1-2. (a) E na a i yerebah nɛ kɔ i kiisī lo egerebu ziī ziī biradee a? Naa baatɛ̄. (b) E na i gaa le nɔ bu ekobee ue ama a?

“SƆ̄ M kɛɛrɛ pya taāŋa m etɛ̄na bu, m suā kɔ mm le ebee dap tama nyɔɔ na loo.” O ebee kɔge dua ue ama ni? Gbɛnɛ-edo ii ebee dap kɔ wo. Naa daba o bee kɔ lo ama sɔ̄ o sikɛ̄ ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ kɛ̄ o bee egerebu doo sɔ̄ gbɛnɛ dumɛloo bee a dɔ nyɔɔ ale sɔ̄ nɛɛ o wereloo bee u. Sɔ̄ o sikɛ̄ kɛɛrɛbu pya lo taāŋa o bee tɛɛ̄ bu ziī ziī biradee o muɛ̄ kɔ nu a bee doo kɔ o dap tama na bee kaɛ edɔɔ̄ Jɛhova bee a nɛ “eenyɔɔ ekpo.”​—2 Kɔr 4:7-9.

² Kaɛ edɔɔ̄ bɛɛ̄ nage i lokwa i dap kiī ezū a le bu pɔrɔ nyɔuwe ama. (1 Jɔn 5:19) Gbaāloo wo, i ɛrɛ ebebe loo “pya edɔɔ̄ a doo pɔrɔ.” (Ɛfɛs 6:12) I gaa le nɔ baɛ sīdee kaɛ edɔɔ̄ i yerebah nɛ lo etama pya taāŋa ama. Lɛɛ i nɔnage nu i dap doo lokwa i ɛrɛ biī aāloo kaɛ edɔɔ̄.

3. Ziī amunu sīdee na Jɛhova i yerebah nɛ kɔ i dap egerebu kɛ̄bah taāŋa a?

³ Kaɛ edɔɔ̄ Jɛhova yerebah i nɛ tɛ̄maloo enɛ i ekpo ale mɛm esu kuādɛɛ̄loo i ebɛɛ̄ kaɛlɛɛ taāŋa i le bu. Nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee muɛ̄ kɔ nu a bee yerebah kɔ a dabe si tam na dɛɛa nyɔɔ “ekpo Kraist.” (2 Kɔr 12:9) Bu ye eree baɛ sɔ̄ si tam dɔɔ̄na edo, naale aba tam zue le yereue na Pɔɔl bee doo a, mɛ a bee si e’aga tam lokwa a ɛrɛ kpugi esu kuādɛɛ̄loo ye ebɛɛ̄. A bee tɔɔ̄ be Akwila le Prisila bie Kɔrint. Ba wee lo tɔkpo. Kuma sɔ̄ Pɔɔl bee para lo batam a, a bee wa nyɔɔnɛ si tam bu nwī kere sɔ̄. (Doonu  pya Nɛɛ lɛɛratam 18:1-4) Kaɛ edɔɔ̄ bee nɛ ekpo Pɔɔl esu zuema ue le kuādɛɛ̄loo ye ebɛɛ̄.

4. Dookɛ̄ 2 Kɔrint 12:7b-9 kɔ doo, amunu taāŋa na Pɔɔl bee kpesī a?

⁴ Buū 2 Pya Kɔrint 12:7b-9. Bu pya dɔ kpa kaɛ ama, e na Pɔɔl gaa bee kɔ a, sɔ̄ a kɔ a ɛrɛe “suu bu namloo” a? Lo a ɛrɛ suu a a mm bia bu namloo, o bia bu ezialoo. Nyɔɔwo Pɔɔl gaa bee kɔ a ɛrɛe taāŋa a ye zie loo bu ye namloo. A kue lo taāŋa “nwī lɛɛratam Setan” lo a ye nɛ “etɛɛrɛloo.” Naa daba taāŋa Pɔɔl bee tɛɛ̄ bu a le doodoo suu a ye le bu namloo naa bee aabah Setan ale pya ye gbo yɔ. Mɛ sɔ̄ pya lo gbo-yɔ muɛ̄ kɔ “suu” le ye bu namloo, ba sikɛ̄ taābah yere bu kaāna, lo a kura kɔ a doo kɔ taāŋa Pɔɔl a yiiloo. E na Pɔɔl doo ani?

5. Jɛhova bee agara kara Pɔɔl doodoo wa?

⁵ Tua sɔ̄, Pɔɔl bee gbī kɔ Jɛhova a lɛɛ lo “suu” bu ye namloo. A bee kɔ: “Taa sɔ̄ m bee bara Nɛɛ-a-i-ɛrɛ [Jɛhova] . . . lokwa a mɛ aaloo kii.” Kerewo, kaɛlɛɛ kɔ Pɔɔl bee yere kara kiiloo suu a ye le bu namloo, lo suu naa bee aa. Lo ama kurage kɔ Jɛhova naa bee agara kara Pɔɔl ni? Naɛ wo doo pippip. A bee agara lo kara. Jɛhova naa bee lɛɛ lo taāŋa, mɛ a bee nɛ ekpo Pɔɔl esu egerebu lo kɛ̄tɔɔ̄. Jɛhova bee ye kɔ nɛ kɔ: “Mdaa ekpo ebee era bu e’ɔaloo.” (2 Kɔr 12:8, 9) E tɛ̄maloo yerebah Bari, Pɔɔl bee dap bia bu ɛɛbu le efɛɛloo!​—Fil 4:4-7.

6. (a) Bu mɛ sīdee na Jɛhova dap doo dogo kumaloo i kara a? (b) Amunu ue agɛrɛ nyiɛ a le bu pya dɔ kpa kaɛ a le bu barakpaɛ̄ ama na a a yere mɛm loo a?

⁶ O ebee barage kɔ Jɛhova a agara a lɛɛ bu doā-ɛp dookɛ̄ Pɔɔl bee doo ni? Lo a sira kɔ kaɛlɛɛ kɛ̄ o yere kara aābu nyiɛ a doo lo taāŋa lege gaa kiisī ​—ale a sikɛ̄ bee piya eewo, ekɔ lo ama wee doo kɔ o kɛɛrɛ kɔ bu Jɛhova biira a loo ni? Lo a sira doowo, nyɛŋiabu edoba Pɔɔl. Dookɛ̄ Jɛhova bee agara ye kara doo, a gaa le agara nage oloo kara! Dap sira kɔ Jɛhova naale e’ɔbɛ lo taāŋa. Mɛ esu ye kaɛ edɔɔ̄ a yeā mɛm loo lokwa o dap tama pya lo taāŋa. (Yɔɔ 61:​3, 4) Dap lu “ezip [a] tɛrɛ kɛ̄,” mɛ Jɛhova naale e’aa a loo.​—2 Kɔr 4:8, 9; Fil 4:13.

7-8. (a) Bu mɛ sīdee na kaɛ edɔɔ̄ le doodoo efɔp a? (b) Bu mɛ sīdee na Pita baatɛ̄ kɛ̄ kaɛ edɔɔ̄ si tam doo a?

⁷ Dɔɔ̄na amunu sīdee na kaɛ edɔɔ̄ i yerebah nɛ a? I dap su kaɛ edɔɔ̄ dooreloo efɔp, efɔp a gaa dɔ nyɔɔ pɛnɛ dap yerebah nɛ fah maā kɔ a ina kɛ̄ a gaa kii kere fii a le nyɔɔ lo pɛnɛ agabah, bu aba lo sīdee, kaɛ edɔɔ̄ yerebah i nɛ kɔ i kiisī lo etaāŋabah Jɛhova kere i gaa tɛɛ̄ bu booboo etɛɛrɛ mmɛ sɔ̄ i yii bu aā nyɔuwe.

⁸ Doodoo nɛɛ a wee fɛ bari, nɛɛ lɛɛratam Pita bee suā gbɛnɛkpo nu akiiloo kiā nyɔɔ pɛnɛ. Dap lu nu anua sa sɔ̄ a kɔ kɛ̄ kaɛ edɔɔ̄ si tam doo a su ue kiā nyɔɔ pɛnɛ kɔā lo. A bee ɛm kɔ: “Lɔgɔ zue ue naa bee lu lɔgɔ sɔ̄ aā bu nu nɛɛ gbī, mɛ a bee le sɔ̄ Kaɛ Edɔɔ̄ bee wa aa na ba bee kɔ ue aāloo Bari a.” Bee ue Grik alu etap nua “aa” nu a kura na “aara aā; su aā.”​—2 Pit 1:21.

9. Amunu ue a baatɛ̄ nu na Pita su kɔā ue sɔ̄ a kɔ “aara aā” ani?

⁹ Amunu ue a baatɛ̄ nu na Pita bee su kɔā ue a kɔ, “aara aā” a? Luk a  bee ɛm kpa Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam bee sunage bee ue Grik a bee lo ama baātɛ̄ fah maā efɔp “dana aā.” (Doonu pya Nɛɛ lɛɛratam 27:15) Nyɔɔwo, sɔ̄ Pita ɛm kɔ pya a bee ɛm Baibol bee lu e “aara aā” a gaa bee su “bee ue a dana taɛ” lo a doo kɔ pya nɛɛ a ɛrɛ ekɛɛrɛ kumaloo fah maā kɔā ue dookɛ̄ ziī nɛɛ a wee nɔ Baibol kɔ doo. Nu ue Pita kura na bee, dookɛ̄ efɔp wee dana fah maā mmɛ kɛ̄ a gaa kii doo, kɛ̄ kaɛ edɔɔ̄ bee sunage pya nɛɛ mɔmanudɛɛ̄ le pya a bee ɛm Baibol siā tam a bee lu enɛ wa gbɔ̄mɛɛ̄ doolo. Aba lo nɛɛ enɔā kpa bee kɔ: “Pya a bee ɛm Baibol le doodoo fah maā, lo a kpɛ̄naloo ekii ɛrɛgeba kɛ̄ efɔp ye dana kuma.” Jɛhova doo alɛ lɛɛloo. A nɛ “efɔp,” ale kaɛ edɔɔ̄. Sa pya a bee ɛm Baibol doo nu a wa kuu. Ba bee nyɔɔnɛ leredee a aabah kaɛ edɔɔ̄.

10-11. Baɛ e na alu ebɛɛ̄ kɔ i doo lokwa kaɛ edɔɔ̄ i leredee bah a? Nɛ edoba.

¹⁰ Bu ilii dee ama, Jɛhova naa suna ye kaɛ edɔɔ̄ nɛ pya nɛɛ kɔ ba a ɛm Baibol. Kerewo, kaɛ edɔɔ̄ lege gaa si tam bu pya nɛɛ Bari. Jɛhova lege gaa doo alɛ lɛɛloo. Bu mɛ sīdee na i dap ɛrɛ biī aāloo kaɛ edɔɔ̄ Bari ani? Lu ebɛɛ̄ kɔ i kiisī wee doo kuma kɛ̄ i dap doo. I doo lo ama doodoo wa?

¹¹ Naa kɛɛrɛ bu edoba ama. Lokwa nɛɛ a gaa ɔp fah maā ɛrɛ biī aāloo lo efɔp, a ɛrɛ edoo baɛ nu. Tuatua, a ɛrɛ esu ye fah sere kɛ̄ efɔp gaa dɔ kii. Lo fah naale ekiā nyɔɔnɛ efɔp lo a le nɛɛ a gaa ɔp su bie nyɔɔ kpo uwe sa a naa sere sī efɔp nyɔɔ pɛnɛ. Eree baɛ, lu ebɛɛ̄ kɔ aa pee sɔ̄ lo eyaari fara a le bee ye fah. Sira pie leere kɔ, kere sɔ̄ efɔp gaa dɔ, aba nu edoo kɔ lo fah a kiā nyɔɔnɛ efɔp na lo efɔp yii bu fara a  le bee lo fah. Bu aba lo sīdee, aba nu edoo kɔ i kiisī bu taāŋabah Jɛhova na lo i ɛrɛ yerebah a aabah kaɛ edɔɔ̄. Baɛ nu alu ebɛɛ̄ kɔ i doo lokwa i dap ɛrɛ biī aāloo kaɛ edɔɔ̄. Tuatua, i ɛrɛ edoo nu kaɛ edɔɔ̄ Bari gaa leredee bah pya zooro Bari kɔ ba a doo. Eree baɛ, lu ebɛɛ̄ kɔ i “yaari bu i fara” kaāna tɛ̄maloo esudɔ bu esiatam Buɛ̄-mɛnɛ kuma kɛ̄ i ekpo toora doo. (Yɔɔ 119:32) Sɔ̄ i doo pya nu ama, kaɛ edɔɔ̄ enɛ i mɛm le ekpo esu egerebu gbānasī le doā-ɛp a i lu nyɔɔ mmɛ sɔ̄ i yii bu aā nyɔuwe Bari.

12. E na i gaa le nɔ nu akiiloo anyaawo a?

¹² I enɔā baɛ sīdee lo kaɛ edɔɔ̄ i yerebah nɛ. Kaɛ edɔɔ̄ nɛ i ekpo sa i yerebah nɛ kɔ i tɔɔ̄ bu bɔ ture nyiɛ loo sɔ̄ i le bu doā-ɛp. Kaɛ edɔɔ̄ sunage i siātam sa doo kɔ i tɔɔ̄ bia nyɔɔ dee dum a naa tah. Nyaawo, i gaa le nɔ nia nu i ɛrɛ edoo lokwa i ɛrɛ biī aāloo kaɛ edɔɔ̄.

13. Dookɛ̄ 2 Timɔti 3:16, 17 kɔ doo, Amunu biī na Kpa Kaɛ i dap dɔ nɛ a, mɛ e na i ɛrɛ edoo a?

¹³ Tuatua, nɔ Muɛ̄ Ue Bari. (Buū 2 Timɔti 3:16, 17.) Nu bee ue Grik alu etap nua “tɛɛ̄ aabu ekɛɛrɛ Bari” kura na “piogi Bari.” Bari su ye edɔɔ̄ “yeā” ye ekɛɛrɛ bu beenyiɛ pya a ɛm Baibol. Sɔ̄ i buū Baibol sa ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ nu i buū, zuurabahtɔ̄ a aabah Bari yii i bu beenyiɛ. Pya ue a aabu ekɛɛrɛ Bari ama zū i kɔ i kwa baloo i sīdee tɔɔ̄dum doo kɔ a gbaaloo nu Bari gbī. (Hib 4:12) Mɛ lo e’ɛrɛ kaāna biī aāloo kaɛ edɔɔ̄, i ɛrɛ enɔ Baibol eree sɔ̄ loo sa ɛrɛ togatoga ekɛɛrɛ nyɔɔ nu i buū. Lo i doo wo, Muɛ̄ Ue Bari e’ɛrɛ ekpo nyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ nu i kɔ le nu i doo.

14. (a) E na anua i kɔ “efɔp gaa dɔ” sɔ̄ i le enɔānu pya Nɛɛ Kraist a? (b) Bu mɛ sīdee na i dap le doodoo “fara alu eyaari nɛ efɔp” sɔ̄ i le enɔānu a?

¹⁴ Eree baɛ, gbaaloo bu taāŋabah Bari. (Yɔɔ 22:22) Bu ziī sīdee, i enɔānu pya Nɛɛ Kraist lu kɛ̄ “efɔp gaa dɔ.” Kaɛ edɔɔ̄ Jɛhova le i yɛɛ sɔ̄ i le bu enɔānu. (Mum 2:29) E na anua i kɔ doo wo a? Nu anua na bee, sɔ̄ i gbaaloo pya i wuga taāŋabah bie enɔānu pya Nɛɛ Kraist, i yere kara bara kaɛ edɔɔ̄, i uɛ pya yɔɔ Buɛ̄-mɛnɛ a dɛɛa nyɔɔ Muɛ̄ Ue Bari, sa i gbaɛ̄tɔ̄ zuurabahtɔ̄ a aabu Baibol lo pya wuga nɛɛdam a bee lu esu kaɛ edɔɔ̄ tubobaloo wee nɛ. E aba lo kaɛ edɔɔ̄ na a yere nage bah nɛ pya wuga nɛɛwa kɔ ba a kpɛ̄naloo wa nu edoo sa dap doo leere a. Lo e’ɛrɛ kaāna biī aāloo kaɛ edɔɔ̄, i ɛrɛ ekpɛ̄naloo sa sudɔ bu enɔānu. Bu lo sīdee, i le doodoo “fara alu eyaari nɛ efɔp” sɔ̄ i le enɔānu.

15. Bu mɛ sīdee na kaɛ edɔɔ̄ yerebah bu tam zue ue a?

¹⁵ Eree taa, sudɔ bu tam zue ue. Sɔ̄ i su Baibol zuema ue sa tɔgɛnu, i lɛɛbaloo kɔ kaɛ edɔɔ̄ a yerebah i nɛ bu tam zue ue. (Rom 15:​18, 19) Nyɔɔwo, lo e’ɛrɛ biī aāloo kaɛ edɔɔ̄ Bari, o ɛrɛ esi uwe zue ue eree sɔ̄ loo sa su Baibol tɔgɛnu pya nɛɛ sɔ̄ a bɔloo. Ziī sīdee o dap doo kɔ o tam zue ue a dɔbiī na su pya edoba kɛ̄ ezue ue doo a le bu Kpa Enɔānu Tɔɔ̄dum Le Tam Zue Ue siātam.

16. E na alu ziī gbɛnɛ sīdee i dap ɛrɛ kaɛ edɔɔ̄ a?

¹⁶ Eree nia, yere kara nɛ Jɛhova. (Mat 7:7-11; Luk 11:13) Ziī gbɛnɛ sīdee i dap ɛrɛ kaɛ edɔɔ̄ na bara aābah Jɛhova bu kara. Lɔgɔ nu naa dap kpaɛ̄ kɔ i kara aa ina loo Jɛhova ale kpega dɔɔ̄nu kaɛ edɔɔ̄ a aabah Bari kɔ aa i inaloo, kere tɔ kpɔgɔrɔ ale Setan naa dap doo wo.  (Jem 1:17) Bu mɛ sīdee na i yere kara lokwa i ɛrɛ yerebah aābah kaɛ edɔɔ̄ ani? Lo e’agara ebip ama, doraa i nɔ nu akiiloo edoba kara alu e’ɛm bu Kpa Le Yereue Luk. *

17. E na i nɔ akiiloo kɛ̄ eyere kara doo bu kam Jizɔs alu e’ɛm bu kpa Luk 11:5-9, 13 ani?

¹⁷ Buū Luk 11:5-9, 13. Kam Jizɔs bee kɔ tɔgɛ kɛ̄ i yere kara bara kaɛ edɔɔ̄ doo. Gbara a bee kɔ nu kumaloo bu ye kam a, bee ɛrɛ nu a ye bɛɛ̄ “nyɔɔbee ye bara kɛɛ naale loo.” Bɔɔ naa bee ye aa lo egbī yerebah aābah ye gbo kere ebee lu taɛ pie edɛɛ̄. (Ɛp mwb18 Ɛrɛba Enɔɔ̄.) Bu mɛ sīdee na Jizɔs bee su edoba ama kɔā ue kumaloo kara a? A bee kɔ: “Baraa, e a elu enɛ i; gbiā, e bui gbī muɛ̄; tɔābaloo, e a elu ekpaana i nɛ.” Nyɔɔwo, e na i nɔ aāloo ani? Lokwa i ɛrɛ yerebah aābah kaɛ edɔɔ̄, lu ebɛɛ̄ kɔ i kiisī lo ewee bara.

18. Aāloo nu a le bu kam Jizɔs, e na anua i suā kɔ Jɛhova enɛ i ye kaɛ edɔɔ̄ a?

¹⁸ Edoba Jizɔs bee nɛ ama doo nage kɔ i suā nu edoo kɔ Jɛhova a nɛ i ye kaɛ edɔɔ̄. Gbara alu ekɔ ue kumaloo bu lo kam bee gbī ekuūdɛɛ̄loo ye saanɛɛ leere. A bee gbī enɛ nuede nɛɛ saanɛɛ a bee ye lu loo taɛ pie edɛɛ̄ a, mɛ a naa bee ɛrɛ lɔgɔ nu enɛ ye. Jizɔs kɔ ye nɛɛ yɛrɛ le bee ye nɛ fituru nyɔɔbee a bee kiisī lo ebara ye. E na Jizɔs gaa bee gbī kɔ i dābeeloo a? Lo nɛɛ a naa mmana yerebah nɛ ye nɛɛ yɛrɛ le a kiisī lo ebara ye nu, e tɛɛ̄ doodoo wa na i Tɛ a le li bunyɔɔ naale eyerebah nɛ pya a kiisī lo ebara ye kaɛ edɔɔ̄ a? Nyɔɔwo, sɔ̄ i yere kara, i ɛrɛ bɛābu kɔ Jɛhova edā i bara sa i nɛ ye kaɛ edɔɔ̄.​—Yɔɔ 10:17; 66:19.

19. E na anua i suā kɔ i gaa le eeba a?

¹⁹ Kere Setan naa ɔbɛ bah lo ebe i beloo, i suā leere kɔ i gaa le eeba. E na anua a? Nyɔɔbee kaɛ edɔɔ̄ yerebah i nɛ bu baɛ sīdee. Tuatua, a nɛ i ekpo a i bɛɛ̄ lo e egerebu sɔ̄ i le bu taāŋa. Eree baɛ, a lu ekpo a i yerebah nɛ kɔ i kiisī lo esitam nɛ Jɛhova mmɛ sɔ̄ i yii bu aa nyɔuwe. Doraa dɛ̄dɛɛ̄ ii i biaɛfii lo e’ɛrɛ biī aāloo yerebah kaɛ edɔɔ̄ gaa i nɛ!