• “A bee mɛ tɔɔ̄loo bee kɔ na dam aa tɔ̄giloo kunagā.”

• “Kɛɛ bee mɛ bɔp, a tɔɔ̄ mɛ loo kɔ mm niana dɛɛ̄ na dam, sa m kɛɛrɛ kɔ mm lena dɛɛ̄ lɔgɔ nu.”

• “Mm bee dap kɔ nu akiiloo nɛ lɔgɔ nɛɛ. M bee biabu piī.”

• “A bee mɛ tɔɔ̄loo kɔ Jɛhova naa kuū mɛ dɛɛ̄ loo.”

Pya ue alu ekɔ deenyɔɔ ama tɔgɛ kɛ̄ a wee ziloo wa doo sɔ̄ ye dam ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ. E lo a wee doo wo bu gɔā, naadaba edora wo loo pio enɔɔ̄ ale zua, a dap kɛɛrɛ kɔ a naale edapna ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. Ziī wa kɔ: “A bee mɛ tɔɔ̄loo kɔ mm suāloo na dam doo pip pip. ‘Ekɔ a ɛrɛ pya dɔɔ̄na nu a gaa mɛ gɔ̄ loo ni?’”

Lu e’ɛm ekobee ue ama nɛ wa ye dam eyira bu dum ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ. a Ekobee ue ama ekɔ nu akiiloo pya daakuu Baibol enɛ ye egbɔ̄nyiɛ, doo kɔ a suā kɔ Jɛhova were ye loo, sa eyerebah ye nɛ kɔ a sikɛ̄ ɛrɛ ye loo bu edɔɔ̄. b

Kere oo le edap baɛbee dɛ̄dɛɛ̄ nu o dam edoo, a ɛrɛ pya nu o dap doo lokwa lo ezialoo kiikɛ̄ sa o ɛrɛ efɛɛloo beenyiɛ. Naa kɛɛrɛbu pya ue a nyɔɔnɛ ama.

O a bege ue aba ɔɔ. Ziī wa dap kɛɛrɛ kɔ alɛ na a dooe kɔ ye dam a ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ a. Pio wa bege ue aba aba, sa kɛɛrɛ kɔ kɛ̄ ba doo dogo kumaloo doo na a doo kɔ lo kɛ̄tɔɔ̄ a agɛrɛbah bee piya a. Danielle kɔ, “M bee kɛɛrɛ kɔ na saŋ na a doo kɔ lo kɛ̄tɔɔ̄ a sikɛ̄ gabaāŋa a.” Alice c bee kɛɛrɛ kɔ a naa nianae dɛɛ̄ ye dam. A bee bura kɔ: ‘Taɛ ena anua a nia na dam lo e’ɛp pya dɔɔ̄na nɛɛwa sa naa ɛp mɛ mda a?’

Lo nu tɔɔ̄ a loo doo wo, suā kɔ Jɛhova naa ɛp kɔ nu o dam doo lu a bah. Jemes 1:14 kɔ: “Ziī ziī nɛɛ lu edoā-ɛp sɔ̄ ye pɔrɔ taɛ  ye kɛrɛ sa ye gɔm.” (Rom 14:12; Fil 2:12) Taā Jɛhova a bege ue, a tɔgɛ nialoo kɛ̄ o ye tɔɔ̄ agara nɛ doo.—2 Edoo 16:9.

A lee kɔ i suānage kɔ sɔ̄ dam ziī wa ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ naa kura kɔ ye wa naa niana ye. Pya a wee nɔ nu akiiloo kɛ̄tɔɔ̄ ama kɔ ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ wee doo kɔ nɛɛ a ɛrɛ taɛ maniakɛ̄ lo lɔgɔ nɛɛwa naale edap mmɛnɛ.

O aa nɛ taāŋa loo a yeekɛ̄. Catherine kɔ aba nu a wee biaeloo kɛɛrɛ na kɔ ye dam gaa ɛp ekotɛ̄ nɛɛ. Frances kɔ: “Bu mɛ wee bialoo dɔ ɛrɛgeba sɔ̄ mm suā kɛ̄ na dam le. Mm wee ɛrɛna loo yubeloo lo dee.” Pya dɔɔ̄na wa kɔ kɛ̄ kɛɛ wee wa bɔp doo sɔ̄ ba le kpaɛ̄ pya dɔɔ̄na wuga bu bɔŋanaloo lo ba suā kɔ wa dam aa doo wo. Pya lo dɔɔ̄na kɔ a wee wa tɔɔ̄loo kɔ ba le e’aba aba nyɔɔbee ba kɛɛrɛ kɔ lɔgɔ nɛɛ naa dābeeloo wa kɛ̄tɔɔ̄.

Taɛ kɛ̄ nu wee tɔɔ̄loo nɛɛ doolo. Kerewo, lo o bialoo kɛɛrɛbu edoo kɔ o ɛrɛ ekɛɛrɛ yeekɛ̄. Taāwo, piiga lo ebie ekɛɛrɛ nyɔɔ o gbanialoo kumaloo Jɛhova. Dodoo wo eyerebah a nɛ kɔ o dap egerebu.—Yɔɔ 62:2; Ɛfɛs 6:10.

Lo o buū sa ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ e’ɛma a kɔ nu akiiloo pya nɛɛwa a bee le bu taāŋa, lo ba bee ɛrɛ egbɔ̄nyiɛ sɔ̄ ba bee gbī yerebah aābah Jɛhova, eyerebah a nɛ. A naa bee lɛɛ dɛ̄dɛɛ̄ wa taāŋa, mɛ a bee doo kɔ ba a ɛrɛ efɛɛloo. Bu edoba, bu Hana “bee biira gbɛnɛ” nyɔɔbee kɛ̄tɔɔ̄ a bee le bu. Kerewo, sɔ̄ “a bee tɔɔ̄ kɛ̄sī Jɛhova sa yere kara,” loo ye bee ziīna kere a sii bee suā kɛ̄ ye kɛ̄tɔɔ̄ emɛā doo.—1 Sam 1:10, 12, 18; 2 Kɔr 1:3, 4.

Gbī yerebah aābah pya kanɛɛ bu bɔŋanaloo. Ba lu “kɛ̄ egɔā aaloo fii efɔp, le kɛ̄ egɔā aaloo gbɛnɛ dɔɔ boo.” (Ais 32:2) Ba dapnage a tɔgɛ wuga nɛɛwa lo o dap kɔ kɛ̄ nu a tɔɔ̄loo doo nɛ sa a yerebah a nɛ.—Kam 17:17.

O dapge yerebah nɛ o dam kɔ a be eebah ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ ni? Naadaba o dap doo wo. Baibol kɔ lo esere bee loo  taāŋa ale lo ebebe loo nɛɛ baa a ɛrɛ ekpo, “baɛ aba lee ee ziī.” (Eklis 4:9-12) Booboo egbiātɛ̄ nu tɔgɛ kɔ lenu wee sira aabu sɔ̄ dam le wa gbaa si tam lo ebe eebah dogo ɛp ekotɛ̄ nɛɛ sa gbaa doo nu edoo kɔ ba a sikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ ziī.

Kerewo, lo ama dɛɛa nyɔɔ lo a le o dam kpɛ̄naloo enyaa aaloo ɛp foto ekotɛ̄ nɛɛ. E barage yerebah aābah Jɛhova sa gbī yerebah aābah pya kanɛɛ ni? (2 Kɔr 4:7; Jem 5:14, 15) E nɔāge lo edoo pya nu edoo kɔ aa yii bu doā-ɛp ni? Bu edoba, tɛ̄maloo enwaɛ̄dɛɛ̄ loo kɛ̄ a su ye fon ale kɔmputa daānu doo lokwa a naa yiibu kɛ̄tɔɔ̄ edoo kɔ a ɛrɛ taɛ lo edoo wo. (Kam 27:12) A kpɛ̄nage loo lo esu o yerebah sa a kɔ kaka ue nɛ ni? Lo a doo wo, o dap ye yerebah nɛ.

Bu mɛ sīdee? Naa kɛɛrɛbu edoba ama. Felicia bee iya Ethan lo a wee ɛp ekotɛ̄ nɛɛ aā sɔ̄ a bee le etera. Felicia bee doo kɔ a waɛbah ye dam ekɔ ue ye nɛ sɔ̄ a ɛrɛ taɛ lo esikɛ̄ ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ. Ethan baatɛ̄ kɔ: “M bee kɔ kaka ue nɛ na wa. A bee mɛ yerebah nɛ kɔ m doo nu m bee nɔɔ lo edoo sa wee mɛ bip kɛ̄ m aa doodoo. E a bee mɛ yerebah nɛ kɔ m dɔɔ̄ buā sɔ̄ m wee nyima nyɔɔ intanɛt lɛɛ loo.” Bu kaka, bu Felicia naa bee ɛɛ loo kɛ̄ Ethan bee ɛrɛ taɛ lo e’ɛp ekotɛ̄ nɛɛ doo. A kɔ: “Kerewo, na biirabu naa bee doo kɔ a ɔbɛ ye pɔrɔ elap dogo ama. Sɔ̄ i bee gbaa ɛp bu lo kɛ̄tɔɔ̄ a bee kpɛ̄naloo enyaana ye elap lokwa mm ɛrɛna ezialoo.”

Dua kɔnia ue ama dap yerebah nɛ dam kɔ aa ɛpna foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ sa yerenage bah nɛ ye wa kɔ a dap ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. Kɛādoo, sɔ̄ dam naa gɔ̄ taɛ nu alu ye ekɛɛrɛ, nu a gaa doo ziī ziī dee, le kɛ̄ a gaa si loo ye wa, wee doo kɔ a dap ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ.

O yigage kɔ o dap yerebah nɛ o dam doo wo ni? Lo a le wo, ena anua buii gbaa buū sa kɔnia ue nyɔɔ ekobee ue ama a? Nu eseeasī na lo e’ɔbɛ ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ sa doo nu edoo kɔ o dap ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. Taā bu ye biira loo nu o kɔ, a piiga lo edābeeloo kɛ̄ lo nu a nɛ taāŋa doo. Nu o seeasī na lo edoo kɔ a dap ɔbɛ ye elap dogo, sa ye nɛ dee lo edoo nu edoo kɔ o sikɛ̄ ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. Lu ebɛɛ̄ kɔ baɛ bui a nɔ nu a wee doo kɔ nɛɛ a yiibu dum ɛp ekotɛ̄ nɛɛ le kɛ̄ bui dap ɔbɛ doo. d

 Lo bɔɔ aa a kɔ bui dap kāna sɔ̄ bui aa kɔnia lo ue, o dap kɔ nɛ ziī nɛɛ kanɛɛ loo i suloo kɔ a le kɛ̄ sɔ̄ bui gaa kɔnia nu akiiloo lo kɛ̄tɔɔ̄. Suā kɔ kere o dam ale o wa ebea eebah ɛ’ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ, e dap a su pio sɔ̄ bah lɛɛ o gae dɛrɛ ye nyiɛ nyɔɔ. Loo a aa ɔ. Sere ekɛɛrɛ nyɔɔ kɛ̄ bui iya dam le wa aa lee kinakina doo. Ɛmadɛɛ̄ kɔ lo o yira kina sa egerebu, bui iya dam le wa esikɛ̄ agatɛ̄.—Eklis 7:8; 1 Kɔr 13:4.

E lo alu kɔ o dam sikɛ̄ ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ sɔ̄ ebee lɛɛbaloo bu nyɔɔnyɔɔ sɔ̄ ni a? Ekɔ a kura kɔ a naa gbī enyaa ale lɔgɔ bɛābu naale loo ye kɛ̄tɔɔ̄ ni? Naa aadee mɛā doo wo. Eetɔɔ̄ na lo ebee ɛp foto a tɔgɛ ekotɛ̄ nɛɛ aadee, a dap lu kɔ aa bege be loo lo elap dogo. A dap sikɛ̄ doo kere pio zua etɛ̄na aā sɔ̄ a bee lɛɛbaloo lo dogo. Lokwa a naa sikɛ̄ doo, alu ebɛɛ̄ kɔ a agɛrɛbah doo pya nu edoo kɔ aa dɔna bu lo doā-ɛp, tɛ̄maloo ekiisī lo enwaɛ̄dɛɛ̄ loo kɛ̄ a su fon le kumputa daānu doo kere sɔ̄ a bee kɔ ebea eebah lo kɛ̄tɔɔ̄. (Kam 28:14; Mat 5:29; 1 Kɔr 10:12) Alu ebɛɛ̄ kɔ a sikɛ̄ lu aā “bu ekɛɛrɛ” sa nɔ lo “ebaaloo pɔrɔ” le ɛp ekotɛ̄ nɛɛ gbaāloo ɛrɛgeba elap dogo a naa ɛɛ doodoo yaɛ baloo aba ɛɛ. (Ɛfɛs 4:23; Yɔɔ 97:10; Rom 12:9) A kpɛ̄nage loo lo edoo wo ni? Lo a doo wo, edap ɔbɛ lo elap dogo. e

E lo alu kɔ o dam ale o wa naa gbī ebebe loo ye taāŋa ni a? Alu kaka kɔ aā ziī sɔ̄ yii ziī, bu a dap biira sa o ɛrɛ ekiɛ̄nu, e etɔɔ̄ a loo kɔ elua elɔgara a. Lɛɛbaloo lo kɛ̄tɔɔ̄ biebah Jɛhova mɛ edoo kɔ o ɛrɛ efɛɛloo beenyiɛ. (1 Pit 5:7) Kiisī lo etɔɔ̄ waɛloo Jɛhova tɛ̄maloo enɔnu, yere kara, sa ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ nu o nɔ. Kuma sɔ̄ o gaa doo wo a, suā leere kɔ etɔɔ̄nage a waɛloo. Aisaia 57:15 kɔ, a tɔɔ̄loo pya nɛɛ a ɛrɛ “ekiɛ̄nu sa kumalookɛ̄,” a doo wo lo esikɛ̄ wa yerebah nɛ kɔ ba a ɛrɛ ɛɛbu. Piiga lo elu kaāna Nɛɛ Kraist kuma kɛ̄ o dap doo. Gbī yerebah aābah pya kanɛɛ. Sa kiisī lo ebɛābu kɔ o dam dap nyaa li deesī.—Rom 2:4; 2 Pit 3:9.