1-2. Pya ena i dap kɛɛrɛ kiiloo i kara a?

 O EBEE kɛɛrɛ lo a le Jɛhova gaa agarage o kara ni? Kɛ̄ gbɛnɛ-edo nɛɛ wee kɛɛrɛnage doolo. Gbɛnɛ-edo pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa wee bipnage doo wo, eetɔɔ̄ na sɔ̄ ba le bu e’aga kɛ̄tɔɔ̄. Lo i gaa tɔga, edap i agabah lo emuɛ kɛ̄ Jɛhova aa agara pya i kara doo.

² Doraa i naa ɛp nu anua i dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ Jɛhova wee agara kara pya a ye taāŋabah. (1 Jɔn 5:15) I kɛɛrɛnage bu pya ebip a kɔ: Ena anua a dap i tɔɔ̄loo pio sɔ̄ kɔ Jɛhova naa gaa agara pya i kara a? Bu pya amunu sīdee na Jɛhova agara pya i kara anii’ee ani?

3. Ena anua Jɛhova gbī kɔ i yere kara ye nɛ a?

³ Kpa Kaɛ doo kɔ i suā kɔ Jɛhova were i loo kaāna sa i kuī ye loo. (Hag 2:7; 1 Jɔn 4:10) Nu anua a kɔ i yere kara ye bara yerebah aābah lo. (1 Pit 5:6, 7) A gbī eyerebah i nɛ kɔ i tɔɔ̄ ye waɛloo sa be eebah pya taāŋa i kpesī.

4. I tɛɛ̄ doodoo wa suā kɔ Jɛhova wee agara kara pya a ye taāŋabah? (Ɛpnage foto.)

⁴ Baibol doo kɔ i suā kɔ Jɛhova wee agara kara pya a ye taāŋabah. O dapge kɛɛrɛbu ziī edoba ni? Ziī edoba na Mɛnɛ Devid. A bee kpesī gbɛnɛ-edo pya nɛɛ baa ba bee gbī efɛ ye, e a bee yere kara gbɛnɛ-edo sɔ̄ gbī yerebah aābah Jɛhova. A ɛrɛ sɔ̄ a bee bara kɔ: “Dā na kara, Aa Jɛhova; gbaɛ̄tɔ̄loo dɛ̄dɛɛ̄ na bara! Bu  o kaāna yira le bu o kaāna dogo ture mɛ nɛ!” (Yɔɔ 143:1) Jɛhova bee dā kara Devid bee yere ama sa ye agara nɛ. (1 Sam 19:10, 18-20; 2 Sam 5:17-25) Devid bee dap su e’agaloo kɔā kɔ: “Jɛhova waɛloo dɛ̄dɛɛ̄ pya a ye kue.” Ili dapnage ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ.—Yɔɔ 145:18.

5. Ekɔ Jɛhova wee agarage kara pya a wee ye taāŋabah a dee kere taɛ kɛ̄ ba bee ɛmadɛɛ̄ doo dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄ ni? Naa nɛ edoba. (Ɛpnage foto.)

⁵ Pio sɔ̄ Jɛhova naale e’agara i kara dookɛ̄ i bee ɛmadɛɛ̄ doo. Lo ama bee siraloo nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl. A bee bara kɔ Bari a lɛɛ “suu bu namloo” a ye le loo. Pɔɔl bee yere kara taa sɔ̄ kumaloo e’agabah taāŋa ama. Ekɔ Jɛhova bee agarage ye kara ni? Aiī, mɛ a naale dookɛ̄ Pɔɔl bee ɛmadɛɛ̄ doo. Taā Jɛhova lɛɛ lo taāŋa, a bee ye nɛ ekpo lokwa a dap kiisī lo esitam ye nɛ bu bɔ ture nyiɛ loo.—2 Kɔr 12:7-10.

6. Ena anua pio sɔ̄ a dap bee kɔ Jɛhova naa gaa agara i kara a?

⁶ Jɛhova dapnage agara i kara bu sīdee alu kee loo kɛ̄ i bee ɛmadɛɛ̄ doo. Mɛ i suā leere kɔ Jɛhova suā taɛ nu elee i loo eera. A dap “doo emanyɔɔ gbɛnɛ eenyɔɔ kɛ̄ i dap bara ale kɛkɛɛrɛ doo.” (Ɛfɛs 3:20) Nyɔɔwo, a dap agara i kara bu sīdee ii bee ɛmadɛɛ̄ ale taɛ sɔ̄ ii bee ɛmadɛɛ̄.

7. Ena anua a dap lu ebɛɛ̄ kɔ i nyaana nu i yere kara kuma loo a? Naa nɛ edoba.

⁷ Lo i dābeeloo nu Jɛhova i gbī aabah leere, dap lu ebɛɛ̄ kɔ i kwabaloo nu i bara bu kara. Naa kɛɛrɛbu edoba Martin Poetzinger. Bee lu eyere ye kpɔgɔrɔ pya Nazi, nwīgbagbara sɔ̄ aā sɔ̄ a bee ii wa sah. Tua sɔ̄, a bee bara Jɛhova kɔ a doo kɔ ba a lɛɛe ye tɔkpɔgɔrɔ lokwa a dap kuūdɛɛ̄loo ye wa sa sikɛ̄ bɔātɛ̄ tam zue ue. Kerewo, sɔ̄ baɛ kaɛ etɛ̄na, a naa bee muɛ lɔgɔ nu a tɔgɛ kɔ Jɛhova gaa doo nu edoo kɔ ba a lɛa ye bah. Nyɔɔwo, a bee bɔātɛ̄ yere kara kɔ: “Jɛhova, soosoo tɔgɛ mɛ nu o gbī kɔ m doo.” Lo sɔ̄ a bee bɔātɛ̄ ekɛɛrɛbu nu pya dɔɔ̄na wuga nɛɛdam a le lo tɔkpɔgɔrɔ gaa tɛɛ̄ bu. Gbɛnɛ-edo aba bee le aa kɛɛrɛ nu akiiloo wa wa le pya wa miɔŋɔ. Lo sɔ̄ Wuga Poetzinger bee yere kara kɔ: “Ɔɔyaage a Jɛhova loo na aā kɛ̄ esiatam. Yerebah mɛ nɛ  lokwa m dap nɛ e’agaloo pya na wuga sa wa yere mɛm loo.” E taɛ nu a bee doo lo, bu ɛrɛnia zua a bee tɔɔ̄ keekee tɔkpɔgɔrɔ!

8. Ziī e a kuī na i seea nyiɛ sɔ̄ i aa yere kara a?

⁸ I ɛrɛ enyɛŋiabu kɔ a ɛrɛ sɔ̄ Jɛhova esere lo edoo nu alu ye ekɛɛrɛ. E lo ekɛɛrɛ na lɛlɛɛ dɛ̄dɛɛ̄ taāŋa aa doo kɔ i tɔga anyaawo mmɛ deedee, doodoo bugia siranu, eyɔloo le luh. Jɛhova edoo gbɔ̄mɛɛ ye ekɛɛrɛ ama tɛ̄maloo ye Buɛ̄-mɛnɛ. (Dan 2:44; Mum 21:3, 4) Kerewo, mmɛ lo sɔ̄, Jɛhova aa dasī lɛɛbaloo Setan kɔ a baɛbee nyɔuwe ama. b (Jɔn 12:31; Mum 12:9) Lo Jɛhova lɛɛ taāŋa miɔŋɔ nɛɛ anyaawo, ebee kɔ bɛbɛɛ Setan aa kiā leere. Kere i gaa tɔɔ̄baɛ sɔ̄ Jɛhova edoo ye yii gbɔ̄mɛɛ, lo ama naa kura kɔ a naa gaa i yerebah nɛ. Dooraa i naa kɛɛrɛ pio sīdee Jɛhova aa i yerebah nɛ.

9. Bu mɛ sīdee na Jɛhova dap i yerebah nɛ sɔ̄ i gaa biaɛfii nu i doo a? Naa nɛ edoba.

⁹ A nɛ i suānu. Jɛhova yira yii kɔ enɛe i suānu i su daā pya biaɛfii a lee. Taɛ sɔ̄ alu ebɛɛ̄ kaāna kɔ i ɛrɛ suānu a aabah Bari na sɔ̄ i gaa biaɛfii nu e’ɛrɛ pah nyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ i tɔɔ̄dum, doodoo biaɛfii lo e’ii ale lo e’iya, ale kɔ ii le e’ii ale ii le e’iya. (Jem 1:5) Naa kɛɛrɛbu edoba ziī wuga nɛɛwa a kura Maria a sii iya dam. c A bee le aa su ɛɛbu siātam sɛmdee dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄ mmɛ sɔ̄ a zɔ̄ŋia ziī wuga nɛɛdam. A kɔ: “Kɛ̄ i bee agɛrɛbah yiiloo ziī doo, kɛ̄ taɛ i bee ɛrɛ bu ziī bee aganagetɛ̄ doolo. M bee suā kɔ alu biaɛfii m ɛrɛ edoo. M bee yere kara kumaloo bu nyɔɔ nyɔɔ sɔ̄. Bee lu ebɛɛ̄ kɔ m gbī leredee a aabah Jɛhova, mɛ m bee suānage kɔ Jɛhova naale edoo lo biaɛfii mɛ nɛ.” A bee ye tɔɔ̄loo kɔ Jɛhova enɛa ye suānu dookɛ̄ a bee bara doo. Bu mɛ sīdee? Sɔ̄ a bee gbītɛ̄ nu bu pya i kpa, a bee muɛ pya ekobee ue lo a ye yerebah nɛ kɔ a suā ture loo pya ye ebip. A bee sunage le zuurabahtɔ̄ ye ka bee ye nɛ. Lo zuurabahtɔ̄ bee yerebah nɛ Maria kɔ a dap ɛp kɛ̄ nu ye tɔɔ̄loo doo leere. Bu kpɛdumɛ, a bee doo biaɛfii a lee.

10. Dookɛ̄ nu a le bu Pya Filipai 4:13 kɔ doo, ena Jɛhova edoo lo eyerebah nɛ pya aa ye taāŋabah a? Naa nɛ edoba. (Ɛpnage foto.)

¹⁰ A nɛ i ekpo lokwa i dap egerebu. Jɛhova enɛ i ekpo lokwa i dap egerebu kɛ̄bah doā-ɛp dookɛ̄ a bee doo nɛ nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl doo. (Buū Pya  Filipai 4:13.) Naa kɛɛrɛbu kɛ̄ Jɛhova bee yerebah nɛ ziī wuga nɛɛdam ye bee kura Benjamin kɔ a egerebu sɔ̄ a bee le bu e’aga kɛ̄tɔɔ̄ doo. Bia kina alu dɛ̄dɛɛ̄ ye dee zege na Benjamin le pya ye butɔ bee su tɔ̄ma kɛ̄ pya a teera aa wa buɛ̄ nyɔɔ nɔ̄ wee tɔɔ̄ bie barasī Africa a. Benjamin kɔ: “M bee yere kara nɛ Jɛhova dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄, ye bara kɔ a nɛ mɛ ekpo lokwa m dap doo nu a ye nia. Jɛhova bee agara na kara tɛ̄maloo enɛ mɛ efɛɛloo beenyiɛ, mɛm esu zuema ue kumasī, le pya kpa bɔŋanaloo esu nɔānu lokwa m dap kiisī lo e’agaloo bu edɔɔ̄.” A bee kɔ yereloo kɔ: “Būbuū pya nu a bee siraloo pya i wuga sa muɛ kɛ̄ Jɛhova wa yerebah nɛ doo bee mɛ yerebah nɛ kɔ m dap egerebu sa biaɛfii lo etɔɔ̄ bu bɔ ture nyiɛ loo.”

11-12. Bu mɛ sīdee na Jɛhova dap su pya i butɔ bu edɔɔ̄ aŋana pya i kara a? (Ɛpnage foto.)

¹¹ A su pya i butɔ bu edɔɔ̄ i yeābah nɛ. Uunɛ lɛɛ Jizɔs gae su ye dum waāna zɔɔ, a bee yere kara bu e’agabah. A bee bara Jɛhova kɔ a doo kɔ pya nɛɛ aa ye ɛp nua nɛɛ a gbee bee Bari. Taā Jɛhova doo wo, a bee yerebah nɛ Jizɔs tɛ̄maloo eyere ziī ɛnjɛl ye ma kɔ a yere ye mɛm loo. (Luk 22:42, 43) Jɛhova dap i yerebah nɛ tɛ̄maloo esu pya i wuga nɛɛdam ale nɛɛwa i yeā mɛm loo sɔ̄ ba i kue nyɔɔ fon ale sɔ̄ ba i inaloo bie i tɔ. Dɛ̄dɛɛ̄ ii dap gbī pya sīdee i su “le muɛ̄ ue” yeā mɛm loo pya i wuga.—Kam 12:25.

¹² Naa kɛɛrɛbu nu a bee siraloo ziī wuga nɛɛwa a kura Miriam. Pio kaɛ aā sɔ̄ ye dam bee u, aba ɛɛ bee le tɔ bu ekiɛ̄nu le biirabu. A bee le gaa to sa gbī nɛɛ egbɔ̄ ye nyiɛ. A kɔ: “Mm bee dap kue lɔgɔ nɛɛ, nyɔɔwo m bee yere kara nɛ Jɛhova. Sɔ̄ m bee lege aa to sa yere kara, na fon bee siā muɛ̄. A bee le ziī nɛɛ kanɛɛ alu na kaāna gbo na a bee mɛ kue a.” Lo nɛɛ kanɛɛ le ye wa bee gbɔ̄nyiɛ Miriam. A bee suā kɔ Jɛhova na a yere wuga nɛɛdam ama kɔ a kue ye a.

13. Naa nɛ edoba a tɔgɛ kɔ Jɛhova dap su pya a naa gaa ye taāŋabah aŋana pya i kara.

 ¹³ A dap su pya nɛɛ a naa gaa ye taāŋabah i yeābah nɛ. (Kam 21:1) Pio sɔ̄, Jɛhova dap agara kara pya ye nɛɛ tɛ̄maloo esu pya a naa gaa ye taāŋabah wa yeābah nɛ. Bu edoba, a bee zū Mɛnɛ Ataksekses kɔ a lɛɛbaloo kɔ Nehemaia a obia kii Jerusalɛm lokwa a dap yerebah lo esikɛ̄ wu lo gbɛnɛ buɛ̄. (Neh 2:3-6) Nii’ee, Jɛhova dapnage su pya a naa gaa ye taāŋabah i yeābah nɛ sɔ̄ i le bu ebɛɛ̄.

14. Mɛ sīdee na nu a bee siraloo Soo Hing dap yerebah nɛ olo a? (Ɛpnage foto.)

¹⁴ Ziī wuga nɛɛwa ye bee kura Soo Hing bee muɛ kɔ Jɛhova yereebah ye nɛ tɛ̄maloo ye dɔktɔ. Ye nwiīnɛɛdam bee ɛrɛ keekee eyɔloo bu ekobee. Sɔ̄ ye nwiīnɛɛdam bee ɛrɛ accident sa a bia kina a u, alɛ le ye dam bee aaloo tam lokwa ba ye dap kuūdɛɛ̄loo. E lo ama bee doo kɔ kpugi a tah wa bah. Soo Hing bee kɔ lo nu bee ye nɛe taāŋa sa bee kɔ a naale edapnae tāma. A bee yere kara nɛ Jɛhova sa ye to loo yerebah. Ba bee lu esaɛ̄ bu lo dɔktɔ. E lo dɔktɔ bee doo kɔ ba a ɛrɛ yerebah a aabah pya aa bɛɛ sa alu enɛ wa kɛ̄ etɔɔ̄. Sɔ̄ sɔ̄ etɛ̄na, Soo Hing bee kɔ: “I bee muɛ bah Jɛhova bu kɛ̄tɔɔ̄ ama. Bu kaka Jɛhova lu ‘Nɛɛ a dā kara.’”—Yɔɔ 65:2.

15. Ena a bee yerebah nɛ ziī wuga nɛɛwa kɔ a muɛ kɔ Jɛhova aa agara ye kara a?

¹⁵ Gbɛnɛ-edo sɔ̄, naa wee lu e’agara i kara bu keebee sīdee. Mɛ kɛ̄ i Tɛ a le li bunyɔɔ wee agara lo kara doo wee doo kɔ i dap ye agɛrɛbah tɔɔ̄ waɛloo. Nyɔɔwo wee gbī pya sīdee Jɛhova su aŋana o kara. A bee tɔɔ̄loo ziī wuga nɛɛwa ye bee kura Yoko kɔ Jɛhova naa gaa agara pya ye kara, mɛ a bee bɔātɛ̄ e’ɛm pya nu ebee yere bu kara nɛ Jɛhova sere kɛ̄. Sɔ̄ pio sɔ̄ etɛ̄na, sɔ̄ a bee sikɛ̄ ɛp pya nu a bee ɛm bu ye kpa, a bee muɛ kɔ Jɛhova e’agara gbɛnɛ-edo ye kara kere pio ɛɛ ebee ye tah nyiɛ. Aā ziī sɔ̄ yii ziī, alu ebɛɛ̄ kɔ i wee kɛɛrɛbu pya sīdee Jɛhova aa agara pya i kara.—Yɔɔ 66:19, 20.

16. Bu mɛ sīdee na i tɔgɛ yira sɔ̄ i aa yere kara a? (Pya Hibru 11:6)

 ¹⁶ I tɔgɛ yira sɔ̄ i su ɛrɛgeba kɛ̄ Jɛhova agara pya i kara doo, e a naale aba sɔ̄ i yere kara. (Buū Pya Hibru 11:6.) Naa kɛɛrɛbu edoba Mike le ye wa Chrissy. Ba bee seeasī lo esitam bɛtɛl. Mike bee kɔ: “I bee su gbɛnɛ-edo zua bima bahtɛ̄ kpa lo esitam bɛtɛl sa yere kara nɛ Jɛhova gbɛnɛ-edo sɔ̄ kumaloo, mɛ a naa bee lu ekue i.” Mike le Chrissy bee dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Jɛhova kɔ a suā tam a bɔloo esu wa siā. Ba bee kiisī lo edoo kuma kɛ̄ ba dap doo sa si tam sɛmdee bie kɛ̄ pya zue ue lu ebɛɛ̄, gbaāloo yerebah loo tam wu pya i kɛ̄ etɔɔ̄ taāŋabah. Nyaawo, bɔŋanaloo esua wa nua pya kuūdɛɛloo sɛkiut. Mike kɔ: “Gbɛnɛ-edo sɔ̄ Jɛhova naa wee agara i kara taɛ kɛ̄ i bee ɛmadɛɛ̄ doo, mɛ a wee wa agara bu sīdee a lee ee kɛ̄ i bee ɛmadɛɛ̄ doo.”

17-18. Dookɛ̄ kpa Le-yɔɔ 86:6, 7 kɔ doo, ena i suā leere a?

¹⁷ Buū Le-yɔɔ 86:6, 7. Nɛɛ uɛ le-yɔɔ Devid bee suā leere kɔ Jɛhova wee dā sa agara ye kara. O dapnage ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ doo wo. Pya edoba i ekɔnia bu ekobee ue ama edora kɔ i suā leere kɔ Jɛhova enɛ i suānu le ekpo lokwa i dap egerebu. A dap su pya a gaa ye taāŋabah ale pya a naa gaa ye taāŋabah i yeābah nɛ bu pio sīdee.

¹⁸ I suā kɔ Jɛhova e’agara pya i kara, kere a naa agara taɛ kɛ̄ i bee ɛmadɛɛ̄ doo gbɛnɛ-edo sɔ̄. E nɛ i nu a i bɛɛ̄ le taɛ sɔ̄ a i bɛɛ̄. Nyɔɔwo, wee yere kara sa ɛrɛ yira kɔ Jɛhova ekuū a dɛɛ̄loo a nyaawo le kɔ enɛ “dɛ̄dɛɛ̄ nu a le dum nu a wa taɛ” bu aā nyɔuwe a gaa lu.—Yɔɔ 145:16.