1. Ena a wee yerebah nɛ pya nɛɛ Jɛhova kɔ ba a kiisī lo e taāŋa ye bah kaɛlɛɛ pya taāŋa ba gaa kpegsī a?

 BAIBOL baatɛ̄ kɔ sɔ̄ ili tɔɔ̄dum ama lu sɔ̄ “gbɛnɛ taāŋa gaa le le.” (2 Tim 3:1) Kaɛlɛɛ taāŋa dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ a le bu nyɔuwe Satan gaa kpesī anii’ee, pya nɛɛ Jɛhova kpenagesī tɛŋaloo le gbanasī. Ena a wee i yerebah nɛ kɔ i kiisī lo e taāŋabah Jɛhova kaɛlɛɛ pya taāŋa ama ani? Ziī nu a wee i yerebah nɛ na kɔ i emɔna kɔ Jɛhova gaa i yerebah nɛ le kɔ i suā kɔ alɛ na “Bari a le dum.”a—Jer 10:10; 2 Tim 1:12.

2. Ena i suā a kiiloo Jɛhova lo edap i yere mɛm loo a?

² Jɛhova lu Bari a le dum, e a muɛ dɛ̄dɛɛ̄ taāŋa i gaa tɛɛ̄bu sa a le ekpɛ̄naloo eyerebah i nɛ. (2 Edoo 16:9; Yɔɔ 23:4) Sɔ̄ i suā kɔ ilii Bari kuū i dɛɛ̄loo sa le ekpɛ̄naloo eyerebah i nɛ, a doo kɔ i ɛrɛ mɛm loo edap kpesī ɛrɛgebah taāŋa i gaa tɛɛ̄bu. Naa ɛp kɛ̄ lo ama bee siraloo Mɛnɛ Devid doo.

3. Ena Devid aa bee kɔ sɔ̄ a kɔ “Jɛhova le dum” a?

³ Devid bee suāloo Jɛhova sa ye dɛɛa Nyɔɔ. Sɔ̄ Mɛnɛ Sɔɔl le pya dɔɔ̄na aa bee kponia Devid sa gbī efɛ ye, Devid bee yere kara nɛ Jɛhova sa kɔ a yereebah ye nɛ. (Yɔɔ 18:6) Sɔ̄ Bari e’agara ye kara sa ye zuura lɛɛ kɛ̄bah pya ye baa, Devid bee kɔ: “Jɛhova le dum!” (Yɔɔ 18:46) Pya ue Devid kɔ ama tɔgɛ kɔ Devid naa bee aadee kɛɛrɛ kɔ Bari le. Ziī kpa a kɔ ue nyɔɔ dɔ ama kɔ Devid aa bee tɔgɛ kɔ a dɛrɛe nyiɛ nyɔɔ Jɛhova, lo kpa kɔ “a bee ye ɛp doodoo Bari a le dum lo a wee bebe bee pya ye nɛɛ dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄.” Bu  kaka, pya nu Devid bee tɛɛ̄bu bee doo kɔ a muɛ kɔ ye Bari le dum, e wo bee ye yere mɛm loo kɔ a kiisī lo etaāŋabah Jɛhova.—Yɔɔ 18:28, 29, 49.

4. A munu bii na i ɛrɛ sɔ̄ i kiisī lo ɛp Jɛhova nua Bari a le dum a?

⁴ Sɔ̄ i suā leere kɔ Jɛhova lu Bari a le dum dap i yerebah nɛ kɔ i su mɛm ye siātam nɛ. E edoonage kɔ i ɛrɛ mɛm sa kiisī lo e’egerebu kɛ̄bah pya i taāŋa, sa e zūnage i kɔ i kiisī lo esitam ye nɛ. E edoonage kɔ i biaɛfii lo etɔɔ̄ bialoo Jɛhova.

BARI A LE DUM E YERE A MƐM LOO

5. Ena e dap i nɛ e’agaloo sɔ̄ i aa kpesī taāŋa a? (Filipai 4:13)

⁵ Lo i kiisī lo enyɛŋiabu kɔ Jɛhova lu Bari a le dum le kɔ a le ekpɛ̄naloo eyerebah i nɛ dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄, wo edoo kɔ i egerebu kɛ̄bah ɛrɛgebah taāŋa i gaa tɛɛ̄bu, ale alu gbɛnɛ ale alu nwīgbagbara. Bu kaka, i suā kɔ lɔgɔ taāŋa i kpesī naale edap eebah ilii Bari. Alɛ na Bari a eenyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ nu a, e a dap i yerebah nɛ kɔ i egerebu. (Buū Filipai 4:13.) Nyɔɔwo, a doo kɔ i ɛrɛ e’agaloo sɔ̄ i kpesī pya i taāŋa. Sɔ̄ i muɛ kɛ̄ Jɛhova i yerebah nɛ sɔ̄ i kpesī pya taāŋa alu nwīgbagbara doo, a doo kɔ i suā leere kɔ alɛ eyerenagebah i nɛ sɔ̄ i kpesī pya taāŋa alu gbɛnɛ.

6. Ena a bee siraloo Devid sɔ̄ a bee le zege lo a bee doo kɔ a’agɛrɛbah dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Jɛhova a?

⁶ I naa kɔ nu akiiloo baɛ nu a bee siraloo Devid lo a bee doo kɔ a agɛrɛbah dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Jɛhova. Sɔ̄ Devid bee le zege sa gaa tɔɔ̄loo naana pee ye tɛ, ziī bear bee su ziī ka lo naana pee e ziī sasa-ekpo bee sunage lo dɔɔ̄na. Bu baɛ kɛ̄tɔɔ̄ ama, Devid bee su e’agaloo kponɛa lo bear le lo sasa-ekpo sa kpɔā dum pya lo naana pee. Kerewo, Devid naa bee kɛɛrɛ kɔ alɛ ekpo na a sue daa nu ama a. A bee suā kɔ Jɛhova na a bee ye nɛ ekpo a. (1 Sam 17:34-37) Devid naa bee ibere pya nu a bee tɛɛ̄bu ama. Ɛ’ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ pya nu ama bee doo kɔ a agɛrɛbah dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Bari a le dum kɔ a gaa le e’yereebah ye nɛ li deesī.

7. Ena Devid bee bie dɛɛ̄ nyiɛ a, e ena anua lo ama bee ye yerebah nɛ kɔ a dap be Goliat eebah a?

⁷ Sɔ̄ esaa, naadabah sɔ̄ Devid bee le Lop le dɛrɛ zua, a bee si kɛ̄ pya nɔ̄ Izrɛl bee le ebɔŋana. Sɔ̄ a bee ina lo kɛ̄, a bee muɛ kɔ bɔɔ bee aa pya nɔ̄ Izrɛl nyɔɔbee ziī gbɛnɛ nɛɛ nɔ̄ pya Filistia ye bee kura Goliat bee wa lu loo sa wa kɔ nɛ kɔ “mda gbɛ dɛ̄dɛɛ̄ etaā nɔ̄ Izrɛl anii’ee.” (1 Sam 17:10, 11) Nu a bee aarɛ bɔɔ pya nɔ̄ Izrɛl na bee ba bee bie dɛɛ̄ nyɔɔ kɛ̄ Goliat tura gbara doo le nu aa bee wa kɔ nɛ bie sī nɔ̄. (1 Sam 17:24, 25) Kerewo, naale nu Devid aa bee bie dɛɛ̄ nyɔɔ lo. A bee ɛp lo kɛ̄tɔɔ̄ nua finiabah pima “gbo nɔ̄ Bari a le dum” e a naale pya nɔ̄ Izrɛl. (1 Sam 17:26) Devid bee su Jɛhova seea bu nyiɛ ye. Devid bee suā kɔ Bari a bee ye yerebah nɛ sɔ̄ a gaa bee tɔɔ̄loo naana pee eyerenagebah ye nɛ bu kɛ̄tɔɔ̄ ama. A bee suā leere kɔ Bari le ye loo, e wo bee doo kɔ Devid a be Goliat, e bu kaka, a bee ye be eebah!—1 Sam 17:45-51.

8. Ena eyerebah i nɛ kɔ i kiisī lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Jɛhova kɔ a gaa le yerebah i nɛ a? (Ɛpnage foto)

⁸ Ili dapnage be pya i taāŋa eebah lo i suā kɔ i Bari a le dum le ekpɛ̄naloo eyerebah i nɛ. (Yɔɔ 118:6) I dap agɛrɛtɛ̄ kɛ̄ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Jɛhova doo lo i kɛɛrɛbu loo pya nu a bee doo sɔ̄ akii adumɛ. Buū pya dɔ Baibol lo edoo kɔ o nyɛŋiabu kɛ̄ Jɛhova bee kpɔā pya a bee ye taāŋabah doo . (Ais 37:17, 33-37) Lo dɔɔ̄na,  buū ale ɛp pya video a le nyɔɔ i dɔ intanet jw.org a tɔgɛ kɛ̄ Jɛhova aa yerebah nɛ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa bu ilii dee ama doo. Gbaāloo wo, nyɛŋiabu pya sɔ̄ Jɛhova bee yerebah nɛ olo. O aa nɛ taāŋa loo a lo lɔgɔ nu a lu keebee sii a siraloo doodoo lo a bee siraloo Devid sɔ̄ a bee be eebah bear le sasa-ekpo. Ena anua a? Nyɔɔbee a’ɛrɛ gbɛnɛ-edo pya dɔɔ̄na nu Jɛhova edoora bu o dum! Jɛhova ekuera a kɔ o lue ye gbo. (Jɔn 6:44) Alɛ na aa a yerebah nɛ kɔ o lege aa ye taāŋabah mmɛ nyaawo a. Nyɔɔwo, bara Jɛhova kɔ a yerebah a nɛ kɔ o nyɛŋiabu pya sɔ̄ a bee agara pya o kara, sa a nɛ taɛ nu a lu o ebɛɛ̄ taɛ sɔ̄ o bee gbī ale kuū a dɛɛ̄loo sɔ̄ o bee le bu e’aga kɛ̄tɔɔ̄? Ɛ’ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ pya nu ama edoo kɔ o agɛrɛbah dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Jɛhova kɔ a gaa le ekiisī lo eyerebah a nɛ.

9. Ena a bɔloo kɔ i nyɛŋiabu sɔ̄ i kpesī e’aga kɛ̄tɔɔ̄ a? (Kam 27:11)

⁹ Sɔ̄ i le bu taāŋa a bɔloo kɔ i bie dɛɛ̄ nyɔɔ nu a kuī eera. Setan kɔ sɔ̄ i le bu taāŋa i gaa le lɛɛbahloo Jɛhova. Nyɔɔwo kɛ̄ i doo dogo doo sɔ̄ i le bu taāŋa dap biirebu ale e’ɛɛrɛbu Jɛhova . (Job 1:10, 11; buū Kam 27:11.) Sɔ̄ i biabu bɔture nyiɛ loo nɛ Jɛhova kaɛlɛɛ ɛrɛgebah taāŋa i aa tɛɛ̄bu, i tɔgɛ kɔ i were ye loo sa tɔgɛ kɔ nu Pɔrɔ edɔɔ̄ bee kɔ lu esah. Ekɔ waa kpesī gbanasī a aabah pya bɛɛbɛɛ, naɛbah ale pya dɔɔ̄na taāŋa ni? A le ekɔ pya a le o kɛ̄ zue ue naa ɛrɛ taɛ bu le yereue ni? Lo a le wo, nyɛŋiabu kɔ kɛ̄tɔɔ̄ ama nɛ a dee lo edoo kɔ bu Jɛhova a ɛɛ. Nyɛŋianagebu kɔ, Jɛhova naa le e’iye kɔ dɔā ɛp oo le edap be eebah a lu a loo. (1 Kɔr 10:13) A gaa le enɛ a mɛm lokwa o dap egerebu.

BARI A LE DUM E NƐ A EKPƐANU

10. Ena Bari a le dum edoo nɛ pya a ye taāŋabah a?

¹⁰ Jɛhova wee nɛ ekpɛanu pya a ye taāŋabah. (Hib 11:6) A nɛ i efɛɛloo sa  doo kɔ loo i a sukɛ̄ a nyaawo, e a gaa le nɛnage i dum a naatah li deesī. I dap ɛrɛ bɛābu bu Jɛhova, ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kaāna kɔ a taɛ ye e nɛ i ekpɛanu e a ɛrɛnage ekpo e daā. Wo zū i kɔ i lu kirikiri lo esitam ye nɛ dookɛ̄ pya ye zooro a bɔ ture nyiɛ loo a dee kere bee doo. Taɛ nu Timɔti bee doonage lo bu tua sɔ̄ O’oo tup zua a.—Hib 6:10-12.

11. Ena a bee zū timɔti kɔ a sitam bu bɔŋanaloo a? (1 Timɔti 4:10)

¹¹ Buū 1 Timɔti 4:10. Timɔti bee ɛrɛ e’agatɛ̄ yira kɔ Bari e nɛ ye ekpɛanu loo ye tam. Nu a nua a lo, a bee piiga lo esitam nɛ Jɛhova le pya dɔɔ̄na. Bu pya amunu sīdee ni? Nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee ye yere mɛm loo kɔ a nyimɛ ye kari doodoo nɛɛ tɔgɛnu yereloo, bie bu bɔŋanaloo le bie uwe zue ue. Pɔɔl bee ye kɔnage nɛ kɔ a sere le edobah nɛ pya ye wuga bu yira nɛ pya zege le pya e’ana. A bee ye nɛ tam a’aga doodoo nɛ zuurabahtɔ̄ bu sīdee a tɔgɛ wereloo sɔ̄ a lu ebɛɛ̄. (1 Tim 4:11-16; 2 Tim 4:1-5) Timɔti bee suā leere kɔ Jɛhova gaa le nɛ ye ekpɛanu loo pya tam a gaa si kere aa doo pya nɛɛ naa muɛ ale tɔgɛ nia kumaloo.—Rom 2:6, 7.

12. Ena edap zū pya kanɛɛ kɔ ba a su mɛm siā wa tam a? (Ɛpnage foto.)

¹² Pya kanɛɛ anii’ee dapnage suā sa yiga kɔ Jɛhova muɛ sa tɔgɛ nialoo pya le le tam ba gaa si. Ba kuudɛɛ̄loo naana pee Bari, tɔgɛnu sa zue le yereue. Gbaānageloo wo gbɛnɛ-edo pya kanɛɛ yerebah sɔ̄ aa lu ewu pya i tɔ etɔɔ̄ taāŋabah le sɔ̄ bugia siranu sira. Pya dɔɔ̄na le yɛɛ eku a le doodoo Patient Visitation Group ale Hospital Liaison Committee lo eyerebah nɛ pya loo dumɛ. Pya kanɛɛ a su wa loo nɛ lo esi pya tam ama ɛp bɔŋanaloo nua lo Jɛhova e a naale lo nɛɛ. wo doo kɔ ba a su dɛ̄dɛɛ̄ wa beenyiɛ siātam sa yiga leere kɔ Bari enɛe wa ekpɛanu loo dɛ̄dɛɛ̄ tam ba gaa si.—Kɔl 3:23, 24.

13. Pya tam i gaa si nɛ Jɛhova tɔɔ̄ ye loo doodoo wa?

 ¹³ Naale dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ na edap lu nɛɛ kanɛɛ a, kerewo, dɛ̄dɛɛ̄ ii ɛrɛ nu i dap nɛ Jɛhova. Bari tɔgɛ nialoo sɔ̄ i su dɛ̄dɛɛ̄ i beenyiɛ ye siātam nɛ. A yere nukuādɛɛ̄ loo pya nu i tura lo eyeākpotɛ̄ esiatam Buɛ̄-mɛnɛ tɛɛ̄ ɛŋɛnɛ nyɔuwe, kereadoo nu i tura naa kuī kpo. Bu ye ɛɛ sɔ̄ i be eebah bɔp kɛɛ tɛ̄maloo e toorebah nyɔɔ sa agara ebip bie enɔānu, e bu ye ɛɛnage sɔ̄ i ɛp tɛɛ̄ ekwɔ pya dɔɔ̄na tɛrɛ sa wa aaloo nɛ. Kereadoo a tɔɔ̄ a loo kɔ nu o doo tera, suā leere kɔ a sidu kɛ̄dɛɛ̄ Jɛhova. A were a loo nyɔɔ pya nu o gaa doo e a gaa le nɛ a ekpɛanu.—Luk 21:1-4.

TƆƆ̄ BIALOO BARI A LE DUM

14. Bu mɛ sīdee na tɔɔ̄ bialoo Jɛhova eyerebah i nɛ kɔ i tɔɔ̄ bu bɔ ture nyiɛ loo a? (Ɛpnage foto.)

¹⁴ Lo i nyɔɔnɛ Jɛhova ɛrɛ kaāna le gbānialoo, ewaɛ i bah etɔɔ̄ biabu bɔ ture nyiɛ loo. Nu a bee siraloo Josɛf lo. Nyɔnɛbee a bee ɛp gbānialoo a le yɛɛ Bari le ɛɛ nua nu a kuī a, a naa bee gbī edoo nu ebiire ye bu. (Jɛn 39:9) Lokwa i dap ɛrɛ le gbānialoo kiikɛ̄ Jɛhova le sa ye yii gbo, i ɛrɛ esu sɔ̄ ye yeā kara nɛ sa nɔ ye Muɛ̄ Ue. Wo edoo kɔ gbānialoo i ye ɛrɛ kumaloo a nyim yiiloo. Lo i ɛrɛ le gbānialoo kiikɛ̄ Jɛhova le dookɛ̄ Josɛf bee doo, eyerebah i nɛ kɔ i aa doo lɔgɔ nu ebiire ye bu.—Jem 4:8.

15. Ena i nɔ aāloo nu a bee siraloo pya Izrɛl bie bu kpo-sagara wii a? (Hibru 3:12)

¹⁵ Pya a ibere kɔ Jɛhova lu Bari a le dum dap nwaabah ye zuua aaloo. Naa ɛp nu a bee siraloo pya Izrɛl sɔ̄ ba bee le bu kpo-sagara wii. Ba bee suā kɔ Jɛhova le, kerewo, ba bee bɔātɛ̄ e’ɛrɛ baɛ baɛ ekɛɛrɛ sɛh Jɛhova edapge wa nɛe nuede naa e. Ba bee bip kɔ: “Jɛhova le i ge yɛɛ sɛh a naa le ni?” (A’aa 17:2, 7) Ba bee lɛɛbeekɛɛ̄ Bari. Bu kaka, wa dogo lɛɛbeekɛɛ̄ ama lu zuurabahtɔ̄ inɛ, nyɔɔwo ii gbī e bee wa.—Buū Hibru 3:12.

16. Ena e dap dɔā-ɛp i yira a?

 ¹⁶ Nyɔuwe ama doo kɔ tɔɔ̄ bialoo Jɛhova a aga. Gbɛnɛ-edo nɛɛ naa yiga kɔ Bari le. Gbɛnɛ-edo sɔ̄, a bee kɔ nu kiā leere loo pya a ɛp daakuu Bari tɛrɛ. Pya nu ama dap doā-ɛp i yira. Kereadoo ili yiga kɔ Bari le, i dap bɔātɛ̄ ɛrɛ baɛ baɛ ekɛɛrɛ sɛh eyeregebah i nɛ naa e. A ɛrɛnage sɔ̄ nɛɛ a bee ɛm Le-yɔɔ 73 ekobee bee kɛɛrɛ nu doo wo. A bee muɛ pya a ye tɛɛ̄ ɛŋɛnɛ a gaa lɛɛbeekɛɛ̄ lok Bari, kerewo nu aa bee wa kiā leere loo. Wo bee doo kɔ a bɔātɛ̄ e’ɛrɛ baɛ baɛ ekɛɛrɛ sɛh ziī biī lege bu taāŋabah Bari naa e.—Yɔɔ 73:11-13.

17. Ena eyerebah i nɛ kɔ i tɔɔ̄ bialoo Jɛhova a?

¹⁷ Ena a bee yerebah nɛ nɛɛ ɛm Le-yɔɔ kɔ a sikɛ̄ ɛp nu bu sīdee a bɔloo a? A bee ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ nu esiraloo pya a ibere Jɛhova. (Yɔɔ 73:18, 19, 27) A bee ɛrɛnage ekɛɛrɛ nyɔɔ pya biī a le bu taāŋabah Bari. (Yɔɔ 73:24) Ili dapnage ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ pya leelee Jɛhova enɛa i. Su kɛ̄ o dum le doo anyaawo sɔ̄ o gaa taāŋabah Jɛhova dooreloo kɛ̄ o dum ebee le doo lo oo bee ye taāŋabah. Dodoo wo eyerebah a nɛ kɔ o bia bu bɔ ture nyiɛloo sa kɔ nu nɛɛ ɛm le-yɔɔ bee kɔ, sɔ̄ a bee kɔ: “Mɛ mda mdaa loo nia mɛ loo etɔɔ̄ waɛloo Bari.”—Yɔɔ 73:28.

18. Ena anua a naa lu ebɛɛ̄ kɔ bɔɔ a aa i loo nu esira li deesī a?

¹⁸ I dap be eebah ɛrɛgebah taāŋa i tɛɛ̄ bu a bu kpɛdumɛ dee ama nyɔɔnɛbee i gaa “sitam nɛ Bari a le dum lo alu kaka.” (1 Tɛs 1:9) Ilii Bari le dum sa gaa yerebah nɛ pya a ye taāŋabah. A bee le loo pya ye zooro sɔ̄ akii adumɛ, e a elenageloo ili anii’ee. Sɔ̄ sɔ̄ naa biniā, i gaa le kpesī gbɛnɛ etɛɛrɛloo a nyɔɔ kɛnɛkɛ̄, mɛ ii le ele aba ii Jɛhova ele i loo. (Ais 41:10) Nyɔɔwo dooraa dɛ̄dɛɛ̄ ii “i su e’aga benyiɛ kɔā, ‘Jɛhova na mdaa nɛɛ yerebah a, bɔɔ naale e aa mɛ.’”—Hib 13:5, 6.