Skip to content

Skip to table of contents

42 EKOBEE UE ENƆ

Yiga Kaāna Kɔ O Ɛrɛe Kaka Ue

Yiga Kaāna Kɔ O Ɛrɛe Kaka Ue

“Doā ɛp dɛ̄dɛɛ̄ nu; aara nu a lee biibaloo.”—1 TƐS 5:21.

YƆƆ 142 Aabaloo I Bɛābu Agɛrɛ

DASĪ TƐƐ̄NYƆƆ *

1. Ena anua gbɛnɛ-edo nɛɛ naa suā lo sīdee taāŋabah alu kaka a?

NII’EE, gbɛnɛ-edo pya yigabari kɔ ba lue Pya Nɛɛ Kraist sa aa taāŋabah Bari bu sīdee a ye nia. Nu anua booboo nɛɛ naa suā taɛ lo alu kaka lo. Ba bip kɔ, “Ekɔ a ɛrɛge ziī kaka sīdee taāŋabah Bari a le ni? Ekɔ Bari suge dɛ̄dɛɛ̄ sīdee taāŋabah ni?” Ekɔ i yigage leere kɔ Pya Ekeebee Jɛhova na aa tɔgɛ kaka ue sa taāŋabah Jɛhova bu sīdee a ye nia ani? A waɛge eyiga pya nu ama ni? Doraa i naa ɛp pya nu a tɔgɛ kɔ i emɔnae kaka ue sa le bu kaka sīdee taāŋabah.

2. Dookɛ̄ 1 Pya Tɛsalɔnaika 1:5 kɔ doo, ena anua nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee yiga leere kɔ emɔnae kaka ue a?

2 Nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee suā leere sa yiga kɔ a emɔnae kaka ue. (Buū 1 Pya Tɛsalɔnaika 1:⁠5.) Nu a bee yiga ama naa bee dɛɛa nyɔɔ kunɛ kɛ̄ nu ye tɔɔ̄loo doo. Pɔɔl bee le nɛɛ a wee nɔ Muɛ̄ Ue Bari kaāna. A bee yiga kɔ “dɛ̄dɛɛ̄ nu a bee lu e’ɛm bu Kpa Kaɛ tɛɛ̄ aa bu ekɛɛrɛ Bari.” (2 Tim 3:16) Ena a bee nɔ aābu Muɛ̄ Ue Bari a? Aāloo nu Pɔɔl bee nɔ aābu Kpa Kaɛ, a bee muɛ kaāna nu a tɔgɛ kɔ Jizɔs na alu lo Mɛsaia a bee lu eyira yii loo a, lo pya zaāsī yigabari pya Juu bee ɛp tɛrɛ. Pya lo zaāsī yigabari alu baɛ sī ama wee kɔ ba gaa tɔgɛe kaka ue akiiloo Bari, kerewo ba gaa doo pya nu Bari baaloo. (Taitɔs 1:16) Pɔɔl bee lu kee loo pya nɛɛ ama. A naa bee sagɛ lo naɛsī Kpa Kaɛ eyiga ale lo a naale eyiga. A bee kpɛ̄naloo lo etɔgɛ sa su “dɛ̄dɛɛ̄ nu Bari gbī” yere bu dogo.​—⁠Doonu 20:⁠27.

3. Aluge ebɛɛ̄ kɔ i ɛrɛ edasī suā ture dɛ̄dɛɛ̄ pya i ebip lɛɛ i gae yiga leere kɔ i emɔnae kaka ue ni? (Ɛpnage ekpo a kɔ “ Pya Tam Le Ekɛɛrɛ Jɛhova—‘Eenyɔɔ Kɛ̄ Nɛɛ Suā Buā Doo.’”)

Pio nɛɛ kɛɛrɛ kɔ kaka sīdee taāŋabah ɛrɛge edap agara dɛ̄dɛɛ̄ ebip, kere alu pya ebip Baibol naa kɔ nu akiiloo. Ekɔ lo ama luge nu suānu le loo ni? Naa ɛp edoba Pɔɔl. A bee yere mɛm loo pya ye wuga bu yira kɔ ba a “doā-ɛp dɛ̄dɛɛ̄ nu,” kerewo a bee kɔnage kɔ a ɛrɛ gbɛnɛ-edo nu a naa dāe beeloo. (1 Tɛs 5:21) A bee ɛm kɔ “ilii suānu naa mma,” e a sinagekɛ̄ ɛm kɔ “i muɛ nu bu taŋaligi alu ziizii.” (1 Kɔr 13:​9, 12) Kɛ̄ Pɔɔl naa bee suā dɛ̄dɛɛ̄ nu doo na ili ii suānage doo a. Kerewo, Pɔɔl bee dābeeloo pya kpog-bee kaka ue akiiloo Jɛhova. A bee suā kuma nu alu ebɛɛ̄ kɔ a suā lo a bee ye yerebah nɛ kɔ a yiga kɔ emɔnae kaka ue.

4. Bu mɛ sīdee na i dap agɛrɛtɛ̄ i yira kɔ i emɔnae kaka ue a, e ena i kɔnia akiiloo kaka Pya Nɛɛ Kraist a?

4 Ziī sīdee i dap agɛrɛtɛ̄ i yira kɔ i emɔnae kaka ue na tɛ̄maloo esu sīdee taāŋabah Jizɔs dooreloo lo Pya Ekeebee Jɛhova aa doo anii’ee. Bu ekobee ue ama, i gaa lee muɛ kɔ kaka Pya Nɛɛ Kraist (1) kiī taāŋabah yɔ, (2) nɛ enwadɛɛ̄ bee Jɛhova, (3) wereloo kaka ue, sa (4) wereloo enia aba kaāna.

I KIĪ TAĀŊABAH YƆ

5. Ena i nɔ aāloo Jizɔs akiiloo kɛ̄ a bɔloo etaāŋabah Bari doo a, e i dap su nu a bee tɔgɛ yere bu dogo doodoo wa?

5 Jizɔs bee taāŋabah aba Jɛhova aā sɔ̄ a bee le bunyɔɔ mmɛnage sɔ̄ alu a kɛnɛkɛ̄, nyɔɔ wereloo a ye ɛrɛ loo. (Luk 4:⁠8) A bee tɔgɛ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ kɔ ba a doonage wo. Jizɔs le pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ a bɔ ture nyiɛ loo naa bee su nwīnɛɛ-pie daānu bu wa taāŋabah doo pippip. Kuma sɔ̄ Bari lu edɔɔ̄ sa naa dap lu emuɛ ye a, lɔgɔ nu nɛɛ edap kwa a ye bee naale! (Ais 46:⁠5) Mɛ a bɔgeloo ekwa ale tɔ̄tɔ̄ bera pya nɛɛ pio nɛɛ ɛp nua pya a le kaɛ sa wa yere kara nɛ ni? Eree baɛ lok yɛɛ Lop Bee Lok lo Jɛhova bee nɛ, bee kɔ: “O a kwa nɛ oloo nwī-nɛɛ-pie a bee lu e’ɔ, ale bera ɛrɛgeba nu a le li bunyɔɔ, ale lo a le nyɔuwe ye kɛɛ̄ . . . O a uubeekɛ̄ wa nɛ.” (A’aa 20:​4, 5) Pya nɛɛ a gbī edoo nu a nia Bari dābeeloo kɔ a naa gbī kɔ ba a taāŋabah nwīnɛɛ-pie.

6. Amunu sīdee taāŋabah na Pya Ekeebee Jɛhova aa nyɔɔnɛ anii’ee a?

6 Pya nɛɛ a wee nɔ nu akiiloo eloh kere kɔ, Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua wee taāŋabah aba ziī kaka Bari. Bu edoba, kpa a kura History of the Christian Church kɔ “a bee dap lu saāŋa nu” loo Pya Nɛɛ Kraist a bee tɔɔ̄ bu tua sɔ̄ o’oo tup zua lo esu nwīnɛɛ-pie daānu bu wa taāŋabah. Nii’ee, Pya Ekeebee Jɛhova nyɔɔnɛ edoba Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua a. Ii wee yere kara nɛ foto ale nu alu etɔ̄ a tɔɔ̄dɔ “pya kaɛ” ale pya ɛnjɛl; e ii wee yerenage kara nɛ Jizɔs. E ii wee kana muɛ tekaɛ̄ ale doo ɛrɛgeba nu ebee kɔ i gaa taāŋabah i edo ale pya bira bɛbɛɛ. Kaɛlɛɛ ɛrɛgeba nu a sira, i biaɛfii lo edoo ue Jizɔs a kɔ: “[Aba Jɛhova] o Bari na o tuabah kɛ̄ nɛ a.”​—⁠Mat 4:⁠10.

7. Amunu kee na a le yɛɛ Pya Ekeebee Jɛhova le pya dɔɔ̄na yigabari a?

7 Nia gbɛnɛ-edo nɛɛ egbaɛ̄tɔ̄ pya zaāsī yigabari a siābee anii’ee. Ba nia wa mmɛ lo kɛ̄ bia kina ba taāŋa wa bah. Gbɛnɛ-edo nɛɛ si wa tɔbari, yaɛ wa kpa, sa dɔɔ̄ gbɛnɛkpo kpugi lo eyeā wa kpotɛ̄. Pio nɛɛ yiga dɛ̄dɛɛ̄ nu pya zaāsī yigabari ama kɔ. Taɛ kɛ̄ bu pya a gaa si tɔbari ama ebee ɛɛ lo a le ba bee muɛ Jizɔs doo, na bu wa ɛɛnage sɔ̄ ba muɛ pya zaāsī yigabari ama a. Kerewo, pya a taāŋabah Jɛhova bu kaka sīdee lu kee loo pya tɔbari nyɔɔbee ba naa wee ɛrɛ lɔgɔ nɛɛ ba ɛp nua wa gbɛnɛ nɛɛ. Kereadoo i nɛ enwadɛɛ̄ pya a gaa zaāsī, i su ue Jizɔs a kɔ: “Dɛ̄dɛɛ̄ bɔɔlo lu wuga.” (Mat 23:​8-10) Iī wee su ka a kuu Bari nɛ nɛɛ, kaɛlɛɛ nu lo nɛɛ lu bu yigabari ale bu bira bɛbɛɛ. E ii wee wa yerekpotɛ̄. Taāwo i wee tɔɔ̄ kee aaloo nyɔuwe. Bu pya sīdee ama, i lu kee loo pya dɔɔ̄na yigabari lo ba kɔ ba lue Pya Nɛɛ Kraist.​—⁠Jɔn 18:⁠36.

I WEE NWADƐƐ̄ BEE JƐHOVA

A ɛɛrɛbu kaka Pya Nɛɛ Kraist lo ekɔ nu akiiloo Jɛhova nɛ pya dɔɔ̄na (Ɛp 8-10 barakpaɛ̄) *

8. I tɛɛ̄ doodoo wa suā kɔ Jɛhova gbī eyere ka loo ye bee sa doo kɔ gbɛnɛ-edo nɛɛ a suā ni?

8 Ɛrɛ ziī sɔ̄ Jizɔs bee yere kara kɔ: “Tɛ nɛ ka o bee.” Jɛhova alɛɛ loo bee agara lo kara tɛ̄maloo esu gbɛnɛ muɛ̄ kɔā aā bunyɔɔ sa yira yii kɔ a gaa lee nɛe ka ye bee. (Jɔn 12:28) Jizɔs bee nɛ ka bee ye Tɛ bu dɛ̄dɛɛ̄ ye esiatam. (Jɔn 17:26) Nyɔɔwo alu nu suānu le loo lo e’ɛmadɛɛ̄ kɔ kaka Pya Nɛɛ Kraist e’ɛp susu bee Bari daānu nua nu ka sa doo kɔ pya dɔɔ̄na a suā nu akiiloo.

9. Bu mɛ sīdee na Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua bee tɔgɛ kɔ ba nwaedɛɛ̄ bee Bari a?

9 Bu tua sɔ̄ o’oo tup zua, nwīgbagbara sɔ̄ aā sɔ̄ bɔŋanaloo Pya Nɛɛ Kraist bee bɔātɛ̄, Jɛhova “bee dasī si loo pya dɔɔ̄na buɛ̄ . . . , lo esu wa aā yɛɛ ziī eku pya nɛɛ a a le nɛ ye bee.” (Doonu 15:14) A bee ɛɛrɛbu Pya Nɛɛ Kraist ama lo esu bee Bari daānu sa doo kɔ pya nɛɛ a suā nu akiiloo. Ba bee su bee Bari daānu bu wa tam zue ue le sɔ̄ ba bee ɛm Kpa Kaɛ. * Ba bee tɔgɛ kɔ ba lue aba pya a doo kɔ alu esuā bee Bari.​—⁠Doonu 2:​14, 21.

10. Pya ena a tɔgɛ kɔ aba Pya Ekeebee Jɛhova na a gaa doo kɔ pya nɛɛ a suā bee Jɛhova ani?

10 Ekɔ Pya Ekeebee Jɛhova luge pya nɛɛ a le nɛ bee Jɛhova ni? Naa ɛp pya nu a tɔgɛ ama. Nii’ee, gbɛnɛ-edo pya zaāsī yigabari edora dɛ̄dɛɛ̄ nu ba dap doo lo egɔ̄ bee Bari. Ba elɛra bu wa tatap Baibol, e bu pio kɛ̄tɔɔ̄, ba naa yiga kɔ alu esu bee Bari daānu bu wa tɔbari. * Ekɔ a ɛrɛge ziī nɛɛ a naale eyiga kɔ aba Pya Ekeebee Jɛhova na a nwadɛɛ̄ bee Jɛhova sa ye nɛ ka a ye bɔloo ani? I gaa doo kɔ pya nɛɛ a suā bee Bari bu dɛ̄dɛɛ̄ kɛ̄ eekɛ̄ pya dɔɔ̄na yigabari aa doo! Bu lo sīdee ama, i gaa tɔɔ̄ nɛ i bee sa doo nu a tɔgɛ kɔ i lue Pya Ekeebee Jɛhova. (Ais 43:​10-12) I ekwaa nu a eeloo 240 miliɔn ekpo ekpo New World Translation of the Holy Scriptures, lo a su bee Jɛhova yere taɛ kɛ̄ a bɔloo, lo dɔɔ̄na pya a tap Baibol naa yere. E i ekwaanage pya kpa bee Jɛhova le bu, bu nu a eeloo 1,000 keekee muɛ̄ ue!

I WERELOO KAKA UE

11. Bu mɛ sīdee na Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua bee tɔgɛ kɔ ba wereeloo kaka ue a?

11 Jizɔs bee wereloo kaka ue, lo a le kaka ue akiiloo Bari le ye ekɛɛrɛ. A bee tɔɔ̄dum a gbaaloo lo kaka ue, e a bee kɔnage nɛ pya dɔɔ̄na. (Jɔn 18:37) Kaka pya a nyɔɔnɛ dumɛ Kraist bee werenage loo kaka ue ama kaāna. (Jɔn 4:​23, 24) Nɛɛ lɛɛratam Pita bee kɔ Pya Nɛɛ Kraist le ‘nyɔɔ dee kaka.’ (2 Pit 2:⁠2) Wereloo Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua bee ɛrɛ loo kaka ue bee doo kɔ ba a kiī tɔgɛnu pya tɔbari, doonu kɛnɛkɛ̄ le ekɛɛrɛ a naa gbaaloo kaka ue. (Kɔl 2:⁠8) Bu aba lo sīdee, kaka Pya Nɛɛ Kraist aa piiganage lo e “tɔɔ̄dum bu kaka” tɛ̄maloo edoo kɔ nu ba yiga le wa sīdee tɔɔ̄dum a gbaaloo nu a le bu Muɛ̄ Ue Bari.​—⁠3 Jɔn 3, 4.

12. Ena a wee sira sɔ̄ Eku A Baɛbee muɛ̄ kɔ a bɔloo ekwabaloo kɛ̄ i dābeeloo nu doo a, e ena anua ba wee doo wo a?

12 Pya nɛɛ Bari anii’ee naa sereloo doodoo bee ba dāebeeloo dɛ̄dɛɛ̄ nu a le bu Kpa Kaɛ. Pio sɔ̄ ba etɛ̄na ekwɔ bu sīdee ba baatɛ̄ pio nu a le bu Baibol ale sīdee ba nɔɔ kɛ̄ nu ekiā doo bu bɔŋanaloo. Lo ama aa i lu nyɛŋia loo. Nyɔnɛbee Kpa Kaɛ doo kɔ i suā kɔ edaābeeloo pya nɛɛ Bari wee nyim yiiloo. (Kɔl 1:​9, 10) Jɛhova wee muūna kaka ue kina kina, e i ɛrɛ ekpɛ̄naloo lo etɔɔ̄ ye baɛ mmɛ sɔ̄ i dābeeloo. (Kam 4:18) Sɔ̄ Eku A Baɛbee muɛ kɔ a bɔloo ekwabaloo siga kɛ̄ i dābeeloo nu doo, ba naa wee pee sɔ̄ lo edoo wo. Pya dɔɔ̄na yigabari wee nyaanabaloo nu lo e’ɛɛrɛbu pya nɛɛ a le bu wa tɔbari ale lokwa nyɔuwe wa wereloo, kerewo bɔŋanaloo Jɛhova wee kwabaloo nu lokwa ba dap tɔɔ̄ waɛloo Bari sa ye taāŋabah dookɛ̄ Jizɔs bee doo. (Jem 4:⁠4) Pya kwabaloo nu i doo ama naale nyɔɔ nu pya nɛɛ gbī ale nyɔɔ nu aa tɛɛ̄, mɛ nyɔɔ kɛ̄ i sikɛ̄ dābeeloo Baibol leere doo. I wereloo kaka ue!​—⁠1 Tɛs 2:​3, 4.

I WERELOO ƐNIA II KAĀNA

13. Amunu elap dogo a kuī ee dɛ̄dɛɛ̄ elap na kaka Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua bee ɛrɛ a, e lo ama lu emuɛ yɛɛ Pya Ekeebee Jɛhova anii’ee doodoo wa?

13 Yɛɛ dɛ̄dɛɛ̄ elap dogo Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua bee ɛrɛ, lo a kuī ee dɛ̄dɛɛ̄ ɛɛ na wereloo. Jizɔs bee kɔ: “Tɛ̄maloo lo ba ama na dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ esuā kɔmɛ bui lu pya a wee mɛ nyɔɔnɛ dumɛ, lo a le bui ɛrɛ wereloo loo ɛnia bui.” (Jɔn 13:​34, 35) Nii’ee, Pya Ekeebee Jɛhova a le tɛɛ̄ ɛŋɛnɛ nyɔuwe ɛrɛ ɛɛbu aāloo kaāna wereloo le gbaaloo a wa le yɛɛ. I lu kee loo pya dɔɔ̄na yigabari nyɔnɛbee i lu ziī butɔ kaɛlɛɛ kɔ i aa keekee buɛ̄ sa ɛrɛ keekee sīdee doonu. I muɛ kaāna nu a tɔgɛ kɔ i wereloo ɛnia ii bie pya i enɔānu, asɛmbli le kɔnvɛnsɔn. Pya nu ama doo kɔ i yiga kɔ i sīdee taāŋabah lu lo a nia Jɛhova.

14. Dookɛ̄ Pya Kɔlɔsi 3:​12-14 kɔ doo, amunu sīdee na i dap tɔgɛ kɔ i ɛrɛe toga toga wereloo loo ziī a?

14 Kpa Kaɛ zū i kɔ: “Aaraa bui wereloo agɛrɛ loo ɛnia bui.” (1 Pit 4:⁠8) Ziī sīdee i dap tɔgɛ wereloo ama na lo e’aaloo nɛ ɛnia ii sa tāma ziī. I gbīnage pya sīdee i dap dɔɔ̄ nu bu yaaribah sa aara saanɛɛ dɛ̄dɛɛ̄ pya a le bu bɔŋanaloo, kere pya a bee i doo piya nu loo. (Buū Pya Kɔlɔsi 3:​12-14.) Dua wereloo a le doo wo lu nu a tɔgɛ kɔ i lu kaka Pya Nɛɛ Kraist.

“ZIĪ YIRA”

15. Bu pya amunu sīdee na i nyɔɔnɛ edoba Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zuā bee sere kɛ̄ a?

15 A ɛrɛnage pya dɔɔ̄na sīdee lo i aa nyɔɔnɛ edoba Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua. Bu edoba, i bɔŋanaloo lu enɔɔ̄ dookɛ̄ bɔŋanaloo Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua bee le doo. I ɛrɛ pya a wee kuūdɛɛ̄loo sɛkiut, pya kanɛɛ, le pya yerebah tam dookɛ̄ a wee lenage doo lo sɔ̄. (Fil 1:1; Titɔs 1:⁠5) Kɛ̄ i ɛp maniakɛ̄ yɛɛ nɛɛdam le nɛɛwa, iya dam le wa, miī le kɛ̄ i kpega bɔŋanaloo lɛɛloo pya nɛɛ a si pɔrɔ sa naa kiiya doo gbaaloo edoba Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua bee sere kɛ̄.​—⁠Doonu 15:​28, 29; 1 Kɔr 5:​11-13; 6:​9, 10; Hib 13:⁠4.

16. Ena i nɔ aāloo ue a le bu kpa Pya Ɛfɛsɔs 4:​4-6 a?

16 Jizɔs bee kɔ gbɛnɛ-edo nɛɛ esereloo doodoo bee ba lue pya aa ye nyɔɔnɛ dumɛ, mɛ naale dɛ̄dɛɛ̄ aba na alu kaka a. (Mat 7:​21-23) Kpa Kaɛ kɔnage kɔ bu kpɛdumɛ dee, pya nɛɛ “e’ɛrɛ ekoo enwaādɛɛ̄ Bari.” (2 Tim 3:​1, 5) Kerewo, Baibol kɔ i nɛ leere kɔ aba “ziī yira” na Bari yerekpotɛ̄ a.​—⁠Buū Pya Ɛfɛsɔs 4:​4-6.

17. Ba mɛɛ na a gaa nyɔɔnɛ Jizɔs sa taāŋabah Bari bu sīdee alu kaka anii’ee a?

17 Ba mɛɛ na a gaa taāŋabah Bari bu kaka sīdee anii’ee a? I emɔna pya nu a tɔgɛ. I ekɔa nu akiiloo kɛ̄ Jizɔs le Pya Nɛɛ Kraist bu tua sɔ̄ o’oo tup zua bee taāŋabah Bari doo. Taɛ pya a gaa doo wo anii’ee na aba Pya Ekeebee Jɛhova. Naa ɛp kɛ̄ alu nu ka le loo doo a, lo elu ziī nɛɛ a le yɛɛ pya nɛɛ Jɛhova le lo esuāloo kaka ue akiiloo Jɛhova le ye ekɛɛrɛ! Dooraa i kiisī lo eyiga kaāna kɔ i ɛrɛe kaka ue sa aabaloo agɛrɛ.

YƆƆ 3 Bari Na I Ture Nyiɛ Loo Sa Bɛābu A

^ bar. 5 Bu ekobee ue ama, i gaa le ɛp edoba Jizɔs bee sere akiiloo kaka taāŋabah le kɛ̄ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ bu tua sɔ̄ o’oo tup zua bee nyɔɔnɛ lo edoba doo. I gaa le kɔnianage nu a tɔgɛ kɔ Pya Ekeebee Jɛhova aa nyɔɔnɛ lo kaka sīdee taāŋabah anii’ee.

^ bar. 9 Ɛp ekpo a kura “Did the First Christians Use God’s Name?” a le bu Watchtower, July 1, 2010, p. 6.

^ bar. 10 Bu edoba, bu zua 2008, Pope Benedict XVI bee kɔ “aa lu ekue ale susu” bee Bari daānu bu tɔbari pya Fada, bu wa yɔɔ ale kara.

^ bar. 63 UE A BAATƐ̄ FOTO: Bɔŋanaloo Jɛhova ekwaa New World Translation bu nu a eeloo 200 muɛ̄ ue lokwa pya nɛɛ dap ɛrɛ Baibol a aara bee Bari taɛ kɛ̄ a bɔloo bu alaba muɛ̄ ue.