Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

TILE 7

Ɛbu Ngoane Kɛ Ɔsonle Bolɛ Kɛ Nyamenle La Ɔ?

Ɛbu Ngoane Kɛ Ɔsonle Bolɛ Kɛ Nyamenle La Ɔ?

“Wɔ ɛkɛ ne a ngoane vi a.”​—EDWƐNE 36:9.

1, 2. Ahyɛlɛdeɛ mɔɔ sonle bolɛ la boni a Gyihova ɛva ɛmaa yɛ a?

GYIHOVA ɛmaa yɛ nuhua ko biala ahyɛlɛdeɛ kɛnlɛma. Yemɔ a le ngoane ahyɛlɛdeɛ ne. (Gyɛnɛsese 1:27) Ɔkulo kɛ yɛ nye die wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu. Ɔti yemaa yɛ ngyinlazo mɔɔ kile yɛ kɛzi yɛbahola yɛazi kpɔkɛ kpalɛ la. Ɔwɔ kɛ yɛfa ngyinlazo ɛhye mɔ yɛdi gyima amaa yeaboa yɛ yeamaa yɛanwu “ngakyile mɔɔ wɔ kpalɛ nee ɛtane nu la.” (Hibuluma 5:14) Saa yɛyɛ zɔ a ɛnee yɛlɛmaa Gyihova atete yɛ yeamaa yɛadwenle kpalɛ. Mekɛ mɔɔ yɛlɛfa Nyamenle ngyinlazo ne mɔ yɛabɔ yɛ ɛbɛla na yɛlɛnwu kɛzi bɛmaa yɛ ɛbɛlabɔlɛ wie yɛ boɛ la, ɔmaa yɛte kɛzi bɛsonle bolɛ la abo.

2 Ninyɛne mɔɔ kye adwenle la kola si wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu. Ɔyɛ a yɛyia tɛnlabelɛ bie mɔ mɔɔ nwolɛ mɛla fɔɔnwo ɛnle Baebolo ne anu a. Kɛ neazo la, bie a ɔhyia kɛ yɛsi kpɔkɛ wɔ mogya mɔɔ bɛfa bɛyɛ ayile la anwo. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazi kpɔkɛ mɔɔ ɔbazɔ Gyihova anye ɛ? Ngyinlazo dɔɔnwo wɔ Baebolo ne anu mɔɔ kilehile yɛ kɛzi Gyihova bu ngoane nee mogya la. Saa yɛte ngyinlazo ɛhye mɔ abo a, yɛbahola yɛazi kpɔkɛ nrɛlɛbɛ nu na yɛanyia adwenle kpalɛ. (Mrɛlɛbulɛ 2:6-11) Akee maa yɛzuzu ngyinlazo ɛhye mɔ bie anwo.

KƐZI GYIHOVA BU NGOANE NEE MOGYA Ɛ?

3, 4. (a) Kɛzi Nyamenle maanle adwenle mɔɔ ɔlɛ ye wɔ mogya nwo la lale ali ɛ? (b) Duzu a mogya gyi ɛkɛ ne maa a?

3 Baebolo ne kilehile yɛ kɛ mogya le nwuanzanwuanza ɔluakɛ ɔgyi ɛkɛ ne ɔmaa ngoane. Ngoane noko sonle bolɛ maa Gyihova. Mɔɔ Keen hunle ɔ diema ne la, Gyihova zele ye kɛ: “Ɛ diema ne mogya ne ɛlɛsu avɛlɛ me wɔ azɛlɛ ne anwo.” (Gyɛnɛsese 4:10) Ɛnee Ebɛle mogya ne gyi ɛkɛ ne maa ye ngoane; mɔɔ Keen hunle Ebɛle la, ɔmaanle ye ngoane vile ɔ sa.

4 Wɔ Nowa mekɛ zo Azuyilɛ ne anzi, Nyamenle hanle hilele alesama kɛ bɛbahola bɛali nane. Noko ɔhanle ɔhilele bɛ wienyi kɛ: “Bɛmmadi nane mɔɔ mogya ne tɛbɔ ye nu la, ɔluakɛ ye mogya ne le ye ngoane.” (Gyɛnɛsese 9:4) Mɛla ɛhye wɔ ɛkɛ ne maa Nowa abozoamra kɔsɔɔti mɔɔ yɛboka nwo la. Ɔda ali kɛ, Gyihova bu mogya kɛ ɔgyi ɛkɛ ne ɔmaa ngoane. Na zɔhane ala a ɔwɔ kɛ yɛdayɛ noko yɛbu mogya a.​—Edwɛne 36:9.

5, 6. Kɛzi Mosisi Mɛla ne maanle kɛzi Gyihova bu ngoane nee mogya la lale ali ɛ?

5 Wɔ Mɛla ne mɔɔ Gyihova vale maanle Mosisi la anu, ɔhanle kɛ: “Saa Yizilayɛnli biala . . . di mogya biala a, mebadu me nye meazie ahenle mɔɔ di mogya ne la anwo na meaye ye meavi ye menli ne avinli. Ɔluakɛ abɔdeɛ biala ngoane wɔ mogya ne anu.”​—Lɛvitikɔso 17:10, 11.

6 Mosisi Mɛla ne hanle kɛ saa awie ku nane ali a, ɔwɔ kɛ ɔwola ye mogya ne ɔgua aze. Ɛhye hilele kɛ bɛlɛsia bɛava nane ne ngoane bɛamaa Gyihova mɔɔ le ye Bɔvolɛ la. (Ditilɔnomi 12:16; Yizikeɛle 18:4) Noko ɛnee Gyihova anye ɛnla kɛ Yizilayɛma bagyegye bɛ nwo somaa wɔ kɛzi ɔwɔ kɛ bɛtwi nane ne mogya ne bɛgua aze la anwo. Mekɛ ala mɔɔ bɛbɔle mɔdenle biala mɔɔ bɛbahola la bɛhwinle ye mogya ne bɛguale la, bɛbahola bɛava adwenle mɔɔ anu te la bɛali. Bɛluale nane ne mogya mɔɔ bɛbule ye la azo bɛhilele kɛ bɛbu Gyihova mɔɔ le ngoane Maavolɛ ne la. Eza Mɛla ne hanle kɛ Yizilayɛma ɛva nane ɛbɔ afɔle ɛkpɔda bɛ ɛtane.​—Nea Awieleɛdwɛkɛ 19 nee 20.

7. Kɛzi Devidi hilele kɛ ɔbu mogya ɛ?

7 Yɛnwu kɛzi mogya sonle bolɛ la wɔ debie mɔɔ Devidi yɛle wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔ nee Filisitiama ɛlɛko la anu. Devidi menli ne nwunle kɛ nzuhɔne ɛlɛku ye kpalɛ, yemɔti bɛhɔle agbɔvolɛ ne mɔ ɛkɛ na bɛvale bɛ ngoane bɛdole esiane nu kɛ bɛkaza nzule bɛarɛlɛ ye. Noko mɔɔ bɛvale nzule ne bɛrɛlɛle Devidi la, yeanno na “ɔwolale ɔguale aze ɔmaanle Gyihova.” Devidi hanle kɛ: “O Gyihova, ɔnrɛra ye zɔ ɛlɛ kɛ mekɛyɛ ɛhye! Ɔwɔ kɛ meno menli mɔɔ vale bɛ ngoane dole esiane nu la mogya ɔ?” Devidi dele kɛzi ngoane nee mogya sonle bolɛ maa Nyamenle la abo.​—2 Samoɛle 23:15-17.

8, 9. Kɛzi ɔwɔ kɛ Kilisienema mɔɔ wɔ ɛkɛ ne ɛnɛ la bu mogya ɛ?

8 Wɔ alimoa Kilisienema mekɛ zo, ɛnee Nyamenle menli ɛnva nane ɛmbɔ afɔle bieko. Noko ɛnee ɔhyia kɛ bɛnyia mogya nwo adwenle mɔɔ fɛta la. Mɛla ne anu edwɛkɛ ekyi mɔɔ ɛnee Gyihova kpondɛ kɛ Kilisienema di zo la anu ko a le kɛ ‘bɛbahwe bɛ nwo bɛavi mogya nwo.’ Ɛnee ɛhye anwo hyia kɛ mɔɔ ɛnee ɔwɔ kɛ bɛtwe bɛ nwo bɛfi adwɔmane ɛbɛla anzɛɛ awozonle ɛzonlenlɛ nwo ala la.​—Gyima ne 15:28, 29.

Kɛ ɔkɛyɛ na meahilehile kpɔkɛ mɔɔ mezi wɔ mogya nu ninyɛne ngyikyi ne anwo la anu ɛ?

9 Zɔhane ala a ɔde ye ɛnɛ a. Kɛmɔ yɛle Kilisienema la ati yɛze kɛ ngoane vi Gyihova ɛkɛ yɛɛ ngoane kɔsɔɔti le ye ɛdeɛ. Eza yɛze kɛ mogya le nwuanzanwuanza yɛɛ ɔgyi ɛkɛ ne ɔmaa ngoane. Ɔti a yɛnea kɛ yɛbazuzu Baebolo ngyinlazo nwo wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛsi kpɔkɛ wɔ mogya mɔɔ bɛfa bɛyɛ ayile la anwo la.

MOGYA MƆƆ BƐFA BƐYƐ AYILE LA

10, 11. (a) Kɛzi Gyihova Alasevolɛ bu mogya anzɛɛ nuhua ninyɛne titili nna ne mɔɔ bɛfa bɛmaa la ɛ? (b) Kpɔkɛ boni a ɔwɔ kɛ Kilisienenli ko biala si a?

10 Gyihova Alasevolɛ te ɔ bo kɛ bɛ nwo mɔɔ ‘bɛtwe bɛavi mogya nwo’ la kɔ moa tɛla kɛ bɛnrɛli anzɛɛ bɛnrɛnlo ala la. Ɔkile kɛ bɛnlie mogya, bɛndwe mogya bɛmmaa awie yɛɛ bɛmmaa bɛndwe bɛ mogya bɛnzie ɛkɛ na nzinlii bɛava bɛamaa bɛ. Eza ɔkile kɛ bɛnlie mogya nu ninyɛne titili nna ne anu biala​—ngoane ngɛkɛba kɔkɔlɛ, ngoane ngɛkɛba fufule, ngoane ngɛkɛba ndɛbandɛba yɛɛ mogya nu nzule.

11 Bɛkola bɛkyehyɛ mogya nu ninyɛne titili nna ɛhye mɔ anu bɛyɛ ye mogya nu ninyɛne ngyikyi. Ɔwɔ kɛ Kilisienenli ko biala si kpɔkɛ kɛ ɔbalie mogya nu ninyɛne ngyikyi ɛhye mɔ anzɛɛ ɔnrɛlie. Zɔhane ala a ɔde wɔ ayileyɛlɛ mɔɔ bɛfa ahenle mumua ne mogya bɛyɛ la anwo a. Ɔwɔ kɛ awie biala si kpɔkɛ wɔ kɛzi ɔwɔ kɛ bɛfa ye mogya bɛdi gyima wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛyɛ ye apelehyɛne, bɛlɛneɛnlea ye mogya nu anzɛɛ wɔ ayile bie mɔɔ bɛgua zo bɛlɛyɛ ye la anwo.​—Nea Awieleɛdwɛkɛ 21.

12. (a) Duzu ati a kpɔkɛ mɔɔ yɛgyinla yɛ adwenle ne azo yɛsi la hyia Gyihova ɛ? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazi ayileyɛlɛ nwo kpɔkɛ nrɛlɛbɛ nu ɛ?

12 Asoo Gyihova dwenle kpɔkɛ mɔɔ yɛgyinla yɛ adwenle ne azo yɛsi la anwo ɔ? Ɛhɛe, ɔdwenle nwo. Mɔɔ yɛdwenle nwo nee mɔɔ yɛsuzu nwo la anwo hyia Gyihova. (Kenga Mrɛlɛbulɛ 17:3; 24:12.) Kɛmɔ ɔle zɔ la ati, saa yɛlɛsi ayileyɛlɛ nwo kpɔkɛ a, ɔwɔ kɛ yɛsɛlɛ adehilelɛ yɛfi Gyihova ɛkɛ na yɛyɛ ayileyɛlɛ ne anwo neɛnleanu. Yemɔ anzi akee yɛava yɛ adwenle ne mɔɔ yɛva Baebolo ne yɛtete ye la yɛazi kpɔkɛ. Ɔnle kɛ yɛbiza awie mɔ mɔɔ saa bɛdabɛ a bɛwɔ yɛ tɛnlabelɛ ne anu a anrɛɛ bɛbayɛ la, yɛɛ ɔnle kɛ awie mɔ bɔ mɔdenle kɛ bɛbazi kpɔkɛ bɛamaa yɛ. Kilisienenli biala “ɔdaye ɔbazoa ye adesoa.”​—Galeehyeama 6:5; Wulomuma 14:12.

GYIHOVA MƐLA NE MƆ KILE KƐ ƆKULO YƐ

13. Duzu a Gyihova mogya nwo mɛla nee ye ngyinlazo ne mɔ maa yɛnwu ye wɔ ɔ nwo a?

13 Debie biala mɔɔ Gyihova ɛha kɛ yɛyɛ la boa yɛdayɛ mumua ne yɛɛ ɔkile kɛ ɔkulo yɛ. (Edwɛne 19:7-11) Noko tɛ kɛ ye mɛla ne mɔ boa yɛ la ati a yɛtie ye a. Yɛtie ye ɔluakɛ yɛkulo ye. Ɛlɔlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa Gyihova la maa yɛkpo kɛ yɛkɛlie mogya. (Gyima ne 15:20) Ɛhye noko bɔ yɛ kpɔkɛdelɛ nwo bane. Ɛnɛ, menli dɔɔnwo ze esiane mɔɔ wɔ mogya ɛlielɛ nu a, yɛɛ dɔketama dɔɔnwo die di kɛ saa bɛanva mogya bɛanyɛ ayile a, ɔboa wuliravolɛma ne kpɔkɛdelɛ. Ɔda ali kɛ nrɛlɛbɛ wɔ Gyihova ndenle ne mɔ anu yɛɛ ɔkile ɛlɔlɛ.​—Kenga Ayezaya 55:9; Dwɔn 14:21, 23.

14, 15. (a) Mɛla boni mɔ a Gyihova vale maanle ye menli maanle ɔbɔle bɛ nwo bane a? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na wɔava ngyinlazo mɔɔ wɔ mɛla zɔhane mɔ anu la wɔali gyima ɛ?

14 Nyamenle mɛla ne mɔ boa ye menli dahuu. Gyihova maanle tete Yizilayɛma mɛla mɔɔ babɔ bɛ nwo bane yeavi esiane kpole nwo la. Kɛ neazo la, mɛla ne ko hanle kɛ saa awie si sua a, ɔwɔ kɛ ɔdie bane wɔ ɔ ti zo amaa awie vi zolɛ andɔ aze. (Ditilɔnomi 22:8) Ɛnee mɛla ne ko noko fale nane nwo. Saa awie lɛ ɛnlankɛ mɔɔ si a, ɔwɔ kɛ ɔkye ye ɔsie amaa yeanzi anzɛɛ yeangu awie. (Ɛzɛdɔso 21:28, 29) Saa Yizilayɛnli bie anli mɛla ɛhye mɔ azo na ye ɛnlankɛ si awie ku ye a, ɔdi nwolɛ ɛzonle.

15 Yɛnwu ye wɔ mɛla ɛhye mɔ anu kɛ ngoane sonle bolɛ maa Gyihova. Kɛzi ɔwɔ kɛ ɛhye mɔɔ yɛze la ka yɛ ɛ? Ɔwɔ kɛ kɛzi yɛnea yɛ sua nu nee yɛ kale zo, kɛzi yɛka kale nee ninyɛne mɔɔ yɛfa yɛdielie yɛ nye la kile kɛ yɛbu ngoane. Menli bie mɔ, titili ngakula te nganeɛ kɛ debie ɛtane biala ɛnrɛdo bɛ, ɔti bɛfa bɛ ngoane bɛdi nwɔhoa na bɛbu bɛ nye bɛgua esiane zo. Noko tɛ kɛzi Gyihova kulo kɛ yɛbɔ yɛ ɛbɛla la ɛne. Ɔkulo kɛ yɛbu ngoane kɔsɔɔti kɛ nwolɛ hyia​—yɛdayɛ mumua ne yɛ ɛdeɛ nee awie mɔ ɛdeɛ.​—Nolobɔvo 11:9, 10.

16. Kɛzi Gyihova bu ɛkolɛyelɛ ɛ?

16 Dasanli biala ngoane hyia Gyihova. Kakula bɔbɔ mɔɔ la ɛkolɛ nu la sonle bolɛ maa ye. Ɛnee ɔwɔ Mosisi Mɛla ne anu kɛ, saa awie anye ɛnla nwo na ɔboda nrenzɛvolɛ na nrenzɛvolɛ ne anzɛɛ ɔ ra ne wu a, Gyihova bu ahenle kɛ ɔdi mogya nwo fɔlɛ. Ɔwɔ nu kɛ ɔ nye ɛnla nwo bɔbɔ ɛdeɛ, noko yemaa awie ɛwu la ati, ɔwɔ kɛ bɛfa ngoane bɛsie ngoane bo zo. (Kenga Ɛzɛdɔso 21:22, 23.) Wɔ Nyamenle anye zo, kakula mɔɔ la ɛkolɛ nu la de ngoane nu. Kɛzi ɛhye mɔɔ ɛze la maa ɛnwu kɛzi ɔbu ɛkolɛyelɛ la ɛ? Saa ɔnwu kɛ ɛvolɛ biala bɛku ngakula mgbe dɔɔnwo mɔɔ bɛwɔ ɛkolɛ nu la a, ɛnea a kɛzi ɔte nganeɛ ɛ?

17. Duzu a bahola akyekye raalɛ mɔɔ yele ɔ ko kolaa na yeanwu Gyihova la arɛle a?

17 Na saa awie yele ɔ ko kolaa na yeanwu kɛzi Gyihova bu ɛkolɛyelɛ la ɛ? Ɔbahola yealie yeali kɛ Gyihova bagyinla Gyisɛse afɔlebɔlɛ ne azo yeava yeahyɛ ye. (Luku 5:32; Ɛfɛsɛsema 1:7) Ɔngyia kɛ raalɛ mɔɔ yɛle ɛtane ɛhye bie mekɛ bie na yenlu ɔ nwo bɔkɔɔ la kɔ zo maa ye adwenle bua ye fɔlɛ. “Gyihova se anwunvɔne yɛɛ ɔ kunlu yelɛyela ye . . . Kɛ mɔɔ aduduleɛ nee adɔleɛ avinli twe la, zɔhane ala a yemaa yɛ nee yɛ mɛladonlɛ ne mɔ avinli ɛhwe a.”​—Edwɛne 103:8-14.

MMANYIA AWIE ANWO ADWENLE ƐTANE

18. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛnrɛnyia awie anwo adwenle ɛtane ɛ?

18 Ɛbulɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa Nyamenle ngoane ahyɛlɛdeɛ ne la bɔ ɔ bo wɔ yɛ ahonle nu. Kɛzi yɛte nganeɛ wɔ awie mɔ anwo la boka nwo. Ɛzoanvolɛ Dwɔn hɛlɛle kɛ: “Awie biala mɔɔ kpɔ ɔ diema la le kodiawu.” (1 Dwɔn 3:15) Bie a yɛkanwu ye la, ɛnee yɛnyia awie mɔɔ yɛngulo ye edwɛkɛ la anwo ɛkpɔlɛ. Ɛkpɔlɛ ɛmmaa awie ɛmbu awie mɔ, ɔmaa ɔbɔ bɛ somolɛ anzɛɛ ɔ kunlu anu bɔbɔ a anrɛɛ bɛwu. Gyihova ze kɛzi yɛte nganeɛ wɔ awie mɔ gyɛne anwo la. (Lɛvitikɔso 19:16; Ditilɔnomi 19:18-21; Mateyu 5:22) Saa yɛnwu kɛ yɛlɛnyia awie anwo adwenle ɛtane a, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbaye adwenle zɔhane yɛavi yɛ ti anu.​—Gyemise 1:14, 15; 4:1-3.

19. Adenle boni azo a ɔwɔ kɛ kɛzi Gyihova bu basabasayɛlɛ la ka yɛ ɛ?

19 Adenle bieko wɔ ɛkɛ mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛahile kɛ yɛbu ngoane kɛ ɔsonle bolɛ a. Yɛnwu ye wɔ Edwɛne 11:5 kɛ Gyihova kyi “awie biala mɔɔ kulo basabasayɛlɛ la.” Saa yɛfa ninyɛne mɔɔ basabasayɛlɛ wɔ nu la yɛdielie yɛ nye a, ɔbahile kɛ yɛkulo basabasayɛlɛ. Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛfa edwɛkɛ, nzuzulɛ nee nvoninli mɔɔ basabasayɛlɛ wɔ nu la yɛwula yɛ adwenle nu a? Emomu, yɛkulo kɛ yɛfa nzuzulɛ mɔɔ anwo te na ɔfa anzodwolɛ ɔba la yɛwula yɛ adwenle nu.​—Kenga Felepaema 4:8, 9.

FI AHYEHYƐDEƐ MƆƆ ƐMBU NGOANE LA ANWO

20-22. (a) Kɛzi Gyihova bu Seetan ewiade ne ɛ? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na Nyamenle menli ahile kɛ “bɛnle ewiade ne afoa” ɛ?

20 Seetan ewiade ne ɛmbu ngoane, na Gyihova bu ye kɛ ɔdi mogya nwo fɔlɛ, kile kɛ ɔle kodiawu. Wɔ ɛvoya dɔɔnwo mɔɔ ɛpɛ nu la anu, maanyɛlɛ nu tumivolɛma ɛmaa menli mgbe dɔɔnwo ɛwu, mɔɔ Gyihova azonvolɛ dɔɔnwo boka nwo a. Baebolo ne ka tumivolɛma anzɛɛ arane ɛhye mɔ anwo edwɛkɛ kɛ bɛle kɛ nane anwo ɛzulolɛ mɔɔ kulo basabasayɛlɛ la. (Daneɛle 8:3, 4, 20-22; Yekile 13:1, 2, 7, 8) Akodeɛ mɔɔ bɛyɛ bɛtɔne ye la ɛrayɛ kongozilɛ kpole wɔ ewiade ye anu ɛnɛ. Menli nyia nvasoɛ kpole fi akodeɛ ɛhye mɔ mɔɔ bɛtɔne bɛ la anu. Ɔda ali wienyi kɛ “ewiade ye amuala wɔ amumuyɛnli ne tumi bo.”​—1 Dwɔn 5:19.

21 Noko nɔhalɛ Kilisienema ‘ɛnle ewiade ne afoa.’ Gyihova menli ɛngyinla afoa biala wɔ maanyɛlɛ nee konle nu. Kɛmɔ bɛngu menli la ati, bɛmboa ahyehyɛdeɛ biala mɔɔ ku menli la. (Dwɔn 15:19; 17:16) Saa bɛlɛyɛ Kilisienema kpɔdekpɔde a, bɛnyɛ nwolɛ basabasa. Gyisɛse hilehilele kɛ ɔwɔ kɛ yɛkulo yɛ agbɔvolɛ bɔbɔ.​—Mateyu 5:44; Wulomuma 12:17-21.

22 Ɛzonlenlɛ noko ɛboa ɛmaa bɛhu menli mgbe dɔɔnwo. Baebolo ne ka Babelɔn Kpole ne, mɔɔ le ewiade adalɛ ɛzonlenlɛ maanle ne la anwo edwɛkɛ kɛ: “Ye nuhua a bɛnwunle ngapezoma nee nwuanzanwuanzama nee bɛdabɛ mɔɔ bɛhunle bɛ wɔ azɛlɛ ye azo la amuala mogya a.” Ɛte deɛmɔti Gyihova ka kile yɛ kɛ, “Bɛvi ye nu, me menli” la abo ɔ? Bɛdabɛ mɔɔ bɛsonle Gyihova la ɛnle adalɛ ɛzonlenlɛ afoa.​—Yekile 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Duzu a Babelɔn Kpole ne mɔɔ ‘yɛfi ye nu’ la kile a?

23 Babelɔn Kpole ne mɔɔ ‘yɛfi ye nu’ la kile kɛ yɛmaa yeala ali wienyi kɛ yɛnle adalɛ ɛzonlenlɛ biala afoa bieko. Kɛ neazo la, bie a ɔhyia kɛ yɛnea kɛ bɛpɛ yɛ duma nu bɛvi asɔne bie ngɛlata nu. Noko ninyɛne dɔɔnwo boka nwo. Eza ɔwɔ kɛ yɛkyi na yɛkpo ninyɛndane mɔɔ adalɛ ɛzonlenlɛ yɛ la. Adalɛ ɛzonlenlɛ maa ɛbɛlatane, maanyɛlɛ nee anyebolo nwo adenle yɛɛ ɔsi ye adua. (Kenga Edwɛne 97:10; Yekile 18:7, 9, 11-17) Ɔlua ɛhye ati, menli mgbe dɔɔnwo ngoane ɛvi bɛ sa wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛpɛ nu la anu.

24, 25. Kɛzi Gyihova mɔɔ yɛnwu ye la maa yɛnyia anzodwolɛ nee adwenle kpalɛ ɛ?

24 Kolaa na yɛaranwu Gyihova la, yɛ nuhua ko biala gyinlanle ninyɛndane mɔɔ Seetan ewiade ne yɛ la anzi wɔ adenle bie azo. Noko kɛkala yɛhakyi. Yɛlie ɛkpɔnedeɛ ne yɛdo nu na yɛyila yɛ nwo zo yɛmaa Nyamenle. Yɛnyia ‘anwodɔlɛ mekɛ yɛvi Gyihova ɛkɛ.’ Kɛmɔ yɛze kɛ yɛlɛyɛ mɔɔ sɔ Nyamenle anye la ati, yɛnyia anzodwolɛ nee adwenle kpalɛ.​—Gyima ne 3:19; Ayezaya 1:18.

25 Saa mekɛ bie ɛnee yɛboka ahyehyɛdeɛ mɔɔ ɛmbu ngoane la anwo bɔbɔ a, Gyihova bagyinla ɛkpɔnedeɛ ne azo ava ahyɛ yɛ. Nɔhalɛ nu, yɛ nye sɔ Gyihova ngoane ahyɛlɛdeɛ ne. Yɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛboa awie mɔ yɛmaa bɛsukoa Gyihova anwo debie, bɛfi Seetan ewiade ne anu na bɛ nee Nyamenle nyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ yɛfa yɛda yɛ anyezɔlɛ ne ali.​—2 Kɔlentema 6:1, 2.

KA BELEMGBUNLILILƐ NE ANWO EDWƐKƐ KILE AWIE MƆ

26-28. (a) Gyima titili boni a Gyihova vale maanle Yizikeɛle a? (b) Duzu a Gyihova se yɛyɛ ye ɛnɛ a?

26 Wɔ tete Yizilayɛ, Gyihova zele ngapezonli Yizikeɛle kɛ ɔbɔ menli ne kɔkɔ kɛ ɔnrɛhyɛ bɛbazɛkye Gyɛlusalɛm na ɔhilehile bɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛyɛ amaa bɛanyia ngoane la. Saa Yizikeɛle ambɔ menli ne kɔkɔ a, Gyihova babiza menli ne ngoane avi ye ɛkɛ. (Yizikeɛle 33:7-9) Yizikeɛle yɛle biala mɔɔ ɔbahola la ɔhanle zɔhane edwɛkɛ ne mɔɔ anwo hyia la ɔhilele bɛ ɔvale ɔhilele kɛ ɔbu ngoane.

27 Gyihova ɛmaa yɛ gyima kɛ yɛbɔ menli kɔkɔ kɛ ɔnrɛhyɛ bɛbazɛkye Seetan ewiade ne na yɛboa bɛ yɛmaa bɛnwu Gyihova amaa bɛanyia ngoane na bɛahɔ ewiade fofolɛ ne anu. (Ayezaya 61:2; Mateyu 24:14) Yɛkulo kɛ yɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛka zɔhane edwɛkɛ ne yɛkile awie mɔ. Yɛ nye la kɛ yɛbaha edwɛkɛ mɔɔ Pɔɔlo hanle la bie, ɔse: “Menli awie biala mogya nwo ɛzonle, ɔluakɛ meanva Nyamenle ɛhulolɛdeɛ ne mɔɔ ɔwɔ kɛ meka nwolɛ edwɛkɛ mekile bɛ la amuala meanvea bɛ.”​—Gyima ne 20:26, 27.

28 Ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nwo noko te wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu ɛleka ngakyile. Maa yɛzuzu ɛhye mɔ bie anwo wɔ tile bieko anu.