Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

TILE 8

Edwɛkɛhanlɛ Ninyɛne​—Bɛyɛ Mbuluku Mɔɔ Bɛbava Bɛali Daselɛ

Edwɛkɛhanlɛ Ninyɛne​—Bɛyɛ Mbuluku Mɔɔ Bɛbava Bɛali Daselɛ

TILE NE BODANE

Gyihova maa yɛ ninyɛne mɔɔ yɛhyia amaa yɛahilehile menli mɔɔ bɛvi maanle maanle, mbusua nee aneɛ ngakyile nu la

1, 2. (a) Duzu a boale manle bɛdɛlɛle edwɛkpa ne anu wɔ Wulomu Belemgbunlimaanle ne anu wɔ ɛvoya mɔɔ lumua la anu a? (b) Daselɛ boni a kile kɛ Gyihova gyi yɛ nzi ɛnɛ a? (Nea ɛlɛka “ Edwɛkpa Wɔ Aneɛ Mɔɔ Bo 670 Anu.”)

 ƐNEE ɔyɛ se kɛ nyɛvolɛ mɔɔ bɛra Gyɛlusalɛm la balie mɔɔ bɛlɛte la bɛali. Ɛnee Galelima ɛlɛka aneɛ ngakyile mɔɔ nuhua la ɛkɛ, na bɛ edwɛkɛ mɔɔ bɛlɛka la nyianle bɛ tievolɛma anwo zo tumi. Ɛnee ɔle Pɛntekɔso 33 Y.M. na ɛnee ɛdoavolɛma ne ɛnyia aneɛ ngakyile nwo ahyɛlɛdeɛ ne wɔ nwanwane adenle zo​—debie mɔɔ kile kɛ Nyamenle gyi bɛ nzi la. (Bɛgenga Gyima ne 2:1-8, 12, 15-17.) Menli mɔɔ vi ɛleka ngakyile la dele edwɛkpa ne mɔɔ bɛhanle ye zɔhane kenle ne la, nzinlii bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ Wulomu Belemgbunlimaanle ne anu amuala la dele.​—Kɔl. 1:23.

2 Ɛnɛ, Nyamenle azonvolɛ ɛnga aneɛ ngakyile wɔ nwanwane adenle zo. Yemɔ bɔbɔ, bɛlua Belemgbunlililɛ edwɛkɛ ne mɔɔ bɛhile ɔ bo bɛhɔ aneɛ mɔɔ bo 670 anu la azo bɛha edwɛkɛ ne bɛhile menli mɔɔ ka aneɛ dɔɔnwo la, ɛhye tɛla ɛvoya mɔɔ lumua la ɛdeɛ ne. (Gyi. 2:9-11) Nyamenle menli ɛyɛ mbuluku dɔɔnwo wɔ aneɛ ngakyile nu na ɔlua zo yemaa Belemgbunlililɛ edwɛkɛ ne ɛdwu ewiade ne ɛleka biala. a Ɛhye noko le daselɛ mɔɔ kile kɛ Gyihova ɛlɛfa Belemgbunli Gyisɛse Kelaese ali gyima yeamaa yeahile edwɛkɛhanlɛ gyima ne adenle a. (Mat. 28:19, 20) Mekɛ mɔɔ yɛlɛsuzu ninyɛne mɔɔ bɛvale bɛlile gyima wɔ ɛvolɛ 100 mɔɔ ɛze ɛhɔ la anwo la, yɛ kɛzi Belemgbunli ne ɛtete yɛ kɛ yɛ nye ɛlie awie biala anwo nee kɛzi yemaa yɛ anwosesebɛ kɛ yɛyɛ Nyamenle Edwɛkɛ ne kilehilevolɛma la nzonlɛ.​—2 Tem. 2:2.

Belemgbunli Ne Maa Ye Azonvolɛ Ninyɛne Ɔmaa Bɛdua Nɔhalɛ Ma Ne

3. Duzu ati a yɛfa ninyɛne ngakyile yɛdi gyima wɔ yɛ daselɛlilɛ gyima ne anu ɛ?

3 Gyisɛse vale “Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ” ne totole ma nwo yɛɛ ɔvale sonla ahonle ɔtotole azɛlɛ nwo. (Mat. 13:18, 19) Kɛmɔ ɛyazonlɛnli fa ninyɛne dɔɔnwo siezie azɛlɛ ne amaa ma ahola ayɛ boɛ la, zɔhane ala a Gyihova menli ɛva ninyɛne dɔɔnwo ɛli gyima ɛziezie menli mgbe dɔɔnwo ahonle ɛmaa bɛlie Belemgbunlililɛ edwɛkɛ ne a. Ninyɛne ɛhye mɔ bie boale wɔ mekɛ ekyii bie anu. Gyɛne mɔɔ le kɛ mbuluku nee magazine la tɛdi gyima mɔɔ sonle bolɛ. Ninyɛne mɔɔ yɛlɛsuzu nwolɛ wɔ ɛke la amuala boale Belemgbunlililɛ nolobɔlɛma ɔmanle bɛ nee menli mumua ne dendɛle na ɔnle kɛ ndenle dɔɔnwo ne mɔɔ yɛhanle nwolɛ edwɛkɛ wɔ tile mɔɔ li ɛhye anyunlu mɔɔ bɛluale zo bɛ nee menli dɔɔnwo lile adwelie la.​—Gyi. 5:42; 17:2, 3.

Bɛlɛyɛ gramafuu nee ninyɛne mɔɔ bɛfa bɛbɔ edwɛne wɔ Toronto, Canada

4, 5. Kɛzi bɛvale gramafuu bɛlile gyima ɛ, na duzu a yeammaa bɛangola ye yɛ a?

4 Ɛdendɛlɛ mɔɔ bɛhye. Wɔ 1930 nee 1940 ne anu, nolobɔlɛma vale Baebolo ɛdendɛlɛ mɔɔ bɛhye mɔɔ bɛbɔ ye wɔ gramafuu (tete milahyinli bie mɔɔ bɛfa bɛbɔ edwɛne) azo la lile gyima. Edwɛkɛ ne biala mɔɔ bɛhyele la ɛndwu mitini nnu. Ɔdwu mekɛ ne bie a edwɛkɛ ne mɔɔ bɛhye la lɛ edwɛkɛtile nzinrenzinra le kɛ, “Nsa-Ko Nyamenle,” “Avinlileka,” nee “Belemgbunlililɛ.” Kɛzi bɛvale edwɛkɛ zɔhane mɔ mɔɔ bɛhyele la bɛlile gyima ɛ? Adiema Clayton Woodworth Jr., mɔɔ bɛzɔnenle ye wɔ 1930 wɔ United States la hanle kɛ: “Ɛnee mefa milahyinli zɔhane mɔɔ ɔwɔ kɛ mefa ɔ sa ne mesie zolɛ pɛpɛɛpɛ amaa yeahola yeabɔ kpalɛ mɔɔ wɔ baage nu la mekɔ daselɛlilɛ. Mekɔgyinla anlenkɛ bie anyunlu, mebuke baage ne azo, mefa milahyinli ne asa ne meto zo, na mebɔ anlenkɛ dɔne ne. Saa suamenle ne buke anlenkɛ ne a, meka kɛ, ‘Melɛ edwɛkɛ bie mɔɔ hyia mɔɔ mekpondɛ kɛ ɛtie.’” Kɛzi ɛnee bɛyɛ bɛ nyɛleɛ ɛ? Adiema Woodworth hanle kɛ, “Fane dɔɔnwo ne ala ahenle anye die nwo. Ɔdwu mekɛ ne bie a, bie mɔ ka bɛ anlenkɛ ne to nu. Ɔdwu mekɛ ne bie noko a bɛ adwenle yɛ bɛ kɛ metɔne milahyinli ne bie.”

Ɔkadwu 1940 la, ɛnee bɛhye ɛdendɛlɛ ngakyile mɔɔ bo 90 yɛɛ ɛnee bɛyɛ ye mɔɔ bo mgbe ko

5 Ɔkadwu 1940 la, ɛnee bɛhye ɛdendɛlɛ ngakyile mɔɔ bo 90 yɛɛ ɛnee bɛyɛ ye mɔɔ bo mgbe ko. John E. Barr mɔɔ ɛnee ɔlɛyɛ adekpakyelɛ gyima wɔ Britain wɔ zɔhane mekɛ ne na nzinlii ɔrabokale Neazo Eku ne anwo la hanle kɛ: “Wɔ 1936 kɔdwu 1945 anu, ɛnee me gɔnwo a le gramafuu ne. Nɔhalɛ nu, wɔ zɔhane mekɛ ne, ɛnee saa bie ɛnle me nwo a mennwu ɛleka mɔɔ meluolua a. Ɛte Adiema Rutherford ane wɔ anlenkɛ ne anloa a ɔmaa anwosesebɛ kpole; ɔmaa ɛte nganeɛ kɛ ɔ nee wɔ a gyi ɛkɛ a. Nɔhalɛ nu, milahyinli ne mɔɔ yɛvale yɛlile gyima la ammaa yɛangola kilehile kpalɛ wɔ daselɛlilɛ nu na edwɛkɛ ne aha bɛ ahonle.”

6, 7. (a) Nvasoɛ mɔɔ wɔ daselɛlilɛ ngɛlata mɔɔ bɛvale bɛlile gyima la azo nee ngyegyelɛ mɔɔ wɔ nu la bie a le boni? (b) Adenle boni azo a Gyihova ‘ɛva ye edwɛkɛ ne ɛwula yɛ nloa’ a?

6 Daselɛlilɛ ngɛlata. Wɔ 1933 ne mɔlebɛbo, bɛmanle nolobɔlɛma anwosesebɛ kɛ bɛva daselɛlilɛ ngɛlata bɛli gyima wɔ azua nu daselɛlilɛ nu. Ɛnee kɛlata ne tɛtɛlɛ le enkyi nsa yɛɛ ye tendenle le enkyi nnu. Baebolo nu edwɛkɛ sikalɛ nee Baebolo nwo mbuluku nwo edwɛkɛ mɔɔ bɛbahola bɛava bɛamaa suamenle ne la a wɔ zo a. Nolobɔlɛnli ne bava kɛlata ne amaa suamenle ne na yeaha kɛ ɔgenga. Lilian Kammerud mɔɔ zonlenle kɛ edwɛkpatɛlɛvolɛ wɔ Puerto Rico nee Argentina la hanle kɛ: “Me nye liele daselɛlilɛ ngɛlata gyima ne anwo.” Duzu ati ɔ? Ɔhanle kɛ: “Tɛ yɛ muala a ɛnee yɛkola yɛdi daselɛ kpalɛ a. Yemɔti ɔboale me ɔmanle menwunle kɛzi bɛdi menli daselɛ la kpalɛ.”

Daselɛlilɛ kɛlata (Italian)

7 Adiema David Reusch mɔɔ bɛzɔnenle ye wɔ 1918 la hanle kɛ: “Daselɛlilɛ ngɛlata ne boale mediema kpalɛ, ɔluakɛ menli ekyi bie a dele nganeɛ kɛ bɛkola bɛka edwɛkɛ ne pɛpɛɛpɛ a.” Ɛnee deɛ ɛhye lɛ ye ngyegyelɛ. Adiema Reusch hanle kɛ: “Ɔdwu mekɛ ne bie a, yɛyia menli mɔɔ bɛdwenle kɛ yɛngola tendɛ la. Ɛnee yɛ nuhua bie mɔ ɛngola tendɛ wɔ adenle bie azo. Noko, ɛnee Gyihova ɛlɛsiezie yɛ kɛ ye azonvolɛ yeamaa yɛali menli daselɛ. Ɔnrɛhyɛ, ɔbava edwɛkɛ ne yeawula yɛ nloa ɔlua Ngɛlɛlera ne mɔɔ ɔbahilehile yɛ yeamaa yɛava yɛali gyima wɔ azua nu la azo. Teokelase Ɛzonlenlɛ Sukulu ne mɔɔ bɛbɔle ɔ bo wɔ 1940 la manle yɛholale yɛyɛle ɛhye.”​—Bɛgenga Gyɛlɛmaya 1:6-9.

8. Kɛ ɔkɛyɛ na wɔamaa Kelaese atete wɔ ɛ?

8 Mbuluku. Ɔvi 1914, Gyihova menli ɛyɛ mbuluku ngakyile mɔɔ bo 100 mɔɔ kilehile Baebolo edwɛkɛ adile nu a. Bɛyɛle zɔhane mbuluku ne bie titile kɛ bɛfa bɛatete nolobɔlɛma bɛamaa bɛanwu daselɛ di kpalɛ. Anna Larsen mɔɔ wɔ Denmark, mɔɔ yeyɛ nolobɔlɛnli kɛyɛ ɛvolɛ 70 la hanle kɛ: “Gyihova luale Teokelase Ɛzonlenlɛ Sukulu ne nee nwolɛ mbuluku mɔɔ yɛ sa hanle bɛ la azo boale yɛ ɔmanle yɛyɛle nolobɔlɛma kpalɛ. Mekakye kɛmɔ lumua wɔ mbuluku zɔhane mɔ anu la a le Theocratic Aid to Kingdom Publishers mɔɔ bɛyele wɔ 1945 la. “Equipped for Every Good Work,” mɔɔ bɛyɛle ye wɔ 1946 la doale zo. Kɛkala yɛlɛ Benefit From Theocratic Ministry School Education ne mɔɔ bɛyɛle ye 2001 la.” Nɔhalɛ nu, Teokelase Ɛzonlenlɛ Sukulu ne nee mbuluku mɔɔ boka nwo la ɛboa kpalɛ ɛmaa Gyihova ‘ɛyɛ yɛ sonvolɛma.’ (2 Kɔl. 3:5, 6) Wɔva ɛ nwo wɔwula Teokelase Ɛzonlenlɛ Sukulu ne anu ɔ? Ɛfa wɔ Ministry School buluku ne ɛba debiezukoalɛ dapɛne biala na ɛnea nuhua wɔ mekɛ mɔɔ sukulu zo neavolɛ ne ɛlɛka nuhua edwɛkɛ la ɔ? Saa ɛyɛ ye zɔ a, ɛbamaa Kelaese atete wɔ na wɔayɛ kilehilevolɛ kpalɛ.​—2 Kɔl. 9:6; 2 Tem. 2:15.

9, 10. Gyima boni a mbuluku ɛli wɔ nɔhalɛ ma ne ɛlualɛ nee zolɛ nzule ɛgugualɛ nu a?

9 Eza Gyihova ɛboa yɛ ɔlua ye ahyehyɛdeɛ ne mɔɔ ɔmaa bɛmaa yɛ mbuluku mɔɔ boa nolobɔlɛma ɔmaa bɛkilehile mɔlebɛbo Baebolo ngilehilelɛ nu la azo. The Truth That Leads to Eternal Life buluku ne titile boale kpalɛ. Bɛlumuale bɛyɛle ye wɔ 1968 na ɔnyianle menli nwo zo tumi ndɛndɛ. November 1968 Kingdom Ministry ne hanle kɛ: “Menli dɔɔnwo ɛlɛkpondɛ Truth buluku ne bie, yemɔti wɔ September, Ahyehyɛdeɛ ne gyima ne mɔɔ wɔ Brooklyn la manle mediema titile bie yɛle gyima nɔɔzo.” Edwɛkɛ ne doale zo hilehilele nuhua kɛ: “Wɔ mekɛ bie anu wɔ August, ɛnee Truth mbuluku mɔɔ bɛkpondɛ la bo mɔɔ yɛfa yɛkɔ la azo mgbe ko nee foa!” Ɔkadwu 1982 la, ɛnee bɛyɛ buluku ne mɔɔ bo mgbe 100 la wɔ aneɛ 116 anu. Wɔ ɛvolɛ 14 anu, ɔvi 1968 kɔdwu 1982, Truth buluku ne boale manle Belemgbunlililɛ nolobɔlɛma mɔɔ bo mgbe ko la rabokale nwo. b

10 Bɛyele Duzu A Baebolo ne Kilehile Amgba A?, Baebolo ɛzukoalɛ buluku bieko mɔɔ le ngakyile la wɔ 2005. Bɛlumua bɛyɛ buluku ne kɛyɛ mgbe 200 wɔ aneɛ 256 anu! Boni a ɛvi nu ɛra a? Wɔ ɛvolɛ nsuu pɛ anu, ɔvi 2005 kɔdwu 2012, menli kɛyɛ mgbe ko apenle ɛya nwiɔ rayɛle edwɛkpa ne nolobɔlɛma. Wɔ mekɛ ko ne ala anu, menli dodo mɔɔ bɛ nee yɛ sukoa Baebolo ne la hɔle anwuma ɔvi kɛyɛ mgbe nsia kɔdwu mɔɔ bo mgbe mɔtwɛ apenle ɛya nsuu. Nɔhalɛ nu, Gyihova ɛlɛyila mɔdenle mɔɔ yɛlɛbɔ yɛalua Belemgbunlililɛ ma ne na yɛagugua zolɛ nzule la azo.​—Bɛgenga 1 Kɔlentema 3:6, 7.

11, 12. Kɛmɔ ngɛlɛlera mɔɔ bɛhwe adwenle bɛhɔ zolɛ la kile la, nwane mɔ a bɛhɛlɛle yɛ magazine ne mɔ bɛmanle bɛ a?

11 Magazine. Mɔlebɛbo ne, ɛnee “mboane ekpunli ekyi,” menli mɔɔ “Nyamenle ɛvɛlɛ bɛ la” ati a bɛyɛ Ɛzinzalɛ Arane ne a. (Luku 12:32; Hib. 3:1) Gyihova ahyehyɛdeɛ ne yɛle magazine bieko wɔ October 1, 1919 manle maanlema. Baebolo Sukoavoma nee maanlema anye liele zɔhane magazine ne anwo kpalɛ, na wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu ɛnee bɛkyɛ ye dɔɔnwo bɛtɛla Ɛzinzalɛ Arane ne. Bɛlumuale bɛvɛlɛle magazine zɔhane The Golden Age. Wɔ 1937, bɛhakyile duma ne bɛyɛle ye Consolation. Akee wɔ 1946 anu, bɛravɛlɛle ye Awake!

12 Wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu, kɛzi bɛkɛlɛ Ɛzinzalɛ Arane ne nee Awake! ne la ɛhakyi noko bodane ne ɛtɛkakyile, yemɔ a le kɛ ɔbɔ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne nolo na yeamaa bɛanyia Baebolo ne anu diedi. Ɛnɛ, bɛyɛ Ɛzinzalɛ Arane ne mɔɔ yɛsukoa nee maanlema ɛdeɛ. “Sonvolɛma mɔɔ ɛha la,” mɔɔ bɛmɛ a le “mboane ekpunli ekyi” ne nee ‘mboane gyɛne’ ne la ati a bɛyɛ mɔɔ yɛsukoa la a. c (Mat. 24:45; Dwɔn 10:16) Menli mɔɔ bɛtɛnwunle nɔhalɛ ne na bɛbu Baebolo ne nee Nyamenle la titile ti a bɛyɛ maanlema ɛdeɛ ne a. (Gyi. 13:16) Bɛyɛ Awake! ne noko bɛmaa menli mɔɔ bɛze Baebolo ne nee nɔhalɛ Nyamenle Gyihova anwo debie ekyi la.​—Gyi. 17:22, 23.

13. Duzu a maa yɛ magazine ne mɔ yɛ ngakyile a? (Bɛzuzu edwɛkɛ “ Ewiade Mbuluku Nwo Kɛlɛtokɛ” anwo.)

13 Ɔkadwu 2014 ne mɔlebɛbo la, ɛnee bɛyɛ Awake! ne mɔɔ bo mgbe 44 yɛɛ bɛyɛ Ɛzinzalɛ Arane ne kɛyɛ mgbe 46 siane biala. Bɛhilele Awake! ne abo bɛhɔle aneɛ kɛyɛ 100 anu, yɛɛ bɛhilele Ɛzinzalɛ Arane ne abo bɛhɔle aneɛ mɔɔ bo 200 la anu, ɛhye manle bɛyɛle magazine mɔɔ bɛhile ɔ bo bɛhɔ aneɛ dɔɔnwo anu na bɛkyɛ ye dɔɔnwo bɛtɛla biala wɔ ewiade a! Ɔnle kɛ anyuhɔlɛ dɔɔnwo ɛhye mɔɔ yɛnyia la yɛ yɛ nwanwane. Edwɛkɛ mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ bɛbabɔ ye nolo wɔ ewiade amuala la a wɔ magazine ɛhye mɔ anu a.​—Mat. 24:14.

14. Duzu a yɛmaa menli anwosesebɛ kɛ bɛyɛ a, na duzu ati ɔ?

14 Baebolo ne. Adiema Russell nee ɔ gɔnwo mɔ hakyile gyima ne mɔɔ bɛdua zo bɛyɛ mbuluku la duma wɔ 1896 amaa bɛava edwɛkɛkpɔkɛ Baebolo bɛaboka nwo; bɛravɛlɛle ye Watch Tower Bible and Tract Society. Ɛnee nzenzaleɛ ne fɛta ɔluakɛ Baebolo ne a le debie titile mɔɔ bɛdua zo bɛtɛlɛ Belemgbunlililɛ edwɛkpa ne anu a. (Luku 24:27) Mɔɔ nee gyima ne mɛla adenle zo duma ne yia la, Nyamenle menli ɛbɔ mɔdenle ɛhyɛ Baebolo ne na bɛmaa ye ɛgengalɛ nwo anwosesebɛ. Kɛ neazo la, wɔ 1926 yɛvale yɛ milahyinli yɛyɛle The Emphatic Diaglott, Keleseɛnema Giliki Ngɛlɛlera ne mɔɔ Benjamin Wilson hilele ɔ bo la. Wɔ 1942 mɔlebɛbo, yɛyɛle King James Version ne amuala kɛyɛ 700,000 na yɛhyehyɛle. Wɔ ɛvolɛ nwiɔ pɛ anzi, yɛbɔle ɔ bo yɛyɛle American Standard Version ne mɔɔ fa Gyihova duma ne di gyima wɔ ɛleka 6,823 la. Ɔkadwu 1950 la, ɛnee yɛhyɛ mɔɔ bo 250,000.

15, 16. (a) Duzu a ɛ nye die nwo wɔ New World Translation ne anwo a? (Bɛzuzu ɛlɛka “ Baebolo Ngilebɛbo Mɔɔ Ɛlɛnyia Anyuhɔlɛ” la anwo.) (b) Kɛ ɔkɛyɛ na wɔamaa Gyihova aha wɔ ahonle ɛ?

15 Bɛyele New World Translation of the Christian Greek Scriptures ne wɔ 1950 ne anu. Bɛyele New World Translation of the Holy Scriptures ne mɔɔ bɛhɛlɛ ɔ muala bɛwie la wɔ 1961. Ngilebɛbo ɛhye di Gyihova eni ɔlua ye duma ne mɔɔ bɛva bɛwula ɛleka mɔɔ ɔvindele wɔ tete Hibulu ngɛlɛlera ne anu la azo. Eza duma ne finde fane 237 wɔ Keleseɛnema Giliki Ngɛlɛlera ne anu. Amaa bɛanwu kɛ ɔdi munli yɛɛ ye ɛgengalɛ ɛnyɛ se la, bɛzia bɛnleɛnlea New World Translation ne anu fane dɔɔnwo, bɛyɛle kenlensa ye ala ɛdeɛ ne wɔ 2013. Badwu 2013, bɛyɛ New World Translation ne amuala anzɛɛ ye foa bie mɔɔ bo mgbe 201 wɔ aneɛ 121 anu.

16 Edwɛkɛ boni a bie mɔ ɛha wɔ New World Translation ne mɔɔ bɛkenga ye wɔ bɛ aneɛ nu la anwo a? Nrenya bie mɔɔ vi Nepal la hanle kɛ: “Ɛnee Nepalese Baebolo dɛba ne mɔɔ yɛlɛ la anu yɛ se maa menli dɔɔnwo, ɔluakɛ aneɛ dɛba a bɛvale bɛhɛlɛle a. Noko kɛkala, yɛkola yɛte Baebolo ne abo kpalɛ ɔluakɛ aneɛ mɔɔ yɛka la ala a bɛvale bɛhɛlɛle a.” Mɔɔ raalɛ bie mɔɔ wɔ Central African Republic bɔle ɔ bo kɛ ɔkenga Sango Baebolo ne la, ɔbɔle ɔ bo kɛ ɔsu na ɔhanle kɛ: “Aneɛ mɔɔ mete ɔ bo la ɛne.” Kɛmɔ raalɛ ne yɛle la, yɛ nuhua ko biala bahola amaa Gyihova aha yɛ ahonle ɔlua ye Edwɛkɛ ne mɔɔ yɛbagenga ye dahuu la azo.​—Edw. 1:2; Mat. 22:36, 37.

Yɛ Nye Sɔ Ninyɛne Ne Nee Ndetelɛ Ne Mɔ

17. Kɛzi ɛbahile kɛ ɛ nye sɔ ninyɛne nee ndetelɛ mɔɔ ɛnyia ye la ɛ, na saa ɛyɛ ye zɔ a, duzu a bavi nu ara a?

17 Asoo ɛ nye sɔ ninyɛne nee ndetelɛ mɔɔ Belemgbunli Gyisɛse Kelaese fa maa yɛ ngyikyi ngyikyi la? Asoo ɛnyia mekɛ ɛkenga mbuluku mɔɔ Nyamenle ahyehyɛdeɛ ne yɛ la, na ɛfa ɛboa awie mɔ? Saa ɛyɛ ye zɔ a, ɛnee ɛ nee Adiema Opal Betler mɔɔ bɛzɔnenle ye wɔ October 4, 1914 la yɛ adwenle wɔ edwɛkɛ mɔɔ ɔhanle la anwo. Opal hanle kɛ: “Me nee me hu [Edward] ɛva gramafuu ne nee daselɛlilɛ ngɛlata ɛli gyima wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo anu. Yɛvale mbuluku, buluku ekyi, nee magazine yɛlile daselɛ wɔ azua nu. Yɛbɔle edwɛkɛ ne nolo na yɛdole ɛlɔnwɔne yɛhyehyɛle mbuluku. Nzinlii bɛtetele yɛ bɛmanle yɛnwunle kɛzi bɛyɛ sia kɔkpɔla na bɛ nee menli mɔɔ anye die Baebolo ne anwo yɛ Baebolo ɛzukoalɛ wɔ azua nu la. Ɛnee ɔnla aze noko ɔyɛ anyelielɛ.” Gyisɛse bɔle ɛwɔkɛ kɛ ye maanlema ne bayɛ gyima ɛsesebɛ alua ma ne na bɛabu, noko bɛ nye balie. Menli mgbe dɔɔnwo mɔɔ bɛle kɛ Opal la kola di daselɛ kɛ zɔhane ɛwɔkɛ ne le nɔhalɛ.​—Bɛgenga Dwɔn 4:35, 36.

18. Nwolɛ adenle boni a yɛlɛ a?

18 Bie a menli mɔɔ bɛtɛbayɛle Belemgbunli ne azonvolɛ la babu Nyamenle menli kɛ ‘bɛnze nwoma.’ (Gyi. 4:13) Wɔmɔ dwenle nwolɛ nea! Menli mɔɔ bɛnze nwoma la a Belemgbunli ne ɛlɛmaa bɛahɛlɛ mbuluku dɔɔnwo, bɛahile ɔ bo na bɛahyɛ ye wɔ ewiade amuala a! Mɔɔ tɛla ɔ muala la, yetete yɛ yɛɛ yemaa yɛ anwosesebɛ kɛ yɛva ninyɛne ɛhye mɔ yɛli gyima yɛdɛlɛ edwɛkpa ne anu wɔ ewiade amuala. Nea nwolɛ adenle mɔɔ yɛnyia kɛ yɛ nee Kelaese ɛlɛdua nɔhalɛ ma na yɛahwe ɛdoavolɛma a!

a Wɔ ɛvolɛ bulu mɔɔ ɛze ɛhɔ la ala anu, Gyihova menli ɛyɛ mbuluku mɔɔ gyi Baebolo ne azo mɔɔ bo mgbe mgbe 20. Bieko, menli mɔɔ bo mgbe mgbe nwiɔ mgbe ɛya nsuu la a kɔ yɛ Intanɛte Gyimalilɛ ɛleka, jw.org azo wɔ ewiade amuala a.

b Baebolo ɛzukoalɛ ninyɛne bie mɔ mɔɔ ɛboa nolobɔlɛma ɛmaa bɛhilehile Baebolo nɔhalɛ ne anu la a le The Harp of God (bɛyɛle ye 1921), “Let God Be True” (bɛyɛle ye 1946), You Can Live Forever in Paradise on Earth (bɛyɛle ye 1982), nee Knowledge That Leads to Everlasting Life (bɛyɛle ye 1995).

c Saa ɛkpondɛ yɛ ndelebɛbo fofolɛ mɔɔ fane “sonvolɛma mɔɔ ɛha” la anwo ngilehilenu a, nea “Sonvolɛ Nɔhavo Mɔɔ Ze Nrɛlɛbɛ La A Le Boni?” mɔɔ wɔ July 15, 2013, Ɛzinzalɛ Arane ne mukelɛ 13 la.