1. Bu mɛ sīdee na i dap nɔ Jɛhova, i wereloo Tɛ ani?

JƐHOVA were i loo kaāna. (Jɔn 3:16) I gbī enɔ i Tɛ a ɛrɛ wereloo. Nyɔɔwo, i piiga lo etɔgɛ ‘fɛgɛ beenyiɛ, wereloo wuga, le ekɛɛrɛ a kii kɛ̄’ kumaloo dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ, e lo a eenyɔɔ “loo pya gā wuga loo yira.” (1 Pit 3:8; Gal 6:10) Sɔ̄ pya i wuga bu yira kpesī taāŋa, lee kɔ i yerebah wa nɛ.

2. E na i gaa le nɔ bu ekobee ue ama a?

² Dɛ̄dɛɛ̄ pya ba gbī enuūna butɔ Jɛhova gaa le kpesī booboo taāŋa. (Maak 10:​29, 30) I dap le gaa kpesī taāŋa a eewo kuma sɔ̄ lo sɔ̄ eku ama gaa waɛloo ye kuma. I dap yerebah nɛ ɛnia ii doodoo wa? Doraa i naa ɛp nu i dap nɔ aābu Baibol akiiloo Lɔt, Job, le Naomi. I gaa le nɔnage nu akiiloo pio nu finiabah lo pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa kpesī anyaawo, sa muɛ̄ kɛ̄ i wa dap yerebah nɛ kɔ ba a tama wa taāŋa doo.

3. Dookɛ̄ a le doo bu 2 Pita 2:​7, 8, amunu biaɛfii a bee piya na Lɔt bee doo a, e e na a bee sira aabu a?

³ Lɔt bee biaɛ nu fii bu pɔrɔ sīdee sɔ̄ a bee sagɛ lo etɔɔ̄ yɛɛ pya Sɔdɔm ba wee tɔɔ̄ dum a naa ɛɛ a. (Buū 2 Pita 2:​7, 8.) Lo kɛ̄ bee lee, mɛ gbɛnɛ-edo piya nu bee sira loo Lɔt nyɔɔbee a bee kii Sɔdɔm. (Jɛn 13:​8-13; 14:12) Nu a le bu lo buɛ̄ ale pya nɛɛ a le bu bee nia ye wa mmɛ kɛ̄ a bee lɛɛbeekɛɛ̄ Jɛhova. A bee u sɔ̄ Jɛhova  bee doo kɔ miā le sulfur a dɔɔ nyɔɔ lo buɛ̄ bee boo. Naa kɛɛrɛ nage baɛ miɔŋɔ nɛɛwa Lɔt. Pya nɛɛdam ba ebee yiga lo e’ii wa bee u bia Sɔdɔm. Lɔt bee peere ye be, dɛ̄dɛɛ̄ nu a bee ɛrɛ, e lo a eera na ye wa. (Jɛn 19:​12-14, 17, 26) Bu yube sɔ̄ taāŋa ama, Jɛhova bee kiīge Lɔt ni? Eeye.

4. Bu mɛ̄ sīdee na Jɛhova bee tɔgɛ ziireloo kumaloo Lɔt a? (Ɛp foto a le nyɔɔ eko.)

⁴ Kere Lɔt bee biaɛfii lo etɔɔ̄ Sɔdɔm, Jɛhova bee ye toesaɛ̄ tɛ̄maloo eyere pya ye ɛnjɛl ye ma kɔ ba a agara ye le pya ye butɔ. Kerewo, taā a doo nu pya lo ɛnjɛl bee kɔ aba sɔ̄ tɛ̄maloo e’aa Sɔdɔm, Lɔt ‘bee kwɔloo.’ Pya lo ɛnjɛl bee ye aa bah sa ye yerebah nɛ le pya ye butɔ kɔ ba a teera aa lo buɛ̄. (Jɛn 19:​15, 16) Lo sɔ̄ pya lo ɛnjɛl kɔ ye nɛ kɔ a teera kii nyɔɔ kpokɛ̄. Mɛ taā a gbaɛ̄tɔ̄loo Jɛhova, Lɔt bee bara kɔ ekiie buɛ̄ a le waɛloo. (Jɛn 19:​17-20) Jɛhova bee ziireloo ye gbaɛ̄tɔ̄ sa lɛɛbaloo kɔ Lɔt a kii lo buɛ̄. Sɔ̄ esaa, bɔɔ bee aa Lɔt lo etɔɔ̄ lo buɛ̄ sa a sikɛ̄ kii lo buɛ̄ a le nyɔɔ kpokɛ̄, lo a le taɛ kɛ̄ Jɛhova bee kɔ a kii tua sɔ̄ a. (Jɛn 19:30) Naa ɛp kɛ̄ Jɛhova ziireloo doo a! Bu mɛ sīdee na i dap ye nɔ ani?

5-6. Bu mɛ sīdee na i dap doo nu a le bu 1 Pya Tɛsalɔnaika 5:14 bu nɔnɔ Bari ani?

⁵ Ziī nɛɛ i butɔ dap biaɛ nu fii bu pɔrɔ sīdee sa a nua ye gbɛnɛ taāŋa loo dookɛ̄ a bee sira loo Lɔt doo. Lo a sira doo wo, e na i doo a? I dap ye bɔatɛ̄ kɔ nɛ kɔ e ina gaa bugara nu a bee foh, e taɛ kɛ̄ a le doolo. (Gal 6:⁠7) Kerewo, i dap doo nu a lee eewo. Elee kaāna lo a le i yerebah ye nɛ dookɛ̄ Jɛhova bee yerebah nɛ Lɔt doo. Bu mɛ sīdee?

⁶ Jɛhova bee yere pya ye ɛnjɛl ma Lɔt, naale aba bee kɔ ba a zuura ye bahtɔ̄, mɛ kɔ ba a yerebah ye nɛ kɔ a sibah pɔrɔ nu a gaa le sira loo Sɔdɔm. Bu aba lo sīdee, i dap zuurabahtɔ̄ i wuga lo i muɛ̄ kɔ a gaa doo nu enua ye taāŋa loo. Mɛ i dap nage ye yerebah nɛ. Kere a naa nwaabah su lo zuurabahtɔ̄, lee kɔ i egerebu. Nɔ baɛ lo ɛnjɛl a. Lee kɔ i kiisī lo eyerebah nɛ pya i wuga taā i wa lɛɛbaloo. Naale aba bu muɛ̄ ue, mɛ i doo dogo yereloo. (1 Jɔn 3:18) I dap wa aabah bu sīdee a tɔɔ̄dɔ nu, lokwa ba su lo zuurabahtɔ̄ a bee lu enɛ wa a.​—⁠Buū 1 Pya Tɛsalɔnaika 5:⁠14.

7. Bu mɛ sīdee na i dap nɔ kɛ̄ Jɛhova bee ɛmadɛɛ̄ Lɔt doo ani?

⁷ Jɛhova ebee dap su dɛɛ̄ ye bie nyɔɔ aba ekwɔ Lɔt. Taā a doo wo, a bee sikɛ̄ yere ye edɔɔ̄ nyɔɔ Pita kɔ a ɛm kumaloo Lɔt kɔ ɛɛ nɛɛ kaāna dogo. Ɛp kɛ̄ a i nɛ ɛɛbu lo esuā kɔ Jɛhova aaloo i ekwɔ i nɛ doo! (Yɔɔ 130:⁠3) Ili dapge nɔ kɛ̄ Jɛhova bee ɛmadɛɛ̄ Lɔt doo ni? Lo i bie i ekɛɛrɛ nyɔɔ le elap dogo pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa, i dap egerebu sɔ̄ ba doo piya nu. E lo ama edoo nage kɔ a waɛ wa bah esu zuurabahtɔ̄ i wa nɛ.

8. E na fɛgɛ dogo ezū i kɔ i doo ani?

⁸ Job naa bee tɔga nyɔɔ pɔrɔ biaɛfii a bee doo dookɛ̄ Lɔt bee doo. Kerewo, gbɛnɛ-edo pɔrɔ nu bee ye sira loo, a bee peere dɛ̄dɛɛ̄ zɔ a bee ɛrɛ, ka a wee ye le loo bu buɛ̄, le ye nwanaloo. Lo a bee piya eera na bee, dɛ̄dɛɛ̄ wa miɔŋɔ bee u. Taa pya ye koo bee  ye dɛrɛ nage ue. Ziī e na a nua taa koo Job ba bee lu wee gbɔ̄ ye nyiɛ naa bee ye lu fɛgɛ loo ani? Ba naa bee suā taɛ nu a gaa ye sira loo. Nyɔɔwo, ba bee dābeeloo bu ekwɔ sīdee sa biaɛ ue bege Job. E na i doo lokwa ii tɛɛ̄ dua ekwɔ a le doo wo a. Suā kɔ aba Jɛhova na a suā dɛ̄dɛɛ̄ nu akiiloo kɛ̄tɔɔ̄ ziī ziī nɛɛ a. Gbaɛ̄tɔ̄ nu lo nɛɛ a le bu lo kɛ̄tɔɔ̄ ezialoo a gaa kɔ. Piiga lo enyɔɔnɛ ye muɛ̄ kɛ̄tɔɔ̄ a le bu, e a naale aba dādā. Lo sɔ̄ na o dap tɔgɛ kaāna fɛgɛ dogo kumaloo o wuga nɛɛdam ale nɛɛwa a.

9. E na ii le edoo lo a le i lu fɛgɛ a, e ena anua a?

⁹ Fɛgɛ dogo i ɛrɛ gaa le doo kɔ i aa kɔgara pya piya nu i kɛɛrɛ kɔ a nua tɔga nyɔɔ i wuga. Nɛɛ tɛ̄ŋa biɔ̄nɔ naa wee wu bɔŋanaloo mɛ a wee ye lap. (Kam 20:19; Rom 14:19) Taā a lu fɛgɛ a wee kɔ ɛrɛgebah nu a ye yii nu, e pya ye ue wee gbee bee nɛɛ a le bu tɔga a. (Kam 12:18; Ɛfɛs 4:​31, 32) Ɛp kɛ̄ a lee doo sɔ̄ i gbī le a le bu pya dɔɔ̄na sa kɛɛrɛ kɛ̄ i wa dap yerebah nɛ kɔ ba a tama wa taāŋa doo!

10. E na ue a le bu kpa Job 6:​2, 3 i tɔgɛ a?

¹⁰ Buū Job 6:​2, 3. Pio sɔ̄ Job wee kɔ ue a “naa . . . ɛrɛ ekɛɛrɛ.” Mɛ sɔ̄ a esaa a bee yiga kɔ pio ue a bee kɔ a, naa bee bɔloo. (Job 42:⁠6) Doodoo Job, pio nɛɛ a le bu taāŋa anii’ee dap kɔ pio ue ba naale ebee kɔ sa a kiɛ̄ wa sɔ̄ a esaa. E na ili i doo bu kɛ̄tɔɔ̄ ama ani? Taā i wa bege ue, lee kɔ i lu wa fɛgɛ loo. Nyɛŋiabu kɔ a naale Jɛhova na a i nua etɛɛrɛ i le bu anii’ee nyɔɔ a. Nyɔɔwo, a waɛ edābeeloo lo a le ziī zooro Jɛhova  a bɔloo eture nyiɛ loo kɔ ue a naa bɔloo sɔ̄ a le bu taāŋa. Kere a kɔ nu a naa lera kumaloo Jɛhova ale ili, ii le enwaabah si saŋ ale biaɛ ye begee nyɔɔ ue a kɔ.​—⁠Kam 19:⁠11.

11. Bu mɛ sīdee na pya kanɛɛ edap nɔ edoba Elaihu sɔ̄ ba gaa nɛ zuurabahtɔ̄ ani?

¹¹ Pio sɔ̄, nɛɛ a le bu taāŋa wee gbīnage pio zuurabahtɔ̄ eyerebah ye nɛ. (Gal 6:⁠1) Bu mɛ sīdee na pya kanɛɛ edap yerebah a? Ba a nɔ edoba Elaihu lo a bee gbaɛ̄tɔ̄loo Job sa ye nyɔɔnɛ muɛ̄ kɛ̄tɔɔ̄ a bee le bu. (Job 33:​6, 7) Elaihu bee nɛ zuurabahtɔ̄ Job sɔ̄ edaābeeloo ye kɛ̄tɔɔ̄. Pya kanɛɛ ba nyɔɔnɛ edoba Elaihu gaa le gbaɛ̄tɔ̄loo pya a wa kɔ ue nɛ leere sa piiga lo edābeeloo wa kɛ̄tɔɔ̄. Lo sɔ̄, ba edap nɛ zuurabahtɔ̄ e ina bu beenyiɛ nɛɛ ba gaa kɔ ue nɛ.

12. Amunu pah na luh dam Naomi le lo baɛ pya ye miɔŋɔ bee ye ɛrɛ nyɔɔ a?

¹² Naomi bee le wa a bee bɔloo ture nyiɛ loo, lo a bee wereloo Jɛhova. Mɛ sɔ̄ ye dam le baɛ pya ye miɔŋɔ e’ua sah, bee gbī kɔ a lu enyaana ye bee aāloo Naomi nua “Mara,” lo a kura “Lee.” (Rut 1:​3, 5, 20, 21) Rut lo a lu wa nwiī Naomi bee ye tɔɔ̄ bia loo bu dɛ̄dɛɛ̄ ye taāŋa. Naale aba bee Rut bee ye yerebah nɛ bu pya nu a ye bɛɛ̄, mɛ a bee kɔ nage pya ue egbɔ̄nyiɛ nɛ Naomi. Rut bee tɔgɛ ye wereloo le yere kpotɛ̄ kumaloo Naomi tɛ̄maloo pya bee ue a tɔgɛ kaāna kɛ̄ nu ye tɔɔ̄ loo doo.​—⁠Rut 1:​16, 17.

13. E na a nua pya nɛɛ wa dam ale wa wa u gbī i yerebah a?

¹³ Sɔ̄ dam ale wa ziī i wuga bu yira u, a gbī i yere kpotɛ̄. Dap lu esu dam le wa dooreloo baɛ ka te a le kpaɛ̄ ziī. Sɔ̄ sɔ̄ gaa kiisī, wa li epiga bu ziī. Sɔ̄ alu ebugara ziī ka lo te ale a u, dap ɛrɛ pɔrɔ pah nyɔɔ lo a le dum a. Bu aba lo sīdee, sɔ̄ dam ale wa ziī nɛɛ u, lo nɛɛ a le dum a ele bu ekiɛ̄nu bu nyɔɔnyɔɔ sɔ̄. Paula, * lo ye dam bee u bu bugia, bee kɔ: “Na dum aadee kiiya sī, sa lɔgɔ nu m dapna doo naa lena. M epeere na gbo a lee eera. Aba na dam le mm na i wee kɔnia ue a. Sɔ̄ nu ɛɛbu sira, i wee gbaa ɛrɛ ɛɛbu, sa a wee mɛ yerebah nɛ sɔ̄ nu aga. A wee mɛ gbaɛ̄tɔ̄loo sɔ̄ m ye kɔ na taāŋa nɛ. Aadee mɛ tɔɔ̄ loo kɔ elua efii mɛ nua baɛ kere.”

14-15. Bu mɛ sīdee na i dap gbɔ̄nyiɛ nɛɛ ye dam ale wa e’ua ani?

¹⁴ Bu mɛ sīdee na i dap gbɔ̄nyiɛ nɛɛ ye dam ale ye wa u ani? Tuatua nu edasī doo na enyɔɔnɛ ye kɔnia ue, kere kɛɛ wee a bɔp ale oo suā nu ekɔ. Paula, i bee kue bee tua sɔ̄ a bee kɔ: “M dābeeloo kɔ loo nɛɛ naa wee sukɛ̄ sɔ̄ nɛɛ u. Ba wee le gaa bura sɛh nu ba kɔ ebiirebu nɛɛ na e. Mɛ lo ebee piya eera na lo lɔgɔ nɛɛ naa kɔ lɔgɔ nu a nɛ.” Nɛɛ bu ye gaa biira naale e’ɛmadɛɛ̄ kɔ i kɔ ue suānu. Paula kɔ: “Bu mɛ ɛɛ sɔ̄ pya na gbo mɛ kɔ nɛ kɔ, ‘Piinu loo nu a sira ama.’ ”

¹⁵ William, lo ye wa bee u pio zua akii adumɛ a, kɔ: “Wee mɛ nia sɔ̄ pya dɔɔ̄na kɔ lele nu na wa wee wa doo nɛ; a wee mɛ tɔgɛ kɔ pya nɛɛ bee ye wereloo sa ye nwadɛɛ̄. Sīdee yere kpotɛ̄ ama wee mɛ yerebah nɛ kaāna. Wa ue wee mɛ nɛ egbɔ̄nyiɛ, nyɔɔbee na wa wee mɛ kuī loo sa ebee lu ziī gbɛnɛ gah  loo na dum.” Ziī waa ua dam a kura Bianca, kɔ: “M wee ɛrɛ egbɔ̄nyiɛ sɔ̄ pya dɔɔ̄na mɛ nyɔɔnɛ yere kara sa mɛ buū ziī ale baɛ dɔ kpa kaɛ nɛ. A wee mɛ yerebah nɛ sɔ̄ ba kɔ nu akiiloo na dam le sɔ̄ ba mɛ gbaɛ̄tɔ̄ sɔ̄ m gaa kɔ nu a ye kii loo.”

16. (a) E na i nɛ nɛɛ nɛɛ u loo ani? (b) Dookɛ̄ Jemes 1:27 kɔ doo, amunu toh na a i le bee a?

¹⁶ Dookɛ̄ Rut naa bee aaloo Naomi ye dam ebee u a doo, lee kɔ i wee yerebah nɛ pya nɛɛ wa nɛɛ u. Paula i bee kɔ nu akiiloo tua sɔ̄ a, bee kɔ: “Sɔ̄ na dam u sah, m bee ɛrɛ gbɛnɛ-edo pya a mɛ yerebah nɛ sa mɛ gbɔ̄nyiɛ. Mɛ sɔ̄ kina sɔ̄ etɛ̄na ba naa bee luna dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄. Kerewo, a bee mɛ yerebah nɛ. A lu gbɛnɛ nu yerebah sɔ̄ pya dɔɔ̄na suā kɔ a lee eyerebah nɛ nɛɛ nɛɛ u loo, kere elua pio enɔɔ̄ ale zua lo nɛɛ bee u.” Lu kaka kɔ nɛɛ lugara kee loo ziī. Pio nɛɛ dap nwaabah tama dookɛ̄ wa kɛ̄tɔɔ̄ nyaa doo. Kerewo, lo pio nɛɛ lu kee sa ɛrɛgeba sɔ̄ ba doo nu lo nɛɛ le aba wee gbaa doo, a doo kɔ ba a ɛrɛ ekiɛ̄nu. Sīdee pya nɛɛ ɛrɛ ekiɛ̄nu lu keekee. Doraa i nyɛŋiabu kɔ Jɛhova nɛ i dee, e a lunage toh a i le bee kɔ i kuūdɛɛloo pya nɛɛ wa dam ale wa wa u.​—⁠Buū Jemes 1:⁠27.

17. E na anua pya nɛɛ wa dam ale wa wa wa aaloo gbī i yerebah a?

¹⁷ Pio nɛɛ le bu gbɛnɛ ekiɛ̄nu sɔ̄ wa dam ale wa wa, wa aaloo. Joyce, lo ye  dam bee ye aaloo pii dɔɔ̄na nɛɛwa bee kɔ: “Bia kina ekiɛ̄nu kɔ na dam lɛa mɛ bah eenyɔɔ kɔ na dam u. Lo fah bee ye tubo sa a u ale nu bee ye yɔ sa a u, lo sɔ̄ m bee suā kɔ a naa lu ye bah. Mɛ bu kɛ̄tɔɔ̄ ama, na dam bee biaɛfii lo ebie mɛ. M su kɔ a lu e’ɛp mɛ kuma kɛ̄.”

18. E na i dap doo nɛ pya ba naa ɛrɛna dam ale wa ani?

¹⁸ Sɔ̄ i doo kere nwīgbagbara nu nɛ nɛɛ a naa ɛrɛna dam ale wa, i gaa wa tɔgɛ kɔ i weree wa loo. Nyaawo ba naa ɛrɛna dam ale wa ama a, ba gbī kaāna pya elu wa gbo. (Kam 17:17) Bu mɛ̄ sīdee na o dap tɔgɛ kɔ o lue wa kaāna gbo ani? O dap wa kue loo nuede kere a naa lu gbɛnɛ. O dap nage wa nyɔɔnɛ bira pio bii laɛgɛloo ale gbaa si uwe zue ue. Dɔɔ̄na nu o dap nage doo na e kue wa kɔ ba a gbaa a loo bu bui enɔānu butɔ pio sɔ̄. Lo o doo wo, o doo kɔ bu Jɛhova a ɛɛ, nyɔnɛbee a “tɔɔ̄ waɛloo pya beenyiɛ baara” sa lu “nɛɛ kpega pya wa dam e’ua.”​—⁠Yɔɔ 34:18; 68:⁠5.

19. E na 1 Pita 3:8 kɔ i doo a?

¹⁹ Sɔ̄ sɔ̄ naa binia, sɔ̄ Buɛ̄-mɛnɛ Bari ebɛɛ a kɛnɛkɛ̄, dɛ̄dɛɛ̄ ‘etɛɛrɛloo elu e’ibere.’ I gaa ɛmadɛɛ̄ sɔ̄ “dɛ̄dɛɛ̄ tuatua nu naale elu enyɛŋiabu, ale lu eyere bu ekɛɛrɛ.” (Ais 65:​16, 17) Sɔ̄ i gaa tɔɔ̄ge baɛ lo sɔ̄ a, doraa i yerebah nɛ ɛnia ii sa tɔgɛ kɔ i weree loo dɛ̄dɛɛ̄ pya i wuga bu yira bu muɛ̄ ue le bu dogo.​—⁠Buū 1 Pita 3:⁠8.