Skip to content

Skip to table of contents

NU A BEE SIRA

Ɛɛbu M E’ɛrɛ Bu Si Tam Nɛ Jɛhova

Ɛɛbu M E’ɛrɛ Bu Si Tam Nɛ Jɛhova

TUA tam m bee si bie Bɛtɛl a le Canada na kpaɛ kɛ̄tɔ kɛ̄ a wee lu ekuɛ̄ kpa. M bee le 18 zua sɔ̄ m bee bɔātɛ̄ tam Bɛtɛl bu zua 1958. Dum bee le ekpe mɛ loo, e sɔ̄ naa bee binia sɔ̄ m bee bɔātɛ̄ esu machine a wee lu esu kwaā bee egā kpa alu ekuɛ̄ siātam. Bu mɛ bee ɛɛ kaāna lo ele Bɛtɛl!

Bu lo zua a za nyɔɔnɛ, bee lu ekɔ siā nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ aa si tam Bɛtɛl kɔ ebɛɛ̄ pya ekiīloo nɛ lo esitam tɔ-naatam a le South Africa le kɛ̄, kɛ̄ a bee lu eyere ziī aā kpe kuɛ̄ma kpa. M bee yere bee lo ekii li, e bu mɛ bee ɛɛ kɔ a bee lu esu mɛ. Bee lunage esu taa pya dɔɔ̄na a wee si tam Bɛtɛl li Canada, ba bee le Dennis Leech, Bill McLellan le Ken Nordin. Bee lu ekɔ i nɛ kɔ i tɔɔ̄ nyɔɔnyɔɔ sɔ̄ bie South Africa!

M bee kue na ka nyɔɔ fon sa kɔ: “Naɛ̄, ɛrɛ nu m gbī ekɔ a nɛ. M gaa kii South Africa!” Na ka wee fɛɛrɛloo e a bee le wa a ɛrɛ yira sa ɛrɛ le gbanialoo kumaloo Jɛhova. A naa bee kɔ gbɛnɛ-edo ue mɛ nɛ, mɛ m bee suā kɔ a yere mɛ kpotɛ̄. Na ka le na tɛ naa bee gbanasī biaɛfii m bee doo, kereadoo bu wa naa bee ɛɛ kɔ m gaa kii kɛ̄ a binia wa aaloo.

M BEE KII SOUTH AFRICA!

Sɔ̄ mda, Dennis Leech, Ken Nordin, le Bill McLellan le bu train aa aa Cape Town kii Johannesburg bu zua 1959

Sɔ̄ nia ii sikɛ̄ gbaaloo ziī bie tɔ-naatam South Africa bu zua 2019 sɔ̄ 60 zua etɛ̄na

Bee lu ekpɔā nia ii loo taa enɔɔ̄ bie Bɛtɛl li Brooklyn, nyɔɔ ziī keebee sīdee kuɛ̄ kpa. Lɛɛ i yii bu ziī gbɛnɛ fah maā a gaa kii Cape Town, li South Africa. Lo sɔ̄ m ebee lu 20 zua. E bee lu loo uunɛ sɔ̄ i bee yii bu train aa Cape Town kii ebini buɛ̄ a kura Johannesburg. Tua kɛ̄ i bee yira sɔ̄ dee eyira na ziī nwīgbagbara buɛ̄ a le kɛ̄ a bee kposagara wii li South Africa. Tɔ̄ le sɔɔ̄miā bee mma lo kɛ̄, sa aramiā. Nia ii bee ɛp ee tɛ̄ma nu nwībū sa bura dua kɛ̄ lo kɛ̄ mɛā doo. I bee ɛrɛ gbɛnɛ bura akiiloo kɛ̄ i aā tam emɛā doo. Sɔ̄ pio zua etɛ̄na, i bee sikɛ̄ obia ina akɛāma, sa muɛ kɔ pya lo nwīgbagbara buɛ̄ bee lee sa ɛrɛ efɛɛloo.

Tam a bee lu enɛ mɛ bu pio zua na su ziī keebee kpe dɛma eyuu kpa a kura Linotype ɛma eyuu kpa elu esu kuɛ̄ma Watchtower le Awake! magazin. Lo tɔ-naatam wee kuɛ̄ gbɛnɛ-edo magazin bu keekee muɛ̄ ue, naale aba bu muɛ̄ ue pya South Africa, mɛ bu pya dɔɔ̄na muɛ̄ ue a lenage Africa. Bu i bee ɛɛ kaāna kɔ lo aā kpe dɛma eyuu kpa i bee le nyɔɔ aa Canada bee lu esu daānu leere!

Sɔ̄ esaa, m bee si tam Tɔtam a kuūdɛɛ̄loo keekee galoo tam kuɛ̄ kpa, yere ture, le tam tap ue. M bee ɛrɛ gbɛnɛkpo tam esi sa ɛrɛ ziīnɛloo bu dum.

II WA LE AĀ TAM

Sɔ̄ Laura le mm gaa bee si tam sɛmdee bu keebee sīdee bu zua 1968

Bu zua 1968, m bee ii ziī wuga nɛɛwa a gaa bee sɛmdee a kura Laura Bowen, a bee tɔɔ̄ kɛ̄ a waɛloo Bɛtɛl. A wee sinage tam su kɔmputa ɛma kpa nɛ pya Tɔtam Tap Ue. Bu lo sɔ̄, naa bee lu enɛ dee kɔ baɛ nɛɛ a iya ziī aā a tɔɔ̄ Bɛtɛl, nyɔɔwo a bee lu ekɔ i si tam sɛmdee bu keebee sīdee. Lo ama bee mɛ nɛ taāŋa kina. Bu lop zua m etɔ̄na Bɛtɛl, wee lu enɛ i nuede le tɔ etɔɔ̄ bu, mɛ i tɛɛ̄ doodoo wa kpɛ kpugi loo dɛ̄dɛɛ̄ pya nu a i bɛɛ̄ aāloo kpugi alu e dɔɔ̄ i nɛ doodoo pya a gaa si tam sɛmdee bu keebee sīdee? Wee lu enɛ 25 rand ($35, U.S. lo sɔ̄) ziī ziī ii dɛ̄dɛɛ̄ enɔɔ̄ lo i awa, obia si, le kpa i nɛ tura dɛɛ̄ kɛ̄ alu egbī i aābah doo. Lo kpugi na i wee kpɛ loo tɔ, nuede, dooa pie loo, kpɛabee sɔ̄ i si kiā, le pya dɔɔ̄na nu a.

Bee lu eyere i ture nwīgbagbara buɛ̄ a waɛ kpaɛ̄ gbɛnɛ buɛ̄ a kura Durban a le Indian Ocean, lo esitam sɛmdee. Gbɛnɛ-edo pya India bee tɔɔ̄ akɛāma, gbɛnɛkpo aba mana aaloo pya a bee lu South Africa wee si tam kɛ̄ a wee lu ekwa sugar dee bu zua 1975. Nyaawo ba gaa si pya dɔɔ̄na tam, kerewo ba naa nyaana wa sīdee doonu le wa nuede, gbaānage loo kɛ̄ ba wee bui nu doo. E ba wee kɔ beke, lo a bee doo kɔ a waɛ i bah ezue ue wa nɛ.

Bee lu e’ɛmadɛɛ̄ kɔ pya sɛmdee bu keebee sīdee a lɛa 150 awa bah bu ziī ziī enɔɔ̄, nyɔɔwo Laura le mm bee nɔɔ lo esitam loo ini’ī awa nyɔɔ tua dee i bee si tam zue ue bie lo kɛ̄. Bu dee bee aramiā. Ii bee ɛrɛ lɔgɔ pya i obia siloo le pya i sere enɔānu Baibol loo, nyɔɔwo i bee ɛrɛ esu ini’ī awa zuema ue aā ziī tɔ yii ziī. Sɔ̄ pio sɔ̄ etɛ̄na aā sɔ̄ i bee bɔātɛ̄, m bee ɛp na eleke sa muɛ kɔ aba 40 minit na i esua siātam a! M bee bɔātɛ̄ bura kɔ, i doodoo wa kiisī leere bu i tam sɛmdee alu keebee ama ni?

Sɔ̄ sɔ̄ naa binia, i bee nɔɔ nu leere. Ziī ziī dee, i wee kwa nu etagi lɛɛ i su maālo ale kɔfi yere bu i nu yere nuede bu. Sɔ̄ elua sɔ̄ i gbī eseea, i wee teera fah sere kɛɛ̄ ziī te a le waɛloo kɛ̄, e pio sɔ̄ pya ekpedɛɛ̄ miɔŋɔ alu India wee i tɛɛ̄ ɛŋɛnɛ sa i ɛp nyɔɔbee i lu kee loo pya a le lo kɛ̄! Sɔ̄ pio dee etɛ̄na, i bee muɛ kɔ sɔ̄ baɛ ale taa awa etɛ̄na dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄ a siga lo dee nwaabah tɛɛ̄ aa.

Mɛ dua ɛɛbu i bee ɛrɛ lo etɔgɛ kaka ue Baibol pya nɛɛ ba para aara saanɛɛ ba le i kɛ̄ zue ue sɛh! I bee muɛ kɔ pya India ɛrɛ enwadɛɛ̄, lu fɛgɛ, sa ɛrɛ bɔɔ loo Bari. Gbɛnɛ-edo pya Hindu bee gbaɛ̄tɔ̄ le yereue i wa zue nɛ. Bu wa bee ɛɛ lo enɔ nu akiiloo Jɛhova, Jizɔs, Baibol, aā nyɔuwe, gbaāloo bɛābu aakɛ̄ bu luh. Sɔ̄ ziī zua etɛ̄na, i bee ɛrɛ 20 pya i gaa nɔɛ̄ Baibol. Ziī ziī dee, i wee nyɔɔnɛ keekee butɔ i wee nɔɛ̄ Baibol de nuede sɔɔ̄pie. Nyɔɔwo bu i bee ɛɛ kaāna.

Sɔ̄ naa bee binia, bee lu enɛ i tam kuūdɛɛ̄loo sɛkiut bie kagara kɛ̄ a le kpaɛ̄ Indian Ocean. Ziī ziī kaɛ, i wee tɔɔ̄ doodoo saanɛɛ bu be pya nɛɛ sɔ̄ i inaloo ziī bɔŋanaloo lo enyɔɔnɛ pya zue ue si tam sa wa yere mɛm loo. Ba bee i su nua pya wa butɔ, e i wee nyɔɔnɛ pya wa miɔŋɔ le pya wa kanu bira bii sa de dum. I gae suā baɛ zua etɛ̄na. Bu bugia a bee lu ekue i aā tɔ-naatam. Lo kue bee kɔ: “Enia i kɔ bui obia lu Bɛtɛl.” M bee agara kɔ: “Bui suā kɔ, kɛ̄ i le ama le esu i loo.” Mɛ bu kaka, i le ekpɛ̄naloo kɔ alu esu i daānu ɛrɛgeba kɛ̄ alu egbī kɔ i si tam.

OBIA KII BƐTƐL

M bee nyɔɔnɛ pya Service Department si tam, kɛ̄ ama na dee bee mɛ kpaānɛ lo enyɔɔnɛ pya wuga nɛɛdam ba enyima tura sa ɛrɛ suānu siniatam a. Bu lo sɔ̄, wee lu eyere lɛta aā tɔ-naatam ma ziī ziī bɔŋanaloo, dɛɛa nyɔɔ kpɛa nɛɛ kuūdɛɛ̄loo sɛkiut bee nɛ kiiloo lo bɔŋanaloo sɔ̄ a bee wa aaloo. Lo lɛta wee yere mɛm loo sa nɛ leredee bah alu ebɛɛ̄. Lo ama bee doo kɔ pya i nɛɛ ɛm kpa a ɛrɛ gbɛnɛ-edo tam esi, nyɔɔbee ba wee tap kpɛa alu e’ɛm bu muɛ̄ ue Xhosa, Zulu, le pya dɔɔ̄na muɛ̄ ue yere bu muɛ̄ ue Beke sa alu esikɛ̄ tap lɛɛ bu Beke yere bu pya dɔɔ̄na muɛ̄ ue a le Africa. Bu mɛ bee ɛɛ loo pya wuga aa bee si tam tap ue ama lo a bee doo kɔ m suā e’aga kɛ̄tɔɔ̄ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa alu barasī Africa ba bira gaa tɛɛ̄ bu.

Bu lo sɔ̄, pya South Africa bee le kɛɛ̄ bɛbɛɛ a sere pya nɛɛ nua keekee. Ziī ziī eku bee ɛrɛ kɛ̄ alu enɛ wa kɔ ba a tɔɔ̄, nyɔɔwo a naa bee waɛ kɔ pya nɛɛ a aa keekee barasī a dap gbaa dania nu. Pya i wuga a bira ba lu Africa wee kɔ alaba muɛ̄ ue, zue ue bu pya wa muɛ̄ ue sa si enɔānu ba kɔ wa muɛ̄ ue.

Mm bee suā loo pya a bira alu Africa kaāna, kuma sɔ̄ kɛ̄ zue ue bɔŋanaloo m wee nyɔɔnɛ siniatam wee lu kɛ̄ ba kɔ aba muɛ̄ ue Beke a. Kerewo, m bee ɛrɛ dee lo esuā nu akiiloo pya biira alu Africa, nu ba yiga le wa sīdee doonu. M bee dābeeloo taāŋa pya i wuga gaa kpesī kiiloo kɛ̄ pya wa barasī wee doonu doo le pya wa sīdee taāŋabah. Naa ɛp kɛ̄ ba bee ɛrɛ e’agaloo lo ekpooraloo aaloo doonu a naa dɛɛa nyɔɔ kpa kaɛ le e’agabah gbanasī a aabah pya wa butɔ le pya wa buɛ̄ sɔ̄ ba bee amana lo enyɔɔnɛ wa sīdee doonu doo edɔɔ̄ doo a! Pya a le barabe bee lu kporo kaāna. Gbɛnɛ-edo aba bee si kina tɔkpa ale bee ba naa bee si doo pippip, mɛ ba nɛ enwadɛɛ̄ Baibol.

Dee bee mɛ kpaānɛ lo esitam nyɔɔ pio ue lok a dɛɛa nyɔɔ lulu puɛ bu taāŋabah le tɔɔ̄ kee. Alu nu a yere mɛm loo yira lo emuɛ tɔɔ̄ agara le e’agaloo pya zege miɔŋɔ Ekeebee a bee lu ekpo lɛɛ tɔkpa, nyɔɔbee ba naa yere kara sa uɛ yɔɔ pya tɔbari.

Pya wuga bee kpesī dɔɔ̄na taāŋa bu ziī nwīgbagbara edonyɔɔ a le Africa a bee lu ekure Swaziland. Sɔ̄ Mɛnɛ Sobhuza lo eree baɛ bee u, bee lu ekɔ dɛ̄dɛɛ̄ pya a tɔɔ̄ lo buɛ̄ a su dɔ bu ziī doonu kɛnɛkɛ̄ a wee lu edoo sɔ̄ nɛɛ u. Bee lu ekɔ pya nɛɛdam a kɔɔ zia lɛa bee sa pya nɛɛwa kpɔ wa zia kumakɛ̄. Bee lu etɛ̄ŋaloo gbɛnɛ-edo pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa nyɔɔbee ba naa yiga esu dɔ bu lo doonu taāŋabah pya nama tɛ. Naa ɛp kɛ̄ wa tɔɔ̄ agara nɛ Jɛhova i ɛɛrɛbu doo a! I bee nɔ gbɛnɛ-edo nu aāloo e’agatɛ̄ yira, tɔɔ̄ agara, le egerebu pya i wuga a le Africa, e lo ama doo kɔ i yira a agaloo.

O’OBIA KII KƐ̄ KUƐ̄ KPA

Bu zua 1981, bee lu ekɔ m yerebah loo tam su kɔmputa kuɛ̄ma kpa. Nyɔɔwo m bee obia kii Kɛ̄ Kuɛ̄ Kpa. Bu mɛ bee ɛɛ kaāna! Kɛ̄ ekuɛ̄ kpa doo gaa bee nyaa. Ziī gbara a wee oo nu bee su ziī nu ɛma kpa a kura phototypesetter nɛ tɔ-naatam kɔ ba a do ɛp, sa ba aa kpɛ lɔgɔ nu loo. Bee lu elɛɛ ɛrɛnia ka kpe dɛma eyuu kpa a kura Linotype sa yere o’oo ka phototypesetter ɛma kpa. Ziī gbɛnɛka aā kpe kuɛ̄ma kpa bee lunage eyaɛ. Kuɛ̄ kpa bee sikɛ̄ kiā kaāna!

Kɔmputa bee doo kɔ a waɛ esu aā nu ɛma kpa a kura MEPS daānu, lo a le Multilanguage Electronic Publishing System. Aā sɔ̄ nia ii bee aa Bɛtɛl a le Canada ina South Africa, pya aā nu kuɛ̄ma kpa alu ekwa edoora kɔ tam a kiisī leere! (Ais 60:17) Lɛɛ a elu lo sɔ̄, nia ii ebee ii pya wuga nɛɛwa ba gaa bee sɛmdee sa wereloo Jɛhova. Bill le mm bee lege gaa si tam Bɛtɛl. Kerewo, Ken le Dennis ebee ɛrɛ nwiī, e ba tɔɔ̄ kɛ̄ a waɛloo Bɛtɛl.

Tam a le tɔ-naatam bee le aa yii loo. Bee lu etap sa kuɛ̄ pya i kpa a dɛɛa nyɔɔ Baibol bu gbɛnɛ-edo muɛ̄ ue, e a bee lu eyere ture pya dɔɔ̄na tɔ-naatam. Sɔ̄ sɔ̄ gaa kiisī aā Tɔ-naatam bee lu ebɛɛ̄. E pya wuga bee top ziī aā Tɔ-naatam barasī kɛ̄ enaani wee dɛp kii li Johannesburg, e a bee lu ekiī nɛ Jɛhova bu zua 1987. Bee mɛ ɛɛrɛbu lo ele yɛɛ pya a bee top lo aā tɔ-naatam, le lo ele yɛɛ Kɔmitii a kuūdɛɛ̄loo Tɔ-naatam li South Africa bu gbɛnɛ-edo zua.

DƆƆ̄NA AĀ TAM!

Ziī nu ii bee ɛmadɛɛ̄ bee sira bu zua 2001 sɔ̄ a bee lu ekue mɛ kɔ m le yɛɛ Kɔmitii a kuūdɛɛ̄loo Tɔ-naatam a le United States a bee lu eyere aā. Kere a naa bee i nia elɛɛbaloo i tam le pya i gbo a le South Africa, bu i bee ɛɛ lo ebɔātɛ̄ i aā tam yɛɛ pya wuga a le Tɔ-naatam li United States.

Mɛ a bee i nɛ taāŋa kɔ i gaa lɛɛbaloo ka Laura ebee ana bie South Africa. Ii le edap ye kuūdɛɛ̄loo dookɛ̄ i bee doo kuma sɔ̄ i le New York a, mɛ taa pya wuga nɛɛwa Laura bee yiga lo ekuūdɛɛ̄loo wa ka. Ba bee kɔ: “Ii le edap yii bu tam mmɛɛ sɔ̄, mɛ lo i kuūdɛɛ̄loo Mama, eyerebah i nɛ kɔ bui kiisī loo bui esiatam mmɛɛ sɔ̄.” Bu i bee ɛɛ kaāna loo nu ba doo ama.

Bu aba lo sīdee, na wuga le ye wa ba wee tɔɔ̄ Toronto li Canada aa bee kuūdɛɛ̄loo na ka lo ebee lu wa ua dam. Sɔ̄ ama, na ka ebee tɔɔ̄ kpaɛ̄ na wuga le ye wa bu nu a yeeloo 20 zua. Bu i bee ɛɛ loo kɛ̄ ba bee ye wereloo sa ye kuūdɛɛ̄loo doo, mɛ sɔ̄ naa bee binia aā sɔ̄ i bee ina New York, a bee u. Naa ɛp kɛ̄ alu leelee doo lo e’ɛrɛ butɔ a i yerekpotɛ̄ sa kpɛ̄naloo ekwabaloo wa kɛ̄tɔɔ̄ lokwa ba dap kuūdɛɛ̄loo pya i nɛɛ ba ebee ana, alu nu a naa aadee waɛ edoo a!

Bu booboo zua, tam m bee si bie United States na kwa pya i kpa, lo elua ekwabaloo doo kɔ a waɛ esi. Bu pio zua lo, m gaa si tam Purchasing Department. Naa ɛp kɛ̄ a i ɛɛrɛbu doo, kɔ bu nu a eeloo 20 zua i esiatam bie gbɛnɛ tɔ-naatam ama, lo a ɛrɛ buā nɛɛ a dap lu 5,000 pya a gaa si tam Bɛtɛl gbaāloo 2,000 pya aa yerebah loo tam Bɛtɛl a!

Taa tup zua akii adumɛ, mm bee kɛɛrɛ kɔ m le akɛāma. Na wa Laura eyere mɛ kpotɛ̄ bu dɛ̄dɛɛ̄ pya zua ama. Mɛ dua ekpeloo dum m e’ɛrɛ sɛh! Bu i ɛɛ loo keekee tam elua enɛ i, le dɛ̄dɛɛ̄ lele gbo i enyɔɔnɛ siniatam, gbaānage loo pya nɛɛ ba le gbɛnɛ-edo tɔ-naatam elua eyere i siā bu nyɔuwe. Nyɔɔbee m elua 80 zua anyaawo a, elua edɔɔ̄ pio na tam lɛɛ loo kuma sɔ̄ i ɛrɛ pya zege wuga nɛɛdam a nyim tura ba edap kuūdɛɛ̄loo pya lo tam a.

Nɛɛ uɛ le-yɔɔ bee ɛm kɔ: “[Ɛɛbu] a le nɛ pya edonyɔɔ wa Bari lu Jɛhova.” (Yɔɔ 33:12) Ɛp kɛ̄ ue ama lu kaka doo a! Bu mɛ ɛɛ kaāna kɔ m enyɔɔnɛ pya nɛɛ Jɛhova a ɛrɛ ɛɛbu ɛɛŋa.