Skip to content

Skip to table of contents

5 EKOBEE

Kɛ̄ Ekpooraloo Lɛɛ Loo Nyɔuwe Doo

Kɛ̄ Ekpooraloo Lɛɛ Loo Nyɔuwe Doo

“Buii . . . le loo nyɔuwe.”—JƆN 15:19.

1. Uunɛ lɛɛ Jizɔs gae u, e na a bee ye taɛ̄ŋɛ a?

A BEE le uunɛ lɛɛ Jizɔs gae u. A suā kɔ esaa e’aa yɛɛ pya awee ye nyɔɔnɛ dumɛ, sa wa kɛ̄tɔɔ̄ li deesī bee ye taɛ̄ŋɛ. A kɔ wa nɛ kɔ: “Buii . . . le loo nyɔuwe.” (Jɔn 15:19) Sɔ̄ esaa, a yere kara nɛ ye Tɛ wa kumaloo kɔ: “Ba naa aa bu nyɔuwe, dookɛ̄ mda mm aa bu nyɔuwe doo.” (Jɔn 17:15, 16) E na Jizɔs gaa bee kɔ a?

2. E na a kura “nyɔuwe” lo Jizɔs bee kɔ ue kumaloo a?

2 Bu dɔ kpa kaɛ ama, “nyɔuwe” kiiloo pya nɛɛ ba naa suāloo Bari sa le kɛ̄bah ekpo Setan. (Jɔn 14:30; Pya Ɛfɛsɔs 2:2; Jemes 4:4; 1 Jɔn 5:19) Bu mɛ sīdee na ii “lu loo nyɔuwe” ani? Bu ekobee ue ama, i gaa le kɔ ue nyɔɔ keekee sīdee: I kiisī lo etɔɔ̄ agara nɛ Buɛ̄-mɛnɛ Bari sa tɔɔ̄ kee, lo a kura kɔ ii wee yere kpotɛ̄ lɔgɔ eku bira bɛbɛɛ. I kiī edɔɔ̄ nyɔuwe. I yaanu sa kwaaloo bu sīdee a bɔloo, sa kuūnadɛɛ̄ bu kɛ̄ i ɛmadɛɛ̄ kpugi doo. I yaa nage pya nu nɔ̄ a aaba Bari.—Buū 16 Ue ale dumɛ.

TƆƆ̄ AGARA NƐ BUƐ̄-MƐNƐ BARI

3. Bu mɛ sīdee na Jizɔs bee ɛmadɛɛ̄ bira bɛbɛɛ a?

3 Sɔ̄ Jizɔs bee le a kɛnɛkɛ̄, a bee muɛ̄ kɔ pya nɛɛ ɛrɛ gbɛnɛ-edo taāŋa sa dum aga wa loo. Bu kaka, a bee wa kuūdɛɛ̄loo sa gbī eyerebah wa nɛ. Ekɔ a bee zaāge sī bira bɛbɛɛ ni? Eeye. A bee suā kɔ taɛ nu a bɛɛ̄ pya nɛɛ na Buɛ̄-mɛnɛ Bari, ale bɛbɛɛ Bari. Jizɔs na elu Mɛnɛ loo lo Buɛ̄-mɛnɛ a, e lo Buɛ̄-mɛnɛ na gbɛnɛ nu a bee zue ue kumaloo a. (Daniel 7:13, 14; Luk 4:43; 17:20, 21) Jizɔs naa bee bira bɛbɛɛ, sa a bee tɔɔ̄ kee aaloo dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄. Sɔ̄ Jizɔs bee le kɛ̄sī Mɛnɛ pya Rom a kura Pɔntius Pailet, a bee kɔ: “Mdaa Buɛ̄-mɛnɛ naa aa bu lo nyɔuwe ama.” (Jɔn 18:36) Pya awee ye nyɔɔnɛ dumɛ bee tɔɔ̄ nage kee. Kpa a kura On the Road to Civilization kɔ pya tua tua Nɛɛ Kraist “naa wee bira bɛbɛɛ.” Kɛ̄ pya kaka Nɛɛ Kraist doo nage lo. I kiisī lo eyere kpotɛ̄ Buɛ̄-mɛnɛ Bari sa tɔɔ̄ kee aaloo bira bɛbɛɛ nyɔuwe.—Matiu 24:14.

O dapge baatɛ̄ nu anua o kiisī lo etɔɔ̄ agara nɛ Buɛ̄-mɛnɛ Bari ni?

4. Bu mɛ sīdee na pya kaka Nɛɛ Kraist yere kpotɛ̄ Buɛ̄-mɛnɛ Bari a?

4 Pya a yira dɔ bɛbɛɛ wee kɔ ue bee wa bɛbɛɛ bie dɔɔ̄na edo, nyɔɔwo, ba naa wee bira bɛbɛɛ bie lo edo. Kɛ̄ a le nage doolo loo pya alu etɔ̄ nɔɔ̄ bee ba enyɔɔnɛ Kraist bɛɛ li bunyɔɔ. Pɔɔl bee ɛm ma pya Nɛɛ Kraist alu etɔ̄ nɔɔ̄ bee kɔ: “Ili lu pya kɔ ue bee nɛɛ tɛ̄ma nyɔɔbee Kraist.” (2 Pya Kɔrint 5:20) Pya alu etɔ̄ nɔɔ̄ bee yira dɔ bɛbɛɛ Bari. Ba naa wee bira bɛbɛɛ ale yere bee bu taāŋa a le bu bɛbɛɛ nyɔuwe ama. (Pya Filipai 3:20) Taāwo, ba eyerebah nɛ gbɛnɛ-edo miliɔn pya nɛɛ lo esuā nu akiiloo bɛbɛɛ Bari. Pya “dɔɔ̄na gbo naana pee” ba ɛrɛ bɛābu lo etɔɔ̄dum a kɛnɛkɛ̄ ina deedee bu aā nyɔuwe Bari, yere kpotɛ̄ pya alu etɔ̄ nɔɔ̄ bee. Ba alaba kii nage sī lo etɔɔ̄ kee. (Jɔn 10:16; Matiu 25:31-40) Sirapie kɔ, lɔgɔ kaāna Nɛɛ Kraist naale eyere bee bu bɛbɛɛ nyɔuwe.—Buū Aisaia 2:2-4.

5. Ziī e na anua pya Nɛɛ Kraist naa wee be nɔ̄ a?

5 Pya kaka Nɛɛ Kraist su dɛ̄dɛɛ̄ pya le aba gbaa yiga nua wa butɔ sa gbaaloo ziī kaɛlɛɛ edo ba aa ale kɛ̄ wa kɛ̄tɔɔ̄ mɛā doo. (1 Pya Kɔrint 1:10) Lo i be nɔ̄, lo sɔ̄ i gaa bebe loo pya i butɔ, pya le ii gbaa yiga, lo Kraist bee i nɛ lok kɔ i were wa loo. (Jɔn 13:34, 35; 1 Jɔn 3:10-12) Eetɔɔ̄, Jizɔs bee kɔ nɛ pya awee ye nyɔɔnɛ dumɛ kɔ ba a wereloo pya a wa baaloo.—Matiu 5:44; 26:52.

6. Pya zooro Jɛhova ba ekīnaloo ye nɛ ɛmadɛɛ̄ bɛbɛɛ doodoo wa?

6 Doodoo pya Nɛɛ Kraist, i wee piiga lo elu kaāna nɛɛ bu buɛ̄ i le, kere i tɔɔ̄ kee. Bu edoba, i wee nwadɛɛ̄ pya bɛbɛɛ tɛ̄maloo egbaɛ̄tɔ̄loo wa lok sa kpɛ tax. Mɛ, i wee muɛ̄ kɔ i ɛrɛ esu “nu Bari nɛ Bari.” (Maak 12:17; Pya Rom 13:1-7; 1 Pya Kɔrint 6:19, 20) Wereloo i ɛrɛ kumaloo Bari, gbaɛ̄ ye tɔ̄loo, le ye taāŋa bah, lunage pya “nu Bari.” I kpɛ̄naloo e u taā i lɛɛbeekɛɛ̄ lok Jɛhova.—Luk 4:8; 10:27; buū Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 5:29; Pya Rom 14:8.

KIĪ “EDƆƆ̄ NYƆUWE”

7, 8. E na alu “edɔɔ̄ nyɔuwe” a, e bu mɛ sīdee na a ɛrɛ pah nyɔɔ pya nɛɛ a?

7 Kpooraloo lɛɛ loo nyɔuwe Setan kura kɔ, ii le elɛɛbaloo “edɔɔ̄ nyɔuwe” kɔ a zū i kɔ i doo dogo. Lo edɔɔ̄ na kɛɛrɛ ekɛɛrɛ sa doo dogo dookɛ̄ Setan gbī doo, e kɛ̄ pya ba naa taāŋabah Jɛhova wee doo lo. Mɛ pya Nɛɛ Kraist kiī lo dogo ama. Dookɛ̄ Pɔɔl bee kɔ doo, “naale edɔɔ̄ nyɔuwe na i su a, mɛ lo edɔɔ̄ Bari.”—1 Pya Kɔrint 2:12; Pya Ɛfɛsɔs 2:2, 3; Buū 17 Ue ale dumɛ.

8 Edɔɔ̄ nyɔuwe wee doo kɔ pya nɛɛ a wiibu, kaaga, sa lɛɛbeekɛɛ̄. Wee doo kɔ ba a kɛɛrɛ kɔ a naa bɔloo kɔ ba a gbaɛ̄e tɔ̄loo Bari. Setan gbī kɔ pya nɛɛ a doo ɛrɛgeba nu a wa nia sa ba aa kɛɛrɛ nu esira aaloo. A gbī kɔ pya nɛɛ a yiga kɔ “taɛ namloo le taɛ dɛɛ̄” na a kuī gbɛnɛ bu dum a. (1 Jɔn 2:16; 1 Timɔti 6:9, 10) Pɔrɔ-edɔɔ̄ gaa piiga kaāna lo edagɛ pya zooro Jɛhova sa i dag kɔ i ɛmadɛɛ̄ nu dookɛ̄ alɛ doo.—Jɔn 8:44; Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 13:10; 1 Jɔn 3:8.

9. Bu mɛ sīdee na edɔɔ̄ nyɔuwe dap i ɛrɛ pah nyɔɔ a?

9 Edɔɔ̄ nyɔuwe bee efɔp i zuura, nyɔɔbee a le dɛ̄dɛɛ̄ kɛ̄ i le. Lo ii piiga kaāna lo ekiī edɔɔ̄ nyɔuwe, e’ɛrɛ i pah nyɔɔ. (Buū Kam 4:23.) A dap bɔātɛ̄ aāloo nu a bee kɔ a naa bee piya, doodoo lɛɛbaloo kɔ ekɛɛrɛ le dogo pya ba naa taāŋabah Jɛhova a nyaana i. (Kam 13:20; 1 Pya Kɔrint 15:33) Ale kɔ nu a doodoo si’ee foto ekotɛ̄ nɛɛ, pya ana yira, ale bii ɛrabah a ɛrɛ i pah nyɔɔ.—Buū 18 Ue ale dumɛ.

10. Bu mɛ sīdee na i dap kiī edɔɔ̄ nyɔuwe a?

10 Lo a le wo, e na i doo lokwa edɔɔ̄ nyɔuwe naa baɛ bee i dum a? Lu ebɛɛ̄ kɔ i tɔɔ̄ waɛloo Jɛhova sa doo kɔ ye suānu a baɛ i loo. I ɛrɛ eyere kara dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄, bara kaɛ edɔɔ̄, sa kiisī lo elu kiri kiri bu ye esiatam. Jɛhova na a ɛrɛ ekpo ee dɛ̄dɛɛ̄ Nɛɛ bu nyɔuwe a. I suā leere kɔ a dap i yerebah nɛ lo ekiī edɔɔ̄ nyɔuwe.—1 Jɔn 4:4.

YAANU BU SĪDEE A NƐ KA BARI

11. Bu mɛ sīdee na edɔɔ̄ nyɔuwe ɛrɛ pah nyɔɔ kɛ̄ pya nɛɛ yaanu doo ani?

11 I tɔgɛ nage kɔ ii nuunae nyɔuwe tɛ̄maloo kɛ̄ i yaanu sa kwaaloo doo. Gbɛnɛ-edo nɛɛ bu nyɔuwe yaanu edoo kɔ pya nɛɛ a ɛp wa, lo enyɔɔnɛ wa kunagā, lo etɔgɛ kɔ ba lue pya erabee, ale lo etɔgɛ kɛ̄ ba ɛrɛ kpugi doo. Pya dɔɔ̄na naa ɛp kɛ̄ ba mɛā doo. Ba dap lu saāŋa sa dɛp. Naa lee kɔ i lɛɛbaloo ɛrɛgeba elap dogo ama kɔ a ɛrɛ pah nyɔɔ kɛ̄ i yaanu sa kwaaloo doo.

Kɛ̄ m yaanu doo suge ka nua loo Jɛhova ni?

12, 13. Pya amunu daakuu Baibol na eyerebah i nɛ sɔ̄ i gaa biaɛfii dua nu i yaa a?

12 Doodoo pya zooro Jɛhova, i wee gbī eyaanu a ɛɛ, ɔŋia loo, nu a lee sa bɔloo kɛ̄ i yaa siā. l wee yaanu “bu enwadɛɛ̄ le ekɛɛrɛ a mma,” lo etɔgɛ kɔ i “nwadɛɛ̄ Bari.”—1 Timɔti 2:9, 10; Jud 21.

13 I yaanu dap ɛrɛ pah nyɔɔ kɛ̄ pya dɔɔ̄na ɛmadɛɛ̄ Jɛhova le pya ye nɛɛ doo. I gbī edoo “dɛ̄dɛɛ̄ nu lo enɛ ka Bari.” (1 Pya Kɔrint 10:31) Kuūnadɛɛ̄ kura kɔ i ɛp kɛ̄ nu etɔɔ̄loo pya dɔɔ̄na doo, le nu elu wa ekɛɛrɛ. Nyɔɔwo, sɔ̄ i gaa sagɛ bɛloo i yaa, ale i gaa biaɛfii kɛ̄ i kwaaloo doo, i nyɛŋiabu kɔ kɛ̄ i biaɛfii doo ɛrɛ pah nyɔɔ pya dɔɔ̄na nɛɛ.—1 Pya Kɔrint 4:9; 2 Pya Kɔrint 6:3, 4; 7:1.

14. E na i kɛɛrɛ bu sɔ̄ i gaa sagɛ pya bɛloo i yaa kuma uwe taāŋabah Bari le doonu pya Nɛɛ Kraist a?

14 Bu mɛ sīdee na i yaanu sɔ̄ i gaa kii enɔānu le uwe zue ue a? I wee yaa nu edoo kɔ pya nɛɛ a ɛɛbi i ni? Nu i yaa bɔbɛɛ kɛɛ pya dɔɔ̄na ni? I wee kɛɛrɛ kɔ nu i yaa naa kuu lɔgɔ nɛɛ mɛ aba ili ni? (Pya Filipai 4:5; 1 Pita 5:6) Kɛādoo, i wee gbī ekpedɛɛ̄, mɛ taɛ nu edoo kɔ bu pya nɛɛ a ɛɛ i loo kaāna na pya elap dogo Nɛɛ Kraist i ɛrɛ. Pya dogo ama na Jɛhova muɛ̄ sɔ̄ a i ɛp a. Ba tɔgɛ dua nɛɛ i lu li bu, “nɛɛ gɔā bu beenyiɛ . . . , lo a si gbɛnɛ du kɛ̄sī Bari”—1 Pita 3:3, 4.

15. E na anua Jɛhova naa kɔ taɛ kɛ̄ i yaanu sa kwaaloo doo a?

15 Jɛhova naa nɛ lok nyɔɔ taɛ nu i yaa le nu ii le eyaa. Taāwo, a nɛ i zuurabahtɔ̄ aābu Baibol lo edap i yerebah nɛ kɔ i sagɛ lo a lee. (Pya Hibru 5:14) A gbī kɔ i biaɛfii kere a tera ale a kuī, a dɛɛa nyɔɔ wereloo i ɛrɛ kumaloo alɛ le pya dɔɔ̄na. (Buū Maak 12:30, 31.) Tɛɛ̄ ɛŋɛnɛ nyɔuwe, pya nɛɛ Jɛhova yaanu bu keekee sīdee dookɛ̄ wa barasī wee yaanu doo le kɛ̄ a nia ziī ziī aba doo. Keekee sīdee yaanu ama kpedɛɛ̄ sa i nia.

ƐMADƐƐ̄ KPUGI BU SĪDEE A BƆLOO

16. Bu mɛ sīdee na kɛ̄ nyɔuwe ɛmadɛɛ̄ kpugi doo be tɔgɛnu Jizɔs a? Pya amunu ebip na a lee kɔ i bip aba ii a?

16 Setan gbī kɔ pya nɛɛ a kɛɛrɛ kɔ kpugi le zɔ na edoo kɔ ba a ɛrɛ ɛɛbu a, mɛ pya zooro Jɛhova suā kɔ a naa lu kaka doo wo. I dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ ue Jizɔs a kɔ: “Nyɔnɛbee a naale bu nu nɛɛ ɛrɛ emanyɔɔ na dum nɛɛ le a.” (Luk 12:15) Kpugi naale edap i nɛ kaāna ɛɛbu. Naale edap doo kɔ i ɛrɛ kaāna gbo, kaāna efɛɛloo beenyiɛ, ale dum a naa tah. Kɛādoo, pio nu bu namloo bɛɛ̄ i, sa i gbī nage e’ɛrɛ ekpeloo bu dum. Mɛ Jizɔs bee i tɔgɛ kɔ bu i e’ɛɛ lo i ɛrɛ le gbanialoo kumaloo Bari, le lo i taāŋabah kuī i loo ee dɛ̄dɛɛ̄ nu bu dum. (Matiu 5:3; 6:22) Bip aba ɔɔ kɔ: ‘Kɛ̄ nyɔuwe ɛmadɛɛ̄ kpugi doo e’ɛrɛ mɛ pah nyɔɔ ni? Kpugi na m kɛɛrɛ ekɛɛrɛ sa kɔ ue kumaloo gbɛnɛkpo sɔ̄ ani?’—Luk 6:45; 21:34-36; 2 Jɔn 6.

17. Pya amunu biī na o ɛrɛ lo o kiī kɛ̄ nyɔuwe ɛmadɛɛ̄ kpugi doo a?

17 Lo i sere ekɛɛrɛ nyɔɔ si tam nɛ Jɛhova sa kiī kɛ̄ nyɔuwe ɛmadɛɛ̄ kpugi doo, i tɔɔ̄dum ekiisī leere. (Matiu 11:29, 30) Nu i ɛrɛ egbɔɛ̄ i loo sa i ɛrɛ efɛɛloo bu ekɛɛrɛ le beenyiɛ i. (Matiu 6:31, 32; Pya Rom 15:13) Ii le e’ɛrɛ gbɛnɛ ekɛɛrɛ kumaloo pya nu bu namloo. (Buū 1 Timɔti 6:9, 10.) I ɛrɛ ɛɛbu a aaloo nɛnɛ. (Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 20:35) E i ɛrɛ sɔ̄ etɔma kpaɛ̄ pya i wereloo. I daa nage leere.—Eklisiastis 5:12.

“DƐ̄DƐƐ̄ NU NƆ̄ BARI”

18. E na Setan gaa gbī edoo i loo a?

18 Setan gaa gbī kɛ̄ edoo gbee i gbanialoo kumaloo Jɛhova, nyɔɔwo, i ɛrɛ edoo dɛ̄dɛɛ̄ nu i dap lo ebaɛloo lo gbanialoo. I gaa bebe loo “pya pɔrɔ edɔɔ̄.” (Pya Ɛfɛsɔs 6:12) Setan le pya ye gbo-yɔ naa gbī kɔ i le bu ɛɛbu ale i tɔɔ̄dum mmɛ deedee. (1 Pita 5:8) Pya i nɛɛ baa a si ekpo ama gaa i bebe loo, mɛ Jɛhova eyerebah i nɛ kɔ i be eeba!

19. Bu mɛ sīdee na kpa Pya Ɛfɛsɔs 6:14-18 baatɛ̄ “nu nɔ̄” pya Nɛɛ Kraist a?

19 Bu sɔ̄ kere, pya nɔ̄ wee yaa nu nɔ̄ lo ekpega wa sɔ̄ ba le sī nɔ̄. Bu aba lo sīdee, i ɛrɛ eyaa “nu nɔ̄” lo Jɛhova enɛa i. (Pya Ɛfɛsɔs 6:13) Ekpega i. I buū nu akiiloo nu nɔ̄ ama bu Pya Ɛfɛsɔs 6:14-18: “Nyɔɔbee wo, yira, kɛ̄ bui su kaka ue bɔba tɛ̄ i doo, sa su nage nu nɔ̄ kpɛɛra beenyiɛ i lo kaāna dogo, kɛ̄ bui bee yaa kpa-tɔ lo a le kpoogaloo leyere ue efɛɛloo. Eenyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ nu bui suaa kpega yira, lo bui dap zimɛ̄ dɛ̄dɛɛ̄ ekpā lo a gaa bɛ miā lo pɔrɔ-edɔɔ̄. Sa sunage pɛgɛrɛ nɔ̄ kpɔā, le gɛ nɔ̄ lo edɔɔ̄, lo a le bee ue Bari. Taāŋaloo dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄ bu edɔɔ̄, tɛ̄mabu yere kara le bara bara. Lo sīdee ama bui ɛbaa leere sa tɔɔ̄baɛ lo ebara bara nyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ pya kaɛ.”

20. E na i ɛrɛ edoo lokwa i “nu nɔ̄” i yerebah nɛ a?

20 Lo nɛɛ nɔ̄ ibere ziī ye nu nɔ̄ sa naa kpega ziī kɛ̄ a ye le loo, lo kɛ̄ na pya ye nɛɛ baa e’ɛrɛ ye tɛ̄ma a. Lo i gbī kɔ i “nu nɔ̄” a kpega i, ii le e ibere lɔgɔ ɛɛ. Lu ebɛɛ̄ kɔ i wee yaa dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄ sa muɛ̄ kɔ a le le. I be ele gaa kiisī mmɛ sɔ̄ nyɔuwe Setan elu egbeesī, sa Setan le pya ye gbo-yɔ lu elɛɛ a kɛnɛkɛ̄. (Mumuuna 12:17; 20:1-3) Nyɔɔwo, lo i gaa bebe loo pɔrɔ taɛ ale pio dogo a naa lee, i aa pee beenyiɛ i!—1 Pya Kɔrint 9:27.

21. I dap doodoo wa be i be eeba ni?

21 Ii le dap agaloo ee Pɔrɔ-edɔɔ̄ nyɔɔ i loo. Mɛ tɛ̄maloo yerebah Jɛhova, i agaloo ye ee! Lo ekiisī lo etɔɔ̄ bu i yira, alu ebɛɛ̄ kɔ i yere kara nɛ Jɛhova, nɔ ye Muɛ̄ Ue, sa gbaaloo pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa. (Pya Hibru 10:24, 25) Wo, eyerebah i nɛ kɔ i kiisī lo etɔɔ̄ agara nɛ Bari sa kpɛ̄naloo lo ekɔ ue bee i yira.

KPƐ̄NALOO LO EKƆ UE BEE O YIRA

22, 23. (a) Bu mɛ sīdee na i kpɛ̄naloo dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄ lo ekɔ ue bee i yira a? (b) E na i nɔ bu lo ekobee ue a za nyɔɔnɛ ani?

22 Lu ebɛɛ̄ kɔ i kpɛ̄naloo lo ekɔ ue bee i yira dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄. (Jɔn 15:19) Pio sɔ̄ dogo Pya Ekeebee Jɛhova wee lu kee loo lo gbɛnɛ-edo nɛɛ. Bip aba ɔɔ kɔ: ‘M dāge beeloo nu anua i tɔɔ̄dum doo wo ni? M yigage kɔ nu Baibol le zooro a bɔloo eture nyiɛ loo sa suānu kɔ lu kaka ni? Bu mɛ ɛɛge kɔ m lu ziī yɛɛ Pya Ekeebee Jɛhova ni? (Le-yɔɔ 34:2; Matiu 10:32, 33) M dapge baatɛ̄ na yira nɛ pya dɔɔ̄na ni?’—Matiu 24:45; Jɔn 17:17; buū 1 Pita 3:15.

23 Bu gbɛnɛ-edo kɛ̄tɔɔ̄, i suā nu i doo lo etɔɔ̄ kee aaloo nyɔuwe. Mɛ bu pya dɔɔ̄na kɛ̄tɔɔ̄, ii aadee suā. Setan gbī e aa i bu keekee sīdee. Ziī nu a gbī esu i aā na sīdee i ɛā ekpeloo. I dap su suānu saŋɛ i sīdee ɛā ekpeloo doodoo wa? I muɛ̄ bu lo ekobee ue a za nyɔɔnɛ ama.