (1 Kɔlentema 6:9, 10, 18) Wɔ Nyamenle anye zo, menli ɛhye mɔ boka bɛdabɛ mɔɔ bɛyɛ ninyɛndane la anwo. Saa bɛammaa bɛ nwo ande wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu a bɛbanyia bɛ kyɛfoa wɔ “ewule ne mɔɔ tɔ zolɛ nwiɔ la” anu.​—Yekile 21:8.

12, 13. Kɛzi mɔɔ yɛdwenle nwo la ka yɛ nyɛleɛ ɛ, na kɛ ɔkɛyɛ na yɛanyia adwenle mɔɔ anu te la ɛ?

12 Adwenle nu anwodelɛ. Mɔɔ yɛdwenle nwolɛ la a yɛyɛ a. Saa yɛmaa nzuzulɛ ɛtane tɛnla yɛ adwenle nee yɛ ahonle nu a, ɔnrɛdwu bie na yɛayɛ ninyɛndane. (Mateyu 5:28; 15:18-20) Noko saa yɛmaa ninyɛne mɔɔ anwo te anzɛɛ nzuzulɛ kpalɛ tɛnla yɛ adwenle nu a ɔbamaa yɛabɔ ɛbɛla kpalɛ. (Bɛgenga Felepaema 4:8.) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛanyia adwenle mɔɔ anu te la ɛ? Debie ko mɔɔ hyia la a le kɛ yɛbakpo anyelielɛdeɛ biala mɔɔ bahola azɛkye yɛ adwenle la. * Bieko, yɛbahola yɛamaa nzuzulɛ kpalɛ adɛnla yɛ adwenle nu ɔlua Nyamenle Edwɛkɛ ne mɔɔ yɛbazukoa ye dahuu la azo.​—Edwɛndolɛ 19:8, 9.

13 Amaa yɛahɔ zo yɛadɛnla Nyamenle ɛhulolɛ ne anu la, ɔwɔ kɛ yɛ nwo te wɔ sunsum nu, ɛbɛlabɔlɛ nu, nee adwenle nu. Bɛhilehile anwodelɛ ɛhye anu dɔɔnwo wɔ buluku ɛhye tile bie mɔ anu. Akee bɛmaa yɛnlea foa mɔɔ tɔ zo nna la​—nwonane nu anwodelɛ.

KƐ ƆKƐYƐ NA YƐ NWO ADE WƆ NWONANE NU Ɛ?

14. Duzu ati a nwonane nu anwodelɛ ɛnle yɛdayɛ yɛ ngome yɛ edwɛkɛ ɛ?

14 Nwonane nu anwodelɛ kile kɛ ɔwɔ kɛ yɛ sonlabaka ne nee yɛ ninyɛne nwo te. Asoo anwodelɛ ɛhye le yɛdayɛ yɛ ngome yɛ edwɛkɛ mɔɔ ɔnvane awie biala anwo ɔ? Wɔ Gyihova azonvolɛ afoa nu ɛdeɛ, ɔnle zɔ. Kɛmɔ yɛlumua yɛha la, yɛ nwonane nu anwodelɛ hyia Gyihova ɔluakɛ nvasoɛ wɔ zo maa yɛ yɛɛ ɔka ɛbulɛ mɔɔ menli banyia amaa ye la. Suzu ndonwo ne mɔɔ yɛvale yɛbɔle edwɛkɛ ne abo la anwo. Saa ɛnwu kakula bie mɔɔ dahuu anwo le evinli anzɛɛ ɔnziezie ɔ nwo kpalɛ la a, asoo ɔmmaa ɛmbiza ɛ nwo kɛ nwane ara ɛ? Yɛngulo kɛ yɛ nwo ɛziezielɛ anzɛɛ yɛ ɛbɛlabɔlɛ maa bɛka yɛ anwuma Selɛ ne anwo edwɛkɛ ɛtane anzɛɛ ye menli adwenle fi edwɛkɛ ne mɔɔ yɛka la azo. Nyamenle Edwɛkɛ ne se: “Yɛmkpondɛ kɛ yɛtenda awie agyakɛ anu na awie anyia yɛ gyima ne anwo edwɛkɛ ɛtane aha. Wɔ yɛ nyɛleɛ biala anu yɛfa abotane yɛgyinla ngyegyelɛ, anwongyelelɛ nee abodelɛ biala anloa, yɛkile kɛ yɛle Nyamenle sonvolɛma.” (2 Kɔlentema 6:3, 4) Ɛnee kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola yɛamaa yɛ nwo ade wɔ nwonane nu ɛ?

15, 16. Duzu a yɛyɛ a ɔkile kɛ yɛdi yɛ nwo eni a, na kɛ ɔwɔ kɛ yɛyɛ yɛ adɛladeɛ ɛ?

15 Yɛ nwo enililɛ nee yɛ nwo ɛziezielɛ. Asolo maanle biala anu asetɛnla nee ye maandeɛ ɛdeɛ, noko saminla nee nzule mɔɔ yɛbanyia yɛabia dahuu na yɛanlea kɛ yɛ nee yɛ mra nwo te la ɛnyɛ se. Saa yɛdi yɛ nwo eni a yɛbava saminla nee nzule yɛawowo yɛ sa anwo kolaa na yɛali aleɛ anzɛɛ yɛazɔ aleɛ nu, saa yɛkɔsɔho yɛ gyakɛ anzɛɛ kakula sɛkye ɔ nwo na yɛyɛ ɔ nwo boɛ anzɛɛ yɛwula ye tɛladeɛ yɛwie a, ɔwɔ kɛ yɛwowo yɛ sa anwo. Saa yɛfa nzule nee saminla yɛwowo yɛ sa anwo a, ɔmmaa yɛ nwo ɛndo yɛ yɛɛ ɔkola ɔdie yɛ ngoane. Ɔkola ɔbɔ menli nwo bane ɔfi ngɛkɛba mɔɔ fa ewule ba la anwo na ɔmaa bɛkoati ewule ngakyile mɔɔ maa bɛ kunlu tu la. Maanle mɔɔ bɛnlɛ tiefi wɔ azua dɔɔnwo anu la anu, bɛbahola bɛavu kuma na bɛkɔ baka zo bɛwie a bɛaheda zo kɛmɔ ɛnee bɛyɛ ye wɔ tete Yizilayɛ la.​—Mɛla ne 23:12, 13.

16 Ɔwɔ kɛ yɛkpo yɛ adɛladeɛ yɛmaa ɔ nye te na ɔyɛ kɛnlɛma dahuu. Ɔngyia kɛ Keleseɛnenli tɛladeɛ bolɛ yɛ se anzɛɛ ɔyɛ mɔɔ ɛdwu zo a, noko ɔwɔ kɛ ɔ nye te kɛnlɛma. (Bɛgenga 1 Temɔte 2:9, 10.) Ɔnva nwo ɛleka mɔɔ yɛde la, ɔwɔ kɛ yɛ anwoziezielɛ maa “ngilehilelɛ ne mɔɔ fane Nyamenle yɛ Ngoanedievolɛ ne anwo la [yɛ] nvasoɛ” anzɛɛ kɛnlɛma.​—Taetɛse 2:10.

17. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛ sua nu nee yɛ ninyɛne nwo te kɛnlɛma a?

17 Yɛ sua nu nee ɛkɛ ne ninyɛne. Bie a yɛ sua ɛnle kpole anzɛɛ ɔnle kɛnlɛma mɔɔ bo zo a, noko ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛmaa ɛkɛ ne te na ɔyɛ kɛnlɛma. Zɔhane ala a, saa yɛlɛ kale mɔɔ yɛfa yɛkɔ debiezukoalɛ nee daselɛlilɛ la a ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛmaa nwolɛ nee ɔ kunlu te kɛnlɛma a. Ɔnle kɛ yɛ rɛle fi kɛ yɛ sua nu nee yɛ ninyɛne mɔɔ anwo te la di Nyamenle ne mɔɔ yɛsonle ye la anwo daselɛ. Yɛta yɛkilehile menli kɛ Gyihova le Nyamenle mɔɔ anwo te, na ‘ɔbazɛkye bɛdabɛ mɔɔ bɛsɛkye azɛlɛ ye la,’ na ɔnrɛhyɛ ye Belemgbunlililɛ ne bamaa azɛlɛ ye ayɛ paladaese. (Yekile 11:18; Luku 23:43) Nɔhalɛ nu, yɛkulo kɛ yɛ sua nu nee yɛ ninyɛne maa menli nwu kɛ ɛnɛ bɔbɔ yɛlɛsukoa kɛ yɛbamaa yɛ nwo ade amaa yɛafɛta ewiade fofolɛ ne mɔɔ ɛlɛba la.

Nwonane nu anwodelɛ kile kɛ ɔwɔ kɛ yɛ sonlabaka ne nee yɛ ninyɛne nwo te

18. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahile kɛ yɛbu yɛ Belemgbunlililɛ Asalo ne ɛ?

18 Ɛleka mɔɔ yɛsonle. Gyihova anwo ɛlɔlɛ ka yɛ maa yɛbu yɛ Belemgbunlililɛ Asalo, ɛleka mɔɔ nɔhalɛ ɛzonlenlɛ kɔ zo wɔ ɛkɛ la. Saa menli fofolɛ ba yɛ asalo ɛkɛ ne a, yɛkulo kɛ bɛka ɛleka mɔɔ yɛyia la anwo edwɛkɛ kpalɛ. Ɔwɔ kɛ yɛsiezie asalo ɛkɛ na yɛnea zolɛ boɛ dahuu amaa ɛkɛ ne ayɛ kɛnlɛma. Yɛkile kɛ yɛbu yɛ Belemgbunlililɛ Asalo ne ɔlua mɔdenle mɔɔ yɛbɔ yɛsiezie ɛkɛ na yɛdi ye eni la azo. Ɔle nwolɛ adenle kɛ yɛbanyia mekɛ yɛaboa yɛamaa bɛaziezie na bɛayɛ ɛleka mɔɔ yɛsonle la anwo “gyima.” (2 Edwɛkɛsisilɛ 34:10) Zɔhane ala a ɔwɔ kɛ yɛtu yɛ nwo yɛmaa yɛsiezie Nyianu Asalo anzɛɛ ɛleka gyɛne biala mɔɔ yɛyɛ nyianu ngyikyi nee mgbole la.

YƐKOATI SUBANE NEE NYƐLEƐ MƆƆ GUA YƐ NWO EVINLI LA

19. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛkoati na yɛ nwo ade wɔ nwonane nu a, na kɛzi Baebolo ne boa yɛ wɔ ɛhye anwo ɛ?

19 Saa yɛ nwo bade wɔ nwonane nu a, ɔwɔ kɛ yɛkoati subane nee nyɛleɛ mɔɔ le kɛ sigalɛtenlonlɛ, nza dɔɔnwo ɛnlonlɛ, yɛɛ nyiletane mɔɔ bɛno la. Baebolo ne ɛmbobɔ subane nee nyɛleɛ ɛtane kɔsɔɔti mɔɔ ɛbu zo ɛnɛ la aluma fɔɔnwo, noko ngyinlazo bie mɔ wɔ nu mɔɔ boa maa yɛnwu kɛzi Gyihova te nganeɛ wɔ ninyɛne ɛhye mɔ anwo a. Kɛmɔ yɛze Gyihova adwenle wɔ ninyɛne ɛhye mɔ anwo la ati, ɔ nwo ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ la ka yɛ maa yɛyɛ mɔɔ ɔkulo la. Bɛmaa yɛzuzu Baebolo ngyinlazo nnu anwo.

20, 21. Nyɛleɛ boni mɔ a Gyihova kulo kɛ yɛtwe yɛ nwo yɛfi nwo a, na debie titile boni ati a ɔwɔ kɛ yɛyɛ zɔ a?

20 ‘Ayi mɔ, ɛwɔkɛ mɔɔ Nyamenle ɛbɔ yɛ la ɛne. Yemɔti, bɛmaa yɛwowo yɛ nwo yɛvi nwonane nee sunsum nu evinli biala anwo, yɛzulo Nyamenle, na yɛmaa yɛ ɛbɛlabɔlɛ nwo ɛde bɔkɔɔ.’ (2 Kɔlentema 7:1) Gyihova kulo kɛ yɛtwe yɛ nwo yɛfi nyɛleɛ mɔɔ gua yɛ sonlabaka ne anwo evinli na ɔsɛkye yɛ adwenle ne la anwo. Ɛhye ati, ɔnle kɛ yɛyɛ debie mɔɔ baha yɛ nwo mɔɔ bahola azɛkye yɛ nwonane nee yɛ adwenle la.

21 Baebolo ne maa yɛnwu debie titile mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ ‘yɛwowo yɛ nwo yɛfi nwonane nee sunsum nu evinli biala anwo’ la. Yɛ ye nzonlɛ kɛ 2 Kɔlentema 7:1 bɔ ɔ bo kɛ: “Ɛwɔkɛ mɔɔ Nyamenle ɛbɔ yɛ la ɛne.” Duzu ɛwɔkɛ ɔ? Gyihova ɛlumua ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ: ‘Mebalie bɛ. Mebayɛ bɛ ze.’ (2 Kɔlentema 6:17, 18) Suzu nwolɛ nea: Gyihova ɛbɔ ɛwɔkɛ kɛ ɔbabɔ ɛ nwo bane kɛ selɛ mɔɔ kulo ɔ ra nrenya anzɛɛ ɔ ra raalɛ la. Noko saa ɛkoati ‘nwonane nee sunsum nu ɛtane biala’ a yɛɛ Gyihova bali ye ɛwɔkɛ ne azo a. Nea kɛzi nrɛlɛbɛ ɛnle nu kɛ ɛbamaa subane anzɛɛ nyɛleɛ ɛtane bie azɛkye agɔnwolɛvalɛ kpalɛ zɛhae mɔɔ ɛ nee Gyihova lɛ la a!

22-25. Baebolo ngyinlazo boni mɔ a bahola aboa yeamaa yɛahoati subane nee nyɛleɛ ɛtane a?

22 ‘Fa wɔ ahonle muala, wɔ ɛkɛla muala, nee wɔ adwenle muala kulo Gyihova wɔ Nyamenle ne.’ (Mateyu 22:37) Gyisɛse hilele kɛ ɛhye a le mɛla titile kpalɛ mɔɔ hyia a. (Mateyu 22:38) Ɔfɛta kɛ yɛkulo Gyihova zɛhae. Saa yɛbava yɛ ahonle muala, yɛ ɛkɛla muala, nee yɛ adwenle muala yɛahulo ye a, ɔwɔ kɛ yɛkoati debie biala mɔɔ bahola ade yɛ ngoane zo anzɛɛ ɔbazɛkye adwenle tumi mɔɔ Nyamenle ɛva ɛmaa yɛ la.

23 ‘Gyihova a maa menli kɔsɔɔti ngoane nee ɛnwomenle nee debie biala a.’ (Gyima ne 17:24, 25) Ngoane le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ vi Nyamenle. Yɛkulo Maavolɛ ne, yemɔti yɛkpondɛ kɛ yɛbu ahyɛlɛdeɛ ne. Yɛkoati subane anzɛɛ nyɛleɛ biala mɔɔ kola sɛkye yɛ kpɔkɛdelɛ la, ɔluakɛ yɛze kɛ nyɛleɛ ɛhye mɔ kile kɛ yɛmbu ngoane ahyɛlɛdeɛ ne fee.​—Edwɛndolɛ 36:9.

24 ‘Kulo ɛ gɔnwo kɛ ɛdawɔ ɛ nwo la.’ (Mateyu 22:39) Saa awie lɛ subane ɛtane anzɛɛ ɔyɛ ninyɛne mɔɔ nwolɛ ɛnde la a tɛ ɔ ngomekye a ɔka ye a, ɔta ɔka menli mɔɔ bikye ye la noko. Kɛ neazo la, saa bɛno sigalɛte bɛkpunla awie a ɔkola ɔboda ye. Awie mɔɔ boda menli mɔɔ bikye ye la ɛnli Nyamenle mɛla mɔɔ se yɛhulo yɛ gɔnwo kɛ yɛdayɛ yɛ nwo la azo. Ye nyɛleɛ ne noko kile kɛ ɔngulo Nyamenle.​—1 Dwɔn 4:20, 21.

25 ‘Bɛhakye bɛ kɛ bɛha bɛ nwo aze bɛmaa arelemgbunli nee bɛdabɛ mɔɔ tumi wɔ bɛ sa nu la.’ (Taetɛse 3:1) Wɔ maanle bie mɔ anu, bɛnwu kɛ awie lɛ nyile bie anzɛɛ ɔfa ɔdi gyima a ɛnee yedo mɛla. Kɛmɔ yɛle nɔhalɛ Keleseɛnema la ati, bɛtua nyile bie a yɛnva bie yɛnzie yɛ nwo anzɛɛ yɛnva yɛnli gyima.​—Wulomuma 13:1.

26. (a) Saa yɛbadɛnla Nyamenle ɛhulolɛ ne anu a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a? (b) Duzu ati a yɛ nwo te wɔ Nyamenle anyunlu a ɔle ɛbɛlabɔlɛ kpalɛ a?

26 Saa yɛbadɛnla Nyamenle ɛhulolɛ ne anu a, tɛ debie ko anzɛɛ nwiɔ anu a ɔwɔ kɛ yɛ nwo te a, ɔwɔ kɛ yɛ nwo te wɔ ninyɛne kɔsɔɔti anu. Ɔnla aze kɛ yɛbagyakyi na yɛahwe yɛ nwo yɛavi subane nee nyɛleɛ mɔɔ gua yɛ nwo evinli la anwo, noko yɛbahola. * Nɔhalɛ nu, ɛhye le ɛbɛlabɔlɛ kpalɛ, ɔluakɛ dahuu Gyihova kilehile yɛ ɔmaa ɔwie yɛ boɛ. (Bɛgenga Ayezaya 48:17.) Mɔɔ hyia kpalɛ la, saa yɛ nwo te a yɛbanyia ahunlundwolɛ ɔluakɛ ɔbamaa bawula Nyamenle ne mɔɔ yɛkulo ye la anyunlunyia kpalɛ na yeamaa yɛadɛnla ye ɛhulolɛ ne anu.

^ ɛden. 2 Ɔyɛ a mɔlebɛbo edwɛkɛ agbɔkɛ mɔɔ bɛhile ɔ bo kɛ “anwo te” anzɛɛ “bɔkɔbɔkɔ” la kile nwonane nu anwodelɛ, noko fane dɔɔnwo ne ala ɔkile ɛbɛlabɔlɛ anzɛɛ sunsum nu anwodelɛ.

^ ɛden. 67 Bɛhakyi duma ne.