Skip to content

Skip to table of contents

14 EKOBEE UE ENƆ

“Nyɔɔnɛ Ye Elap Tɔ Kiā”

“Nyɔɔnɛ Ye Elap Tɔ Kiā”

“Kraist bee muɛ̄nage pɔrɔ nyɔɔ bɔɔlo, sa bie edoba nu i nɛ kɔ bui nyɔɔnɛ ye elap tɔ kiā.”—1 PIT 2:21.

YƆƆ 13 Kraist Lu I Nɛɛ Zaāsī

DASĪ TƐƐ̄NYƆƆ *

Jizɔs ebie pah ekaɛtɔ kɛ̄ i nɛ kɔ i nyɔɔnɛ (Ɛp 1-2 barakpaɛ̄)

1-2. Bu mɛ sīdee na a waɛ kɔ i nyɔɔnɛ pah ekaɛtɔ Jizɔs a? Naa nɛ edoba.

NAA su doo wo kɔ o le yɛɛ ziī eku nɛɛ ba gaa kiā tɛɛ̄ bu kpo sagara wii esaā le emma a yere bɔɔ. E ziī nɛɛ baɛloo a suā dee gaa i zaāsī. E kuma sɔ̄ a gaa kiā kiisī ye pah ekaɛtɔ aa sira nyɔɔ lo esaā. A ɛrɛ kɛ̄ a ina lo nɛɛ baɛloo kiā a pe loo! Mɛ bɔɔ naa aa i. Taāwo, olo le pya a a le loo bɔātɛ̄ nyɔɔnɛ pah ekaɛtɔ lo nɛɛ baɛloo a.

2 Doodoo pya kaka Nɛɛ Kraist, a le doodoo bee i gaa kiā tɛɛ̄ bu kpo sagara wii a yere bɔɔ, lo a le lo pɔrɔ nyɔuwe i le anii’ee. Bu i ɛɛ kaāna kɔ Jɛhova enɛa lo Nɛɛ baɛloo a mmana, lo a le ye Nwiīnɛɛdam Jizɔs Kraist, lo i dap nyɔɔnɛ ye pah ekaɛtɔ. (1 Pit 2:21) Dookɛ̄ zii kpa a wee kɔ ue nyɔɔ Baibol kɔ doo, bu dɔ ama Pita su Jizɔs dooreloo nɛɛ baɛloo. Dookɛ̄ nɛɛ baɛloo wee bie dee kɛ̄ doo, Jizɔs bee bie pah ekaɛtɔ kɛ̄ i nɛ kɔ i nyɔɔnɛ. Doraa i kɛɛrɛbu taa ebip a kɔ nu akiiloo nyɔɔnɛ ye pah ekaɛtɔ. E na nyɔɔnɛ elap tɔ kiā Jizɔs kura a, e e na anua i nyɔɔnɛ a, le bu mɛ sīdee?

E NA NYƆƆNƐ ELAP TƆ KIĀ JIZƆS KURA A?

3. E na a kura lo enyɔɔnɛ pah ekaɛtɔ ziī nɛɛ ani?

3 E na nyɔɔnɛ elap tɔ kiā ziī nɛɛ kura a? Bu Baibol, bee ue a kɔ “kiā” le “ekaɛtɔ” pio sɔ̄ wee kiiloo sīdee tɔɔ̄dum lo nɛɛ. (Jɛn 6:9; Kam 4:26) Edoba nɛɛ sere kɛ̄ dap lu esu dooreloo pah, ale pah ekaɛtɔ lo nɛɛ bie kɛ̄ sɔ̄ a gaa kiā. Nyɔɔwo lo enyɔɔnɛ pah ekaɛtɔ ziī nɛɛ kura kɔ o nyɔɔnɛ ye edoba, sa ye nɔ.

4. E na a kura lo enyɔɔnɛ pah ekaɛtɔ Jizɔs a?

4 Nyɔɔwo, e na a kura lo enyɔɔnɛ pah ekaɛtɔ Jizɔs a? I dap aadee kɔ nu a kura na lo enɔ ye edoba. Bu dɔ kpa kaɛ a bɛɛ i ekobee ue ama, nɛɛ lɛɛratam Pita aa bee kɔ nu akiiloo edoba Jizɔs sere tɛ̄maloo e’egerebu kɛ̄bah tɔga; kerewo, i dap nɔ Jizɔs bu gbɛnɛ-edo sīdee. (1 Pit 2:​18-25) Bu kaka, dɛ̄dɛɛ̄ sīdee tɔɔ̄dum Jizɔs, lo a le dɛ̄dɛɛ̄ nu a bee kɔ sa doo, lu edoba i nyɔɔnɛ.

5. Pya nɛɛ a naa mmana dapge nyɔɔnɛ edoba Jizɔs bu sīdee a mma ni? Naa baatɛ̄.

5 Doodoo pya nɛɛ a naa mmana, i dapge nyɔɔnɛ edoba Jizɔs ni? Aiī, i dap. Nyɛŋiabu kɔ Pita zū i kɔ i “nyɔɔnɛ . . . elap tɔ kiā” Jizɔs, e a naale bu sīdee a mmana. Lo i kuūdɛɛ̄kɛ̄ nyɔɔnɛ ye pah ekaɛtɔ, sa piiga dookɛ̄ i dap doo doodoo pya nɛɛ a naa mmana, e kura kɔ i gaa gbaɛ̄tɔ̄loo zuurabahtɔ̄ nɛɛ lɛɛratam Jɔn a kɔ: “Kiā bu aba lo sīdee [Jizɔs] bee kiā.”​—⁠1 Jɔn 2:⁠6.

E NA ANUA I NYƆƆNƐ ELAP TƆ KIĀ JIZƆS A?

6-7. E na anua i dap kɔ nyɔɔnɛ elap tɔ kiā Jizɔs edoo kɔ i tɔɔ̄ waɛloo Jɛhova a?

6 Nyɔnyɔɔnɛ elap tɔ kiā Jizɔs edoo kɔ i tɔɔ̄ waɛloo Jɛhova. E na anua i dap kɔ doo wo a? Tuatua, Jizɔs sere le edoba loo kɛ̄ i dap tɔɔ̄dum bu sīdee enia Bari doo. (Jɔn 8:29) Nyɔɔwo, i dap doo nu a nia Jɛhova tɛ̄maloo enyɔɔnɛ elap tɔ kiā Jizɔs. Sa i dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ i Tɛ a le li bunyɔɔ etɔɔ̄ waɛloo pya a piiga lo elu ye gbo.​—⁠Jem 4:⁠8.

7 Eree baɛ, Jizɔs bee nɔ ye Tɛ bu sīdee a mmana. Nu anua lo Jizɔs bee dap kɔ “Nɛɛ a emɔna mɛ emɔna Tɛ a.” (Jɔn 14:⁠9) Sɔ̄ i nɔ pya elap dogo Jizɔs le sīdee a bee nyɔɔnɛ pya dɔɔ̄na dania nu i gaa nɔnage Jɛhova. Bu edoba, toesaɛ̄ a bee ɛrɛ loo nɛɛ ebiakpaŋ, kɛ̄ a bee su ye loo sere bu kɛ̄tɔɔ̄ wa a bee le bu gbɛnɛ pɔrɔ dumɛloo, le kɛ̄ a bee lu fɛgɛ loo pya a bee le bu ekiɛ̄nu doo. (Maak 1:​40, 41; 5:​25-34; Jɔn 11:​33-35) Kuma sɔ̄ i piiga lo enɔ elap dogo Jɛhova, kɛ̄ i tɔɔ̄nage ye waɛloo doo lo.

8. Naa baatɛ̄ nu anua nyɔɔnɛ elap tɔ kiā Jizɔs eyerebah i nɛ kɔ i be nyɔuwe “eeba.”

8 Nyɔnyɔɔnɛ elap tɔ kiā Jizɔs yerebah doo kɔ nyɔuwe aa dap dabara i ekɛɛrɛ. Taɛ kpɛdumɛ uunɛ loo ye tɔɔ̄dum a kɛnɛkɛ̄, Jizɔs bee kɔ: “Mda ebea nyɔuwe eeba.” (Jɔn 16:33) Nu lo ama kura na bee, a naa bee lɛɛbaloo ekɛɛrɛ, nu seea sī, le elap dogo nyɔuwe kɔ a ɛrɛ ye pah nyɔɔ. Jizɔs naa bee lɛɛbaloo kɔ alu edabara ye ekɛɛrɛ lɛɛ loo nu anua a bee lu a kɛnɛkɛ̄, lo a le sere bee Jɛhova kaɛ. E ili ni a? Bu nyɔuwe ama, a ɛrɛ gbɛnɛ-edo nu a i dap dabara ekɛɛrɛ. Mɛ lo i sere ekɛɛrɛ nyɔɔ doo nu a nia Jɛhova, i dapnage be nyɔuwe “eeba” dookɛ̄ Jizɔs bee doo.—1 Jɔn 5:5.

9. E na i ɛrɛ edoo lo ebia nyɔɔ dee dum a naa tah ani?

9 Nyɔnyɔɔnɛ elap tɔ kiā Jizɔs eture i mmɛ loo dum a naa tah. Sɔ̄ ziī zege nɛɛ mɛnɛ bee bip nu alu ebɛɛ̄ kɔ a doo lokwa a dap ɛrɛ dum a naa tah, Jizɔs bee ye agara nɛ kɔ: “Lu sa mɛ nyɔɔnɛ.” (Mat 19:​16-21) Jizɔs bee kɔ nɛ pio pya Juu ba naa bee yira kɔ alɛ na Kraist a kɔ: “Na gbo naana pee . . . nyɔɔnɛ mɛ. E m nɛ wa dum a naa wee tah.” (Jɔn 10:24-29) Jizɔs bee kɔ nɛ Nikɔdimɔs a wee le yɛɛ eku pya Sanhedrin lo a bee tɔgɛ nia bu ye tɔgɛnu kɔ “ɛrɛgeba nɛɛ a ye yira nɛ . . . e’ɛrɛ dum a naa tah.” (Jɔn 3:16) I tɔgɛ yira bu Jizɔs tɛ̄maloo esu pya nu a bee tɔgɛ bu edoba le bu muɛ̄ ue yerebu dogo. Lo i doo wo, i bia nyɔɔ dee dum a naa tah.—Mat 7:14.

BU MƐ SĪDEE NA I DAP NYƆƆNƐ ELAP TƆ KIĀ JIZƆS KAĀNA A?

10. E na i ɛrɛ edoo lo e “suāloo” Jizɔs leere a? (Jɔn 17:3)

10 Lokwa i dap nyɔɔnɛ elap tɔ kiā Jizɔs leere, i ɛrɛ esuā ye loo. (Buū Jɔn 17:3.) ‘Susuā loo’ Jizɔs lu nu i wee doo. I ɛrɛ ekiisī lo enɔnu a ye kiiloo, lo a le ye elap dogo, ye ekɛɛrɛ, le pya nu a ye nia. Kaɛlɛɛ buā zua i etɔ̄na bu kaka, i ɛrɛ e kiisī lo esuāloo Jɛhova le ye Nwiīnɛɛdam.

11. E na nia Kpa Le Yereue aara a?

11 Lokwa i dap suāloo ye Nwiī leere, Jɛhova edora kɔ alu e’ɛm nia Kpa Le Yereue sere bu Baibol. Pya lo Kpa Le Yereue aara pya eloh akiiloo dum le esiatam Jizɔs. Pya kpa ama doo kɔ i suā nu Jizɔs bee kɔ, nu a bee doo, sa i tɔgɛ kɛ̄ nu bee ye tɔɔ̄loo doo. Nia pya kpa ama yerebah i nɛ kɔ i “kɛɛrɛbu loo” edoba Jizɔs kaāna. (Hib 12:⁠3) Bu kaka, ba aara pya edoba Jizɔs i bie kɛ̄ nɛ. Nyɔɔwo, tɛ̄maloo enɔ pya Kpa Le Yereue ama, i dap suā loo Jizɔs leere. E nu esira na bee, i dap nyɔɔnɛ ye edoba kaāna.

12. Bu mɛ sīdee na i dap ɛrɛ mmɛɛ̄ biī aāloo pya kpa Le Yereue ani?

12 Lo e’ɛrɛ biī aāloo pya lo Kpa Le Yereue, i ɛrɛ edoo nu a eenyɔɔ aba būbuū. Alu ebɛɛ̄ kɔ i su sɔ̄ nɔā sa ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ kaāna. (Joshua 1:8) Doraa i kɔnia baɛ sīdee a i dap yerebah nɛ kɔ i ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ Kpa Le Yereue sa su nu i wa nɔ aābu yerebu dogo.

13. E na edap doo kɔ o dābeeloo taɛ kɛ̄ pya e’ɛma a le bu Kpa Le Yereue bee sira doo a?

13 Tuatua, dābeeloo taɛ kɛ̄ nu a le bu Kpa Le Yereue bee sira doo. Su o ekɛɛrɛ mɔma, daā, sa doo kɔ nu a bee sira a tɔa a loo. Lokwa o dap doo wo, gbītɛ̄ nu aābu pya kpa bɔŋanaloo Jɛhova e’ɛma. Ɛp nu akiiloo pya lo kɛ̄tɔɔ̄, lo a le pya nu ebee sira ale pya nu a bee sikɛ̄ sira bu nu o gaa nɔā. Gbī pya nu a baatɛ̄ nu akiiloo pya nɛɛ le kɛ̄ aa lu ekɔ nu kumaloo bu lo e’ɛma. Su pya nu o gaa nɔ dooreloo pya dɔɔ̄na kɛ̄ a le bu Baibol a kɔnage nu akiiloo nu o gaa nɔ a le bu Kpa Le Yereue a. Pio sɔ̄ dɔɔ̄na nɛɛ a bee ɛm Kpa Le Yereue dap kɔ nu akiiloo pya nu lo dɔɔ̄na nɛɛ naa bee ɛm.

14-15. Mɛ sīdee na i dap su nu i nɔ aābu Kpa Le Yereue yere bu dogo a?

14 Eree baɛ, su pya nu o nɔ aābu Kpa Le Yereue a yere bu dogo. (Jɔn 13:17) Nyɔɔwo, sɔ̄ wee nɔā ziī e’ɛma a le bu Kpa Le Yereue leere sah, bip aba ɔɔ kɔ: ‘A ɛrɛge ziī nu a le bu e’ɛma ama m dap su yere bu dogo ni? Mɛ sīdee na m dap su nu m enɔā yeābah nɛ pya dɔɔ̄na a?’ Piiga lo ekɛɛrɛbu ziī nɛɛ o suāloo, sa su wereloo le kari ye nyɔɔnɛ kɔnia nu o bee nɔ a.

15 Doraa i kɛɛrɛbu ziī edoba kɛ̄ i dap su baɛ sīdee i ekɔa ama daānu doo. I gaa le kɛɛrɛ nu akiiloo nwī kporo wa ua dam lo Jizɔs bee muɛ̄ bie tɔkaɛ a.

NWĪ KPORO WA UA DAM BIE BU TƆKAƐ

16. Naa baatɛ̄ nu a bee sira alu ekɔ bu kpa Maak 12:41.

16 Dābeeloo taɛ kɛ̄ nu a le bu lo e’ɛma bee sira doo. (Buū Maak 12:41.) Kɛɛrɛ kɛ̄ lo nu bee sira doo. A bee le 11 biradee bu enɔɔ̄ Nisan 33 C.E., pio dee lɛɛ a gae lu efɛ Jisus. Jizɔs ebee su gbɛnɛ-edo sɔ̄ tɔŋɛnu bie bu tɔkaɛ. Pya zaāsī yigabari bee kiisī lo egbana ye sī. Tua sɔ̄ pio aba bee bip ebip loo nɛɛ a ye nɛ ekpo edaā pya nu a bee doo. Pio aba bee gbī esu paŋa paŋa ebip ye aā. (Maak 11:​27-33; 12:​13-34) Jizɔs bee kii dɔɔ̄na kɛ̄ a le loo tɔkaɛ a. Naa daba kɛ̄ a wee lu ekure Kɛ̄-ee Pya Nɛɛwa, lokwa a dap muɛ̄ nu kpooge kpugi bu a bee lu eseege kpaɛ̄ daɛ̄ bie lo kɛ̄. E a bee ɛŋɛtɛ̄ kɛ̄ sa bɔātɛ̄ e’ɛp pya aa bee tɛrɛ kpugi bu kɛ̄ kpooge kpugi a. A bee muɛ̄ gbɛnɛ-edo pya mɛnɛ ba gaa bee tɛrɛgi gbɛnɛkpo kpugi. Naa daba a bee tɔɔ̄ waɛloo ina kɛ̄ a dā muɛ̄ sɔ̄ aa lu etɛrɛ lo kpɔgɔrɔ kpugi bu pya nu kpooge kpugi bu.

17. E na nwī kporo wa ua dam alu ekɔ bu kpa Maak 12:42 bee doo a?

17 Buū Maak 12:42. Sɔ̄ pio sɔ̄ etɛ̄na, Jizɔs bee muɛ̄ ziī wa. Lo wa bee lu kporo, sa “ye dam e’ua.” (Luk 21:⁠2) Ye kɛ̄tɔɔ̄ bee aga gbɛnɛ, naa daba a naa bee ɛrɛ kpugi enyaa pya nu alu ye ebɛɛ̄ bu dum. Kerewo, a bee yii loo ziī lo nu kpooge kpugi bu sa bee kɛɛrɛloo tɛrɛ baɛ nwīgbagbara kpɔgɔrɔ kpugi bu, lo naa daba a naa bee siā muɛ̄ sɔ̄ a bee lu etɛrɛ bu. Jizɔs bee suā nu a bee tɛrɛ, bee le baɛ nwīgbagbara kpugi lo ba aa bee de lo sɔ̄. A naa bee turadɛɛ̄ kpugi ba wee su nyaa ziī ka nwīkpɛɛ̄, lo a bee le yɛɛ pya enuɛ̄ a naa wee sidu lo sɔ̄.

18. Dookɛ̄ Maak 12:43, 44, kɔ doo, e na Jizɔs bee kɔ kiiloo dɔɔ̄nu wa ua dam a?

18 Buū Maak 12:43, 44. Nu lo wa doo bee nia Jizɔs kaāna. Nyɔɔwo, a bee kue pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ, sa wa tɔgɛ lo wa ua dam sa kɔ: “Lo nwī kporo wa ye dam e’ua ama etoba tɛrɛ bu ee dɛ̄dɛɛ̄ pya a bee tɛrɛ bu.” Lɛɛ a baatɛ̄ kɔ: “Dɛ̄dɛɛ̄ aba [eetɔɔ̄ na pya mɛnɛ] bee top aā bu kɛ̄ ba ɛrɛ eenyɔɔ doo; mɛ lo alɛ aābu ye naɛ bah tɛrɛ dɛ̄dɛɛ̄ nu a bee ɛrɛ, dɛ̄dɛɛ̄ ye nu tama dum.” Sɔ̄ lo wa ua dam bee tɛrɛ dɛ̄dɛɛ̄ kpugi a bee ɛrɛ lo dee a, a bee tɔgɛ kɔ a turee nyiɛ loo Jɛhova kɔ ekuūe ye dɛɛ̄ loo.—Yɔɔ 26:3.

Doodoo Jizɔs, kaɛgɛ pya dɔɔ̄na ba gaa piiga dookɛ̄ wa ekpo toora doo bu esiatam Jɛhova (Ɛp 19-20 barakpaɛ̄) *

19. E na alu gbɛnɛ nu i dap nɔ aāloo pya nu Jizɔs bee kɔ kiiloo nwī kporo wa ua dam a?

19 Su lo e’ɛma yere bu dogo. Bip aba ɔɔ kɔ: ‘E na m dap nɔ aāloo nu Jizɔs bee kɔ kiiloo nwī kporo wa ua dam ama ani?’ Kɛɛrɛbu lo wa ua dam. Lɔgɔ baɛbaɛ beenyiɛ naale loo kɔ a bee ye taɛ lo enɛ Jɛhova yereloo. Kerewo, a bee doo nu a dap doo; a bee nɛ Jɛhova ye nu a lee eera. E Jizɔs bee suā kɔ nu a bee tura nia ye Tɛ kaāna. Dɔɔ̄na nu alu gbɛnɛ i dapnage nɔ na ama: A nia Jɛhova kaāna sɔ̄ i ye nɛ nu a lee eera, lo a le su dɛ̄dɛɛ̄ i beenyiɛ le i dum ye siātam nɛ. (Mat 22:37; Kɔl 3:23) A ɛɛrɛbu Jɛhova sɔ̄ a muɛ̄ kɔ i gaa doo dɛ̄dɛɛ̄ nu i dap doo! Lo daakuu ɛrɛ nu edoo kiiloo buā sɔ̄ le mɛm i ye su taāŋabah, lo si enɔānu le uwe zue ue lenage bu.

20. Bu mɛ sīdee na o dap su nu o nɔ aāloo wa ua dam yere bu dogo a? Naa nɛ edoba.

20 Bu mɛ sīdee na o dap su nu o nɔ akiiloo lo wa ua dam yere bu dogo ani? Piiga lo ekɛɛrɛbu loo pya nɛɛ ba gbī yere mɛm loo lo edoo kɔ ba a suā kɔ nu ba aa doo nia Jɛhova. Bu edoba, ekɔ o suā loo ziī wuga nɛɛwa e’ana lo pio sɔ̄ a kɛɛrɛ kɔ a naa gaa dooe leere ale a naa lenae dɛɛ̄ lɔgɔ nu, nyɔɔbee a naa ɛrɛna nwanaloo ale mɛm esu daānu dookɛ̄ a wee doo bu tam zue ue ni? Ale o kɛɛrɛbu loo ziī wuga nɛɛdam a ɛrɛ e’ɔaloo nyɔɔbee dumɛloo a naa tah, sa naa dapna si enɔānu bie Tɔ Nɔnu Buɛ̄-mɛnɛ dookɛ̄ a wee doo dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄ ni? Yerebah nɛ pya a le doo wo tɛ̄maloo ekɔ ue “lo a wu agɛrɛ.” (Ɛfɛs 4:29) Nyɔɔnɛ wa kɔnia nu i nɔ aāloo kporo wa ua dam a yere mɛm loo nɛɛ. O ue yere mɛm loo dap doo kɔ ba a suā kɔ a nia Jɛhova sɔ̄ i piiga kumakɛ̄ i dap doo bu ye esiatam. (Kam 15:23; 1 Tɛs 5:11) Sɔ̄ o kaɛgɛ pya dɔɔ̄na nyɔɔ kɛ̄ ba gaa piiga bu esiatam Jɛhova kaɛlɛɛ kɛ̄ a bee kɔ a tera doo, o gaa nyɔɔnɛ elap tɔ kiā Jizɔs.

21. E na o biaɛfii lo edoo a?

21 Naa ɛp kɛ̄ a i ɛɛrɛbu kɔ Kpa Le Yereue kɔ gbɛnɛ-edo nu akiiloo Jizɔs, sa i yerebah nɛ kɔ i nɔ ye sa nyɔɔnɛ ye elap tɔ kiā doo a! E na anua oo nɔ pya e’ɛma a le bu Kpa Le Yereue nyɔɔ oloo ale bu enɔānu butɔ ani? A lee i nyɛŋiabu kɔ lokwa i ɛrɛ biī aāloo i enɔānu, lu ebɛɛ̄ kɔ i dābeeloo kɛ̄ nu a le bu lo e’ɛma bee sira doo sa su yere bu dogo. Gbaāloo nɔnɔ pya nu Jizɔs bee doo, lunage ebɛɛ̄ kɔ i gbaɛ̄tɔ̄loo pya nu a bee kɔ. Bu ekobee ue a nyɔɔnɛ, i kɛɛrɛbu nu i dap nɔ aāloo pya kpɛdumɛ ue Jizɔs bee kɔ sɔ̄ a bee le a kɛnɛkɛ̄.

YƆƆ 15 Leera Jizɔs!

^ bar. 5 Doodoo pya kaka Nɛɛ Kraist, alu ebɛɛ̄ kɔ i “nyɔɔnɛ . . . elap tɔ kiā” Jizɔs. Amunu “elap tɔ kiā” na Jizɔs i bie kɛ̄ nɛ a? Elu e’agara ebip ama bu ekobee ue ama. I kɔnia nage nu anua i nyɔɔnɛ ye pah ekaɛtɔ le kɛ̄ i dap doo lo ama doo.

^ bar. 60 UE A BAATƐ̄ FOTO: Sɔ̄ ziī wuga nɛɛwa e’ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ nu Jizɔs bee kɔ kiiloo nwī kporo wa ua dam a sah, a bee kaɛgɛ dɔɔ̄na wuga nɛɛwa e’ana loo kɛ̄ a su dɛ̄dɛɛ̄ ye dum siātam nɛ Jɛhova doo.