1. Bu mɛ sīdee na Pita bee doo dogo sɔ̄ a bee lu edoo kɔ a aa bari bu nyɛŋia sīdee a?

 PITA eboora boo yubeloo edɛɛ̄ sa naa aa lɔgɔ bari. Mɛ a bee ye lu nyɛŋia loo sɔ̄ Jizɔs bee ye kɔ nɛ kɔ: “Taā kīna nɛ taɛ maā, sa tɛrɛ o gbɔ̄ lo e’aa.” (Luk 5:4) Pita naa bee ɛmadɛɛ̄ kɔ e’aae lɔgɔ bari, mɛ a bee doo dookɛ̄ a bee ye kɔ nɛ doo. Gbɔ̄ a bee lu etɛrɛ a bee bɔātɛ̄ ebaara nyɔɔ kɛ̄ bari mma bu doo. Sɔ̄ Pita le pya a ye le loo bee muɛ nyɛŋia tam a, “nyɛŋia bee [wa] yiiloo.” E Pita bee wiikpā kɔ: “Aa kɛ̄ m le, nyɔnɛbee mda lu nɛɛ pɔrɔ dogo, aa Nɛɛ-a-i-ɛrɛ.” (Luk 5:6-9) Pita bee kɛɛrɛ kɔ a naa bɔeloo ele kpaɛ̄ Jizɔs.

2. Ena anua nɔ edoba Pita edap i yerebah nɛ a?

² Pita kɔ kaka, nyɔnɛbee a bee le “nɛɛ pɔrɔ dogo.” Kpa Kaɛ tɔgɛ kɔ a ɛrɛ sɔ̄ a wee kɔ ue sa doo nu a ye kiɛ̄ sɔ̄ esaa. Pio sɔ̄, ekɔ nu ewee a tɔɔ̄geloo dookɛ̄ a bee tɔɔ̄loo Pita doo ni? Ekɔ a ɛrɛ ziī pɔrɔ elap dogo o gaa bebe loo lo elɛɛbaloo bu nyɔɔnyɔɔ sɔ̄ ni? Lo a le wo, o dap ɛrɛ bɛābu aāloo nɔ edoba Pita. Bu mɛ sīdee? Naa kɛɛrɛ lo ama: E bee dap lu elɛɛ pya ekwɔ Pita bee tɛɛ̄ bu Baibol. Kerewo, tɛ̄maloo kaɛ edɔɔ̄ Bari bee lu e’ɛm bu Baibol lo etɔgɛ i nu. (2 Tim 3:16, 17) Nɔnɔ nu akiiloo nɛɛ a bee ɔloo sa nu bee ye tɔɔ̄loo dookɛ̄ a tɔɔ̄nage loo ili doo, eyerebah i nɛ kɔ i muɛ kɔ Jɛhova naa ɛmadɛɛ̄ kɔ i doo nu bu sīdee a mmana. A gbī kɔ i biibah kɛ̄, sa kiisī lo epiiga kaɛlɛɛ kɔ i ɔloo.

3. Ena anua alu ebɛɛ̄ kɔ i kiisī lo epiiga lo esitam nɛ Jɛhova a?

 ³ Ena anua alu ebɛɛ̄ kɔ i kiisī lo epiiga bu i esiatam nɛ Jɛhova a? Ɛrɛ ziī ue ba wee kɔ kɔ: Nu o bialoo doo na o para a. Lo enɛ edoba: Nɛɛ a wee kpa yɔɔ dap su gbɛnɛ-edo zua nɔā ye nu kpaā yɔɔ. Sɔ̄ aa nɔge, a dap tɛɛ̄ ekwɔ booboo sɔ̄, mɛ lo a kiisī lo enɔ epara. E kere sɔ̄ epara kpa yɔɔ kaāna, a dapnage tɛɛ̄ ekwɔ pio sɔ̄. Kerewo, a naa lɛɛbaloo ekpa. A kiisī lo enɔ lokwa a para yere loo. Bu aba lo sīdee, kere sɔ̄ i ɛmadɛɛ̄ kɔ i ebea ziī elap dogo eebah, i dap tɛɛ̄ ekwɔ pio sɔ̄. Mɛ i kiisī lo epiiga lokwa i dap doo leere. I wee kɔ ue ale doo nu a wee i kiɛ̄ sɔ̄ esaa, kerewo, lo ii ɔɛloo i, Jɛhova eyerebah i nɛ kɔ i dap doo leere. (1 Pit 5:10) Doraa i kɛɛrɛbu kɛ̄ Pita bee kiisī lo epiiga doo. Kɛ̄ Jizɔs bee ye tɔgɛ toesaɛ̄ doo kaɛlɛɛ ye tɛɛ̄ ekwɔ dap i yerebah nɛ kɔ i kiisī lo esitam nɛ Jɛhova.

4. Dookɛ̄ Luk 5:5-10 kɔ doo, ena Pita bee kɔ kumaloo aba ɛɛ a, mɛ Jizɔs bee ye ɛp doodoo wa?

⁴ Kpa Kaɛ naa kɔ nu anua Pita bee kue aba ɛɛ “nɛɛ pɔrɔ dogo” ale lo pɔrɔ aa bee kɔ nu akiiloo. (Buū Luk 5:5-10.) Mɛ dap lu kɔ a ɛrɛ pio gbɛnɛ ekwɔ a bee tɛɛ̄. Jizɔs bee muɛ kɔ bɔɔ gaa aa Pita, naadaba nyɔɔbee a ɛmadɛɛ̄ kɔ a naa nyim e tura. Jizɔs bee suānage kɔ Pita lu nɛɛ a dap kiisī lo ebɔ ture nyiɛ loo. Nyɔɔwo, bu fɛgɛ Jizɔs bee kɔ nɛ Pita kɔ “bɔɔ aa a aa.” Kɛ̄ Jizɔs bee dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Pita doo bee kiisī lo e’ɛrɛ ye pah nyɔɔ. Pita le ye wuga nɛɛdam Andru bee lɛɛbaloo wa tam fɛ bari sa lu pya a nyɔɔnɛ dumɛ Mɛsaia dɛ̄dɛɛ̄ dee. Lo ama bee doo kɔ Jɛhova a nɛ wa gbɛnɛ-edo leelee.—Maak 1:16-18.

5. Pya amunu leelee na Pita bee ɛrɛ sɔ̄ a bee be eebah ye bɔɔ sa nyɔɔnɛ dumɛ Jizɔs a?

⁵ Pita bee muɛ gbɛnɛ-edo lenu sɔ̄ a bee nyɔɔnɛ dumɛ Kraist. A bee muɛ sɔ̄ Jizɔs bo pya loo dumɛ, kpo pɔrɔ-edɔɔ̄ lɛɛ bu nɛɛ, sa lɛɛ nɛɛ ebee u kɛ̄ bu luh. b (Mat 8:14-17; Maak 5:37, 41, 42) Pita bee muɛnage ziī mɔmanudɛɛ̄ a tɔgɛ kɛ̄ Jizɔs e’ɛrɛ ka bu ye Buɛ̄-mɛnɛ li deesī doo, e lo ama bee ye ɛrɛ kaāna pah nyɔɔ. (Maak 9:1-8; 2 Pit 1:16-18) Aiī, Pita bee muɛ pya nu a naa bee ɛmadɛɛ̄. Ɛp kɛ̄ bu ye bee ɛɛ kɔ a  naa bee lɛɛbaloo kɛ̄ a bee ɛp aba ɛɛ doo kɔ a doo kɔ a peere pya leelee ama doo a!

6. Pita bee nwaagebah be eebah pya kɛ̄ a bee ɔloo ni? Naa baatɛ̄.

⁶ Kaɛlɛɛ nu a bee muɛ sa dā, Pita bee lege aa bebe loo pio e’ɔaloo. Naa ɛp pio edoba ama. Sɔ̄ Jizɔs bee kɔ kɛ̄ etɔga sa u lo emmɛnɛ mɔmanudɛɛ̄ Baibol doo, Pita bee ye kɔgara ue. (Maak 8:31-33) Gbɛnɛ-edo sɔ̄ Pita le pya dɔɔ̄na nɛɛ lɛɛratam bee amkɛ̄ loo nɛɛ alu gbɛnɛ wa yɛɛ. (Maak 9:33, 34) Uunɛ lɛɛ Jizɔs gae u, Pita bee su saŋ fima tɔ̄ ziī gbara tɛrɛ kɛ̄. (Jɔn 18:10) Aba lo uunɛ, bɔɔ bee aa Pita sa a bee anna ye gbo Jizɔs taa sɔ̄ kɔ a naa ye suāeloo. (Maak 14:66-72) Lo ama bee doo kɔ Pita a to gbɛnɛ.—Mat 26:75.

7. Amunu dee na a bee kpaā nɛ Pita sɔ̄ Jizɔs bee aakɛ̄ bu luh a?

⁷ Jizɔs naa bee lɛɛbaloo ye nɛɛ lɛɛratam a le bu ekiɛ̄nu ama. Sɔ̄ Jizɔs e’aara kɛ̄ bu luh, a bee nɛ dee Pita kɔ a tɔgɛ kɔ a lege eweree ye loo. Jizɔs bee nɛ tam Pita kɔ a kuūdɛɛ̄loo ye gbo naana pee bu kumalookɛ̄. (Jɔn 21:15-17) Pita bee su ɛɛbu suā lo tam. A bee le Jerusalɛm dee Pɛntikɔst sa le yɛɛ pya tuatua nɛɛ a bee lu esu kaɛ edɔɔ̄ tɔā nɔɔ̄ bee.

8. Amunu gbɛnɛ ekwɔ na Pita bee tɛɛ̄ li Antiɔk a?

⁸ Kere sɔ̄ elua etɔ̄ ye nɔɔ̄ bee doodoo Nɛɛ Kraist, Pita bee lege aa bebe loo pya kɛ̄ a ɔloo. Bu zua 36 C.E., Pita bee le kɛ̄ sɔ̄ a bee lu esu kaɛ edɔɔ̄ tɔā nɔɔ̄ bee Kɔniliɔs a sii kooa, lo a tɔgɛ kɔ “Bari naa wee ɛp sī nɛɛ” le kɔ pya alu Dɔɔ̄na Edo dap yiibu bɔŋanaloo Pya Nɛɛ Kraist. (Doonu 10:34, 44, 45) Sɔ̄ esaa Pita bee nyɔɔnɛ pya alu Dɔɔ̄na Buɛ̄ denu, lo a naa wee doo tua sɔ̄. (Gal 2:12) Kerewo, pya Juu ba lu Nɛɛ Kraist bee kɛɛrɛ kɔ naa lee kɔ pya Juu a nyɔɔnɛ pya Dɔɔ̄na Buɛ̄ denu. Sɔ̄ pio pya a kɛɛrɛ doo wo bee lu Antiɔk, Pita bee ɔbɛ enyɔɔnɛ pya wuga ba aa Dɔɔ̄na Buɛ̄ denu, naadaba nyɔɔbee bɔɔ bee ye aa kɔ bu pya Juu ba lu Nɛɛ Kraist a le lo kɛ̄ ebiira. Nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee muɛ dogo baɛsī ama sa kɔgara ue Pita kɛ̄sī pya dɔɔ̄na. (Gal 2:13, 14) Kaɛlɛɛ ekwɔ a bee tɛɛ̄ ama, Pita bee agɛrɛloo kiisī. Ena a bee ye yerebah nɛ a?

9. Bu mɛ sīdee na Jɔn 6:68, 69 tɔgɛ kɛ̄ Pita bee tɔɔ̄ agara doo a?

⁹ Pita bee tɔɔ̄ agara; a naa bee lɛɛbaloo kɔ lɔgɔ nu a doo kɔ a ɔbɛ enyɔɔnɛ dumɛ Jizɔs. Ziī sɔ̄ a bee tɔgɛ kɔ a tɔɔ̄e agara na sɔ̄ Jizɔs bee kɔ nu pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ naa bee dābeeloo. (Buū Jɔn 6:68, 69.) Gbɛnɛkpo nɛɛ bee nwaabah ɔbɛ enyɔɔnɛ dumɛ Jizɔs sɔ̄ ba naa bip ye nu lo ue kura. Mɛ Pita naa bee doo wo. A bee suā kɔ aba Jizɔs na a “ɛrɛ dɛ̄dɛɛ̄ ue dum a naa wee tah” a.

10. Bu mɛ sīdee na Jizɔs bee tɔgɛ kɔ a dɛrɛe nyiɛ nyɔɔ Pita a? (Ɛpnage foto.)

¹⁰ Jizɔs naa bee lɛɛbaloo Pita. Taɛ kpɛdumɛ uunɛ loo tɔɔ̄dum Jizɔs a kɛnɛkɛ̄, a bee suā kɔ Pita le pya dɔɔ̄na nɛɛ lɛɛratam gaa le teera ye bie. Kerewo, Jizɔs bee kɔ kɛ̄ a dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ Pita esikɛ̄ lu nɛɛ a bɔloo eture nyiɛ loo doo. (Luk 22:31, 32) Jizɔs bee dābeeloo kɔ “edɔɔ̄ le egbī . . . mɛ namloo lu e’ɔaloo.” (Maak 14:38) Dookɛ̄ Jizɔs bee kɔ doo Pita bee ye anna taa sɔ̄, kerewo, Jizɔs naa bee ye lɛɛbaloo. Jizɔs bee siraloo  Pita sɔ̄ e’aara kɛ̄ bu luh, naadaba sɔ̄ a bee le aba ɛɛ. (Maak 16:7; Luk 24:34; 1 Kɔr 15:5) Naa ɛp kɛ̄ lo ama bee yere mɛm loo Pita bu ye ekiɛ̄nu doo a!

11. Jizɔs bee doo kɔ Pita a suā kɔ Jɛhova eyere ye kpotɛ̄ doodoo wa?

¹¹ Jizɔs bee doo kɔ Pita a suā kɔ Jɛhova aa ye yerekpotɛ̄. Sɔ̄ Jizɔs e’aara kɛ̄ bu luh, a bee sikɛ̄ doo kɔ Pita le pya dɔɔ̄na nɛɛ lɛɛratam a aa bari bu nyɛŋia sīdee. (Jɔn 21:4-6) Lɔgɔ baɛbaɛ beenyiɛ naale loo kɔ nyɛŋia tam ama bee doo kɔ Pita a suā kɔ Jɛhova enɛ ye nu a ye bɛɛ̄ bu namloo. Naadaba, Pita bee nyɛŋiabu sɔ̄ Jizɔs bee kɔ Jɛhova enɛ nu a bɛɛ̄ pya a kiisī lo e “gbī ye buɛ̄-mɛnɛ” nua tuatua. (Mat 6:33) Nyɔɔwo, Pita bee su tam zue ue nua nu a ye kuīloo e a naale tam fɛ bari. Pita bee su e’agaloo zuema ue nyɔɔ dee Pɛntikɔst bu zua 33 C.E., sa yerebah nɛ gbɛnɛ-edo nɛɛ kɔ ba a su kaka ue. (Doonu 2:14, 37-41) Sɔ̄ esaa a bee yerebah nɛ pya Sameria le pya dɔɔ̄na buɛ̄ kɔ ba a nyɔɔnɛ dumɛ Kraist. (Doonu 8:14-17; 10:44-48) Tɛ̄maloo Pita, Jɛhova bee doo kɔ pya nɛɛ a aa keekee kɛ̄ a yii bu bɔŋanaloo.

12. Lo i aa bebe loo e’ɔaloo, ena edoba Pita dap doo kɔ i nyɛŋiabu a?

¹² Jɛhova dap i yerebah nɛ kɔ i kiisī lo e’egerebu. Dap i aga loo edoo wo, eetɔɔ̄ na sɔ̄ i ɛrɛ ziī e’ɔaloo i aa bebe loo. Pio sɔ̄, pya kɛ̄ i ɔloo dap bee kɔ a aga ebebe loo ee lo Pita bee ɛrɛ. Mɛ Jɛhova dap i nɛ mɛm kɔ i kiisī lo etaāŋa ye bah. (Yɔɔ 94:17-19) Bu edoba, ziī wuga nɛɛdam bee lu nɛɛ a wee maloo nɛɛdam bu gbɛnɛ-edo zua lɛɛ a gae yii bu kaka. A bee biaɛfii lo elɛɛbaloo dum a naa ɛɛ ama. Kerewo, a ɛrɛ pio sɔ̄ a wee ɛrɛ pɔrɔ taɛ. Ena a bee ye yerebah nɛ kɔ a kiisī lo ebebe loo ye taɛ a? A kɔ baatɛ̄ kɔ: “Jɛhova yere i mɛm loo. Tɛ̄maloo edɔɔ̄ Jɛhova . . . , m enɔā kɔ tɔɔ̄dum dookɛ̄ Jɛhova gbī doo ɛɛ nu i dap doo . . . Jɛhova esua mɛ siātam, kaɛlɛɛ kɔ mm mmana, e a kiisī lo eyere mɛ mɛm loo.”

13. Mɛ sīdee na i dap nɔ edoba Pita dookɛ̄ alu e’ɛm bu Doonu 4:13, 29, 31 doo a? (Ɛpnage foto.)

¹³ Dookɛ̄ i emɔna doo, Pita bee tɛɛ̄ ekwɔ nu a eeloo ziī sɔ̄ nyɔɔbee a bee ɛrɛ bɔɔ loo nɛɛ. Mɛ yere kara bara e’agaloo  bee yerebah nɛ Pita kɔ a ɛrɛ e’agaloo. (Buū Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 4:13, 29, 31.) Ili dapnage be eebah i bɔɔ. Naa ɛp nu a bee siraloo ziī zege wuga nɛɛdam a kura Horst, a wee tɔɔ̄ Germany sɔ̄ Baɛ Sɔ̄ Nɔ̄ Nyɔuwe gaa bee kiisī. Nu a eeloo ziī sɔ̄ bie tɔkpa a bee kɔ: “Heil Hitler!,” lo alu keebee kana muɛ̄ a kura ‘Hitler ekpɔā i’ nyɔɔbee bɔɔ a bee ɛrɛ loo pya ye nɛɛ tɔgɛnu le pya le ɛɛ le aba tɔkpa, kere a bee suā kɔ a naa lee kɔ a kɔ. Taā ba ye kɔgara ue, tɛ Horst le ye ka bee ye nyɔɔnɛ yere kara, sa bara Jɛhova kɔ a nɛ ye e’agaloo. Tɛ̄maloo dɛɛa nyɔɔ Jɛhova le yerebah a aabah ye tɛ le ye ka, Horst bee ɛrɛ e’agaloo sɔ̄ esaa. Sɔ̄ esaa a bee kɔ: “Jɛhova naa bee mɛ lɛɛbaloo bie.” c

14. Pya kanɛɛ dap yere mɛm loo pya loo ɔ doodoo wa?

¹⁴ Jɛhova le Jizɔs naale elɛɛ i baloo bie. Loo Pita bee ɔ kaāna sɔ̄ a bee anna Jizɔs. Elɛɛge baloo enyɔɔnɛ dumɛ Jizɔs, sɛh ekiigesī ni? Jizɔs bee bara Jɛhova kɔ a doo kɔ Pita aa peere ye yira. Jizɔs bee kɔ nu akiiloo lo kara nɛ Pita sa kɔ kɛ̄ a ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ edap yere mɛm loo pya ye wuga sɔ̄ esaa doo. (Luk 22:31, 32) Naa ɛp kɛ̄ lo ama bee dap gbɔ̄nyiɛ Pita sɔ̄ a bee kɛɛrɛbu pya ue Jizɔs ama doo a! Sɔ̄ loo i ɔ gbɛnɛ, Jɛhova dap su pya kanɛɛ i kuādɛɛ̄loo sa i nɛ egbɔ̄nyiɛ kɔ i dap kiisī lo eyira agara. (Ɛfɛs 4:8, 11) Paul elua nɛɛ kanɛɛ bu gbɛnɛ-edo zua wee piiga lo egbɔ̄nyiɛ pya wuga. A wee kɔ nɛ pya nɛɛ a kɛɛrɛ kɔ ba naale edapnae kiisī lo etaāŋabah Jɛhova kɔ ba a kɛɛrɛ tua sɔ̄ ba bee yii bu kaka.  Lɛɛ a kɔ wa nɛ kɔ wereloo a naa wee nyaa lo Jɛhova ɛrɛ naale e’iye kɔ a lɛɛ wa baloo bie. A kɔ kpaɛ̄ kɔ, “M emɔna gbɛnɛ-edo pya loo ɔ ba kiisī tɛ̄maloo yerebah a aabah Jɛhova.”

15. Mɛ sīdee na edoba Pita le Horst tɔgɛ kɛ̄ ue a le bu Matiu 6:33 lu kaka doo a?

¹⁵ Dookɛ̄ Jɛhova bee doo kɔ Pita le pya dɔɔ̄na nɛɛ lɛɛratam a ɛrɛ nu a wa bɛɛ̄ bu namloo doo, edoonage wo i nɛ lo i su ye esiatam nua tuatua bu i dum. (Mat 6:33) Sɔ̄ Baɛ Sɔ̄ Nɔ̄ Nyɔuwe edɔa sah, Horst i bee kue bee tua sɔ̄ a, bee gbī eyii bu tam sɛmdee. Kerewo, a bee lu kporo kaāna, sa naa bee ɛmadɛɛ̄ kɔ edabe kuūdɛɛ̄loo aba ɛɛ lo a yii ebu tam sɛmdee. Ena edoo ani? A bee doā Jɛhova ɛp tɛ̄maloo ezue ue dɛ̄dɛɛ̄ dee bu kaɛ nɛɛ kuūdɛɛ̄loo sɛkiut bee wa inaloo. Sɔ̄ lo kaɛ e’ina kuma, a bee ye lu nyɛŋialoo sɔ̄ nɛɛ kuūdɛɛ̄loo sɛkiut bee ye nɛ kpugi ziī nɛɛ bee kɔ a nɛ ye mɛ a naa bee kue bee lo nɛɛ ye nɛ. Lo kpugi bee doo kɔ a dap si tam sɛmdee loo gbɛnɛ-edo enɔɔ̄. Horst bee ɛp nu a bee lu edɔɔ̄ ye nɛ ama nua nu a tɔgɛ kɔ Jɛhova ekuūe ye dɛɛ̄ loo. A bee su esiatam Buɛ̄-mɛnɛ nua tuatua bu yube ye dum.—Mal 3:10.

16. Ena anua a bɔloo kɔ i kɛɛrɛbu edoba Pita le pya nu a bee ɛm a?

¹⁶ Naa ɛp kɛ̄ bu Pita bee dap ɛɛ doo kɔ Jizɔs naa bee ye aaloo, dookɛ̄ a bee ye kɔ nɛ kɔ a doo a! Jizɔs bee kiisī lo ekpɔā Pita kɔ alu nɛɛ lɛɛratam a bɔloo eture nyiɛ loo sa ye kpɔā kɔ a sere le edoba nɛ Pya Nɛɛ Kraist. E i nɔ gbɛnɛ-edo nu aāloo kpɔā a bee lu enɛ ye ama. Pita bee tɔgɛ pya dɔɔ̄na nu a bee nɔ aāloo kpɔā a bee lu enɛ ye ama bu baɛ kpa a bee ɛm ma keekee bɔŋanaloo bu tua sɔ̄ o’oo tup zua. Bu elua ekobee li, i kɔnia pio nu a le bu pya kpa a bee ɛm ama le kɛ̄ i dap su yerebu dogo doo anii’ee.