Skip to content

Skip to table of contents

Nineve bee lu buɛ̄ a ɛrɛ gbɛnɛ gbɛnɛ tɔ le pya nu alu etɔ̄ a kpedɛɛ̄

O Suāge Ni?

O Suāge Ni?

Ena a bee siraloo buɛ̄ Nineve sɔ̄ dee Jona etɛ̄na a?

DEE bu zua 670 B.C.E., ekpo bɛbɛɛ Pya Asiria ebee eenyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ ekpo bɛbɛɛ nyɔuwe a bee le lo sɔ̄, e dookɛ̄ ziī dɔ intanɛt lo British Museum kɔ doo, ye ekpo bɛbɛɛ “bee aa Cyprus a le dee kɛ̄ enaānī wee dɔ kii ina Iran a le kɛ̄ enaānī wee sira aa sa a ɛrɛnage sɔ̄ ye bɛbɛɛ ama bee ina Ijipt.” Nineve a bee lu ye beekɛ̄ bee lu buɛ̄ a kuī ee dɛ̄dɛɛ̄ buɛ̄ bu nyɔuwe lo sɔ̄. A bee ɛrɛ gbɛnɛ-edo gɔh a kpedɛɛ̄, gbɛnɛ gbɛnɛ tɔ mɛnɛ le pya nu alu etɔ̄, le gbɛnɛ gbɛnɛ tɔ kpooge kpa. Pya nu a bee lu e’ɛm nyɔɔ ekpadaɛ̄ buɛ̄ Nineve a dee kere tɔgɛ kɔ Mɛnɛ Ashurbanipal bee su ye loo kure “mɛnɛ loo dɛ̄dɛɛ̄ nyɔuwe” dookɛ̄ pya dɔɔ̄na mɛnɛ Asiria bee doo. Bu lo sɔ̄, a bee bee kɔ lɔgɔ nɛɛ naale edap be eebah Asiria le Nineve.

Gbɛnɛ Ekpo Bɛbɛɛ Nyɔuwe a bee le ba Pya Asiria bee ee dɛ̄dɛɛ̄ bɛbɛɛ a bee le bu nyɔuwe lo sɔ̄

Mɛ sɔ̄ bɛbɛɛ Pya Asiria ebee lu gbɛnɛ kaāna, Zefania alu nɛɛ mɔmanudɛɛ̄ Jɛhova bee kɔ nu esira ye loo sɔ̄ a kɔ: “[Jɛhova] gaa le . . . gbee Asiria lɛɛ; e a gaa le doo kɔ Nineve alu ekokɛ̄, ziī kagara kɛ̄ lo a kaga doodoo kagara kɛnɛkɛ̄.” Gbaāloo wo, nɛɛ mɔmanudɛɛ̄ Jɛhova a kura Nahum bee kɔnage nu esira ye loo kɔ: “Aŋanaa silver a! Aŋanaa gold a! . . . Ekokɛ̄! Ekokɛ̄ le gbegbee! . . . E dɛ̄dɛɛ̄ pya a a muɛ gaa le kpoora loo wa a lɛɛ loo, sa kɔ, Nineve egbea”! (Zef 2:13; Nah 2:​9, 10; 3:⁠7) Sɔ̄ pya nɛɛ dā pya lo mɔmanudɛɛ̄, ba ebee dap kɛɛrɛ kɔ: ‘Nu a le doo wo edapge sira ni? Ekɔ edapge lu ebe eebah gbɛnɛ buɛ̄ Asiria ni?’ A bee le nu a bee kɔ a naale edap sira.

Nineve bee lu ekokɛ̄!

Kerewo, nu a bee bee kɔ a naale esira ama bee sira! Nwīgbagbara sɔ̄ lɛɛ a gae lu bu zua 600 B.C.E., Asiria ebee lu ebe ye eebah tɛ̄mabah Pya Babilon le Pya Midia. Sɔ̄ sɔ̄ aa kiisī, pya nɛɛ naa bee tɔɔ̄na buɛ̄ Nineve, e ba bee ibere dɛ̄dɛɛ̄ nu akiiloo lo buɛ̄. Ziī kpa a le Metropolitan Museum of Art li New York kɔ: “A naa bee luna etɔɔ̄ bu lo buɛ̄ e a bee pe aa, sa aba bu Baibol na pya nɛɛ wee suāloo Nineve aā a.” Dookɛ̄ Biblical Archaeology Society Online Archive kɔ doo, dee bagara sɔ̄ bu pya zua 1800, “lɔgɔ nɛɛ naa bee suā lo a le gbɛnɛ buɛ̄ Asiria bee lege naa e.” Mɛ bu zua 1845, ziī nɛɛ a wee nɔ nu akiiloo eloh kere aāloo pya nu alu ebugara, lo ye bee kura Austen Henry Layard bee bɔātɛ̄ edɔɔra kɛ̄ buɛ̄ Nineve bee le. Pya nu a bee muɛ tɔgɛ kɔ Nineve bee le ziī gbɛnɛ buɛ̄ ka.

Kɛ̄ pya mɔmanudɛɛ̄ akiiloo Nineve dooa gbɔ̄mɛɛ̄ sa lu kaka doo agɛrɛtɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ i ɛrɛ bu pya mɔmanudɛɛ̄ Baibol akiiloo kɛ̄ bɛbɛɛ pya miɔŋɔ nɛɛ anii’ee e’inanage kuma doo.​—⁠Dan 2:44; Mum 19:​15, 19-21.