Skip to content

Skip to table of contents

14 EKOBEE

Kɔ Kaka Ue Bu Dɛ̄dɛɛ̄ Nu

Kɔ Kaka Ue Bu Dɛ̄dɛɛ̄ Nu

“[I] gbī edoo dɛ̄dɛɛ̄ nu leere.”—PYA HIBRU 13:18.

1, 2. Tɔɔ̄loo Jɛhova doodoo wa sɔ̄ a muɛ̄ kɔ i piiga lo ekɔ kaka ue ni?

SƆ̄ ZIĪ nwiīnɛɛdam gaa bee aa tɔkpa ziī dee, a bee muɛ̄ wallet kpugi mma bu a le kɛnɛkɛ̄. E na edoo a? Dap su. Mɛ taāwo, a obara ma tɛ-ɛrɛ. Sɔ̄ ye ka dā nu a doo, bu ye bee ye ɛɛ loo kaāna.

2 Bu gbɛnɛ-edo tɛ le ka wee ɛɛ sɔ̄ wa gbomiɔŋɔ kɔ kaka. Jɛhova i Tɛ a le li bunyɔɔ lu “Bari a bɔloo eture nyiɛ loo,” sa a ɛɛrɛ ye bu sɔ̄ i kɔ kaka. (Le-yɔɔ 31:5) I gbī edoo nu e’ɛɛrɛ ye bu sa “doo dɛ̄dɛɛ̄ nu leere.” (Pya Hibru 13:18) Doo i kɔ ue nyɔɔ nia nu a dap doo kɔ kɔ kaka ue a aga i bah. Lɛɛ i ɛp pio biī i ɛrɛ lo i doo dogo a kaāna.

TƆƆ̄DUM A KAĀNA BU I LOO

3-5. (a) Bu mɛ sīdee na i dap dag aba ii a? (b) E na eyerebah i nɛ lo ekaāna bu i loo a?

3 Lɛɛ i gae dap kɔ kaka ue nɛ pya dɔɔ̄na, i ɛrɛ e kaāna bu ilii loo. Lo ama naa wee aadee waɛ. Bu tua sɔ̄ o’oo tup zua a, pya wuga ba bee le bu bɔŋanaloo Leodisia bee dag aba aba kɛɛrɛ kɔ ba gaa dooe nu a nia Bari, sɔ̄ bu kaka ba naa gaa bee doo. (Mumuuna 3:17) Ili dap nage dag aba ii kiiloo dua nɛɛ i lu.

4 Jemes a wee nyɔɔnɛ dumɛ Jizɔs bee baatɛ̄ kɔ: “Lo a le ɛrɛgeba nɛɛ kɛɛrɛ kɔ alue nɛɛ a ɛrɛ bɔɔ loo Bari sa naa bɔp ye edɛm, mɛ a gaa dag ye beenyiɛ, aabɔɔ loo Bari nɛɛ ama lu yɔrɔ.” (Jemes 1:26) I gaa dag aba ii lo i kɛɛrɛ kɔ kuma sɔ̄ i gaa dooge pio le nu a, bu Bari naale ebiira lo i doo piya nu ale gbɛ nɛɛ ale lo i kɔ esah. E na eyerebah i nɛ kɔ i aa dag aba ii a?

5 Sɔ̄ i ɛp bu taŋaligi, i dap muɛ̄ kɛ̄ i mɛā doo nyɔɔ i ekpaloo. Sɔ̄ i buū Baibol, i dap muɛ̄ dua nɛɛ i lu bu li. Baibol dap i yerebah nɛ lo esuā kɛ̄ i agaloo le kɛ̄ i ɔloo. I suā kɛ̄ alu ebɛɛ̄ kɔ i nyaa bu i ekɛɛrɛ, i dogo, le kɛ̄ i kɔ ue doo. (Buū Jemes 1:23-25.) Mɛ lo i kɔ bu i loo kɔ ii ɛrɛe lɔgɔ pɔrɔ, lo sɔ̄, ii le edap nyaa dookɛ̄ alu ebɛɛ̄ doo. Nyɔɔwo, alu ebɛɛ̄ kɔ i su Baibol ɛma aba ii. (Yɔɔ-To 3:40; Hagai 1:5) Yere kara yere nage bah kɔ i suā taɛ nɛɛ i lu. I dap bara Jɛhova kɔ a gbī i tɛ̄ sa i yerebah nɛ kɔ i muɛ̄ kɛ̄ i tɛɛ̄ ekwɔ lokwa i dap kwabaloo. (Le-yɔɔ 139:23, 24) I nyɛŋiabu kɔ “nɛɛ a bɛga lu saāŋa loo Jɛhova, mɛ pya a yira kaāna na a ture nyiɛ loo a.”—Kam 3:32.

KƆ KAKA BIE BUTƆ

6. E na anua dam le wa ekɔ kaka nɛ ziī a?

6 Kɔ kaka ue lu ebɛɛ̄ bie butɔ. Sɔ̄ dam le wa naa gɔ̄ nu loo ziī, loo wa esukɛ̄ sa ba dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ ziī kaāna. Lu nɛɛ a naa kaāna bu iya dam le wa dap sira bu keekee sīdee. Bu edoba, nɛɛ e’ira wa ale iya dam dap kɔ ue nɛ nɛɛ a naale ye wa ale ye dam yemakɛ̄ ale ɛp foto ekotɛ̄ nɛɛ, ale ɛrɛ taɛ bu dɔɔ̄na nɛɛ bu gɔā. Yere nukuādɛɛ̄ loo nu nɛɛ ɛm Le-yɔɔ bee kɔ, kɔ: “Mm yɔ pya kɔ esah ɛŋɛtɛ̄ aba dɔ, ale yɔ pya baɛsī bɔŋanaloo.” (Le-yɔɔ 26:4) Lo oo kɔ kaka nɛ o dam ale o wa, kere bu nyiɛ a, enua taāŋa bu o iya dam le wa.

Nwaabah amana ɛrɛgeba nu e nɛ taāŋa o iya dam le wa

7, 8. Bu mɛ sīdee na o dap su Baibol tɔŋɛ tɔɔ̄dum a kaāna pya miɔŋɔ a?

7 Bɔnage loo kɔ pya miɔŋɔ a suā kɔ kɔ kaka ue lu ebɛɛ̄. Pya tɛ le ka dap su Baibol wa tɔŋɛ lo ama. Baibol kue bee pya nɛɛ ba naa bee tɔɔ̄dum a kaāna: Ekan bee lu nɛɛ biu; Gehazi bee kɔ esah lo e’ɛrɛ kpugi, e Judas bee yib kpugi sa sɔ̄ esaa a lɛɛ Jizɔs loo 30 kpugi silva.—Joshua 6:17-19; 7:11-25; 2 Pya Mɛnɛ-Buɛ̄ 5:14-16, 20-27; Matiu 26:14, 15; Jɔn 12:6.

8 Baibol aara nage gbɛnɛ-edo le edoba akiiloo pya nɛɛ ba bee tɔɔ̄dum a kaāna: Jekɔb bee zū pya ye miɔŋɔ nɛɛdam kɔ ba a obara kpugi ba bee muɛ̄; Jɛfta le ye sira bee mmɛɛ̄ wa yii nɛ Bari, le Jizɔs lo a bee tɔɔ̄dum a kaāna kere bu e’aga kɛ̄tɔɔ̄. (Jɛnɛsis 43:12; Pya biaɛ 11:30-40; Jɔn 18:3-11) Pya edoba ama dap yerebah nɛ pya gbomiɔŋɔ kɔ ba a suā kɔ kɔ kaka lu gbɛnɛ.

9. Sɔ̄ tɛ le ka kɔ kaka eyerebah nɛ pya wa miɔŋɔ doodoo wa?

9 Pya tɛ le ka dap nɔ nu aāloo gbɛnɛ ue Baibol kɔ ama, lo a kɔ: “Olo o tɔgɛ dɔɔ̄na nɛɛ, o tɔgɛge oloo loo? Olo o zue, nɛɛ aa yib biu, olo yib ni? (Pya Rom 2:21) Pya miɔŋɔ suā sɔ̄ wa tɛ le ka gaa kɔ ziī nu, sa doo lo dɔɔ̄na. Lo i kɔ nɛ pya i miɔŋɔ kɔ ba a kɔ kaka, mɛ ili ii kɔ, ba ekwɔa. Lo gbomiɔŋɔ muɛ̄ kɔ wa tɛ le ka kɔ esah, kere bu nwīgbagbara nu, kɛ̄ alaba edoo nage lo. (Buū Luk 16:10.) Mɛ sɔ̄ gbomiɔŋɔ muɛ̄ kɔ wa tɛ le ka tɔɔ̄dum a kaāna, edap wa yerebah nɛ kɔ ba alu pya tɛ le ka a bɔloo eture nyiɛ loo sɔ̄ ba e’ɛrɛ alaba miɔŋɔ.—Kam 22:6; Pya Ɛfɛsɔs 6:4.

TƆƆ̄DUM A KAĀNA BU BƆŊANALOO

10. Bu mɛ sīdee na i dap kɔ kaka ue nɛ pya nɛɛ le i gbaa lu Nɛɛ Kraist a?

10 Lunage ebɛɛ̄ kɔ i kɔ kaka ue nɛ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa ba lu Nɛɛ Kraist. Waɛ kɔ ue nɛɛ gaa kɔ a sikɛ̄ lu gɔm, sa lunage ue egbee bee nɛɛ. Lo i kɔ ziī ue gbɛnɛkpo sɔ̄ sɔ̄ ii suā sɛh a luge kaka, i dap yɛgɛ esah. A bɔloo kaāna kɔ nɛɛ a ‘ɔbɛ baɛ ye ekpa nyɔɔnu.’ (Kam 10:19) Lu nɛɛ a kɔ kaka naa kura kɔ i kɔ dɛ̄dɛɛ̄ nu i kɛɛrɛ, suā, ale nu i bee dā. Kere nu i gbī ekɔ lu kaka, dap lu kɔ a naa kuu i, ale a naa bɔloo kɔ i wee kɔ. (1 Tɛsalɔnaika 4:11) Pio nɛɛ wee leere ue aba aba sɔ̄ ba kɔ bag egā muɛ̄ ue sa kɔ: “Ɛɛ kaka na m gaa kɔ a.” Mɛ doodoo pya nɛɛ Jɛhova, i gbī kɔ i ekɔaue alu ewonu le fɛgɛ dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄.—Buū Pya Kɔlɔsi 4:6.

11, 12. (a) Bu mɛ sīdee na nɛɛ a esia pɔrɔ dap doo kɔ ye kɛ̄tɔɔ̄ a bee piya gbɛnɛ lo a naa kɔ kaka a? (b) Pio amunu ebip na i dap bip aba ii a? (c) Bu mɛ sīdee na i tɔɔ̄dum a kaāna nɛ bɔŋanaloo a?

11 Jɛhova etubobaloo pya kanɛɛ kɔ ba a yerebah nɛ bɔŋanaloo. Ewaɛbah pya kanɛɛ eyerebah i nɛ lo i kɔ kaka ue wa nɛ. E na anua a? Lo loo a dumɛ sa o si loo dɔktɔ kɔ a yerebah a nɛ, o gɔ̄ge pio nu a a dumɛ ye lɛɛloo ni? Lo o doo wo, edap doodoo wa a yerebah nɛ ni? Bu aba sīdee ama, lo i tɛɛ̄ ziī gbɛnɛ ekwɔ, i aa kɔ esah kumaloo. Taāwo, i pii pya kanɛɛ sa kɔ taɛ kɛ̄ a bee sira doo wa nɛ. (Le-yɔɔ 12:2; Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 5:1-11) Nyaawo, naa kɛɛrɛbu dɔɔ̄na kɛ̄tɔɔ̄: Lo o suā kɔ o gbo doo ziī gbɛnɛ piya nu a? (Levitikɔs 5:1) O kɔge kɔ: “Lo m lu ye kaāna gbo, M sere bu gɔā ni”? Sɛh o nyɛŋiage bu kɔ pya kanɛɛ le lo eyerebah ye nɛ kɔ a kwabaloo ye dogo sa sikɛ̄ ɛrɛ le gbanialoo kiikɛ̄ Jɛhova le ni?—Pya Hibru 13:17; Jemes 5:14, 15.

12 Lunage ebɛɛ̄ kɔ i tɔɔ̄dum a kaāna nɛ bɔŋanaloo sɔ̄ i gaa lɛa kpɛa tam bah, doodoo sɔ̄ i gaa ɛm kɛ̄ i bee zue ue doo. Sa i kɔnage kaka ue sɔ̄ i gaa biibahtɛ̄ kpa lo elu nɛɛ sɛmdee ale yii bu dɔɔ̄na bee esiatam.—Buū Kam 6:16-19.

13. Bu mɛ sīdee na i dap tɔɔ̄dum a kaāna lo i gaa nyɔɔnɛ nɛɛ le ii gbaa lu Nɛɛ Kraist doo gbora a?

13 Lu ebɛɛ̄ kɔ pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa ba lu Nɛɛ Kraist aa kɔnia ue akiiloo gbora sɔ̄ a gaa lu etaāŋabah Bari. Bu edoba, ii wee doo gbora bie Tɔ Nɔnu Buɛ̄-mɛnɛ ale bie uwe zue ue. E a naa lu ebɛɛ̄ kɔ i ziā pya wuga bu i gbora. Lo o su Pya Ekeebee loo tam, kpɛ wa kpugi nyɔɔ sɔ̄, kpɛ wa kuma nu o bee yiga, sa wa nɛ nu a wa kuu bu lok. Dap lu kɛ̄ ekuū wa dɛɛ̄loo doo sɔ̄ loo wa dumɛ ale kpugi o kpɛ wa kɔ ba a su ɛā kina ekpeloo. (1 Timɔti 5:18; Jemes 5:1-4) E lo nɛɛ a a su loo tam le ɔɔ lu nɛɛ Ekeebee, o aa ɛmadɛɛ̄ kɔ a aara a nua kee. (Pya Ɛfɛsɔs 6:5-8) Si tam kuma sɔ̄ bui bee biraloo kɔ o sie, le dookɛ̄ a bee lu ekpɛ a kpugi doo.—2 Pya Tɛsalɔnaika 3:10.

14. E na pya Nɛɛ Kraist edoo lɛɛ ba gae gbaa doo gbora a?

14 E lo i nyɔɔnɛ pya i wuga nɛɛdam ale nɛɛwa bu yira doo gbora a? Dap lu kɔ o yere o kpugi bu lo gbora ale bui bɔgara kpugi ziī. Bu dua kɛ̄tɔɔ̄ ama, i su zuurabahtɔ̄ Baibol a dɔbiī a kɔ: Ɛm dɛ̄dɛɛ̄ ɛɛ sere kɛ̄! Sɔ̄ nɛɛ mɔmanudɛɛ̄ Jeremia bee yaɛ nam, a bee ɛm baɛ ebakpa loo lo nam, sa nɛ ziī eba pya ekeebee kɔ ba a biibahtɛ̄, sa alu ekpooge lokwa a dap lu esu daānu li deesī. (Jeremia 32:9-12; buū nage Jɛnɛsis 23:16-20.) Pio nɛɛ kɛɛrɛ kɔ ɛm kpa sere kɛ̄ bee kɔ ba naa dɛrɛe nyiɛ nyɔɔ wa wuga. Mɛ bu kaka, ɛm kpa loo nu dap lɛɛ ekwɔ edaābeeloo, lɔlɔgara, le kana. Kere sɔ̄ o gaa doo o gbora, nyɛŋia bu kɔ doo kɔ efɛɛloo a le bu bɔŋanaloo kuī eenyɔɔ ɛrɛgeba gbora.—1 Pya Kɔrint 6:1-8; buū 30 Ue ale dumɛ.

TƆƆ̄DUM A KAĀNA KIIKƐ̄ PYA BƐBƐƐ NYƆUWE LE

15. Ziā nɛɛ sɔ̄ i gaa doo gbora tɔɔ̄loo Jɛhova doodoo wa?

15 I ɛrɛ ekɔ kaka ue nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ, gbaā nage loo pya a naale Pya Ekeebee Jɛhova. A kuī loo Jɛhova sɔ̄ i kɔ kaka ue. “Nu doā-nu esah lu saāŋa loo Jɛhova, mɛ nu doā-nu a kaāna lu nu a ye nia.” (Kam 11:1; 20:10, 23) Bu sɔ̄ a bee lu e’ɛm Baibol, wee lu esu nu doā-nu daānu sɔ̄ ba gaa uradu. Mɛ pio pya uradu bee ziā pya a wa yaɛ nu bah tɛ̄maloo enɛ wa nu a tera loo nu ba bee yiga ale kɔ ba a kpɛ kpugi emanyɔɔ kpugi ba ebee kpɛ. Dookɛ̄ a bee le bu sɔ̄ a bee lu e’ɛm Baibol doo, nii’ee gbɛnɛ-edo nɛɛ ziā nɛɛ bu wa gbora. E dookɛ̄ Jɛhova bee baaloo ziā nɛɛ lo sɔ̄ doo, kɛ̄ a baa nage doolo anii’ee.

16, 17. Pya amunu sīdee tɔɔ̄dum a naa kaāna na i kpooraloo lɛɛloo a?

16 Dɛ̄dɛɛ̄ ii kpesī kɛ̄tɔɔ̄ a dap doo kɔ kɔ kaka ue a aga i bah, doodoo sɔ̄ i gaa ɛm kpa kɔ ba a su i loo tam, sɔ̄ i gaa ɛm ue bu fɔm nɛ pya bɛbɛɛ, ale sɔ̄ i gaa ɛm ɛma-ɛp bie tɔkpa. Gbɛnɛ-edo nɛɛ kɔ oo doo pɔrɔ lo o kɔ esah, kɔ ue yɛgɛ, ale agara ue lo edag nɛɛ. Lo ama naa lu i nyɛŋia loo. Baibol bee kɔ sere kɛ̄ kɔ bu kpɛdumɛ dee lo sɔ̄ eku ama, pya nɛɛ e “wereloo aba aba, wereloo kpugi, . . . naa wereloo lɔgɔ nu a lee.”—2 Timɔti 3:1-5.

17 Pio sɔ̄ a dap bee kɔ pya ba tɔɔ̄dum a naa kaāna na nu kiā leere loo bu nyɔuwe a. (Le-yɔɔ 73:1-8) Nɛɛ Kraist dap peere tam a wee si, lu eziā ye loo kpugi, ale lu e’aara ye bu sīdee a naa lee nyɔnɛbee a tɔɔ̄dum a kaāna. Mɛ a lee kɔ i peere ɛrɛgeba nu lo etɔɔ̄dum a kaāna. E na anua a?

PYA LEELEE A AALOO TƆƆ̄DUM A KAĀNA

18. E na anua a lee e’ɛrɛ le bee a?

18 Pya ba ɛrɛ le bee nyɔɔ wa tɔɔ̄dum a kaāna, bɔloo eture nyiɛ loo, sa bɔloo edɛɛa nyɔɔ naɛ̄ bu nyɔuwe ama. Dee le nɛ ziī ziī ii lo e’ɛrɛ dua le bee ama. (Maika 7:2) Bu kaka, pio nɛɛ esu a nua nu mɔm nyɔɔ o tɔɔ̄dum a kaāna sa a kue nɛɛ ezu. Mɛ pya dɔɔ̄na etɔgɛ nia loo o tɔɔ̄dum a kaāna sa wo edoo kɔ ba a dɛrɛ a nyiɛ nyɔɔ. Tɛɛ̄ ɛŋɛnɛ nyɔuwe, lu esuāloo Pya Ekeebee Jɛhova kɔ ba wee tɔɔ̄dum a kaāna. Pio pya ba gaa su nɛɛ loo tam wee gbī Pya Ekeebee Jɛhova nyɔnɛbee ba suā kɔ ba wee tɔɔ̄dum a kaāna. E sɔ̄ ba kpo pya dɔɔ̄na lɛɛ loo tam nyɔɔbee ba naa kɔ kaka, ba naa wee kpo Pya Ekeebee.

I dap nɛ ka Jɛhova tɛ̄maloo i epiaga tam

19. Bu mɛ sīdee na kɔ kaka ue e’ɛrɛ pah nyɔɔ o gbanialoo kiikɛ̄ Jɛhova le a?

19 Kɔ kaka ue bu dɛ̄dɛɛ̄ nu edoo kɔ i ɛrɛ le ekɛɛrɛ beenyiɛ sa nyiɛ i naa nɛ i taāŋa. I dap le doodoo Pɔɔl, lo a bee ɛm kɔ: “I suā bu kaka kɔmɛ i ɛrɛ kaāna ekɛɛrɛ beenyiɛ.” (Pya Hibru 13:18) Lo a kuī eera na bee, lo o piiga lo ekɔ kaka ue bu dɛ̄dɛɛ̄ nu, Jɛhova o wereloo Tɛ emuɛ̄ sa tɔgɛ nia loo o epiaga.—Buū Le-yɔɔ 15:1, 2; Kam 22:1.