Skip to content

Skip to table of contents

O Suāge Ni?

O Suāge Ni?

Ekɔ Modekai bee lege nɛɛ a bee tɔɔ̄dum a kere ni?

NƐƐ Juu a kura Modekai bee bira gbɛnɛ tɔ bii bu pya nu a bee sira lo kpa Esta a le bu Baibol kɔ nu akiiloo. A bee le nɛɛ Juu a bee lu e’aa kuma dɔɔ̄na buɛ̄ lo a wee si tam tɔ mɛnɛ pya Pesia. Lo ama bee le bɔātɛ̄ loo o’oo sɔ̄ o’oo tup zua B.C.E., “bu gbo dee [Mɛnɛ] Ahasuerus.” (Nii’ee gbɛnɛ-edo nɛɛ wee su mɛnɛ ama kure Xerxes I.) Modekai bee ɔbɛ nɔɔnɔɔ nu a bee lu enɔɔ lo efɛ mɛnɛ-buɛ̄. Lo etɔgɛ nia loo nu a bee doo ama, Mɛnɛ-buɛ̄ bee yere ka loo Modekai kɛ̄ dɛɛ̄ pya nɛɛ. Sɔ̄ esaa, sɔ̄ Haman alu nɛɛ baa Modekai le pya Juu e’ua sah, mɛnɛ buɛ̄ bee tubobaloo Modekai nua nɛɛ bee pya ye kabaari. Modekai bee su dɔ a bee ye le bah ama aŋana pya Juu a bee le barasī Pesia sɔ̄ ba bee gbī efɛ dɛ̄dɛɛ̄ aba.—Esta 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Pio pya a wee nɔ nu akiiloo eloh kere bu 20 sɔ̄ o’oo tup zua a, bee kɔ kpa Esta lu kunɛ eloh le kɔ a naa ɛrɛ lɔgɔ sɔ̄ Modekai bee tɔɔ̄dum. Kerewo bu zua 1941 a, pya gbītɛ̄ nu bee muɛ nu a tɔgɛ kɔ nu Baibol kɔ akiiloo Modekai lu kaka. Ena ba bee gbī muɛ ani?

Pya gbītɛ̄ nu bee muɛ ziī e’ɛma nu pya Pesia a kɔ nu akiiloo ziī nɛɛ ye bee kura Marduka (lo pya Beke kure Modekai). A bee si tam doodoo nɛɛbee, naadaba doodoo nɛɛ a wee kuūdɛɛ̄loo kpugi bie barasī Susa. Ziī nɛɛ ye bee kura Arthur Ungnad a wee nɔ eloh kere pya Asia, bee kɔ “aba e’ɛma ama, na elua egbī muɛ a tɔgɛ kɔ modekai Baibol kɔ ue kumaloo bee le kasī nɛɛ a bee tɔɔ̄dum a.”

Aāge sɔ̄ Ungnad bee nɛ kpɛa ama, pya enɔā kpa etaba gbɛnɛ-edo dɔɔ̄na e’ɛma nu pya Pesia. Pio pya lo e’ɛma nu alu egbī muɛ ama na pya eba dɛm pya Pesia wee ɛm nu nyɔɔ lo a bee lu egbī muɛ kɛ̄ Kpooge Zɔ a le kpaɛ̄ ekpadaɛ̄ pya Pesia a bee lu egbeesī. Pya eba eba dɛm ama bee le aāge sɔ̄ Xerxes I bee le aa bɛɛ. Lu esu muɛ̄ ue Elam ɛma nu nyɔɔ sa alu e’ɛm gbɛnɛ-edo bee a le bu kpa Esta nyɔɔ. a

Bee a kura Modekai (Marduka) dookɛ̄ a sira bu e’ɛma nu pya Pesia doo

Keekee eba dɛm lo pya Pesia bee ɛm nu nyɔɔ ama, kɔ nu akiiloo Marduka lo a bee si tam doodoo nɛɛ ɛm kpa bie tɔ mɛnɛ li Susa, sɔ̄ Xerxes I aa bee bɛɛ. Nu alu e’ɛm nyɔɔ ziī lo eba dɛm tɔgɛ kɔ Marduka wee si tam tap ue. Pya nu alu ekɔ ama gbaaloo nu Baibol kɔ akiiloo Modekai kaāna. A bee le nɛɛ a wee si tam tɔ biaɛ Mɛnɛ Ahasuerus (Xerxes I) lo a bee para ekɔ nu aluge baɛ muɛ̄ ue. Modekai wee ɛŋɛtɛ̄ nudee tɔ mɛnɛ li Susa. (Esta 2:19, 21; 3:3) Lo nudee tɔ mɛnɛ ama bee lu gbɛnɛ tɔ, lo pya a si tam tɔ mɛnɛ wee tɔɔ̄ si tam.

Pya ue alu ekɔ kumaloo Marduka alu e’ɛm nyɔɔ eba dɛm a, bee pya ue alu ekɔ kumaloo Modekai bu Baibol. Ba bee tɔɔ̄ aba kɛ̄ le aba sɔ̄ sa ba bee ɛrɛnage aba dɔtam bie tɔ mɛnɛ. Dɛ̄dɛɛ̄ lo bera a wa le yɛɛ ama tɔgɛ kɔ pya nu alu egbī muɛ a le nyɔɔ eba eba dɛm alu e’aā bukɛ̄ ama, dap le aa kɔ nu akiiloo Modekai lo kpa Esta kɔ ue kumaloo.

a Bu zua 1992 Professor Edwin M. Yamauchi bee ɛm lop keekee bee a aabu e’ɛma nu pya Pesia lo a lenage bu kpa Esta.